Bài giảng Chương 8: Quản lý và sử dụng chất thải chăn nuôi

CHƯƠNG VIII
QUẢN LÝ VÀ XỬ LÝ
CHẤT THẢI CHĂN NUÔI


Tầm quan trọng

   ­Theo báo của Cục chăn nuôi, hàng năm đàn 
vật nuôi thải ra 80 triệu tấn chất thải rắn, vài 
chục tỷ khối chất thải lỏng và hàng trăm 
triệu tấn chất thải khí.
  ­ Hiện nay chất thải ngày càng gia tăng nhưng 
chưa có biện pháp thu gom và xử lý.
      Đặc biệt ở vùng nông thôn
     Chất thải rắn chủ yếu làm phân bón,
 riêng đối với nước thải lượng đã qua xử lý 
chiếm 10,22% ; chưa qua xử lý chiếm 89,78%


 ­  Tại các cơ sở chăn nuôi trang trại, tập trung :
  + Chất thải rắn : 30­ 70 % được ủ nóng đóng 
gói bán để làm phân bón ; 
                          70 ­ 30 % được thải trực tiếp ra 
ao nuôi cá, ra môi trường ,bể Biogas
   + Chất thải lỏng: 30 % qua bể Biogas
                             30 % qua hồ sinh học
                             40 % thải trực tiếp ra môi 
trường qua hệ thống cống rãnh gây ô 
nhiễm

  ­ Ngành chăn nuôi đang phát triển mạnh về 
quy mô và số lượng. Tuy nhiên quy mô chăn 
nuôi gia tăng kéo theo nhiều vấn đề về môi 
trường, bùng phát dịch bệnh, ô nhiễm môi 
trường nước là điều khó tránh khỏi. 
  ­ Chính vì vậy muốn phát triển bền vững 
ngành chăn nuôi thì phải chú ý đến vấn đề 
môi trường nhiều hơn và cần có những 
nghiên cứu về ảnh hưởng tiêu cực của chất 
thải chăn nuôi để đưa ra các biện pháp nhằm 
bảo vệ môi trường,đảm bảo sức khỏe cho 
người và gia súc


I. Phân loại chất thải chăn nuôi
         Gồm :
      ­ Chất thải rắn: Phân, thức ăn thừa, đệm lót, 
xác súc vật chết
      ­ Chất thải lỏng:Nước tiểu, phân lỏng hòa 
tan, nước rửa chuồng
      ­ Chất thải khí:Các chất khí trong quá trình 
phân giải chất hữu cơ


1. Chất thải rắn
*  Khối lượng phân gia súc thải ra hàng ngày:
    Loài g/s                             Lượng phân (kg)
    Trâu bò                                      20­25
    Lợn < 10 kg                               0,5­1
    Lợn 15­45 kg                               1­3

    Lợn 45­100 kg                             3­5
     Gia cầm                                       0,08
  Đây là lượng chất thải lớn nhất cần được xử 
lý vào các mục đích khác nhau


Thành phần hóa học của các loại 
phân(%)

Phân      Nước       N       P         K      CaO      MgO 
  
 Lợn         82        0,6     0,4       0,3      0,1        0,1
Trâu bò    83        0,3     0,2       1,0      0,4        0,1
 Ngựa       76        0,5     0,4       0,4      0,2        0,1
  Gà          56        1,6      0,5      0,9      2,4        0,7
  Vịt         56         1,0     1,4       0,6      1,7        0,4
   Ngoài ra còn có một số nguyên tố vi lượng khác
   Đây là những chất rất dễ hòa tan nên cây trồng 
dễ hấp thu     


 Nhưng phân gia súc cũng chứa lượng VSV lớn
     Bruxella                         Clostridium
    Escherichi coli               Mycobacterium
      Salmonella                    Streptococcus
     Vibrio cholerae                Shigella
     Ngoài ra trong 1 kg phân có thể chứa
   2100 – 5000 trứng giun sán chủ yếu là
    Ascaris suum, Oesophagostomum, Fasciola
      Trichocephalus …

    Đây là tác nhân gây lây lan dịch bệnh


 * Xác súc vật chết
  ­ Động vật chết do nhiều nguyên nhân khác nhau
  ­ Nếu chết do bệnh truyền nhiễm  Cần xử lý triệt 
để tránh lây lan dịch bệnh ra môi trường
      Không được vứt ra cùng chất thải rắn mà cần đốt, 
chôn sâu sát trùng theo quy định của luật thú y


     * Thức ăn dư thừa, vật lót chuồng :
       Gồm : Rau xanh, cỏ, rơm rạ, trấu, mùn cưa, bột 
ngũ cốc, bột cá, chất khoáng bổ sung
        Một số chất có thành phần dinh dưỡng cao
        ­ Tạo điều kiện thuận lợi cho các loại VSV phát 
triển và gây bệnh
 ­ Thu hút các loại gậm nhấm, côn trùng mang theo 
bệnh đến khu vực chăn nuôi
Cần xử lý đúng cách và triệt để


2. Chất thải lỏng
   Lượng nước tiểu của gia súc hàng ngày
        Loài g/s                      lượng nước tiểu(kg)
       Trâu bò                              10­15
       Lợn < 10 kg                       0,­0,5
       Lợn 15­ 45 kg                    0,7 – 2
       Lợn 45­100 kg                     2 – 4
  Đây là khối lượng rất lớn lại khó quản lý,khó 

sử dụng; Trong nước thải còn có nhiều VSV 
và trứng giun sán  Dễ làm lây lan dịch 
bệnh


3. Chất thải khí
    Chất khí được sinh ra do
     ­ Hô hấp của vật nuôi
     ­ Sự phân hủy các chất hữu cơ trong 
phân,nước tiểu,thức ăn thừa ..  tạo ra mùi 
khó chịu
     Ảnh hưởng đến sức khỏe người và gia súc
       Gồm: NH3 , NH2, H2S , CH4 , NO2
      Cần xử lý triệt để : Làm thông thoáng, hấp 
phụ mùi…


II. Khả năng gây ô nhiễm của chất 
thải chăn nuôi
         Gồm :
        Ô nhiễm đất
        Ô nhiễm nước
        Ô nhiễm không khí


1. Ô nhiễm đất
        
       * Ô nhiễm hóa học
    Gồm ô nhiễm chất hữu cơ và ô nhiễm kim loại nặng
    Ô nhiễm kim loại nặng do chúng được bổ sung vào thức ăn, do 

các chất sát trùng, tiêu độc chuồng trại
    Các chất hữu cơ vào đất sẽ phân giải thành các sản phẩm khác 
nhau
  (CHC)­N  Polypeptid  A. amin  NH4, NO2, NO3)
    Các chất này gây ô nhiễm môi trường đất
    Gây hiện tượng phì nhưỡng đất
     Ảnh hưởng đến hệ sinh thái đất  chuỗi thức ăn


        * Ô nhiễm sinh học
    
     Các mầm bệnh trong chất thải không được sử lý,sẽ 
tồn tại lâu dài trong đất
      Salmonella trong đất ở độ sâu 50 cm tồn tại 2 năm
      E.coli tồn tại trong đất 62 ngày
      Trứng giun sán tồn tại trong đất 2 năm
      Các tác nhân này có thể gây bệnh cho người và gia 
súc
     đặc biệt các bệnh về đường ruột, giun san …




      
                  
          

2. Ô nhiễm nguồn nước

* Ô nhiễm hóa học

       Các thành phần trong chất thải như chất hữu cơ,vô cơ, khoáng, 
kim loại sẽ gây ô nhiễm nguồn nước, chủ yêu là nước bề mặt
         

        ­ Giảm giảm DO, tăng COD
       ­ Thay đổi mầu sắc,mùi vị của nước
       ­ Thay đổi khu hệ động và thực vật thủy sinh, các VSV có ở 

nước

       ­ Tạo thuận lợi cho một số VSV phát triển ngoài ý muốn
      ­ Gây hiện tượng phù dưỡng hóa
      Ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nước ngầm
       
      
      


* Ô nhiễm sinh học
       Các vi sinh vật, trứng và ấu trùng giun sán 
từ chất thải chăn nuôi  ô nhiễm vào nguồn 
nước, chúng tồn tại khá lâu
     Là tác nhân truyền bệnh cho người và gia 
súc qua đường thức ăn nước uống ,qua da




3. Ô nhiễm không khí
  

      Quá trình phân giải các chất hữu cơ từ 
nguồn chất thải chăn nuôi 
       Tạo ra NO2, NO3, CH4, H2S, SO3,CO, 
Indon, scaton
     ­ Tạo mùi hôi thối khó chịu
     ­ Gây nhiễm bệnh cho người và gia súc ,đặc 
biệt bệnh về đường hô hấp,tim mạch
    Phát tán một số bệnh theo đường không khí


III. Các phương pháp quản lý và xử lý 
chất thải chăn nuôi
     ­ Lắng đọng
     ­ Hồ sinh học
     ­ Ủ phân
     ­ Khí sinh học
     ­ Chế phẩm sinh học
     ­ Đệm lót sinh học
     ­ Giun quế


Nguyên tắc trong quản lý chất thải
  ­ Không ảnh hưởng tới sức khỏe con vật
  ­ Không gây ô nhiễm môi trường 
  ­ Chi phí thấp,dễ thao tác
  ­ Đem lại hiệu quả cao nhất cho người chăn 
nuôi


1. Phương pháp lắng đọng

    Áp dụng chủ yếu để sử lý chất thải lỏng
    ­ Chất thải lỏng được chẩy qua các bể chứa
    ( Bể lắng nhanh – bể lắng chậm )
       Loại trừ một phần các chất lơ lửng
     ­ Qua bể lắng sinh học : Sử dụng một số VSV 
hoại sinh để phân hủy NH3,NO2 ..
      Hoặc qua thùng sục khí để tạo nên quá trình 
lên men hiếu khí Làm giảm VSV có hại
     Có thể khử trùng bằng vôi
     10 g/ m3 (bể cơ học) 3 – 5 g/m3 ( Bể sinh 
học)