VỐN MẠO HIỂM Ở ĐÔNG NAM Á

5
C. Vốn mạo hiểm ở Đông Nam á
Tóm tắt
Các kinh nghiệm của các thị trửờng cổ phần tử nhân và vốn mạo hiểm ở
Inđônêsia, Malaysia và Thái Lan đã đửợc xem xét để xác định liệu có một kinh
nghiệm tửơng tự sẽ đửợc rút ra ở Việt Nam hay không. Các cuộc điện thoại phỏng
vấn các nhà quản lý quỹ, các chuyên gia huy động vốn và các nhà đầu tử đã đửợc
tiến hành. Những cuộc phỏng vấn này đã đửợc bổ xung bằng các số liệu do Tạp
chí vốn mạo hiểm châu á cung cấp.
Bảng 1: Tổng hợp cổ phần tử nhân và vốn mạo hiểm (triệu USD)
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997
Inđônêsia 76 57 99 225 245 289 298
Malaysia 75 147 160 194 437 448 448
Thái lan 64 90 98 117 165 201 201
Nguồn: Hửớng dẫn về vốn mạo hiểm ở châu á- xuất bản năm 1998.
Các thị trửờng ở mỗi nửớc đã hoạt động ít nhất cách đây 8 năm trửớc. Với
ngoại lệ trửờng hợp Inđônesia trong năm 1992, lửợng vốn huy động của các quỹ
trên thị trửờng trong các năm đều đã tăng trửởng (xem bảng 1). Chúng tôi đã đửợc
xem xét các thị trửờng này một cách riêng biệt theo các phần sau, từ những quan
sát này đã làm nổi lên một số đặc điểm chung và sau đây sẽ thảo luận các đặc
điểm này.
ở các nửớc, thị trửờng chứng khoán đã tồn tại trửớc khi có sự tăng
trửởng của ngành vốn mạo hiểm.
Thị trửờng chứng khoán đã là một cách để thu hồi đại đa số các khoản
đầu tử.
Các số liệu đáng tin cậy về hoạt động của các quỹ không tồn tại.
Khu vực tử nhân của mỗi nửớc đã đửợc khuyến khích trong nhiều năm và
hoạt động trong một môi trửờng chế định ổn định.
Một hệ thống pháp lý và chế định cho các tổ chức tài chính phi ngân
6

hàng đã tồn tại trửớc khi có sự ra đời của các Quỹ đầu tử mạo hiểm;
trong một số trửờng hợp, đã có thêm các biện pháp khuyến khích và miễn
thuế đửợc áp dụng.
Các quy định về pháp lý và kế toán ngắn hơn nhiều so với các thông lệ
tốt nhất của quốc tế, điều này dửờng nhử không gây trở ngại cho các
chuyên gia quản lý vốn mạo hiểm. Mà các chuyên gia quản lý vốn mạo
hiểm lại chủ yếu dựa vào thẩm định chi tiết trửớc khi đầu tử, đặc biệt là
dựa vào tập hợp các thông tin tham khảo về các chủ sở hữu và ngửời quản
lý thông qua các quan hệ và trao đổi cá nhân.
Mọi ngửời nhận thấy rằng nhìn chung các nhà quản lý của các công ty tử
nhân đã miễn cửỡng chia xẻ quyền kiểm soát hoặc thông tin với các nhà
đầu tử bên ngoài. Tuy vậy, khi họ đã có kinh nghiệm nửớc ngoài hoặc
đửợc đào tạo ở các trửờng kinh doanh ở nửớc ngoài thì mối quan hệ này
trở thành dễ dàng hơn.
Inđônêsia
Thị trửờng. Tất cả các thành viên tham gia thị trửờng này đửợc Hiệp hội
Vốn mạo hiểm Inđônêsia xem nhử các công ty vốn mạo hiểm. Ngành này bắt đầu
vào năm 1991 và đến cuối năm 1996 đã có 46 công ty vốn mạo hiểm đăng ký với
Bộ Tài chính. Một số quỹ khu vực có trụ sở tại Singapore và Hồng Công cũng có
thể đầu tử ở Inđônêsia. Đa số các công ty trong nửớc là công ty nhỏ và đửợc sự tài
trợ của Chính phủ. Theo một bình luận viên, 24 công ty khu vực là các công ty mà
việc phân bổ đầu tử đửợc chính trị hoá một cách mạnh mẽ. Theo dự tính, có chửa
đầy 10 quỹ nội địa hoạt động theo các nguyên tắc quốc tế.
Môi trửờng chế định. Các chế định điều chỉnh các công ty vốn mạo hiểm đã
đửợc ban hành vào tháng 12 năm 1988, nhử là một bộ phận của hệ thống các quy
định điều chỉnh các tổ chức tài chính phi ngân hàng. Các quy định này đã đửợc
sửa đổi vào năm 1994 nhằm khuyến khích hơn nữa sở hữu của nửớc ngoài (đửợc
phép tăng từ 85% lên 100%) và thúc đẩy các hoạt động bằng cách xoá bỏ các quy
định về quy mô và phạm vi đầu tử. Các biện pháp khuyến khích về thuế cũng đửợc
đửa ra cho các công ty vốn mạo hiểm trong nửớc. Đối với nhiều ngành, các khoản

thu nhập vốn từ việc bán các công ty nhận vốn đầu tử và cổ tức từ các công ty
nhận vốn đầu tử đửợc miễn thuế.
Môi trửờng pháp lý và kế toán. Đã tồn tại một môi trửờng pháp lý vững
chắc. Nhửng theo ý kiến của một số thành viên tham gia thị trửờng, thì các văn
7
bản có thể đã đửợc soạn thảo một cách chi tiết nhửng không có khả năng thực
thi. Các chuẩn mực kế toán là hợp lý, nhửng việc áp dụng và giám sát không đầy
đủ. Cuộc khủng hoảng tài chính gần đây đã làm bộc lộ nhiều vụ việc ghi sổ sách
và báo cáo rất kém chất lửợng.
Nhu cầu về vốn mạo hiểm. Từ năm 1991 đến năm 1996, các doanh nhân
càng ngày càng nhìn nhận vốn mạo hiểm chỉ là một nguồn vốn khác có các điều
kiện sử dụng đánh giá chiếu theo thị trửờng cổ phiếu và trái phiếu. Các nhà quản
lý không muốn chia sẻ thông tin và nhửờng quyền kiểm soát.
Thu hồi vốn đầu tử. Đa số các khoản đầu tử đửợc thu hồi thông qua thị
trửờng chứng khoán. Năm 1988, các điều kiện niêm yết trên sở giao dịch chứng
khoán Jakarta đã đửợc đơn giản hoá và một thị trửờng phi tập trung (OTC) đã
đửợc thành lập. Thị trửờng đồng hành này đã đửợc cơ cấu lại vào năm 1996 nhằm
thúc đẩy việc phát hành chứng khoán của các công ty vừa và nhỏ. Thị trửờng thôn
tính và sáp nhập (M&A) không có tính thanh khoản.
Malaysia
Thị trửờng. Mặc dù chính thức ra đời vào năm 1984, cho đến 1989 vẫn có ít
thành viên tham gia thị trửờng. Vào cuối năm 1996, đã có 22 công ty đầu tử cổ
phần tử nhân và công ty vốn mạo hiểm đặt ở Malaysia. Các quỹ khu vực nhử các
quỹ ở Hông Công và Singapore cũng đã đầu tử ở Malaysia. Một thành viên tham
gia bình luận rằng chỉ có khoảng 5 công ty có cơ sở ở Malaysia thực sự hoạt động.
Ngành này đã đửợc khởi đầu bằng lửợng vốn ban đầu Chính phủ vào năm 1991,
khi 115 triệu ringgít đửợc phân bổ cho việc tạo nguồn vốn mạo hiểm có liên quan
tới khu vực công nghệ. Thêm vào đó, Chính phủ đã thành lập một công ty để
chuyên cung cấp vốn mạo hiểm cho các doanh nhân tiềm năng ngửời Mã Lai.
Chính phủ tiếp tục cấp vốn cho một số công ty vốn mạo hiểm.

Môi trửờng chế định. Môi trửờng chế định đửợc xem là ổn định và thuận lợi.
Các biện pháp khuyến khích thuế đã đửợc áp dụng cho các công ty vốn mạo hiểm
trừ trửờng hợp thuế đánh vào các khoản thu nhập vốn và cổ tức phát sinh từ các
công ty nhận vốn đầu tử trong một số trửờng hợp nhất định. Một số khoản chi phí
phát sinh của các công ty vốn mạo hiểm cũng đửợc giảm thuế.
Môi trửờng pháp lý và kế toán. Hệ thống pháp lý và chế độ kế toán chửa
chín muồi. Các hợp đồng pháp lý chửa đửợc coi là cơ sở của việc cửỡng chế thực
hiện các thỏa thuận. Vì lý do đó, các điều khoản hợp đồng ít khi đửợc kiểm chứng
tại tòa án. Tửơng tự nhử vậy, các thông lệ kiểm toán thửờng không đửợc thực hiện
8
nghiêm ngặt. Một thành viên đã đửa ra một ví dụ về trửờng hợp một giám đốc đã
phân bổ lợi nhuận thu đửợc từ một công ty con nhận vốn mạo hiểm sang một công
ty con khác trong cùng một hệ thống kinh doanh bằng cách sử dụng cơ chế giá
chuyển giao. Do những khó khăn trong việc kiểm soát sau đầu tử, các chuyên gia
quản lý vốn mạo hiểm chủ yếu dửạ vào thẩm định chi tiết, đặc biệt là dựa vào tập
hợp các thông tin tham khảo về một doanh nhân tiềm năng thông qua các quan hệ
và trao đổi cá nhân.
Nhu cầu về vốn mạo hiểm. Nhu cầu về vốn đửợc xem là cao. Trửớc kia,
nhiều công ty nhận vốn đầu tử thuộc các hệ thống kinh doanh do một gia đình
kiểm soát, trong các hệ thống này đã có sự phân chia quyền kiểm soát một cách
miễn cửỡng. Do vậy, dù có nhu cầu về vốn nhửng chửa phải là điều kiện đủ để có
đửợc nguồn vốn mạo hiểm nhử thửờng thấy. Một thành viên tham gia đã bình luận
rằng các giám đốc công ty ngày càng trở thành chuyên nghiệp. Những sáng lập
viên của các tổ chức kinh doanh sẽ nghỉ hửu và số lửợng lớn ngửời Malaysia đửợc
đào tạo ở nửớc ngoài quay về nửớc điều hành các công ty đang tăng lên. Do vậy,
sự phát triển trong tửơng lai của ngành này sẽ làm tăng cửờng mối quan hệ giữa
vốn mạo hiểm với các giám đốc của các công ty nhận vốn đửợc đào tạo từ các
trửờng kinh doanh này.
Thu hồi vốn đầu tử. Sở giao dịch chứng khoán Kuala Lumpur đã ra đời sớm
hơn nhiều năm so với thị trửờng cổ phần tử nhân và thị trửờng vốn mạo hiểm. Đa

số các khoản đầu tử đửợc thu hồi thông qua thị trửờng chứng khoán. Và sau đó
không lâu một thị trửờng phi tập trung (OTC) đã ra đời với các điều kiện niêm yết
kém phần nghiêm ngặt hơn.
Thái Lan
Thị trửờng. Thị trửờng bắt đầu hoạt động vào năm 1987 với việc thành lập
của một công ty có nguồn vốn trong nửớc. Vào cuối năm 1996, đã có 10 công ty.
Một số các quỹ khu vực ở Hồng Công và Singapore có thể đầu tử ở Thái Lan.
Không giống nhử Inđônêsia và Malaysia, các quỹ khu vực này đã và đang hoạt
động ở Thái Lan. Một thành viên cho rằng có ít nhất 20 quỹ đang hoạt động trên
thị trửờng này.
Môi trửờng chế định. Môi trửờng chế định đửợc xem là ổn định và thuận lợi.
Không có các biện pháp ửu đãi đặc biệt về thuế dành cho các công ty vốn mạo
hiểm, nhửng trong một số ngành nhất định mà các công ty này đầu tử đã có một
số các ửu đãi về thuế.