Bài giảng Chương 5: Học thuyết giá trị thặng dư

HOÏC THUYEÁT GIAÙ TRÒ
THAÊNG D Ö
6/7/2019

CuuDuongThanCong.com

/>
1


Chương 5 gồm 6 phần:
1.Sự chuyển hóa của tiền thành tư bản
2.Qúa trình sản xuất ra giá trị thặng dư
trong Xã hội tư bản
3. Sự chuyển hoá giá trò thăng dư thành tư
bản-tích luỹ tư bản.
4. Quá trình lưu thông tư bản và khủng hoảng
kinh tế.
5. Các hình thái tư bản và các hình thức biểu
hiện của giá trò thặng dư.
6/7/2019

CuuDuongThanCong.com

/>
2


I. SỰ CHUYỂN HOÁ CỦA TIỀN THÀNH TƯ BẢN
1. Cơng

thức chung của tƣ bản.

- Với tư cách là tiền trong lưu thơng hàng
hố giản đơn, tiền vận động theo cơng thức:
H - T - H (1)
- Còn với tư cách là tư bản, tiền vận động
theo cơng thức:
T - H - T (2)
6/7/2019

CuuDuongThanCong.com

/>
3


So sánh sự vận động của hai cơng thức
trên:
Giống nhau: H – T – H VÀ T – H –T’

+ Đều có 2 nhân tố là tiền và hàng
+ Đều là sự kết hợp của hai hành vi
đối lập, nối tiếp nhau

+ Đều có hai người mua và bán
6/7/2019

CuuDuongThanCong.com

/>

4


Kh¸c nhau:
H-T-H

T-H-T’

ĐiĨm xt ph¸t vµ kÕt
thóccđa sù vËn ®éng

Hµng hãa , tiền đóng vai
trò trung gian

TiỊn, hàng đóng vai trò
trung gian

Gi¸ trÞ sư dơng cđa ®iĨm
xt ph¸t vµ kÕt thóc cđa
vËn ®éng

Kh¸c nhau vỊ chÊt

Gièng nhau vỊ chÊt

Gi¸ trÞ cđa ®iĨm xt
ph¸t vµ kÕt thóc cđa vËn
®éng
Mơc ®Ých ci cïng cđa
sù vËn ®éng

Gièng nhau vỊ sè l-ỵng Khác nhau về số lượng

Tháa m·n nhu cÇu
(GTSD)

Giíi h¹n cđa sù vËn ®éng Cã giíi h¹n
6/7/2019

CuuDuongThanCong.com

Giá trò và giá trò tăng
thêm (giá trò thặng dư)
Không có giới hạn
/>
5


2. Mâu thuẫn của công thức chung.
- Giá trị thặng dư được tạo ra ở đâu:
- Công thức T-H-T’ làm cho người ta lầm
tưởng rằng: cả sản xuất và lưu thông đều
tạo ra giá trị và giá trị thặng dư
- Trong lưu thông có thể xảy ra 2 trường hợp:

6/7/2019

CuuDuongThanCong.com

/>

6


Trao i ngang giá :Hai bên trao i không c li v
giá tr
- Trao i không ngang giá: Có thể xảy ra 3 tr-ờng hợp
1.Bán cao hn giá tr: đ-ợc lợi khi bán. Bị thiệt khi
là ng-ời mua
2. Mua thp hn giá tr: khi là ng-ời mua đ-ợc lợi.
khi là ng-ời bán bị thiệt
3. Mua r, bán t: Tổng giá trị xã hội không thay
đổi
Vy lu thông v bn thaõn tin t trong lu thụng
khụng to ra giỏ tr v giỏ tr thng d
Kt lun:
--

- Phi ly quy lut ni ti ca lu thụng t bn gii
thớch s chuyn húa ca tin thnh TB, tc l ly vic
trao
i ngang giỏ lm im xut phỏt
6/7/2019
7
CuuDuongThanCong.com

/>

-Sự

chuyển hóa của người có tiền thành tư bản

phải tiến hành trong phạm vi lưu thông và đồng
thời lại không phải trong lưu thông
 “Vậy là tư bản kh«ng thể xuất hiện từ lưu

th«ngvà cũng kh«ng thể xuất hiện ở bªn ngoài
lưu th«ng.Nã phải xuất hiện trong lưu th«ng
và đồng thời kh«ng phải trong lưu th«ng’
 *.Đã là m©u thuẫn của c«ng thức chung cña t- b¶n
* C. M¸c:Tư bản NXB Sự thật
,Hà nội,1987,Q1,tập 1,tr216

6/7/2019

CuuDuongThanCong.com

/>
8


Hng hoá sc lao ng vaứ tin
coõng trong CNTB

3.

a. Haứng hoaự sửực lao ủoọng.

- Sửực lao ủoọng vaứ ủiu kin bin sc lao
ng thnh hng hoá.

- khái nim:

Sc lao ng là toàn bộ nhng nng
lực (thể lực và trí l-c) tồn tại trong một
con ng-ời và đ-ợc ng-ời đó vận dụng
vào sản xuất hàng hóa
6/7/2019

CuuDuongThanCong.com

/>
9


- Sức lao động trở thành hàng ho¸ khi

cã 2 điều kiện:
+ Người lao động là người tự do, cã khả
năng chi chi phối sức lao động
+ Người lao động kh«ng cã TLSX cần thiết
để kết hợp với SLĐ của minh

6/7/2019

CuuDuongThanCong.com

/>
10


* Hai

thuộc tính của hàng hoá sức lao

động.
+ Giá trị của hàng hoá sức lao động:
Là do số lượng lao động xã hội cần thiết để
sản xuất và tái sản xuất ra hàng hoá sức lao
động quyết định
Giá trị của hàng hóa SLĐ = Giá trị của toàn
bộ các tư liệu sinh hoạt cần thiết để SX và tái
SX SLĐ.
6/7/2019

CuuDuongThanCong.com

/>
11


- Lượng giá trị các TLSH cần thiết bao

gồm:
* Gi¸ trị c¸c tư liệu sinh hoạt vËt chÊt vµ
tinh thÇn cần thiết để nu«i sống c«ng nh©n
* Chi phÝ đào tạo c«ng nh©n
* Gi¸ trị c¸c tư liệu sinh hoạt vËt chÊt
vµ tinh thÇn cần thiết cho gia đình c«ng
nh©n
-> Gi¸ trị hàng ho¸ sức lao động bao hàm cả
yếu tố lịch sử, tinh thần.
6/7/2019

CuuDuongThanCong.com

/>
12


Giá trị sức lao động biểu hiện bằng tiền gọi
là giá cả sức lao động - hay còn gọi là tiền
lương.
Giá trị của hàng hóa SLĐ chịu sự tác động
của 2 xu hướng đôí lập nhau:

Giá trị hàng hóa SLĐ có xu hƣớng tăng:
* SX càng phaùt triển nhu cầu về lao
động phức tạp tăng,
*Nhu cầu TLSH tăng theo đà tiến
bộ của LLSX
6/7/2019

CuuDuongThanCong.com

/>
13


Xu hướng giảm giá trị hàng hóa SLĐ:

Do NSLĐ tăng -> giá cả các tư
liệu sinh hoạt, dịch vụ giảm

6/7/2019

CuuDuongThanCong.com

/>
14


+ Giá trị sử dụng của hàng hoá sức lao động:
- Giống hàng hoá thông thường, hàng hoá sức
lao động thoả mãn nhu cầu người mua

- Công dụng của nó biểu hiện qua tiêu
dùng hàng hoá sức lao động, chính là
tiến hành quá trình lao động.
- Quá trình lao động đồng thời là quá
trình sản xuất ra hàng hoá, sức lao động
tạo ra một giá trị mới lớn hơn giá trị bản
thân nó.
6/7/2019

CuuDuongThanCong.com

/>
15


- Hàng hoá sức lao động có đặc điểm riêng
biệt, là nguồn gốc trực tiếp tạo ra giá trị

thặng dư, là chìa khoá để giải quyết mâu
thuẫn công thức chung của tư bản.

- Hàng hóa SLĐ là điều kiện của sự
bóc lột chứ không phải là cái quyết
định có hay không có bóc lột
6/7/2019

CuuDuongThanCong.com

/>
16


Hàng hóa sức lao động
Giá trị
trị sử dụng
Giá
dụng

Khả năng tạo ramột giá trị
Lớn hơn giá trị của bản
thân nó trong quá trình
lao động

Giá trị

Được xác định bằng giá trị các tư liệu
Sinh hoạt cần thiết để thỏa mãn nhu
cầu của công nhân và gia đình họ và

những chi phí Cần thiết về đ{o tạo
Và cho những nhu cầu xã hội

Ngược
vớihàng
hànghóa
hóakhác,việc
khác,việc quy
quy đinh
lao
động
Ngược
lạilại
với
đinhgiá
giátrị
trịcủa
củasức
sức
lao
động
baohàm
hàmmột
mộtyếu
yếu tố
tố lịch sử
bao
sử và
vàtinh
tinhthần

thần
C.Mác
(Tưbản,quyển1,tập
bản,quyển1,tập 1,tr.322
(Tư
1,tr.322
6/7/2019

CuuDuongThanCong.com

/>
17


Giá trị hàng ngày của sức lao động
G/Năm+G/12 tháng+G/52 tuần
365 ngày
G/năm,hay G/12 tháng, hoặc G/52tuần:Giá trị
tư liệu sinh hoạt cần thiết (lương thực,quần
áo,nhà cửa v.v…) trong vòng 1 năm, hay12
tháng, hoặc 52 tuần dùng để phục hồi bình
thường sức lao động của công nhân và gia
đình họ và những chi phí cần thiết về đ{o tạo
và cho những nhu cầu xã hội
6/7/2019

CuuDuongThanCong.com

/>
18

II. Q TRÌNH SẢN XUẤT RA GIÁ TRỊ THẶNG DƯ
TRONG XÃ HỘI TƯ BẢN

1. Sự thống nhất giữa quá trình sản xuất ra
GTSD và quá trình sản xuất giá trò thặng dư.
Đặc điểm:

- Người cơng nhân làm việc dưới sự kiểm sốt
của nhà tư bản
- Sản phẩm mà cơng nhân làm ra thuộc sở
hữu của nhà tư bản.
6/7/2019

CuuDuongThanCong.com

/>
19


* Ví dụ về quá trình sản xuất trong ngành kéo sợi:

Giả sö ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt,nhµ t- b¶n ph¶i øng
ra mét sè tiÒn lµ:
- 10kg bông g/trị 10$
- Hao mòn máy 2$...
-Tiền công/1 ngày 3$
- giả sử kéo 10kg bông thành sợi mất 6 giờ và
mỗi giờ công nhân tạo ra 1 giá trị 0,5 USD.

0,5$ x 6 = 3$,
……………………………………..

6/7/2019

CuuDuongThanCong.com

/>
20


=> Vậy giá trị của 10 kg si là:
- Giá trị của 10 kg bông chuyển vào: 10$
- Giá trị của máy móc TB chuyểnvào: 2$
- Giá trị do công nhân tạo ra:
3$
Tổng cộng:
15$

Nu quỏ trỡnh lao ng ch dng ú (cụng
nhõn lm vic 6 gi) thỡ khụng cú giỏ tr thng
d. Nhng thc t quỏ trỡnh lao ng luụn kộo
di hn 6 gi vỡ tin lng nh t bn thuờ cụng
nhõn l mt ngy , chứ không phải 6 giụứ
6/7/2019

CuuDuongThanCong.com

/>
21

=> Trong12h lao ủoọng cuỷa coõng nhaõn
Chi phí sản xuất
-Tiền mua bông 20kg là
:20$
-Hao mòn máy móc là :
4$
-Tiền mua sức lao động
trong 1 ngày
:
3$
6/7/2019

Cộng:

CuuDuongThanCong.com

27$

Giá trị sản phẩm mới(20kg
sợi)
- Giá trị của bông đ-ợc
chuyển vào sợi:
20$
- Giá trị máy móc đ-ợc
chuyển vào sợi:
4$
- Giá trị do lao động của công
nhân tạo ra trong12h lao

động:
6$
Cộng:
30$22
/>

Từ ví dụ rút ra kết luận:
Giá trị thặng dư: là giá trị mới dôi ra ngoài
giá trị sức lao động do công nhân tạo ra và
thuộc về nhà tư bản
Ngày lao động của công nhân chia thành 2
phần.
+Thời gian lao động cần thiết: Phần lao
động mà người công nhân tạo ra một lượng
giá trị ngang bằng với giá trị sức lao động
+Thời gian lao động thặng dƣ: phần
còn lại của ngày lao động.lao động trong
thời gian đó là là lao động thặng dư
6/7/2019

CuuDuongThanCong.com

/>
23


Sơ đồ biểu hiện: Ngày lao động của
công nhân

Thời gian lao

động tất yếu
4 Giờ

6/7/2019

CuuDuongThanCong.com

Thời gian lao động
thặng dư

4 Giờ

/>
24


=> Giá trị của hàng hóa gồm 2 phần:
- Giá trị TLSX nhờ lao động cụ thể của
công nhân mà được bảo tồn và di
chuyển vào giá trị của SP mới (24$)

- Giá trị do lao động trừu tượng
của công nhân tạo ra trong quá
trình lao động gọi là giá trị mới

6/7/2019

CuuDuongThanCong.com

/>

25