05. Đừng Cho Mình Là - Bách Khoa Đại Từ Điển

Thuật Nói Chuyện Hằng Ngày Hoàng Xuân Việt
Phần 005
Đừng Cho Mình Là "bách Khoa Đại Từ Điển"
Có lần nào bạn nói chuyện với một người "biết hết" chưa? Chúng tôi có
một người bạn lúc nào cũng tưởng là một bộ "Bách khoa đại từ điển". Hình
ảnh anh không bao giờ phai nhòa trong tâm não chúng tôi. Khi viết cho bạn
mấy dòng này, chúng tôi đang thấy lại cảnh mấy năm trước, anh thuyết với
chúng tôi. Anh múa tay, anh chồm chồm tới, anh chận lời chúng tôi, trả lời
hết mọi câu hỏi. Chúng tôi bàn vấn đề gì anh cũng tham gia, giải quyết hết.
Nhưng có điều anh rất bất lễ là hay giải quyết bậy. Xung quanh chúng ta,
thưa bạn, có biết bao kẻ có lối nói chuyện như người bạn đáng thương này
của chúng tôi. Tự bản năng, họ cảm thấy mình tỏ ra quán thông hết những
hiểu biết đông tây kim cổ.
Cả những vấn đề hết sức chuyên môn, kẻ khác hỏi họ, họ cứ tự nhiên
thao thao trả lời. Giá cò cuộc tranh luận giữa họ và những kẻ khác, thì người
ta còn thấy cái tật tỏ ra mình biết hết của họ. Họ tin tưởng rằng, điều gì mình
cũng làu thông và những gì khác đều sai bậy. Có ai dẫn chứng lời của văn sĩ
hay triết gia nào để thế giá cho điều mình quả quyết thì họ rống cổ lên: "Tôi
biết rồi. Tôi đọc rồi. Hãy dẹp ý kiến đó đi. Nói bậy." Họ rất độc đoán trong
khi tranh cãi. Họ nhất định không để ai đem lý nào mới lạ ra bẻ họ được.
Nếu người bàn với họ là kẻ cao tuổi hơn họ, có chức quyền hơn họ, họ
không bảo câm ngay mặt, nhưng cứ cãi xước. Lẽ dĩ nhiên, người nhỏ hơn
họ, như học trò của họ chẳng hạn, thì họ bắt nghe với "Dạ, vâng" thôi. Bạn
hay chúng tôi có muốn hỏi họ điều gì chăng? Họ sẽ trả lời cho chúng ta hết.
Họ trả lời cả những điều họ không biết gì cả. Bạn biết họ nói thế nào không.
Họ nói cũng với thái độ thông thái, đạo mạo, oai nghiêm "thầy lắm". Họ hất
mặt lên, cắt nghĩa dẫn chứng, phân tích, so sánh. Họ nói rất hùng biện,
nhưng tiếc là chỉ nói xàm, nói lạc đề, nói không ăn thua gì đến điều chúng ta
hỏi. Người biết hết khi nói những điều mình không biết, họ vô tình bạch lộ
cái ngu dốt, cái học non, cái bất lễ của mình.
Thưa bạn quý mến! Bạn có gớm tật kiêu căng, tính nông nổi của thứ

người này không? Khi nói chuyện, bạn coi chừng tránh những lỗi lầm của
họ. Bạn nên để ý rằng, người biết hết là người mâu thuẩn một cách nực
cười. Họ nói họ quán thông mọi sự, nhưng sao họ ngu dốt điều này. Ai nói
mình biết hết là tự thú mình không biết hết. Họ không biết rằng nếu họ khôn
ngoan, không nên tự hào là đầy đủ, không ai được bảo tồn những thành kiến,
tranh luận không nên chủ quan, lòng tự ái của kẻ khác rất dễ bị tổn thương.
Biết hết mọi sự, sao họ bỏ qua mấy điều quan hệ đó. Trong khi họ tỏ ra
mình hoàn toàn thông thái, họ vô tình là cho người nói chuyện với họ phải
mất mặt, phải bực mình với giọng phách lối, độc đoán của họ.
Vả lại, trên đời, làm sao ta thông suốt hết mọi nghành được. Thông thái
như Newton còn nói: "Điều chúng ta hiểu biết chỉ là giọt nước trong đại
dương", thì chúng tôi và bạn, chắc không lý gì có thái độ ngông như những
người biết hết đáng tiếc ấy. Chúng ta đâu có tin ai trên đời đều "biết hết", thì
kẻ khác đâu có tin ta hoàn toàn thông thái. Vì thế, khi ta tỏ ra mình là một
bộ "Bách khoa đại từ điển", ta chỉ làm trò hề cho mọi người ghét mà thôi.
Một cuộc nói chuyện đem hứng thú cho mọi người, khi những người bàn
chuyện biết nhường nhịn, nghe nhau, đối xử với nhau bằng lương tri, trình
bày ý kiến khiêm tốn, khách quan và lịch sự. Xin bạn nhớ thực hiện những
điều tất yếu này. Rủi phải đàm thoại cùng người cho là "biết hết", bạn có
thái độ quân tử. Đừng đính chính chi cho mệt những điều họ nói bậy. Họ có
mắng rằng bạn ngu, nói trật, thì bạn hãy nghe theo lời khuyên của Tư Hư
Nguyên Quân "nhẫn, nhẫn, nhẫn". Nhịn họ là hay hơn cả. Nhịn, bạn còn súc
tích khí lực cho mình gây uy thế cho lời mình nói, và đồng thời làm cho
người biết hết có cảm tình với mình. Biết đâu trên đời chẳng có lúc bạn cần
đến họ.