HIỆN TRẠNG VÀ KẾ HOẠCH TƯƠNG LAI VỀ VỆ TINH QUAN SÁT TRÁI ĐẤT QUANG HỌC CỦA VIỆT NAM PHỤC VỤ ỨNG PHÓ VỚI THIÊN TAI VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

NGHIÊN CỨU VỀ
HIỆN TRẠNG VÀ KẾ HOẠCH TƯƠNG LAI
VỀ VỆ TINH QUAN SÁT TRÁI ĐẤT QUANG
HỌC CỦA VIỆT NAM PHỤC VỤ ỨNG PHĨ
VỚI THIÊN TAI VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
Báo cáo cuối cùng
Tháng 02 năm 2018
- Tóm tắt -

Nhóm nghiên cứu của Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp
Công ty PADECO Co., Ltd
Trung tâm Công nghệ Viễn thám
Cơ quan các Hệ thống Vũ trụ Nhật bản
Công ty NEC Corp.
Viện Nghiên cứu Mitsubishi
Diễn đàn Vũ trụ Nhật Bản



NGHIÊN CỨU VỀ HIỆN TRẠNG VÀ KẾ HOẠCH TƯƠNG LAI VỀ VỆ TINH QUAN SÁT TRÁI ĐẤT QUANG HỌC CỦA
Báo cáo cuối cùng (Tóm tắt)
VIỆT NAM PHỤC VỤ ỨNG PHĨ VỚI THIÊN TAI VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

Mục lục
Chương 1

Bối cảnh, mục tiêu và phạm vi nghiên cứu
Bối cảnh và mục tiêu ........................................................................................................... 1-1

1.1

1.1.1 Bối cảnh ...................................................................................................................... 1-1
1.1.2 Mục tiêu ...................................................................................................................... 1-2
Nội dung và phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 1-3

1.2

1.2.1 Hiện trạng và chương trình nghị sự về thiên tai và biến đổi khí hậu của Việt Nam ... 1-3
1.2.2 Tình trạng sử dụng thực tế của vệ tinh quang học và vệ tinh radar tại Việt Nam. ...... 1-3
1.2.3 Soạn thảo kế hoạch tổng thể dài hạn cho viễn thám vệ tinh của Việt Nam ................ 1-3
1.2.4 Nghiên cứu về vệ tinh quang học thế hệ kế tiếp của Việt Nam .................................. 1-3
1.2.5 Nghiên cứu về chương trình đầu tư và cho vay của Nhật Bản. .................................. 1-4
1.2.6 Hội thảo ...................................................................................................................... 1-4
Lịch biểu và tổ chức nghiên cứu ......................................................................................... 1-5

1.3
Chương 2

Hiện trạng và xu thế tương lai của viễn thám thế giới

2.1

Vệ tinh quan sát trái đất điển hình của thế giới ................................................................... 2-1

2.2

Xu hướng hiện tại và tương lai của viễn thám thế giới ....................................................... 2-4
2.2.1 Tiếp tục dịch vụ dữ liệu vệ tinh .................................................................................. 2-4
2.2.2 Phát triển hợp tác quốc tế ........................................................................................... 2-4
2.2.3 Dữ liệu mở và miễn phí đang trở nên sẵn có .............................................................. 2-5
2.2.4 Thiết lập nền tảng dữ liệu chung ................................................................................ 2-5

2.2.5 Các công ty Vũ trụ Mới (New Space) đang nổi lên .................................................... 2-5
2.2.6 Phát triển Microsatellite (vi vệ tinh) ........................................................................... 2-6

Chương 3

Hiện trạng và chương trình nghị sự viễn thám ở Việt Nam
Tình trạng sử dụng và các vấn đề trong mỗi ứng dụng

3.1

(thiên tai · phòng chống thiên tai, biến đổi khí hậu, bảo tồn rừng,
quản lý đất đai nơng nghiệp, sử dụng đất · phát triển đô thị. v.v...) .................................... 3-3
3.1.1 Tóm tắt kết quả điều trần của cơ quan / đại học liên quan ......................................... 3-3
3.1.2 Kết quả điều tra........................................................................................................... 3-5
Hoạt động của hệ thống VNREDSat-1a, thành tựu và ví dụ về sử dụng .......................... 3-12

3.2

3.2.1 Đề cương và kế hoạch trạm tiếp nhận ...................................................................... 3-12
Tình hình hiện tại của nền tảng dữ liệu viễn thám và cơ sở dữ liệu .................................. 3-16

3.3

3.3.1 Hệ thống cơ quan ...................................................................................................... 3-16
Chương 4

Nghiên cứu giới thiệu một hệ thống vệ tinh quan sát trái đất quang học theo kiểu
tương lai

4.1

Các lĩnh vực ứng dụng cần được nhắm tới như một thể loại tương lai dựa trên tình
hình hiện tại ......................................................................................................................... 4-1
i


NGHIÊN CỨU VỀ HIỆN TRẠNG VÀ KẾ HOẠCH TƯƠNG LAI VỀ VỆ TINH QUAN SÁT TRÁI ĐẤT QUANG HỌC CỦA
Báo cáo cuối cùng (Tóm tắt)
VIỆT NAM PHỤC VỤ ỨNG PHĨ VỚI THIÊN TAI VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

4.1.1 Bối cảnh ...................................................................................................................... 4-1
4.1.2 Lĩnh vực ứng dụng cho "Bộ sưu tầm liên tục về quan sát quang học độ phân
giải cao" .................................................................................................................... 4-1
4.1.3 Lĩnh vực ứng dụng cho quan sát hải dương học ......................................................... 4-1
4.1.4 Lĩnh vực ứng dụng cho "Xây dựng năng lực của nhân lực nội bộ trong lĩnh vực
vũ trụ" ....................................................................................................................... 4-2
Kiểm tra phổ, tần số, độ phân giải và dải quan sát .............................................................. 4-3

4.2

4.2.1 Bối cảnh ...................................................................................................................... 4-3
4.2.2 Tần suất....................................................................................................................... 4-4
4.2.3 Độ phân giải................................................................................................................ 4-4
Chương 5
5.1

Cấu trúc và đặc điểm kỹ thuật của vệ tinh quang học kế tiếp và các thiết bị mặt đất
Thiết kế khái niệm đối với vệ tinh quan sát trái đất thể loại tương lai ................................ 5-1

5.1.1 Yêu cầu ....................................................................................................................... 5-1

5.1.2 Thiết kế khái niệm vệ tinh .......................................................................................... 5-2
5.2

Chức năng, phác thảo hiệu năng và đặc điểm kỹ thuật chính cần thiết cho bộ cảm biến
quan sát trái đất quang học .................................................................................................. 5-4
5.2.1 Tóm tắt........................................................................................................................ 5-4

5.3

Hiệu suất và đặc điểm kỹ thuật của hệ thống vệ tinh .......................................................... 5-6
5.3.1 Tóm tắt........................................................................................................................ 5-6

5.4

Sơ đồ hệ thống mặt đất ........................................................................................................ 5-7
5.4.1 Các khái niệm quan trọng ........................................................................................... 5-7

5.5

Khả năng tương thích với các hệ thống khác ...................................................................... 5-9
5.5.1 Dịch vụ một cửa cho dịch vụ ca-ta-lô ......................................................................... 5-9
5.5.2 Định dạng dữ liệu ca-ta-lô .......................................................................................... 5-9

5.6

Nghiên cứu về tiềm năng của ngành công nghiệp thiết bị điện tử ở Việt Nam ................. 5-10
5.6.1 Tổng quan ................................................................................................................. 5-10
5.6.2 Nghiên cứu sơ bộ ...................................................................................................... 5-10
5.6.3 Điều tra tại chỗ ......................................................................................................... 5-13
5.6.4 Tóm tắt và phản ánh về tiềm năng của ngành thiết bị điện tử Việt Nam .................. 5-17

5.7

Kế hoạch phát triển năng lực cho phát triển & sử dụng vệ tinh quan sát trái đất.............. 5-20
5.7.1 Mục đích phát triển năng lực và kết quả dự kiến...................................................... 5-20
5.7.2 Hợp tác của ngành công nghiệp - giới học thuật - chính phủ / Củng cố quản lý
trong thiết kế khuôn khổ xây dựng năng lực .......................................................... 5-21
5.7.3 Nâng cao năng lực cho "Chế tạo tại Việt Nam"........................................................ 5-22
5.7.4 Các khóa đào tạo về ứng dụng và sử dụng sẽ dựa vào Trung tâm Đào tạo về Sử
dụng không gian (dự kiến) ..................................................................................... 5-23

5.8

Cơ cấu phát triển hệ thống, tiến độ và chi phí dự án ......................................................... 5-26
5.8.1 Cơ cấu phát triển hệ thống ........................................................................................ 5-26
ii


NGHIÊN CỨU VỀ HIỆN TRẠNG VÀ KẾ HOẠCH TƯƠNG LAI VỀ VỆ TINH QUAN SÁT TRÁI ĐẤT QUANG HỌC CỦA
Báo cáo cuối cùng (Tóm tắt)
VIỆT NAM PHỤC VỤ ỨNG PHĨ VỚI THIÊN TAI VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

5.8.2 Lịch trình phát triển .................................................................................................. 5-26
5.8.3 Chi phí dự án ............................................................................................................ 5-29
Chương 6

Lợi ích xã hội dự kiến
Đánh giá lợi ích kinh tế và xã hội ....................................................................................... 6-1

6.1

6.1.1 Khung đánh giá lợi ích ............................................................................................... 6-1
6.1.2 Kết quả của lợi ích kinh tế - xã hội (theo ngành)........................................................ 6-5
6.1.3 Kết quả của lợi ích kinh tế - xã hội (cho bên thụ hưởng) ........................................... 6-7
6.2

Các xem xét về môi trường và xã hội ............................................................................... 6-13
6.2.1 Pháp luật và các quy định về phê duyệt môi trường ở Việt Nam ............................. 6-13
6.2.2 Các tác động môi trường và xã hội liên quan đến dự án này .................................... 6-14
Các kế hoạch tài chính cho phát triển cơ sở hạ tầng ở nước ngoài

Chương 7

Các kế hoạch tài chính của Nhật Bản cho phát triển cơ sở hạ tầng ở nước ngồi............... 7-1

7.1

7.1.1 Viện trợ khơng hồn lại .............................................................................................. 7-3
7.1.2 Tài chính đàu tư tư nhân ............................................................................................. 7-3
7.1.3 Tài chính cơ quan tín dụng xuất khẩu......................................................................... 7-4
7.1.4 Tài chính trở lại vốn chủ sở hữu ................................................................................. 7-5
7.1.5 Hỗ trợ tài chính đảm bảo tính khả thi ......................................................................... 7-6
Kịch bản giới thiệu vệ tinh quan sát trái đất của Nhật Bản tới Việt Nam ........................... 7-7

7.2

Lộ trình cho Viễn thám Vệ tinh của Việt Nam đến năm 2040

Chương 8
8.1

Bối cảnh và Khái niệm ........................................................................................................ 8-1
8.1.1 Bối cảnh ...................................................................................................................... 8-1
8.1.2 Mục đích ..................................................................................................................... 8-1

8.2

Khái niệm cơ bản ................................................................................................................ 8-2
8.2.1 Vệ tinh thực tế ............................................................................................................ 8-2
8.2.2 Vệ tinh trình diễn công nghệ ...................................................................................... 8-2
8.2.3 Hệ thống mặt đất......................................................................................................... 8-3
8.2.4 Phát triển năng lực ...................................................................................................... 8-3

Chương 9

Hội thảo

9.1

Tóm tắt ................................................................................................................................ 9-1

9.2

Công tác chuẩn bị ................................................................................................................ 9-2

9.3

Hội thảo ............................................................................................................................... 9-3

Chương 10

Kết luận và Khuyến nghị

10.1 Kết luận ............................................................................................................................. 10-1
10.2 Khuyến nghị ...................................................................................................................... 10-2
10.2.1 Về Đề án Pháp lý .................................................................................................... 10-2
10.2.2 Giới thiệu về Tổ chức quan sát Trái Đất của vệ tinh Việt Nam .............................. 10-2
iii


NGHIÊN CỨU VỀ HIỆN TRẠNG VÀ KẾ HOẠCH TƯƠNG LAI VỀ VỆ TINH QUAN SÁT TRÁI ĐẤT QUANG HỌC CỦA
Báo cáo cuối cùng (Tóm tắt)
VIỆT NAM PHỤC VỤ ỨNG PHĨ VỚI THIÊN TAI VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

10.2.3 Về Hỗ trợ từ Nhật Bản cho các công ty tư nhân của Việt Nam .............................. 10-2
10.2.4 Khuyến khích ứng dụng dữ liệu quan sát trái đất ................................................... 10-3
10.2.5 Về quan sát Ứng dụng vệ tinh Phát triển kinh doanh ............................................. 10-4

Phụ lục Đề xuất Kế hoạch Tổng thể Lâu dài của Việt Nam về Quan sát Trái đất bằng Vệ tinh

iv


Chương 1

Bối cảnh, mục tiêu và phạm vi nghiên
cứu


NGHIÊN CỨU VỀ HIỆN TRẠNG VÀ KẾ HOẠCH TƯƠNG LAI VỀ VỆ TINH QUAN SÁT TRÁI ĐẤT QUANG HỌC CỦA

Báo cáo cuối cùng (Tóm tắt)
VIỆT NAM PHỤC VỤ ỨNG PHĨ VỚI THIÊN TAI VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

1.1

Bối cảnh và mục tiêu

1.1.1

Bối cảnh

Việt Nam là một quốc gia hẹp và dài nằm dọc theo trục Bắc Nam. Đất nước có nhiều điều kiện khí hậu
và địa chất. Do đó, Việt Nam là một trong những nước có tỷ lệ thiên tai cao nhất trên thế giới. Đặc biệt
lũ lụt, bão, xói lở đất, xâm nhập mặn và các sự kiện thủy văn khác là những vấn đề nghiêm trọng ở Việt
Nam. Vào tháng 7 năm 2016, lũ lụt do bão và mưa lớn gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho miền Bắc nước
này. Cũng trong tháng 9, tháng 10 và tháng 11, lũ lụt gây ra thiệt hại kinh tế to lớn và hàng trăm người
chết.
Những tổn thất và thiệt hại do biến đổi khí hậu dự kiến sẽ tăng lên. Thiệt hại do thiên tai và thảm hoạ
do con người tạo ra gần 1,5% tổng sản phẩm quốc nội của Việt Nam, và sự thiệt hại về người hàng năm
cũng tương tự như vậy. Trong Kế hoạch Phát triển Kinh tế Xã hội 5 năm (SEDP 2006-2010), Chính phủ
Việt Nam đặt ưu tiên cao trong việc ngăn ngừa thiên tai. Đây là một vấn đề cấp bách để Việt Nam thiết
lập và vận hành cơ sở hạ tầng để liên tục lấy dữ liệu viễn thám vệ tinh để theo dõi thiên tai, được xem
là công nghệ hiệu quả nhất để đạt được mục tiêu này. Hơn nữa, dữ liệu đó cũng là điều tất yếu cho sự
phát triển của các nguồn tài nguyên thiên nhiên như lâm nghiệp, nơng nghiệp và dầu. Chính phủ Việt
Nam đã xây dựng "Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu" trong năm 2008 như
một cách tiếp cận quốc gia tồn diện đối với thích ứng với biến đổi khí hậu. Trong chương trình này,
"xúc tiến các hoạt động khoa học và công nghệ" được liệt kê là một trong những cách quan trọng nhất
để đạt được mục tiêu này. Trong việc thúc đẩy các hoạt động khoa học và công nghệ, việc tạo ra một hệ
thống vệ tinh quan sát trái đất liên tục được công nhận là thiết yếu để tiến hành giám sát, dự báo và đánh
giá tác động của biến đổi khí hậu.

Việt Nam coi trọng khoa học và công nghệ để phát triển quốc gia, trong đó phát triển vũ trụ được coi là
một công nghệ chiến lược. Kế hoạch tổng thể về công nghệ vũ trụ tuyên bố rằng Việt Nam sẽ xây dựng
vệ tinh của riêng mình vào năm 2020. Theo hướng này, Việt Nam đã quyết định mua vệ tinh VNREDSat1 thơng qua khoản vay hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) của Pháp. Trong khi đã hoạt động 5 năm trên
quỹ đạo và thời gian còn lại trên quỹ đạo đang hết dần, kế hoạch vệ tinh tiếp theo vẫn chưa chắc chắn.
Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản (METI) đã lên kế hoạch nghiên cứu khả thi về vệ
tinh quang học thế hệ kế tiếp cho Việt Nam kể từ khi LOTUSat-1 và -2 sẽ được phóng dưới khoản vay
ODA của Nhật Bản sẽ được phóng là các vệ tinh Radar Độ mở Tổng hợp (Synthetic Aperture Radar).
Nhóm tư vấn do Cơng ty PADECO Co., Ltd làm chủ trì đã được METI lựa chọn và ký hợp đồng với tư
cách là nhóm thực hiện nghiên cứu (sau đây gọi tắt là "Nhóm nghiên cứu").

1-1


NGHIÊN CỨU VỀ HIỆN TRẠNG VÀ KẾ HOẠCH TƯƠNG LAI VỀ VỆ TINH QUAN SÁT TRÁI ĐẤT QUANG HỌC CỦA
Báo cáo cuối cùng (Tóm tắt)
VIỆT NAM PHỤC VỤ ỨNG PHĨ VỚI THIÊN TAI VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

1.1.2

Mục tiêu

Dựa trên nền tảng trên, nhóm nghiên cứu đã tiến hành nghiên cứu về vệ tinh quang học thế hệ kế tiếp
cùng với vệ tinh radar để đạt được cơng tác phịng chống thảm họa và ứng phó với biến đổi khí hậu.
Nghiên cứu bao gồm kết quả và hiệu quả của vệ tinh VNREDSat đã gần 5 năm hoạt động trên quỹ đạo
và đề xuất các đặc điểm vệ tinh quang học thế hệ kế tiếp.
Để nghiên cứu yêu cầu của vệ tinh quang học thế hệ kế tiếp, hiện trạng và xu hướng tương lai của vệ
tinh quang học và vệ tinh radar trên thế giới đã được nghiên cứu và xem xét đến tình hình hiện tại của
viễn thám Việt Nam, một kế hoạch tổng thể tầm xa đến năm 2040 đã đã được nghiên cứu và đề xuất.

1-2

NGHIÊN CỨU VỀ HIỆN TRẠNG VÀ KẾ HOẠCH TƯƠNG LAI VỀ VỆ TINH QUAN SÁT TRÁI ĐẤT QUANG HỌC CỦA
Báo cáo cuối cùng (Tóm tắt)
VIỆT NAM PHỤC VỤ ỨNG PHĨ VỚI THIÊN TAI VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

1.2

Nội dung và phương pháp nghiên cứu

1.2.1

Hiện trạng và chương trình nghị sự về thiên tai và biến đổi khí hậu của Việt Nam

(1) Thu thập và phân tích thơng tin dưới đây
Các vấn đề chính của từng lĩnh vực ứng dụng. (Thiên tai và khả năng chống chịu biến đổi khí hậu, kiểm
kê rừng, quản lý nông nghiệp, sử dụng đất và phát triển đô thị ...)
(2) Phỏng vấn tổ chức sử dụng (Chính quyền trung ương, chính quyền địa phương, các cơng ty
tư nhân ...)

Tình trạng sử dụng thực tế của vệ tinh quang học và vệ tinh radar tại Việt Nam.

1.2.2

(1) Khảo sát cơ sở dữ liệu và hệ thống liên quan để sử dụng.
1)

Sử dụng trong từng lĩnh vực ứng dụng. (Thiên tai và khả năng chống chịu biến đổi khí hậu,
kiểm kê rừng, quản lý nơng nghiệp, sử dụng đất và phát triển đô thị ...)

2)

Việc sử dụng tại tổ chức sử dụng (Chính quyền trung ương, chính quyền địa phương, các
công ty tư nhân ...)

(2) Khảo sát về tổ chức hoạt động, ghi chép và áp dụng thực tế về thiên tai và biến đổi khí hậu của
VNREDSat-1a và đánh giá hiệu quả và đề xuất cải tiến.
(3) Hiệu quả của cơ sở dữ liệu và các hệ thống liên quan đến việc hoạch định chính sách về thiên tai
và biến đổi khí hậu.
1.2.3

Soạn thảo kế hoạch tổng thể dài hạn cho viễn thám vệ tinh của Việt Nam

(1) Lợi ích kinh tế xã hội của vệ tinh quan sát trái đất nói chung bao gồm vệ tinh quang học.
(2) Hiệu quả của vệ tinh quang học thế hệ kế tiếp đối với việc hoạch định chính sách về thiên tai
và biến đổi khí hậu.
(3) Hiệu suất hoạt động của VNREDSat-1
(4) Hoạt động của LOTUSat
(5) Soạn thảo kế hoạch tổng thể dài hạn tích hợp tất cả các thông tin trên.
1.2.4

Nghiên cứu về vệ tinh quang học thế hệ kế tiếp của Việt Nam

(1) Nghiên cứu và đề xuất các hạng mục dưới đây cho vệ tinh quang học kế tiếp.
Chức năng chính, đặc điểm kỹ thuật của bộ cảm biến quang học, chức năng bus vệ tinh cơ bản,
hệ thống mặt đất cần thiết, hệ thống xử lý / quản lý / phân phối dữ liệu, tổ chức vận hành, sự
khác biệt với hệ thống hiện có và khả năng hợp tác.
(2) Khảo sát về ngành điện và điện tử của Việt Nam về khả năng tiềm ẩn của họ đối với các thiết bị
lắp đặt trên vệ tinh cũng như thiết bị mặt đất vì lợi ích chung của Việt Nam và Nhật Bản.
1-3

NGHIÊN CỨU VỀ HIỆN TRẠNG VÀ KẾ HOẠCH TƯƠNG LAI VỀ VỆ TINH QUAN SÁT TRÁI ĐẤT QUANG HỌC CỦA
Báo cáo cuối cùng (Tóm tắt)
VIỆT NAM PHỤC VỤ ỨNG PHĨ VỚI THIÊN TAI VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

(3) Chương trình phát triển năng lực cần thiết để thực hiện kế hoạch tổng thể dài hạn.
(4) Lịch trình và yêu cầu dự tốn chi phí cho vệ tinh quang học thế hệ kế tiếp, dịch vụ phóng vệ tinh,
bảo hiểm phóng vệ tinh, hệ thống mặt đất bao gồm hoạt động vệ tinh và cơ sở xử lý dữ liệu.
(5) Xem xét môi trường bằng cách đưa vào sử dụng vệ tinh quang học thế hệ kế tiếp.
1.2.5

Nghiên cứu về chương trình đầu tư và cho vay của Nhật Bản.

Nghiên cứu về chương trình đầu tư và cho vay của Nhật Bản để xuất khẩu cơ sở hạ tầng thông tin chất
lượng cao và đánh giá lợi ích của nó cho đất nước.
1.2.6

Hội thảo

Sẽ tổ chức hội thảo tại Hà Nội để báo cáo kết quả của nghiên cứu này.

1-4


NGHIÊN CỨU VỀ HIỆN TRẠNG VÀ KẾ HOẠCH TƯƠNG LAI VỀ VỆ TINH QUAN SÁT TRÁI ĐẤT QUANG HỌC CỦA
Báo cáo cuối cùng (Tóm tắt)
VIỆT NAM PHỤC VỤ ỨNG PHĨ VỚI THIÊN TAI VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

1.3

Lịch biểu và tổ chức nghiên cứu

Nghiên cứu này được tiến hành từ tháng 6 năm 2017 đến tháng 2 năm 2018.
Lịch biểu nghiên cứu và tổ chức thực hiện như dưới đây.

June

July

Aug

2017
Sept

Oct

Survey on satellite
usage

Dec

Jan

2018
Feb

：Field Survey
Capacity
Development

Present status and agenda on
Satellite Application

Nov

Study on Next Generation Optical
Satellite

Discussion on Next
Generation Optical

Social Benefit

Preparation of Long Range Master
Plan
Study on Japan’s investment and
loan scheme

Workshop
Master Plan
review

Workshop
Final report

Hình 1-1 Lịch biểu nghiên cứu
Nguồn: Nhóm nghiên cứu

Hình 1-2 Tổ chức nghiên cứu

Nguồn: Nhóm nghiên cứu
1-5


Chương 2

Hiện trạng và xu thế tương lai của
viễn thám thế giới


NGHIÊN CỨU VỀ HIỆN TRẠNG VÀ KẾ HOẠCH TƯƠNG LAI VỀ VỆ TINH QUAN SÁT TRÁI ĐẤT QUANG HỌC CỦA
Báo cáo cuối cùng (Tóm tắt)
VIỆT NAM PHỤC VỤ ỨNG PHĨ VỚI THIÊN TAI VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

2.1

Vệ tinh quan sát trái đất điển hình của thế giới

Trong chương này, vệ tinh quan sát trái đất điển hình của thế giới được thảo luận. Chúng tơi chọn những
vệ tinh có thể tham khảo tốt cho nghiên cứu vệ tinh quang học thế hệ kế tiếp của Việt Nam. Ngoài ra,
các vệ tinh có thể triển khai trong tương lai sẽ được chú ý lựa chọn.
Chúng tôi phân chia thành các vệ tinh do tổ chức vũ trụ quốc gia phóng lên và vận hành, và cung cấp
dịch vụ liên tục, vệ tinh thuộc sở hữu và vận hành bởi thực thể tư nhân với các vệ tinh có điểm bán hàng
với hình ảnh có độ phân giải cao và nhỏ nhưng hiệu suất tương đối cao với sự phát triển dự kiến là nhóm
New Space.
Đối với vệ tinh radar, vệ tinh điển hình cũng được hiển thị.
Hình 2-1 cho thấy các vệ tinh trong giai đoạn 2000 và 2040.

Hình 2-1 Quan sát trái đất điển hình của thế giới
Nguồn: Nhóm nghiên cứu

Hình 2-2 cho thấy các vệ tinh radar điển hình của châu Âu, Mỹ và Nhật Bản. Hình hiển thị toán tử, tần
số radar, độ phân giải mặt đất và độ rộng đường viền cho mỗi chế độ quan sát ánh sáng, ánh xạ dải và
các chế độ quét SAR.
Đối với Sentinel-1, WM có nghĩa là chế độ Wave, IWS có nghĩa là Interferometric Wide Swath và EWS
có nghĩa là Extra Wide Swath.

2-1


NGHIÊN CỨU VỀ HIỆN TRẠNG VÀ KẾ HOẠCH TƯƠNG LAI VỀ VỆ TINH QUAN SÁT TRÁI ĐẤT QUANG HỌC CỦA
Báo cáo cuối cùng (Tóm tắt)
VIỆT NAM PHỤC VỤ ỨNG PHĨ VỚI THIÊN TAI VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

Hình 2-2 Các vệ tinh radar điển hình
Nguồn: Nhóm nghiên cứu

Đối với vệ tinh quang học, loại đầu tiên là vệ tinh do cơ quan chính phủ phóng lên và vận hành. Tính
tương tự của vệ tinh đó là (1) Quy mơ và khối lượng khá lớn, (2) Về nguyên tắc, hoạt động của chúng
là liên tục. Điều này cho phép tính liên tục của các dữ liệu quan sát qua các thế hệ.

Hình 2-3 Vệ tinh quang học do cơ quan chính phủ vận hành
Nguồn: Nhóm nghiên cứu

2-2


NGHIÊN CỨU VỀ HIỆN TRẠNG VÀ KẾ HOẠCH TƯƠNG LAI VỀ VỆ TINH QUAN SÁT TRÁI ĐẤT QUANG HỌC CỦA
Báo cáo cuối cùng (Tóm tắt)
VIỆT NAM PHỤC VỤ ỨNG PHĨ VỚI THIÊN TAI VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

Thể loại tiếp theo là các vệ tinh được khởi động và vận hành bởi thực thể tư nhân với độ phân giải hiệu
suất cao như mơ hình kinh doanh của họ. Những vệ tinh dưới mét này có kích thước và khối lượng khá
lớn, ngoại trừ ASNARO (495 kg) và SkySat (156 kg).

Hình 2-4 Các vệ tinh có độ phân giải rất cao
Nguồn: Nhóm nghiên cứu

Loại cuối cùng là vệ tinh cỡ nhỏ. Thơng thường dưới 100kg khối lượng và sẽ có một cơ hội tương lai
tốt để được ứng cử vào nhóm vệ tinh Vũ trụ Mới (New Space) như SlySat đã có.

Hình 2-5 Vệ tinh nhỏ
Nguồn: Nhóm nghiên cứu

2-3


NGHIÊN CỨU VỀ HIỆN TRẠNG VÀ KẾ HOẠCH TƯƠNG LAI VỀ VỆ TINH QUAN SÁT TRÁI ĐẤT QUANG HỌC CỦA
Báo cáo cuối cùng (Tóm tắt)
VIỆT NAM PHỤC VỤ ỨNG PHĨ VỚI THIÊN TAI VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

2.2

Xu hướng hiện tại và tương lai của viễn thám thế giới

Chương này bàn về xu thế phát triển, vận hành và ứng dụng các hệ thống vệ tinh quan sát trái đất trên
thế giới. Việc sử dụng dữ liệu hình ảnh vệ tinh ngày càng phát triển nhanh chóng hiện nay đối với nhiều
lĩnh vực ứng dụng và theo xu hướng này, đã quan sát thấy các hoạt động mới.
2.2.1

Tiếp tục dịch vụ dữ liệu vệ tinh

Hầu hết các vệ tinh do các cơ quan chính phủ châu Âu, Mỹ và Nhật Bản phóng lên và vận hành đều có
kế hoạch tiếp tục hoạt động.
Xê-ri SPOT của Pháp, dự án LANDSAT LDCM, xê-ri ALOS của Nhật Bản là những ví dụ. Đối với
những vệ tinh này, đặc điểm thiết bị sứ mệnh được nâng cấp cho vệ tinh thế hệ kế tiếp dựa trên tiến bộ
cơng nghệ, tuy nhiên, đồng thời tính liên tục giữa các thế hệ được xem xét cẩn thận để giữ gìn, vì điều
quan trọng là phải có tính liên tục cơ bản để phát hiện sự thay đổi qua thời gian dài bằng cách so sánh
với dữ liệu lưu trữ. Đây là sứ mệnh cần thiết cho vệ tinh của chính phủ.
Tình hình của Việt Nam: Do VNREDSat-1 đã được phóng lên và vận hành và ứng dụng của vệ tinh này
phổ biến rộng rãi trên phạm vi tồn quốc, sẽ khơng có sự lựa chọn nào khác ngồi việc tiếp tục phóng
các vệ tinh tiếp theo. Đồng thời, khi độ che phủ mây trên lãnh thổ Việt Nam được cho là trung bình
khoảng 70%, vệ tinh SAR như LOTUSat cũng quan trọng bởi tính năng mọi loại thời tiết của nó. Khơng
có quốc gia cụ thể nào ở khu vực Đông Nam Á với thời tiết nhiệt đới có kế hoạch phóng vệ tinh SAR
ngoại trừ Việt Nam, nên rất mong muốn Việt Nam tiếp tục có vệ tinh SAR trong tương lai cũng như trở
thành quốc gia tâm điểm của khu vực về cơ sở dữ liệu vệ tinh SAR.
2.2.2

Phát triển hợp tác quốc tế

Sentinel Asia, một chương trình của JAXA cung cấp hình ảnh cho đất nước trong trường hợp thảm hoạ
thiên nhiên nghiêm trọng và Điều lệ thiên tai quốc tế, chương trình tồn cầu cung cấp hình ảnh vệ tinh
cho quốc gia bị thiên tai thảm họa theo Hiến chương Liên Hợp Quốc. Ngồi các cơ sở hợp tác theo u
cầu, có sự chuyển dịch giữa các quốc gia để chia sẻ dữ liệu quan sát theo thỏa thuận giữa các chính phủ
để có nhiều cơ hội hơn để thu được dữ liệu quan sát.
Ví dụ: 2 vệ tinh Plaiades của Pháp và 4 vệ tinh COSMO-SkyMed của Ý và 5 vệ tinh SAR = LUPE của
Đức và 2 vệ tinh Helios của Pháp.
Tình trạng của Việt Nam: vệ tinh quỹ đạo trái đất thấp vốn đã tương thích với hợp tác quốc tế vì nó sẽ
bay trên tồn cầu. Bằng cách cung cấp dữ liệu của chính mình cho quốc gia khác, lấy dữ liệu của nước
khác dễ dàng hơn. Như đã đề cập ở trên, có thể hình thành cụm với nước khác, nhưng để hợp tác quốc

2-4


NGHIÊN CỨU VỀ HIỆN TRẠNG VÀ KẾ HOẠCH TƯƠNG LAI VỀ VỆ TINH QUAN SÁT TRÁI ĐẤT QUANG HỌC CỦA
Báo cáo cuối cùng (Tóm tắt)
VIỆT NAM PHỤC VỤ ỨNG PHĨ VỚI THIÊN TAI VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

tế như vậy việc ban hành luật và các quy định về vũ trụ liên quan đến chính sách dữ liệu quan sát là tất
yếu.
2.2.3

Dữ liệu mở và miễn phí đang trở nên sẵn có

Lý do của chính phủ đối với chính sách này là thông qua việc cung cấp dữ liệu miễn phí và liên tục,
ngành cơng nghiệp này sẽ có được lĩnh vực kinh doanh giá trị gia tăng mới tạo sinh khí mới cho kinh
doanh dữ liệu liên quan. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng các vệ tinh này về cơ bản có độ phân giải trung bình
và thấp do đó ứng dụng khơng phải là dành cho mọi mục đích, đặc biệt đối với một ứng dụng yêu cầu
độ phân giải rất cao.
Tình hình của Việt Nam: đối với Việt Nam, sẽ là một cuộc tranh cãi lớn rằng liệu Việt Nam sẽ tiếp tục
đầu tư trong tương lai để phóng vệ tinh hoặc dựa vào dữ liệu vệ tinh mở và miễn phí từ nước ngồi. Đó
sẽ là một sự lựa chọn liệu Việt Nam tiếp tục là một trong "quốc gia sử dụng" hay có vai trị sở hữu vệ
tinh và là một thành viên của cộng đồng viễn thám thế giới.
2.2.4

Thiết lập nền tảng dữ liệu chung

Các hoạt động xây dựng nền tảng dữ liệu quan sát vệ tinh ngày càng trở nên tích cực hơn ở nhiều nước.
DataCube là một ví dụ và một số nước bao gồm Việt Nam đang theo đuổi hoạt động này tại Trung tâm
Vũ trụ Việt Nam theo thỏa thuận với CSIRO của Úc.

Hoạt động này có liên quan chặt chẽ với việc cung cấp dữ liệu mở và miễn phí ở trên.
Tình hình của Việt Nam:
Việt Nam là một trong những quốc gia hàng đầu trong lĩnh vực này như đã đề cập ở trên. JAXA cũng
đã ký thỏa thuận với Trung tâm Vũ trụ Việt Nam để cung cấp dữ liệu ALOS-2 cho Vietnam DataCube.
Xu hướng này có thể dẫn đến việc thực hiện nền tảng dữ liệu toàn quốc để lưu trữ và phân phối dữ liệu
quan sát vệ tinh hiện được thực hiện tách riêng và riêng biệt giữa các bộ và tổ chức sử dụng khác nhau
2.2.5

Các công ty Vũ trụ Mới (New Space) đang nổi lên

Doanh nghiệp tư nhân như Planet Labs của Mỹ đã bắt đầu dịch vụ dữ liệu bằng cách sử dụng vệ tinh
nhỏ nhưng có độ phân giải cao, tần số thời gian quan sát được cải thiện rõ rệt. Như vậy, cuộc cạnh tranh
với vệ tinh “thông thường” (Conventional) sẽ được mong đợi.
Tình hình của Việt Nam: Như sẽ được thảo luận sau, tương lai là còn rất lâu Việt Nam có năng lực xây
dựng vệ tinh có thể sử dụng làm vệ tinh thực tế. Việt Nam dự kiến sẽ tích lũy được cơng nghệ và kinh
nghiệm thơng qua việc thiết kế vệ tinh, sản xuất, thử nghiệm và vận hành vệ tinh nhỏ để hiện thực hóa
2-5


NGHIÊN CỨU VỀ HIỆN TRẠNG VÀ KẾ HOẠCH TƯƠNG LAI VỀ VỆ TINH QUAN SÁT TRÁI ĐẤT QUANG HỌC CỦA
Báo cáo cuối cùng (Tóm tắt)
VIỆT NAM PHỤC VỤ ỨNG PHĨ VỚI THIÊN TAI VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

"vệ tinh chế tạo tại Việt Nam". Do đó, hoạt động Vũ trụ Mới dường như không liên quan chặt chẽ với
Việt Nam vào thời điểm này. Tuy nhiên, cung ứng cấu kiện lắp đặt cho vệ tinh, hoặc có được quyền sở
hữu một phần của cụm bằng cách tham gia cổ phần, có thể là mục tiêu ngay lập tức hơn.
2.2.6

Phát triển Microsatellite (vi vệ tinh)

Tại nhiều quốc gia, nhiều vệ tinh nhỏ hoặc vi vệ tinh đang được phát triển và phóng và số lượng các vệ
tinh như vậy đang gia tăng từng năm. Đó là điều tốt hơn vì những hoạt động này sẽ dẫn đến sự tiến bộ
của công nghệ vũ trụ / vệ tinh ở cả quốc gia tiên tiến và quốc gia mới gia nhập.
Tình trạng của Việt Nam: Chúng tơi khuyến khích tiếp tục phát triển vi vệ tinh như MicroDragon hiện
đang được phát triển với các trường đại học Nhật Bản. Làm chủ thiết kế vệ tinh, sản xuất, thử nghiệm
và vận hành vệ tinh là cách ngắn nhất để Việt Nam có được cơng nghệ và kinh nghiệm để có thể tham
gia vào lĩnh vực kinh doanh vệ tinh thực hành trong tương lai.

2-6


Chương 3

Hiện trạng và chương trình nghị sự
viễn thám ở Việt Nam


NGHIÊN CỨU VỀ HIỆN TRẠNG VÀ KẾ HOẠCH TƯƠNG LAI VỀ VỆ TINH QUAN SÁT TRÁI ĐẤT QUANG HỌC CỦA
Báo cáo cuối cùng (Tóm tắt)
VIỆT NAM PHỤC VỤ ỨNG PHĨ VỚI THIÊN TAI VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

Theo trang web của cổng thơng tin Chính phủ Việt Nam, có 22 Bộ /cơ quan ngang Bộ và 8 cơ quan trực
thuộc Chính phủ như thể hiện trong Bảng 3-1.
Cổng thơng tin Chính phủ Việt Nam: />Bảng 3-1 Cơ quan của Chính phủ Việt Nam
Các Bộ và cơ quan ngang Bộ
1

Bộ Quốc phịng

2

Bộ Cơng an

3

Bộ Ngoại giao

4

Bộ Tư pháp

5

bộ Tài chính

6

Bộ Giao thông vận tải

7

Bộ Xây dựng

8

Bộ Giáo dục và Đào tạo

9

Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (MARD)

10

Bộ Kế hoạch và Đầu tư

11

Bộ Công Thương

12

Bộ Y Tế

13

Bộ Khoa học và Công nghệ

14

Bộ Tài nguyên và Môi trường (MONRE)

15

Bộ Thông tin và Truyền thơng

16

Bộ Nội vụ

17

Thanh tra Chính phủ

18

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam

19

Ủy ban Dân tộc

20

Văn phịng Chính phủ

21

Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội

22

Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch

Cơ quan trực thuộc Chính phủ
1

Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh

2

Bảo hiểm xã hội Việt Nam

3

Thơng tấn xã Việt Nam

4

Đài tiếng nói Việt Nam

5

Đài Truyền hình Việt Nam

6

Viện Hàn lâm khoa học và cơng nghệ Việt Nam (VAST)

7

Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam

8

Ban quản lý lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh
3-1


NGHIÊN CỨU VỀ HIỆN TRẠNG VÀ KẾ HOẠCH TƯƠNG LAI VỀ VỆ TINH QUAN SÁT TRÁI ĐẤT QUANG HỌC CỦA
Báo cáo cuối cùng (Tóm tắt)

VIỆT NAM PHỤC VỤ ỨNG PHĨ VỚI THIÊN TAI VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

Các cơ quan nghiên cứu và các cục, vụ thuộc Viện Hàn lâm khoa học và công nghệ Việt Nam, Bộ NN
& PTNT, Bộ TN & MT được tô màu trong bảng 3-1 đã và đang sử dụng rất nhiều dữ liệu vệ tinh trong
công việc hàng ngày để theo dõi thiên tai và chiến lược ứng phó biến đổi khí hậu.
Trong cuộc khảo sát này, chúng tôi đã tiến hành nghe điều trần về hiện trạng và chương trình nghị sự về
viễn thám ở Việt Nam cho mỗi ứng dụng (thiên tai, phịng chống thiên tai, biến đổi khí hậu, bảo tồn
rừng, quản lý đất đai nông nghiệp, sử dụng đất, phát triển đô thị và các vấn đề khác) từ 12 cơ quan chức
năng và các trường đại học có sử dụng dữ liệu vệ tinh thuộc Bộ NN & PTNT, Bộ TN & MT, VAST và
các cơ quan khác.
CHỦ ĐỀ
・ Sử dụng dữ liệu vệ tinh và các vấn đề

・ Vệ tinh Việt Nam “VNREDSat-1”
1) Cơ cấu hoạt động
2) Kết quả hoạt động
3) Các ví dụ về ứng dụng

4) Về cơ sở dữ liệu và hệ thống dữ liệu vệ tinh ở Việt Nam
Các cơ quan và trường đại học
1.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (MARD)
1) Trung tâm Tin học và Thống kê (CIS)
2) Viện Quy hoạch và Dự báo Nông nghiệp (NIAPP)
3) Viện Điều tra Quy hoạch Rừng (FIPI)

2.

Bộ Tài nguyên và Môi trường (MONRE)

1) Sở Tài nguyên và Môi trường (DONRE)
2) Cục Viễn thám Quốc gia (NRSD)

3.

Viện Hàn lâm khoa học và công nghệ Việt Nam (VAST)
1) Trung tâm Vũ trụ Việt Nam (VNSC)
2) Viện Địa lý (IG)
3) Viện Địa chất và Địa lý Biển (IMGG)
4) Viện Công nghệ Vũ trụ (STI)
5) Viện Khoa học Địa chất (IGS-VAST)

4.

Trường đại học & Viện nghiên cứu
1) Đại học Mỏ và Địa chất Hà Nội
2) Đại học Thủy lợi

3-2


NGHIÊN CỨU VỀ HIỆN TRẠNG VÀ KẾ HOẠCH TƯƠNG LAI VỀ VỆ TINH QUAN SÁT TRÁI ĐẤT QUANG HỌC CỦA
Báo cáo cuối cùng (Tóm tắt)
VIỆT NAM PHỤC VỤ ỨNG PHĨ VỚI THIÊN TAI VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

3.1

3.1.1

Tình trạng sử dụng và các vấn đề trong mỗi ứng dụng

(thiên tai · phịng chống thiên tai, biến đổi khí hậu, bảo tồn
rừng, quản lý đất đai nông nghiệp, sử dụng đất · phát triển
đơ thị. v.v...)
Tóm tắt kết quả điều trần của cơ quan / đại học liên quan

Bảng 3-2 "Dữ liệu vệ tinh và ứng dụng được sử dụng ở Việt Nam" cho thấy mục đích chính của việc sử
dụng và ứng dụng dữ liệu vệ tinh trên mỗi bộ cảm biến (quang học hoặc SAR) được nghe trình bày từ
12 cơ quan / trường đại học.
Bảng 3-2 Dữ liệu vệ tinh và ứng dụng được sử dụng ở Việt Nam

Nguồn: Nhóm Khảo sát
* Dữ liệu vệ tinh được đánh dấu màu vàng là miễn phí.
* Hoạt động của vệ tinh được đánh dấu màu đỏ là đã dừng lại.
※1 CIS khơng sử dụng và / hoặc phân tích dữ liệu Vệ tinh nhưng họ đã có kinh nghiệm về việc ước tính diện tích
trồng lúa bằng cách sử dụng SAR với phần mềm "INAHOR".
*"INAHOR": Hệ thống quốc tế châu Á giám sát thu hoạch đối với lúa
※2 FIPI thực hiện kiểm kê rừng bằng cách sử dụng Dữ liệu LANDSAT cứ mỗi 5 năm.
※3 FIPI sử dụng Kiểm kê Khí Nhà kính được tăng cường nhờ GOSAT.
※4 NRSD đang xem xét tiếp nhận Sentinel-1 như là một dữ liệu dự phòng cho tương lai.

Kết quả điều tra cho thấy dữ liệu vệ tinh chính là LANDSAT, Sentinel-2A và các dữ liệu khác miễn phí
trong tình trạng hiện tại và có thể những người sử dụng muốn có thơng tin chính xác hơn cho tương lai.
Hình 3-1 "u cầu kỹ thuật của dữ liệu cho tương lai" cho thấy mối quan hệ giữa ứng dụng và độ phân
giải dữ liệu vệ tinh, và các ứng dụng yêu cầu dữ liệu có độ phân giải cao hơn trong tương lai.

3-3


NGHIÊN CỨU VỀ HIỆN TRẠNG VÀ KẾ HOẠCH TƯƠNG LAI VỀ VỆ TINH QUAN SÁT TRÁI ĐẤT QUANG HỌC CỦA
Báo cáo cuối cùng (Tóm tắt)

VIỆT NAM PHỤC VỤ ỨNG PHĨ VỚI THIÊN TAI VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

Hình 3-1 u cầu kỹ thuật của dữ liệu cho tương lai
Nguồn: Nhóm Khảo sát

Ngồi ra, Hình 3-2 thể hiện tỷ lệ sử dụng ở Việt Nam giữa dữ liệu quang học và dữ liệu SAR.

Hình 3-2 Hiện trạng sử dụng dữ liệu vệ tinh giữa vệ tinh quang học và vệ tinh SAR
Nguồn: Nhóm Khảo sát

3-4


NGHIÊN CỨU VỀ HIỆN TRẠNG VÀ KẾ HOẠCH TƯƠNG LAI VỀ VỆ TINH QUAN SÁT TRÁI ĐẤT QUANG HỌC CỦA
Báo cáo cuối cùng (Tóm tắt)
VIỆT NAM PHỤC VỤ ỨNG PHĨ VỚI THIÊN TAI VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

3.1.2

Kết quả điều tra

Kết quả điều trần của 12 cơ quan / trường đại học được trình bày dưới đây.

3-5