Tiểu luận cao học QUẢN lý báo CHÍ đối NGOẠI và TRUYỀN THÔNG QUỐC tế VAI TRÒ của báo IN với CÔNG tác THÔNG TIN đối NGOẠI ở VIỆT NAM HIỆN NA

Mở đầu
Từ khi ra đời, các phương tiện truyền thông, mà đặc biệt là báo chí, đã
có vai trò hết sức to lớn trong đời sống xã hội. Nhờ khả năng tạo dư luận xã
hội sâu rộng, chúng có ảnh hưởng lan tỏa tới mọi lĩnh vực, tác động mạnh mẽ
đến nhận thức của con người, trên cơ sở đó, thay đổi hành vi và tư tưởng của
họ.
Ở mỗi quốc gia, báo chí – truyền thông không chỉ là kênh giao tiếp quan
trọng hàng đầu, là nhân tố kích thích sự phát triển, mà còn là phương tiện
quản lí, giám sát, là công cụ thực hiện các dịch vụ xã hội.
Hiện nay, do sự phát triển như vũ bão của khoa học – công nghệ, đặc biệt
là công nghệ thông tin, báo chí – truyền thông đã có những bước tiến vượt
bậc, đạt tới mức bùng nổ về mọi phương diện: các loại hình truyền thông
được đa dạng hóa, báo mạng điện tử tuy mới xuất hiện nhưng với các tiện ích
đặc biệt của mình, có sức lan tỏa mạnh mẽ và ngày càng khẳng định vị thế
vững chắc trong môi trường truyền thông; số lượng các cơ quan báo chí –
truyền thông, số đầu báo, tạp chí, đài phát thanh, truyền hình, nhà xuất bản,
nhà in sách báo, ấn phẩm, chương trình và cùng với đó là đội ngũ các nhà
truyền thông tăng nhanh; chất lượng nội dung, hình thức, công nghệ in ấn,
truyền tải thông tin không ngừng được cải thiện.
Chính nhờ sự bùng nổ ấy, báo chí – truyền thông đang góp phần xóa đi
các rào cản về địa lí giữa các quốc gia, mang đến cho thế giới một diện mạo
mới. Giờ đây, với các phương tiện truyền thông hiện đại, người ta có thể theo
dõi các sự kiện, cập nhật thông tin, thưởng thức và tiếp thu các thành tựu văn
hoá ở mọi nơi trên thế giới một cách nhanh chóng và thuận tiện. Điều này sẽ
thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng của mọi lĩnh vực, nhất là kinh tế, khoa học
– kĩ thuật và văn hoá của mỗi quốc gia. Và đây cũng chính là điều kiện hết
sức thuận lợi thúc đẩy chính báo chí – truyền thông phát triển lên tầm cao mới
trên cơ sở học hỏi, giao lưu, mở rộng hợp tác quốc tế.
1

Báo chí là loại hình truyền thông đại chúng có vai trò vô cùng quan trọng
trong xã hội hiện đại. Chức năng cơ bản của báo chí là cung cấp thông tin một
cách nhanh chóng, chính xác, khách quan về tất cả các mặt của đời sống tới
mọi tầng lớp công chúng. Xã hội càng phát triển thì nhu cầu về thông tin càng
tăng lên, cũng như đa dạng và phong phú hơn. Có thể thấy trong xã hội hiện
đại, chủ thể nào kiểm soát được thông tin, sử dụng truyền thông một cách hợp
lý thì sẽ đạt được hiệu quả tốt nhất trong hoạt động của mình.
Trong bối cảnh hội nhập thông tin quốc tế như hiện nay, ngoài việc cung
cấp thông tin cho môi trường truyền thông trong nước, mỗi quốc gia trên thế
giới đều xây dựng cho mình một chiến lược truyền thông đối ngoại để phát
triển mục tiêu nâng cao sức ảnh hưởng và bảo vệ quyền lợi thiết thực của
mình trên trường quốc tế.
Ở tầm quốc gia, báo chí được coi là một công cụ, một lực lượng quan
trọng mang tính chuyên trách trong công tác thông tin đối ngoại. Với khả
năng tác động, ảnh hưởng sâu sắc tới nhận thức công chúng, báo chí được coi
là phương tiện hiệu quả và tích cực nhất để đưa những chủ trương, chính
sách, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta đến với những người dân trong
nước, đồng bào ở nước ngoài, bạn bè quốc tế, đồng thời mang những thông
tin quốc tế tới công chúng Việt Nam.

Phần 2
Báo in với công tác thông tin đối ngoại
2


1. Khái niệm
Trong khái niệm thông tin đối ngoại có thể tách ra làm hai phần: thông
tin nói chung và thông tin đối ngoại nói riêng. Thông tin là một khái niệm
tưởng như rất quen thuộc trong cuộc sống. Tuy nhiên, xung quanh vấn đề
định nghĩa thông tin đã nảy sinh nhiều cuộc thảo luận, tranh cãi bởi cách tiếp

cận vấn đề ở những góc độ, quan điểm khác nhau. Những khác biệt này thể
hiện trong nhiều vấn đề; về thực thể thông tin những dấu hiệu hình thức biểu
hiện, quan hệ của thông tin với các quy luật và phạm trù triết học, vai trò của
thông tin trong quản lý, đời sống và trong sự phát triển của xã hội…
Sự xuất hiện của những cuốn sách, bài báo nói về thông tin ngày càng
mở rộng quan điểm của con người về thông tin. Thông tin, một trong những
khái niệm cơ bản nhất của khoa học, trong thời đại ngày nay đã được bổ sung
thêm nhiều sắc thái mới. Mặc dù các nhà khoa học còn chưa thống nhất với
nhau về khái niệm thông tin thì thông tin vẫn cứ là nó, vẫn cứ tồn tại và cho ta
hiểu biết hơn khi thông tin đang xâm nhập vào mọi lĩnh vực, mọi ngành của
đời sống xã hội.
Trong định nghĩa của từ điển bách khoa toàn thư mở Wikipedia, “Thông
tin là sự phản ánh sự vật, sự việc, hiện tượng của thế giới khách quan và các
hoạt động của con người trong đời sống xã hội.” Theo định nghĩa này thì
thông tin là tồn tại khách quan không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của con
người. Theo sách giáo trình tin học cơ sở - nhóm tác giả Hồ Sĩ Đàm – Nxb
Đại học Sư phạm Hà Nội thì thông tin là sự hiểu biết của con người về một sự
kiện, một hiện tượng nào đó thu nhận được qua nghiên cứu, trao đổi, nhận
xét, học tập, truyền thụ, cảm nhận… ở định nghĩa này nhấn mạnh vai trò chủ
động của con người thông qua việc tiếp nhận thông tin qua nhiều hình thức
khác nhau. Ngoài những cách tiếp cận theo từng góc độ trên, một số cách tiếp
cận đã có tầm khái quát hơn, chẳng hạn “thông tin là dữ liệu mà có thể nhận
thấy, hiểu được và sắp xếp lại với nhau để hình thành kiến thức”, hay “thông
3


tin là sự truyền đưa độ đa dạng” (R. Esbi) hoặc “thông tin là nội dung thế giới
bên ngoài được thể hiện trong sự nhận thức của con người” (N. Viener). Các
định nghĩa trên đều gặp nhau ở một điểm là khái quát thông tin như một hiện
tượng vốn có của vật chất, là thuộc tính khách quan của thế giới vật chất và

tính chất cơ bản nhất của thông tin là phản ánh.
Định nghĩa về Thông tin đối ngoại được hiểu như sau: “Thông tin đối
ngoại là một trong những dạng thông tin xã hội được hiểu là những dạng tin
tức thông báo, tri thức về một sự vật, hiện tượng được chứa đựng trong các
hình thức nhất định, được con người tiếp nhận lựa chọn và được sử dụng
trong các phương thức thích hợp trong hoạt động đối ngoại”.
Thông tin đối ngoại là một bộ phận rất quan trọng của công tác đối ngoại
của Đảng, Nhà nước và nhân dân “nhằm làm cho các nước, người nước ngoài
(bao gồm cả người nước ngoài đang sinh sống, công tác tại Việt Nam), người
Việt Nam đang sinh sống và làm việc ở nước ngoài, hiểu về đất nước con
người Việt Nam, đường lối, chủ trương, chính sách và thành tựu đổi mới của
ta, trên cơ sở đó tranh thủ sự ủng hộ của nhân dân thế giới, sự đóng góp của
cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc.
Thông tin đối ngoại được truyền tải qua nhiều con đường, cách thức
khác nhau nhằm mục tiêu đạt được hiệu quả truyền thông cao nhất. Các con
đường để truyền tải nội dung thông tin đối ngoại có thể bao gồm: Báo in, báo
ảnh, báo phát thanh, báo mạng điện tử, truyền hình, giao lưu nhân dân, tuần lễ
văn hóa,…
Hoạt động thông tin đối ngoại ở đây được hiểu là hoạt động giao lưu,
trao đổi, thiết lập và duy trì mối quan hệ giữa một quốc gia và các chủ thể
khac bên ngoài biên giới quốc gia đó, do vậy một trong những đặc điểm hết
sức quan trọng của thông tin đối ngoại đó là những thông tin này phải có sự

4


chọn lọc, lựa chọn rất kỹ lưỡng bởi vì nó liên quan đến hình ảnh của một quốc
gia dân tộc trong con mắt của bạn bè thế giới.
Hoạt động thông tin đối ngoại là một trong những hoạt động căn bản của

bất kỳ quốc gia dân tộc nào nhằm tăng cường lợi ích cũng như đẩy mạnh vai
trò vị thế của quốc gia đó trên thế giới. Với mục đích xây dựng, củng cố và
duy trì hình ảnh tốt đẹp cũng như mối quan hệ bền vững của quốc gia mình
với quốc gia khác, hoạt động thông tin đối ngoại chính là hoạt động trao đổi
thông tin về các đường lối chính sách của nhà nước cũng như hoạt động đưa
quảng bá giới thiệu về tình hình kinh tế- văn hóa- xã hội của quốc gia đó với
bạn bè thế giới.
Mỗi quốc gia trên thế giới đều đạt ra một mục tiêu và nhiệm vụ cụ thể
cho hoạt động thông tin đối ngoại của quốc gia mình nhằm đạt được những
mục đích nhất định. Đối với Đảng và Nhà nước ta hoạt động thông tin đối
ngoại bao gồm các nhiệm vụ sau:
-

Giới thiệu đường lối chính sách chung của Đảng và Nhà nước Việt Nam, giới
thiệu những thành tựu của công cuộc đổi mới xây dựng đổi mới đất nước trên

-

các lĩnh vực kinh tế- chính trị- xã hội- an ninh- quốc phòng.
Thông tin giới thiệu đường lối chính sách đối ngoại của nhà nước Việt Nam,
đặc biệt là trong hoàn cảnh hiện nay. Đó là đường lối đối ngoại độc lập, tự
chủ, hòa bình, đa phương hóa, đa dạng hóa với phương châm Việt Nam là

-

bạn, là đối tác tin cậy của cá nước trong cộng đồng quốc tế.
Thông tin những yêu cầu, những khả năng to lớn của Việt Nam trong quan hệ
hợp tác với các nước, dựa trên những nguyên tắc cơ bản của pháp luật quốc

-

tế.
Giới thiệu về đất nước, con người, lịch sử và nền văn hóa lâu đời của dân tộc

-

Việt Nam.
Thông tin, tuyên truyền chính sách đại đoàn kết dân tộc, chính sách dân tộc,
chính sách tôn giáo, mở rộng dân chủ xã hội đi đôi với tăng cường trật tự kỷ
cương.

5


-

Kịp thời phê phán bác bỏ những thông tin sai lệch, những luận điệu xuyên tạc
của lực lượng thù địch, kiên quyết đấu tranh bảo vệ độc lập chủ quyền lãnh
thổ, cùng với các lực lượng tiến bộ xã hội xây dựng và củng cố hòa bình, tiến

-

bộ xã hội tạo điều kiện thuận lợi cho công cuộc phát triển đất nước.
Thông tin kịp thời có định hướng các vấn đề quốc tế cho nhân dân trong
nước. Giúpnhân dân trong nước có được hiểu biết căn bản về tình hình thế

-

giới.
Thông tin cho cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài.

Công tác thông tin đối ngoại nhằm vào ba nhóm đối tượng lớn. Nhóm
đối tượng thứ nhất là nhân dân,chính phủ các nước trên thế giới. Nhóm đối
tượng thứ hai là người nước ngoài sinh sống, làm việc, học tập, du lịch ở Việt
Nam. Trong số này cần chú ý đến đội ngũ phóng viên nueocs ngoài thường
trú tại Việt Nam, đội ngũ doanh nhân đamg hoạt động kinh doanh tại Việt
Nam, các đại sứ quán, các cơ quan đại diện nước ngoài và quốc tế tại Việt
Nam. Nhóm đối tượng thứ ba là cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài.
Địa bàn công tác thông tin đối ngoại bao gồm địa bàn trong nước và hầu
khắp các nước, các vùng lãnh thổ, các khu vực, các châu lục trên thế giới.
Công tác thông tin đối ngoại bao gồm sự tham gia của đông đảo các lực
lượng, các đội ngũ chuyên trách như các cơ quan, tổ chức hợp tác quốc tế, các
cơ quan thông tin truyền thông chuyên về thông tin đối ngoại…
Một câu hỏi được đặt ra là có sự khác biệt nào giữa thông tin đối ngoại
và đối nội không. Có ý kiến cho rằng thông tin đối ngoại thực chất chỉ là
thông tin đối nội được chuyển ra ngoài chứ không có sự quan tâm đến thị hiếu
và tâm lý tiếp nhận khác nhau của độc giả nước ngoài hoặc cộng đồng người
Việt Nam sinh sống ở nước ngoài. Cũng có ý kiến cho rằng tại sao lại có sự
phân biệt giữa thông tin đối ngoại với thông tin đối nội bởi vì không lẽ thông
tin đưa ra bên ngoài phải khác với thông tin chuyển tải cho độc giả trong
nước.

6


Về thực chất, thông tin đối ngoại là sư kéo dài của thông tin đối nội, vì
vậy, nếu tin đối nội mà không tốt thì cũng không có gì để làm thông tin đối
ngoại. Cần có sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ, nhịp nhàng của các ngành, các
bộ, các đơn vị làm thông tin đối ngoại cũng như các đơn vị không làm thông
tin đối ngoại nhưng có nhu cầu cao trong việc nhận thông tin, đưa thông tin
của mình ra ngoài. Các ngành nên cung câp thông tin kịp thời, chính xác để

các cơ quan truyền thông đại chúng làm công tác thông tin đối ngoại có được
thông tin nhanh nhất. Có lẽ ở đây chúng ta thiếu một sự phối hợp giữa thông
tin đối ngoại và thông tin đối nội bởi vì trong thời đại bùng nổ thông tin như
hiện nay, thông tin đối nội và thông tin đối ngoại không có ranh giới rõ ràng,
mà có liên quan chặt chẽ với nhau; làm tốt công tác thông tin đối nội sẽ hỗ trợ
tích cực cho công tác thông tin đối ngoại.
•

Khái niệm Hội nhập quốc tế
Hội nhập quốc tế được định nghĩa là quá trình tham gia vào các định chế,
quy định các tổ chức quốc tế… của mỗi quốc gia trên thế giới. Hội nhập quốc
tế diễn ra trên tất cả các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, giáo dục… Hội
nhập quốc tế trước hết trên lĩnh vực kinh tế, trong điều kiện còn tồn tại nhiều
sự bất bình đẳng và bị chi phối bởi một số nước giàu như hiện nay thì hội
nhập quốc tế hứa hẹn đem quyền bình đẳng hơn cho các quốc gia có trình độ
phát triển thấp. Chưa kể đến các giá trị hiện đại khác được thế giới tạo ra
trong các lĩnh vực khoa học và công nghệ, văn học, nghệ thuật… cũng đã
được tiếp thu và chính chúng đang góp phần làm thay đổi diện mạo của các
nước, góp phần thúc đẩy sự tiến bộ xã hội.
Vượt lên trên hết, hợp tác, hội nhập quốc tế đã tạo cơ hội và khả năng
tiếp xúc, giao lưu; làm xích lại gần nhau và hiểu biết lẫn nhau giữa các dân
tộc, qua đó góp phần nâng cao dân trí và tự khẳng định mình trước cộng đồng
quốc tế.
2. Một số đặc điểm của hoạt động báo chí trong công tác thông tin
đối ngoại của Việt Nam

7


Hiện 4 cơ quan báo chí chủ lực của nước ta đã có 52 văn phòng thường

trú ở nước ngoài. Một số cơ quan báo chí lớn có lượng độc giả lớn cũng cử
phóng viên ra nước ngoài thường xuyên tác nghiệp, lấy thông tin từ nước
ngoài về tuyên truyền trong nước, và tuyên truyền quảng bá thông tin, hình
ảnh của Việt Nam ra nước ngoài.
Cùng với đó, còn có gần 100 cơ quan đại diện Việt Nam đang hoạt động
trên các châu lục, ngày càng đóng vai trò quan trọng trong công tác thông tin
đối ngoại, giới thiệu hình ảnh đất nước, con người Việt Nam ra quốc tế. Tại
các sự kiện quốc tế, các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài đã thực hiện
tốt nhiệm vụ TTĐN trên cả hai phương diện: chuyển tải hình ảnh, giới thiệu
đất nước, con người Việt Nam ra nước ngoài; đưa thông tin nước ngoài về
Việt Nam.
Truyền thông nói chung và truyền thông đại chúng nói riêng có vai trò
làm thay đổi nhận thức, thái độ và hành vi của con người, cá nhân hay nhóm
xã hội, hoặc thậm chí là cả xã hội. Trong thực tiễn cần có cách nhìn và đánh
giá tổng hợp về vai trò của truyền thông là sức mạnh tổng hòa các dạng thức
và phương tiện truyền thông. Trong công tác thông tin đối ngoại, truyền thông
có vai trò to lớn trong việc quảng bá hình ảnh một đất nước ra thế giới. Hình
ảnh đó là tổng hợp từ nhiều phương diện: con người, văn hóa, lịch sử, xã
hội…
Ở Việt Nam, nhu cầu quảng bá hình ảnh đất nước càng lớn do trong suốt
những năm chiến tranh, hình ảnh Việt Nam ra thế giới chủ yếu là do các
phương tiện truyền thông đại chúng nước ngoài đưa tin. Ấn tượng về chiến
tranh từ Việt Nam vẫn còn đậm sâu trong tâm trí nhiều người nước ngoài. Do
đó để xóa đi ấn tượng nói đến Việt Nam là nói đến chiến tranh, công tác thông
tin đối ngoại luôn được Đảng và Nhà nước chú trọng, đặt là một trong những
nhiệm vụ ưu tiên chiến lược hàng đầu đất nước.
8


Bằng công cụ là báo in, thông tin đối ngoại đã đưa một hình ảnh Việt

Nam mới đến với bạn bè quốc tế. Đất nước Việt Nam sau khi bước vào thời
kỳ đổi mới đã có những thành tựu trên tất cả những mặt chính trị, kinh tế văn
hóa…Bên cạnh đó, chính sách kinh tế đối ngoại thời kỳ hội nhập quốc tế cho
thấy cam kết của Việt Nam trong việc phát triển hình ảnh nước ta đến với bạn
bè năm châu, giúp họ hiểu về đất nước, con người và thiện chí của Việt Nam.
Cũng nhờ báo in mà người dân trong nước có cơ hội tiếp cận, hiểu biết
về thế giới bên ngoài, cập nhật tình hình các khu vực cùng vấn đề đang diễn
ra trên thế giới. Đặc biệt, báo in có vai trò trong cuộc đấu tranh chống chiến
lược “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch nhằm xuyên tạc, phủ nhận
chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, phủ nhận Đảng Cộng sản
và Chủ nghĩa xã hội.
Báo in cũng góp phần đưa tin chính sách đối ngoại của Việt Nam ra thế
giới, khẳng định chủ trương giữ vững độc lập tự chủ đi đôi với phát triển kinh
tế đối ngoại, mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế, xây dựng một nền kinh tế mở,
tích cực kêu gọi và thực hiện có hiệu quả đầu tư nước ngoài. Quan hệ với các
nước ASEAN được mở rộng. Quan hệ với Trung Quốc được bình thường hóa.
Quan hệ các nước Đông Bắc, Nam Thái Bình Dương, Tây Âu được khai
thông và tiến bộ nhanh chóng. Bình thường hóa quan hệ với Nam Kỳ năm
1995 đã mở ra một chương mới trong quan hệ song phương giữa hai nước.
Quan hệ giữa Việt Nam và các tổ chức tài chính - tiền tệ quốc tế được tăng
trưởng. Những mốc đánh dấu có ý nghĩa nói lên sự thay đổi rõ rệt của cộng
đồng quốc tế đối với một nước Việt Nam đang đổi mới, khẳng định đường lối
đổi mới và chính sách đối ngoại mở cửa Việt Nam là đúng đắn, phù hợp với
xu hướng phát triển quốc gia và quốc tế.
Thông tin quốc tế đóng vai trò quan trọng trong thời kỳ mới. Thông tin
quốc tế trên báo chí là một nhịp cầu nối Việt Nam với thế giới hiện đại, có khả
năng tạo nên một bức tranh toàn cảnh về thế giới bên ngoài, mở rộng tầm
nhìn công chúng. Thông tin quốc tế cũng góp phần tạo nên sự hiểu biết lẫn
9

nhau giữa các dân tộc, xây dựng tình cảm hữu nghị, hòa hiếu của nhân dân
Việt Nam với nhân dân các nước trong thế giới. Mặt khác trong thời kỳ mở
cửa, làn gió bên ngoài tràn vào nước ta không chỉ đem theo kinh nghiệm mới
và hay của thế giới, mà cả những tư tưởng độc hại, những hiểu biết không phù
hợp với truyền thống văn hóa, phong tục, tập quán của dân tộc, ảnh hưởng
không tốt đến đạo đức, an ninh chính trị, trật tự xã hội, do đó chúng ta càng
nhận thức rõ tầm quan trọng và cần thiết của thông tin quốc tế, đối ngoại đúng
đắn trong việc góp phần bồi dưỡng, giáo dục ý chí, quyết tâm giữ vững ổn
định chính trị và độc lập tự chủ của đất nước, duy trì và phát triển bản sắc văn
hóa dân tộc. Ngoài việc mở rộng kiến thức, thông tin quốc tế có nhiệm vụ
định hướng nhận thức chính trị cho công chúng theo quan điểm đường lối của
Đảng và Nhà nước.
Trong bối cảnh công nghệ thông tin có những bước phát triển như vũ
bão, sự dân chủ hóa xã hội ngày càng được mở rộng, hội nhập quốc tế diễn ra
mạnh mẽ, các phương tiện truyền thông đại chúng ngày càng phát huy vị trí,
vai trò và sức mạnh to lớn của nó trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội.
Ý kiến của Thường vụ Bộ chính trị đã chỉ rõ: “Tiếp tục đầu tư và nâng cao
chất lượng hệ thống thông tấn báo chí, xuất bản quốc gia như Thông tấn xã
Việt Nam, Đài Truyền hình Việt Nam, đài Tiếng nói Việt Nam, một số báo và
nhà xuất bản lớn để làm nòng cốt cho công tác thông tin tuyên truyền đối
ngoại.
Báo in được Edmund Burke, một chính khách người Anh phong là
“quyền lực thứ tư” bên cạnh ba quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. Báo in
là những ấn phẩm xuất bản định kỳ, đăng tải các sự kiện và vấn đề thời sự,
được phát hành rộng rãi nhằm phục vụ công chúng, nhóm đối tượng nào đó
với mục đích nhất định. Báo in có các loại nhật báo (báo ra hàng ngày), báo
tuần, báo thưa kỳ và tạp chí.
Hiện nay ở Việt Nam có tổng số gần 680 cơ quan báo in. Trong đó có
hơn 35 báo, tạp chí đối ngoại- Đây là một trong những phương tiện truyền

10


thông địa chúng tham gia sớm nhất và tích cực vào công tác thông tin đối
ngoại. Một trong những ấn phẩm báo chí đối ngoại điển hình, ra đời đầu tiên
phục vụ công tác thông tin đối ngoại là tờ Viet Nam News. Kể từ số ra đầu
tiên năm 1991, từ một tờ báo chỉ có bốn trang trong đó các bài báo được viết
và biên tập hoàn toàn bằng tay, đến nay Viet Nam News đã trở thành tờ nhật
báo tiêng Anh hàng đầu ở Việt Nam. Với số trang từ 28 đến 32 mỗi ngày, báo
đã tóm tắt tất cả các sự kiện trong nước và quốc tế trên tất cả các lĩnh vực.
Tờ Sunday Viet Nam News (Tin Việt Nam chủ nhật) đã giới thiệu các
mặt văn hóa, xã hội cũng như cung cấp cho khách du lịch quốc tế những đặc
điểm du lịch hấp dẫn. Năm 2004, Viet Nam New ra một ấn phẩm mới là
Outlook với độ dày 68 trang in màu. Outlook cũng cung cấp cho độc giả nước
ngoài đang sinh sống và làm việc ở Việt Nam hoặc ở các nơi trên thế giới về
quá trình chuyển đổi của Việt Nam sau Đổi mới, sự hội nhập của Việt Nam
vào nền kinh tế thế giới cùng những báo cáo và phản biện chuyên sâu toàn
diện. Tạp chí Vietnam Law & Legal Forum ra đời tháng 9 năm 1994 với mục
đích cung cấp cho cộng đồng doanh nghiệp nước ngoài đang làm ăn kinh
doanh ở Việt Nam hoặc quan tâm đến Việt Nam những văn bản pháp luật,
cùng nghị quyết chủ trương của Đảng và Nhà nước bằng Tiếng Anh. Tạp chí
cũng trở thành diễn đàn trưng cầu ý kiến và câu hỏi liên quan đến pháp luật ở
Việt Nam. Cuốn tạp chí xuất bản hàng tháng này đã trở thành người bạn quen
thuộc của giới luật gia, nghiên cứu, học giả, doanh nghiệp quan tâm đến hoạt
động hành pháp, lập pháp và tư pháp diễn ra trong nước. Các tờ báo thực hiện
chức năng thông tin đối ngoại cung cấp thông tin về kinh tế, tài chính có số
lượng tương đối nhiều. Điển hình như tờ Vietnam Economic Times (Thời sự
báo kinh tế Việt Nam) là tờ báo kinh tế và linh tế đối ngoại, trực thuộc Hội
Khoa học Kinh tế Việt Nam. Tờ báo cung cấp thông tin về đường lối, chủ
trương, chính sách kinh tế, thời kỳ đổi mới của Đảng và Nhà nước Việt Nam;

giới thiệu, phản ánh về những thành tựu kinh tế của Việt Nam những bài học
cũng như kinh nghiệm về quản lý kinh tế cho các doanh nghiệp thuộc mọi
11


thành phần, góp phần phổ biến kiến thức kinh tế đến bạn đọc. Ấn phẩm đầu
tiên của thời báo kinh tế Việt Nam phát hành vào tháng 9 năm 1991 với tên
gọi “Thông tin Kinh tế”, xuất bản một kỳ/tuần. Từ tháng 12 năm 1991, tờ báo
chính thức mang tên “Thời báo kinh tế Việt Nam”.
Tiếp đến có những tờ báo như Saigon Times Daily, Sagon Times Weekly
của Sở Thương mại Thành phố Hồ Chí Minh, Saigon Eco, Vietnam
Investment Review, Timeout (là phụ trương của Investment Review) của Bộ
kế hoạch và đầu tư. Từ năm 1993 tiếp nhận tờ báo “Vietnam Courter” từ bộ
Ngoại giao về, TTXVN đã giữ vững và phát triển tờ báo thành “Le Courrier
du Vietnam” ra hàng ngày và hàng tuần phục vụ sự dụng tiếng Pháp ở trong
và ngoài nước.
Có thể nói, những ấn phẩm báo chí đối ngoại có vai trò trở thành “cầu
nối” cho sự hợp tác và phát triển của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam cũng
như doanh nghiệp nước ngoài. Nhận thức được xây dựng kinh tế là nhiệm vụ
chính trị trọng tâm của đấy nước để xây dựng đất nước, các tờ báo này luôn
đặt tôn chỉ, mục đích của mình là phục vụ mọi yêu cầu liên quan đến hoạt
động kinh doanh của doanh nghiệp, doanh nhân. Trước hết, đó là nhu cầu về
đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách của Nhà nước đối với các vấn đề
kinh tế. Những ấn phẩm báo chí đối ngoại này là cố gắng đáp ứng tối đa các
nhu cầu thông tin của doanh nghiệp trong nước và nước ngoài liên quan đến
quản lý kinh tế, phẩm chất, bản lĩnh của doanh nhân Việt Nam thời kỳ mới,
các kiến thức pháp luật kinh doanh trong và ngoài nước…
Về vai trò quảng bá hình ảnh đất nước, con người, văn hóa, du lịch Việt
Nam có những ấn phẩm báo chí đối ngoại tiêu biểu như tạp chí Heritage và
Heritage Fashion là tạp chí của Vietnam Airline, phát hành hai tháng một lần,

cung cấp những thông tin hấp dẫn và mới nhất về văn hóa, du lịch, đời sống
giải trí trong nước và quốc tế trên các chuyến bay của Vietnam Airline. Tạp
chí Vietnam Discovery giới thiệu các thông tin về đời sống và du lịch ở Việt
12


Nam cung cấp những thông tin cập nhật về địa lý, lịch sử, văn hóa, nghệ
thuật, tập quán con người, xã hội cũng như những tin du lịch và kinh tế khác.
Tạp chí giới thiệu hàng loạt các địa điểm khách sạn, nhà hàng, quán bar cũng
như những địa điểm vui chơi giải trí khác.
Tạp chí Vietnam Cultural Window của Nhà xuất bản Thế giới mới ra đời
tháng 4 năm 1998 với 32 trang bao gồm các chuyên mục giới thiệu văn hóa
Việt Nam cùng các tin ngắn về các chủ đề khác nhau ở Việt Nam. Tạp chí
Vietnam Pathfinder Magazin, một trong những công ty thành viên của
Dolphin Media là tạp chí tiếng Anh dành cho khách du lịch và những người
nước ngoài đến sinh sống và làm việc tại Việt Nam. Tạp chí đã xuất bản số
đầu tiên từ năm 1999. Bên cạnh tờ tạp chí xuất bản hàng tháng, Vietnam
Pathfinder Magazine còn sản xuất và xuất bản hàng loạt các ấn phẩm hấp dẫn
khác với nhiều ngôn ngữ khác nhau. Trong đó, có Vietnam Explore the
Legend được xem là ấn phẩm tiếng Anh bán chạy nhất ở Việt Nam với hơn
200 ngàn bản đã được bán hết trong gần 10 năm qua.
Bên cạnh đó, còn có các ấn phẩm báo chí làm chức năng tuyên truyền
đối ngoại, thông tin về quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam với các nước hoặc
Việt nam trong các tổ chức quốc tế của khu vực và trên thế giới. Ví dụ, tạp chí
Việt – Mỹ (Vietnam – US Magazine), Vietnam Southeast Asia Today của
Trung tâm Khoa học Xã hội & Nhân văn quốc gia, Viện đông Nam. Báo Quốc
tế (nay là báo Thế giới & Việt Nam), cơ quan truyền thông của Bộ Ngoại
giao, là tờ báo đối ngoại lớn nhất cả nước, phản ánh các vấn đề quốc tế và
chính sách cũng như hoạt động đối ngoại của Việt Nam. Trong thời đại toàn
cầu hóa và hội nhập kinh tế, ngoại giao kinh tế đóng vai trò rất quan trọng,

báo Thế giới & Việt Nam dành dung lượng thông tin lớn giới thiệu về kinh tế
đối ngoại, đầu tư du lịch, thị trường hàng hóa và dịch vụ, thị trường tài chính,
công nghệ, lao động…và kinh nghiệm của các nước cũng như các doanh
nghiệp nước ngoài trong quá trình phát triển và xây dựng thương hiệu. Đồng
13


thời cũng phản ánh văn hóa, phong tục và lối sống đương đại của các dân tộc
trên thế giới.
Ngoài ra tạp chí Quê hương của Ủy ban người Việt ở nước ngoài. Tạp
chí Quê hương có đội ngũ cộng tác viên đông đảo trong và ngoài nước. Họ là
những học giả, nhà văn, nhà thơ, nhà giáo, nhà phê bình văn học, họa sỹ, nhạc
sỹ nổi tiếng ở trong nước và đặc biệt có nhiều tình cảm đối với kiều bào sống
xa Tổ quốc. Họ là những nhà ngoại giao, nhà kinh doanh, nhà khoa học, lưu
học sinh, người lao động… đang định cư, sinh sống hoặc làm việc ở nước
ngoài. Sự tham gia đóng góp của các cộng tác viên đã giúp cho tạp chí ngày
càng đáp ứng được nhu cầu thông tin, văn hóa đa dạng của cộng đồng người
Việt Nam ở nước ngoài.
Gần đây, có Tạp chí Thông tin đối ngoại của Ban tư tưởng văn hóa Trung
ương ra đều đặn hàng tháng, 64 trang với 10 chuyên mục nội dung nhiều hình
ảnh minh họa và được tóm lược với bốn ngoại ngữ: Anh, Pháp, Nga và Trung
Quốc, phát hành rộng rãi tới bạn đọc trong nước và một số quốc gia trên thế
giới. Tạp chí đã cố gắng mở rộng quảng bá những quan điểm, định hướng đối
ngoại cho bạn đọc trong và ngoài nước, bám dát nhiệm vụ đối ngoại của
Đảng, Nhà nước, bước đầu đưa Tạp chí Thông tin đối ngoại trở thành kênh
thông tin quan trọng về đối ngoại trong hệ thống báo chí của cả nước.
Bên cạnh những tờ báo kể trên, tham gia vào công tác thông tin đối
ngoại còn có các cơ quan báo chí ở Trung ương và địa phương như báo Nhân
dân, Quân đội Nhân Dân, Hà Nội Mới, Lao động, Sài Gòn giải phóng, Thanh
niên, Tuổi trẻ Thành phố Hồ Chí Minh, Thời báo Kinh tế Sai Gòn, Sài Gòn

tiếp thị, Thời báo Tài chính Việt Nam, Báo Du lịch, Tuần báo Ngoại thương…
Các tạp chí như Tạp chí Cộng sản, Tạp chí Lý luận Chính trị, Tạp chí Xây
dựng Đảng, Tạp chí Tư tưởng Văn hóa…đều có chức năng tuyên truyền đối
ngoại.

14


Cuối cùng không thể không nói đến những hoạt động của báo chí Việt
Nam ở nước ngoài. Theo số liệu của Thông tấn xã Việt Nam và Bộ Ngoại
giao thì hiện nay có 28 văn phòng báo chí Việt Nam đóng tại nước ngoài
trong đó: có 23 phân xã của Thông tấn xã Việt Nam, mỗi phân xã có từ 2 đến
5 người. Có 3 văn phòng thường trú của Báo Nhân Dân tại Trung Quốc, Thái
Lan và Pháp. Có 2 văn phòng thường trú Đài truyền hình Việt Nam tại Lào và
Campuchia. Nội dung hoạt động của phóng viên Việt Nam thường trú tại
nước ngoài là thu thập thông tin đầu nguồn (first hand) để viết bài gửi về
nước, thu thập các bài viết về Việt Nam do báo in của nước sở tại đăng tải.
2.3. Vai trò báo in trong công tác thông tin đối ngoại của Việt Nam
Có thể nói, trong thời gian qua, những cơ quan sản xuất ấn phẩm báo chí
đã ý thức được vai trò của mình trong việc trở thành cầu nối đưa hình ảnh của
Việt Nam ra thế giới. Đó là hình ảnh một Việt Nam đổi mới năng động an
toàn, ổn định về chính trị với nhiều thành tựu về kinh tế, văn hóa, xã hội. Vai
trò của báo in đã giúp nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế nói
chung và trong con mắt bạn bè quốc tế nói riêng. Công tác thông tin đối ngoại
đã được nhiều cơ quan báo in chú trọng và tiến hành một cách có định hướng,
tăng cường về cả số lượng và chất lượng. Sự thay đổi này nhằm đáp ứng nhu
cầu ngày càng tăng đối với cộng đồng người nước ngoài sống tại Việt Nam
cũng như cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài.
Nhiều tờ báo có tính chuẩn xác, cấu trúc nội dung, thiết kế và trình bàu
theo tiêu chuẩn báo chí quốc tế, không những đáp ứng nhu cầu về thông tin

báo in của độc giả trong nước mà còn đáp ứng xu thế hội nhập quốc tế ở Việt
Nam. Do báo in có tính chính thống cao nên thường được độc giả nước ngoài
tin cậy về độ chính xác của thông tin. Tuy nhiên bên cạnh những thành tựu
quan trọng trong công tác thông tin đối ngoại vừa kể trên, báo in cũng có
những hạn chế nhất định do đặc thù về mặt loại hình và phương tiện.

15


2.4. Thực trạng hoạt động báo in trong công tác thông tin đối ngoại
của Việt Nam hiện nay
Do đặc thù của mình, trong hoạt động cung cấp thông tin nói chung,
công tác thông tin đối ngoại nói riêng, báo in Việt Nam còn tồn tại một số bất
cập, đối mặt với những khó khăn làm hạn chế hiệu quả hoạt động thông tin.
Trước hết bản thân báo in đang phải cạnh tranh gay gắt với các loại hình
báo chí khác nhau: như báo phát thanh, báo truyền hình đặc biệt báo mạng
điện tử. Các tờ báo in đang đối mặt với khủng hoảng toàn cầu do sự cạnh
tranh quá khắc nghiệt từ truyền hình và báo điện tử. Với báo in độc giả chỉ có
thể biết tin từ một tờ báo mà họ đang đọc. Nếu muốn tìm thêm thông tin hay
so sánh thông tin của báo này với báo khác thì họ phải kiếm thêm một tờ báo.
Điều này khiến cho độc giả vừa tốn tiền vừa tốn thời gian. So với báo mạng
điện tử thì báo in thiếu hẳn sự tương tác nhanh chóng về thông tin, khi chỉ với
một chiếc máy tính được nối mạng, độc giả có thể tìm kiếm mọi thông tin mà
họ muốn qua Internet. So với báo in, báo mạng điện tử còn có khả năng lưu
trữ bảo quản thông tin điện tử gọn nhẹ, đỡ tốn kém.
Thứ hai, trong lĩnh vực thông tin đối ngoại, đối tượng chủ yếu là người
nước ngoài và người Việt Nam ở nước ngoài, các ấn phẩm báo chí phải vượt
một quãng đường xa mới tới được bạn đọc. Việc vận chuyển này thường gây
tốn kém đến các cơ quan báo chí muốn xuất bản ấn phẩm của mình ra nước
ngoài. Hơn nữa, khi báo chí đến tay bạn đọc thường là muonj so với ngày

phát hành do đó tính cập nhật của thông tin bị giảm xuống. Thêm vào đó, chi
phí vận chuyển sẽ làm cho giá thành của ấn phẩm báo in tăng lên khi đến tay
bạn đọc.
Thứ ba, thông tin trên báo in được đánh giá là còn lỗ hổng về không
gian, phản ánh sự kiện còn chậm. Hạn chế này do thông tin trên báo chí ở
nước ta phải qua Thông tấn xã Việt Nam kiểm duyệt nội dung trước khi đăng
tải trên phương tiện truyền thông đại chúng. Ví dụ khi nói về cơ chế cung cấp
16


thông tin cho báo chí, kết quả chuyến thăm song phương của tổng thống Hàn
Quốc bên lề ASEM 5, báo chí nước ngoài phải chờ đến sau 6 giờ chiều mới
nhận được bản tin của Thông tấn xã Việt Nam. Trong khi đó khoảng 2 giờ
chiều đã thấy báo mạng Yoohap, hay The Korean Times đã có thông tin đầy
đủ. Một ví dụ khác về vụ gây rối ở Tây Nguyên năm 2004, ngay khi sự việc
xảy ra, nhiều phương tiện truyền thông nước ngoài, trong đó có Đài BBC, đã
đưa tiên theo hướng không đúng sự thật. Ksor Kok cũng liên tục sử dụng
trang web Qũy người Thượng và tổ chức TRP để thông tin bịa đặt về “hàng
trăm người Thượng theo Thiên Chúa giáo bị giết ở Việt Nam”, dẫn đến cuộc
biểu tình của một nhóm người ở Ý. Trong khi đó, đến một tuần sau, ngày 174. báo Tuổi trẻ mới tường thuật và bình luận về sự kiện này.
2.5. Giải pháp cho hoạt động báo in trong công tác thông tin đối
ngoại của Việt Nam hiện nay
-

Một là, hoàn thiện cơ chế thống nhất chỉ đạo đối với công tác thông tin đối
ngoại từ Trung ương tới địa phương, tăng cường sự gắn kết giữa thông tin đối
ngoại với thông tin đối nội. Khắc phục tình trạng bị động trong công tác chỉ
đạo định hướng thông tin, tuyên truyền đối ngoại, nhất là trong một số trường

-

hợp nhạy cảm, mới nảy sinh được dư luận quan tâm.
Hai là, hoàn thành việc rà soát các lực lượng, nguồn kinh phí hoạt động, kế
hoạch, đề án của các đơn vị làm công tác thông tin đối ngoại trên phạm vi cả
nước. Xác định các cơ quan báo chí, truyền thông chủ lực, những lĩnh vực,
địa bàn quan trọng, ấn phẩm tuyên truyền cần tập trung đầu tư trọng điểm.
Triển khai kế hoạch đầu tư xây dựng một số cơ quan báo chí ngang tầm khu
vực. Triển khai Giải báo chí toàn quốc về thông tin đối ngoại lần thứ nhất

-

trong năm 2014.
Ba là, tiếp tục tăng cường, kiện toàn tổ chức, đội ngũ cán bộ chuyên trách về
thông tin đối ngoại ở các địa phương, tùy theo điều kiện cụ thể của từng nơi.
Thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn về công tác phát ngôn, bồi dưỡng
nghiệp vụ, kiến thức về thông tin đối ngoại cho các lực lượng cán bộ chủ
17


chốt, cán bộ quản lý và phóng viên báo chí trong cả nước bằng nhiều hình
thức khác nhau. Tăng cường công tác khảo sát, kiểm tra, đánh giá hoạt động
-

thông tin đối ngoại trên phạm vi cả nước.
Bốn là, tăng cường nắm bắt tình hình, nâng cao chất lượng công tác dự báo,
hiệu quả phối hợp các lực lượng tham gia hoạt động thông tin đối ngoại trong
công tác đấu tranh phản bác những thông tin sai sự thật, luận điệu xuyên tạc
của các thế lực thù địch, phần tử cơ hội, nhất là xung quanh vấn đề Biển
Đông, vấn đề dân tộc, tôn giáo, dân chủ, nhân quyền và đối với những vấn đề,
vụ việc nhạy cảm, mới nảy sinh, thu hút sự chú ý của dư luận. Đa dạng hoá

nội dung, phương thức thông tin tuyên truyền đối ngoại. Nâng cao hơn nữa
tính thuyết phục của thông tin, các bài viết mang tính đấu tranh chống quan

-

điểm sai trái.
Năm là, duy trì thường xuyên các cuộc trao đổi, tiếp xúc với các cơ quan báo
chí chủ lực, cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài nhằm trao đổi, cập nhật
thông tin, dự báo diễn biến tình hình thế giới và trong nước, tình hình thực
hiện các nhiệm vụ thông tin đối ngoại ở các địa bàn. Giao nhiệm vụ cụ thể về
công tác thông tin, tuyên truyền đối ngoại cho các đoàn cán bộ Việt Nam đi
công tác nước ngoài. Phát huy hơn nữa vai trò của cộng đồng người Việt Nam
ở nước ngoài, các cơ quan đại diện của Việt Nam ở nước ngoài, báo chí quốc
tế, các chuyên gia, nhân vật trong các cơ quan, tổ chức quốc tế có uy tín. Tăng
cường thông tin bằng tiếng nước ngoài; phát triển mảng sách song ngữ, sách
tiếng nước ngoài về Việt Nam theo yêu cầu cụ thể của các nhóm đối tượng ở

-

trong nước và ngoài nước.
Sáu là, tiếp tục các hình thức trao đổi, giao lưu, mời các đoàn báo chí nước
ngoài, các cơ quan, tổ chức của Liên hợp quốc và quốc tế về tôn giáo, dân tộc,
dân chủ vào Việt Nam trực tiếp tìm hiểu tình hình, đưa tin, viết bài tuyên

-

truyền về quá trình đổi mới và phát triển của Việt Nam.
Bảy là, có biện pháp kiên quyết khắc phục tình trạng đăng tải quá mức các
thông tin tiêu cực trên báo chí trong nước, nhất là báo mạng. Hạn chế việc
khai thác thông tin không chính thống, từ báo chí nước ngoài vào Việt Nam,

18


có những vấn đề trái với chủ trương, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp
luật của Nhà nước, thông tin thiếu kiểm chứng, kích động dư luận làm ảnh
hưởng đến công tác đối ngoại của Việt Nam

19


KẾT LUẬN
Việt Nam hiện đã quan hệ ngoại giao với 170 nước và vùng lãnh thổ
thuộc tất cả các châu lục, quan hệ kinh tế thương mại với trên 120 nước, tham
gia vào các tổ chức quốc tế như ASEAN, ASEM, APEC, WTO…Đặc biệt,
năm 2007, Việt Nam đã trở thành thành viên không thường trực Hội đồng Bảo
an Liên Hợp quốc nhiệm kỳ 2008-2009.
Trong xu thế hội nhập quốc tế đang ngày càng mở rộng ở Việt Nam hiện
nay, thông tin đối ngoại đóng một vai trò hết sức quan trọng trong việc thúc
đẩy sự hiểu biết lẫn nhau giữa Việt Nam với các quốc gia, các dân tộc trên thế
giới từ đó thúc đẩy giao thương, hợp tác phát triển trên các lĩnh vực kinh tế,
văn hóa, xã hội…. Để thực hiện được sứ mệnh của mình, công tác thông tin
đối ngoại không thể không thiếu vai trò của báo in. Báo in đã giúp chuyển tải
thông tin trên một phạm vi có tầm ảnh hưởng lan rộng nhất trong một thời
gian ngắn nhất.
Những thành tựu này có một đóng góp không nhỏ vào công tác thông tin
đối ngoại. Báo in đã đóng vai trò to lớn vì đây là một công cụ quan trọng
trong việc truyền tải thông tin đối ngoại trên phạm vi rộng. Qua báo in, những
thông tin về Việt Nam cùng những chủ trương, chính sách, quan điểm của
Đảng, pháp luật của Nhà nước không chỉ đến với người dân trong nước, mà
cả kiều bào ở nước ngoài và nhân dân thế giới.

Nhờ có báo in mà công tác thông tin đối ngoại đã đạt được những thành
công rực rỡ, góp phần lam cho các nước, người nước ngoài, người việc Nam
sinh sống ở nước ngoài hiểu biết về Việt Nam. Những hiểu biết này đặt trog
một phạm vi rất đa dạng từ văn hóa, xã hội, con người đến chủ trương, chính
sách, đường lối của Việt Nam, đặc biệt trong giai đoạn hội nhập quốc tế như
hiện nay. Việc đấu tranh chống lại những luận điệu bôi xấu, xuyên tạc không
có mục đích xây dựng của những thế lực thù địch, chống phá, trên cơ sở đó

20


tranh thủ sự đồng tình của nhân dân thê giới đối với sự nghiệp xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc cũng có đóng góp lớn của công tác thông tin đối ngoại.

21


Tài liệu tham khảo
1.

Dương Xuân Sơn, Đinh Hường, Trần Quang, Cơ sở lý luận báo chí truyền

2.

thông, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 2007.
TS. Lê Thanh Bình, Báo chí và thông tin đối ngoại, NXB Chính trị Quốc gia,

3.

2012.

Philipppe Bretton, Serge Proulx, Bùng nổ truyền thông, NXB Văn hoá -

4.

Thông tin, 1996.
TS. Nguyễn Quang Hoà, Tổ chức hoạt động cơ quan báo chí, NXB Thông tin
& Truyền thông, 2016.

22