SKKN một số biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh lớp 1

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VĨNH YÊN
TRƯỜNG TIỂU HỌC NGÔ QUYỀN

BÁO CÁO KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN

Tên sáng kiến: Một số biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh lớp 1
Tác giả sáng kiến: Nguyễn Thị Mạc Quyên

Vĩnh yên, năm 2018
1


BÁO CÁO KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. Lời giới thiệu
Hiện nay, nước ta là nước đang phát triển và hội nhập về kinh tế, văn hoá, xã
hội, khoa học, kỹ thuật. Vì vậy nhu cầu cuộc sống, sinh hoạt, lao động, học tập của
con người ngày càng phong phú và đa dạng. Bên cạnh những tác động tích cực,
còn có những tác động tiêu cực gây nguy hại cho con người, đặc biệt là trẻ em. Nếu
mỗi người trong đó có trẻ em không có những kiến thức cần thiết để biết lựa chọn
những giá trị sống tích cực, không có những năng lực để ứng phó, để vượt qua
những thách thức mà hành động theo cảm tính thì rất dễ gặp trở ngại, rủi ro trong
cuộc sống. Để học được cái tốt phòng được cái xấu đòi hỏi con người có được kiến
thức về kỹ năng sống một cách tốt nhất mới có thể tồn tại và phát triển được. Việc
hình thành kỹ năng sống cho mọi người nói chung và trẻ em nói riêng đang trở
thành nhiệm vụ quan trọng. Giáo dục kỹ năng sống nhằm giúp trẻ phát triển hài
hòa, toàn diện về nhân cách. Cung cấp cho mỗi trẻ những kiến thức cần thiết về kỹ
năng sống để các em sống sao cho lành mạnh và có ý nghĩa, giúp trẻ em hiểu, biến
những kiến thức về kỹ năng sống được cung cấp thành hành động cụ thể trong quá
trình hoạt động thực tiễn với bản thân, với người khác, với xã hội, ứng phó trước

nhiều tình huống, học cách giao tiếp, ứng xử với mọi người, giải quyết mâu thuẫn
trong mối quan hệ và thể hiện bản thân một cách tích cực
Trong giai đoạn hiện nay, Việt Nam đang hội nhập với các nước trên thế giới,
từng bước phát triển vươn lên, những mặt tốt của xã hội được phát triển mạnh song
những vấn đề mặt trái của xã hội cũng xuất hiện nhiều ảnh hưởng đến sự tồn tại,
phát triển của mỗi tập thể, cá nhân trong đó có một bộ phận là trẻ em. Chính vì thế,
trong chương trình giáo dục phổ thông, kỹ năng sống đang là một nội dung được đề
cao. Có nhiều quan niệm về kĩ năng sống nhưng theo tôi, kĩ năng sống đơn giản là
tất cả những điều cần thiết mà chúng ta phải biết để có thể thích ứng với những
thay đổi diễn ra hằng ngày trong cuộc sống. Kĩ năng sống được hình thành theo
2


một quá trình, hình thành một cách tự nhiên qua những va chạm, những trải nghiệm
trong cuộc sống và qua giáo dục mà có. Có nhiều nhóm kĩ năng sống nhưng dù là
kĩ năng nào cũng đều rất quan trọng và cần thiết với mỗi con người. Trong trường
học, việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh là một vấn đề hết sức quan trọng và
cần thiết, nó góp phần hình thành nhân cách cho các em. Bậc học tiểu học là bậc
học nền tảng tạo cơ sở cho HS phát triển học tiếp các bậc học tiếp theo, vì vậy bên
cạnh việc trang bị cho học sinh những vốn kiến thức kỹ năng cơ bản trong học tập,
lao động còn cần phải chú ý đến việc rèn kỹ năng sống cho học sinh, dạy học sinh
cách “làm người”, để học sinh có thêm vốn kinh nghiệm thích ứng với môi trường
mới, yêu cầu mới. Rèn kỹ năng sống cho học sinh giúp cho học sinh thích ứng
được với môi trường xã hội, tự giải quyết được một số vấn đề thiết thực trong cuộc
sống như vấn đề sức khoẻ, môi trường, tệ nạn xã hội,...để các em có thể tự tin, chủ
động không bị quá phụ thuộc vào người lớn mà vẫn có thể tự bảo vệ mình, tự đem
lại lợi ích chính đáng, điều kiện thuận lợi cho bản thân mình rèn luyện, học tập
phấn đấu vươn lên. Trong thực tế việc rèn kỹ năng sống cho học sinh trong nhà
trường đã được chú ý đến, song còn nhiều ý kiến, thách thức trong việc tổ chức,
thực hiện các chương trình hoạt động rèn kỹ năng sống cho học sinh, vì thế tôi đã

chọn nghiên cứu đề tài:
“Một số biện pháp rèn kỹ năng sống cho học sinh lớp 1” .
2. Tên sáng kiến:
“Một số biện pháp rèn kỹ năng sống cho học sinh lớp 1” .
3. Tác giả sáng kiến:
- Họ và tên: Nguyễn Thị Mạc Quyên
- Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường Tiểu học Ngô Quyền – Vĩnh Yên –
Vĩnh Phúc.
- Số điện thoại: 0967662583
- Email:
4. Chủ đầu tư sáng kiến: Trường Tiểu học Ngô Quyền.
5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến:
Dạy môn Rèn kỹ năng sống cho học sinh lớp 1
3


6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử: 9/2016
7. Mô tả bản chất của sáng kiến:
7.1. Về nội dung của sáng kiến:
7.1.1. Một số vấn đề liên quan đến việc rèn kỹ năng sống cho học sinh lớp 1:
7.1.1.1. Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh lớp 1
Khi trẻ bắt đầu gia nhập cuộc sống nhà trường - đi học tiểu học, các em được
học thêm những điều chưa hề có trong 6 năm đầu đời; khi gia nhập cuộc sống nhà
trường các em phải tiến hành hoạt động học – hoạt động nghiêm chỉnh có kỉ cương,
nề nếp với những yêu cầu nghiêm ngặt. Chuyển từ hoạt động chủ đạo là vui chơi
sang hoạt động chủ đạo là học tập; chắc chắn trẻ không tránh khỏi sự bỡ ngỡ vì thế
phải chuẩn bị cho các em tâm lí chuẩn bị sẵn sàng đi học.Việc rèn kĩ năng sống cho
HS tiểu học cũng được bắt đầu ngay từ những buổi đầu các em đến trường. Nếu
không chuẩn bị chu đáo về mặt tâm lí cho trẻ trước khi đi học sẽ dẫn đến những
tình huống như: đòi theo bố mẹ về nhà, không dám nói chuyện với bạn bè, không

dám chào hỏi thầy cô, không dám xin phép cô khi ra vào lớp,... không ít những tình
huống dở cười dở mếu vì trẻ lớp 1 không dám xin đi vệ sinh rồi bậy ra quần ngay
tại trong lớp, hoặc có trẻ xin ra ngoài đi vệ sinh nhưng lại tranh thủ đi chơi để GV
phải đi tìm, ....
Học sinh lớp 1 là lứa tuổi mà chúng ta tưởng dễ dạy hóa ra lại khó vì đây là lứa
tuổi chuyển giao giữa giai đoạn ở hoạt động vui chơi sang giai đoạn học tập chính
thức của bậc tiểu học. Ở lứa tuổi này các em luôn muốn tự làm theo ý thích của bản
thân và ham chơi nhiều hơn là ham học, các em cũng dễ bị cám dỗ, bắt chước theo
bạn bè. Các em luôn muốn tìm hiểu, khám phá thế giới xung quanh mình. Chính vì
vậy, phải học tập, thực hiện theo những khuôn khổ của nhà trường là việc các em
cảm thấy không thoải mái, không muốn tuân thủ. Từ đó, các em muốn thoát ra,
muốn được tự do. Câu hỏi đặt ra ở đây là phải làm gì để giúp các em học tập tốt,
rèn đạo đức, kĩ năng sống theo những khuôn khổ đạo đức đã được đề ra, theo
những quy định của nhà trường với tâm lý thoải mái, thích thú hơn là bị ép buộc.
Trong quá trình giáo dục học sinh, rèn kĩ năng sống cho học sinh, người giáo viên
không những cần am hiểu về tâm lý trẻ em mà còn phải có kiến thức về sinh lý trẻ
em. Việc xác định tâm sinh lý có tầm quan trọng đặc biệt đối với giáo dục. Trên cơ
sở những hiểu biết về tâm sinh lý trẻ, người giáo viên có thể phân loại nhóm học
4


sinh và tìm các biện pháp phù hợp với các đối tượng học sinh để giáo dục rèn
luyện, rèn kỹ năng sống cho học sinh.
7.1.1.2. Thực trạng rèn kỹ năng sống cho học sinh lớp 1 hiện nay
* Về nhà trường:
Trong hoạt động chuyên môn dạy và học, Nhà trường thường xuyên nghiên
cứu, cải tiến nâng cao chất lượng giảng dạy theo hướng phát huy tính tích cực của
học sinh, không ngừng đổi mới phương pháp dạy học phù hợp với nội dung
chương trình. Và đặc biệt chú trọng đến việc "Phát triển rèn luyện kỹ năng
sống" cho học sinh. Nhà trường coi đây là một trong những yếu tố quan trọng hàng

đầu trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục. Chính vì thế ngay sau khi Bộ Giáo dục
đào tạo đưa nội dung giáo dục kỹ năng sống lồng ghép vào các môn học và hoạt
động giáo dục ngoài giờ lên lớp, nhà trường tiến hành triển khai đồng bộ đến toàn
thể cán bộ giáo viên về việc tăng cường rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh. Đẩy
mạnh thực hiện phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích
cực”. Các thầy, cô giáo đều tâm huyết, trách nhiệm trong việc giáo dục đạo đức,
nhân cách cho học sinh. Mỗi giáo viên trong nhà trường không chỉ nâng cao chất
lượng chuyên môn nghiệp vụ, mà còn thường xuyên quan tâm đến đời sống, tâm tư
tình cảm của học sinh. Tuy nhiên, trong các nhà trường ít nhiều vẫn còn có hiện
tượng học sinh cãi nhau, chửi nhau, đánh nhau, chưa lễ phép, gây mất đoàn kết
trong tập thể lớp, trốn học đi chơi,...
- Trong thực tế hiện nay việc nhận thức tầm quan trọng, cần thiết rèn kỹ năng sống
cho học sinh ở một số giáo viên còn hạn chế, một số giáo viên lúng túng cả về nội
dung, biện pháp rèn kỹ năng sống cho học sinh. Nhận thức của nhiều giáo viên còn
mơ hồ, chưa rõ, chưa đầy đủ rèn kỹ năng sống cho học sinh là rèn những kỹ năng
gì; vì nhận thức chưa đủ, chưa rõ nên không thể tìm ra được biện pháp, hình thức tổ
chức hữu hiệu để rèn kỹ năng sống cho học sinh. Các nhà trường đã có tổ chức
5


một số hoạt động nhằm rèn kỹ năng sống cho học sinh nhưng còn chung chung,
chưa đi sâu, chưa thể hiện thường xuyên rõ nét, do đó kết quả của việc rèn kĩ năng
sống cho học sinh chưa thực sự đáp ứng với yêu cầu của xã hội hiện nay
* Về học sinh:
- Do đa phần học sinh tiểu học hiện nay sống trong môi trường, điều kiện vật
chất gia đình tương đối đầy đủ. Nên một số học sinh học tập thụ động, chủ yếu chỉ
nghe và làm theo thầy cô giáo, ít sáng tạo, tính tự giác chưa cao, lười hoạt động, ỷ
nại.
- Do học sinh vừa chuyển từ giai đoạn mầm non lên Tiểu học, nhận thức cũng như
vốn sống còn rất hạn chế, các em hầu như chưa biết ứng xử phù hợp với chuẩn mực

- Học sinh chỉ trú trọng học kiến thức, chưa tự giác rèn luyện kỹ năng sống dẫn đến
khả năng ứng phó với các tình huống trong cuộc sống kém, tính tự tin ít, tự ti nhiều,
thường nóng nảy, gây gổ lẫn nhau.
- Kỹ năng giao tiếp hạn chế
* Về phụ huynh:
Trong giai đoạn hiện nay, Việt Nam đang hội nhập với các nước trên thế giới từng
bước phát triển vươn lên, những mặt tốt của xã hội được phát triển mạnh song
những vấn đề mặt trái của xã hội cũng xuất hiện nhiều ảnh hưởng đến sự tồn tại,
phát triển của mỗi tập thể, cá nhân trong đó có một bộ phận là trẻ em. Theo guồng
quay của xã hội, một số gia đình bố mẹ chỉ quan tâm, mải lo đến việc làm kinh tế
mà quên mất gia đình là chiếc nôi của trẻ, quên đi việc cần tạo một môi trường gia
đình đầm ấm, người lớn gương mẫu, quan tâm dạy dỗ trẻ; Không những thế còn có
những gia đình cha mẹ nghiện ngập, cờ bạc, rượu chè,...ảnh hưởng vô cùng lớn tới
tâm hồn trẻ, tới sự phát triển nhân cách của trẻ. Một số gia đình hoàn toàn phó mặc
việc dạy dỗ trẻ cho nhà trường. Cũng có những gia đình có điều kiện kinh tế, quá
chiều chuộng con dẫn đến trẻ thiếu sự sáng tạo, luôn ỷ lại, phụ thuộc vào người
lớn; mỗi khi gặp các tình huống trong thực tế lúng túng không biết xử lý thế nào,

6


hạn chế trong việc tự bảo vệ bản thân mình; hoặc có trẻ được chiều chỉ làm theo ý
của mình chứ không làm theo ý người khác.
Nguyên nhân khiến đa phần học sinh khó tiếp cận được các hoạt động kỹ năng thực
hành xã hội là do phụ huynh không cho phép, còn nuông chiều con. Đa số phụ
huynh cho rằng con em mình chỉ cần học giỏi kiến thức. Có phụ huynh nóng vội
trong việc dạy con; họ chỉ chú trọng đến việc dạy con mình biết đọc, biết viết,
hoặc biết làm toán mà không cần quan tâm đến việc con học được kĩ năng sống
nào khi đến trường. Chưa hiểu sâu về giáo dục kỹ năng là thường được dạy qua
quá trình giáo dục con cái, hoặc trực tiếp với mục đích giảng dạy một kỹ năng cụ

thể. Bản thân cha mẹ có thể được coi là một tập hợp các kỹ năng sống mà con cái
sẽ tiếp thu một cách tự nhiên hoặc được dạy. Phụ huynh học sinh chỉ khuyến khích
các con tìm tòi kiến thức mà quên hướng cho con em mình làm tốt hoạt động khác.
Đồng thời có phụ huynh chiều chuộng con cái khiến trẻ không có kĩ năng tự phục
vụ, phụ huynh chỉ chú ý đến khâu chăm con ăn uống mà không chú ý đến dạy con
mình cần ăn, uống như thế nào, sử dụng những đồ dùng, vật dụng trong ăn uống
thế nào cho đúng? Và vì sao chúng ta cần những đồ dùng, vật dụng đó? Những đồ
dùng đó để làm gì?....
7.1.2. Các giải pháp đề xuất:
7.1.2.1. Giáo viên cần xác định những kỹ năng sống cơ bản phù hợp đối tượng HS:
Đối với tâm sinh lý trẻ em bậc tiểu học thì có nhiều kĩ năng quan trọng mà trẻ
cần phải biết trước khi tập trung vào học văn hoá đặc biệt là trẻ em độ tuổi lớp1.
Thực tế kết quả của nhiều nghiên cứu đều cho thấy các kĩ năng quan trọng nhất trẻ
phải học vào thời gian đầu của năm học chính là những kĩ năng sống như: sự hợp
tác, tự kiểm soát, tính tự tin, tự lập, tò mò, khả năng thấu hiểu và giao tiếp. Việc xác
định được các kĩ năng cơ bản phù hợp với lứa tuổi sẽ giúp giáo viên lựa chọn đúng
những nội dung trọng tâm để dạy học sinh.
7.1.2.2. Biện pháp cụ thể hóa nội dung của những kĩ năng cơ bản mà giáo viên cần
dạy trẻ: Kĩ năng sống tự tin : Một trong những kĩ năng đầu tiên mà giáo viên cần
chú tâm là phát triển sự tự tin, lòng tự trọng của trẻ. Nghĩa là giúp trẻ cảm nhận
được mình là ai, cả về cá nhân cũng như trong mối quan hệ với những người khác.
7


Kĩ năng sống này giúp trẻ luôn cảm thấy tự tin trong mọi tình huống ở mọi nơi. Kĩ
năng sống hợp tác: Bằng các trò chơi, câu chuyện, bài hát giáo viên giúp trẻ học
cách cùng làm việc với bạn, đây là một công việc không nhỏ đối với các em học
sinh lứa tuổi này. Khả năng hợp tác sẽ giúp các em biết cảm thông và cùng làm
việc với các bạn. Kĩ năng thích tò mò, ham học hỏi, khả năng thấu hiểu: Đây là một
trong những kĩ năng quan trọng nhất cần có ở các em vào giai đoạn này là sự khát

khao được học. Người giáo viên cần sử dụng nhiều tư liệu và ý tưởng khác nhau để
khơi gợi tính tò mò tự nhiên của các em. Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng, các câu
chuyện hoặc các hoạt động và tư liệu mang tính chất khác lạ thường khơi gợi trí
não nhiều hơn là những thứ có thể đoán trước được. Kĩ năng giao tiếp: Giáo viên
cần dạy trẻ biết thể hiện bản thân và diễn đạt ý tưởng của mình cho người khác
hiểu, trẻ cần cảm nhận được vị trí, kiến thức của mình trong thế giới xung quanh
nó. Đây là một kĩ năng cơ bản và khá quan trọng đối với trẻ. Nó có vị trí chính yếu
khi so với tất cả các kĩ năng khác như đọc, viết, làm toán và nghiên cứu khoa học.
Nếu các em cảm thấy thoải mái khi nói về một ý tưởng hay chính kiến nào đó, các
em sẽ trở nên dễ dàng học và sẽ sẵn sàng tiếp nhận những suy nghĩ mới. Đây chính
là yếu tố cần thiết để giúp học sinh sẳn sàng học mọi thứ. Ngoài ra, ở nhà trường
giáo viên cần dạy học sinh nghi thức văn hóa trong ăn uống qua đó dạy các em kĩ
năng lao động tự phục vụ, rèn tính tự lập như: Biết tự rửa tay sạch sẽ trước khi ăn,
chỉ ăn uống tại bàn ăn, biết cách sử dụng những đồ dùng, vật dụng trong ăn uống
một cách đúng đắn, ăn uống gọn gàng, không rơi vãi, nhai nhỏ nhẹ không gây tiếng
ồn, ngậm miệng khi nhai thức ăn, biết mời trước khi ăn, cảm ơn sau khi ăn, biết tự
dọn, cất đúng chỗ bát, chén, thìa … hoặc biết giúp người lớn dọn dẹp, ngồi ngay
ngắn, không làm ảnh hưởng đến người xung quanh.
7.1.2.3. Rèn kỹ năng sống cho học sinh lồng ghép trong nội dung các tiết học
Ngay trong những giờ học ngoài việc đảm bảo mục tiêu kiến thức kỹ năng
của bài, giáo viên cần chú ý đến rèn kỹ năng sống cho học sinh. Học sinh được
rèn kỹ năng sống qua nội dung kiến thức của bài, qua lĩnh hội kiến thức pháp
luật, qua tham gia các hoạt động học tập trong lớp, hoạt động ngoài giờ do giáo
viên tổ chức.
8


Giáo dục kỹ năng sống qua môn đạo đức thì giáo viên giáo dục, rèn cho học
sinh kỹ năng giao tiếp ứng xử: kính trọng, lễ phép với người lớn tuổi, đoàn kết hoà
nhã với bạn bè, tôn trọng không tự ý mở xem đồ đạc của người khác, giữ gìn vệ

sinh môi trường, nói lời cảm ơn, xin lỗi phù hợp, quan tâm giúp đỡ những người
xung quanh, kỹ năng nhận lời, kỹ năng từ chối, kỹ năng quyết định, kỹ năng kiềm
chế xúc cảm, kỹ năng vận động, kỹ năng xử lý một số tình huống cụ thể,...
Trong các tiết tự nhiên và xã hội, khoa học, học sinh được rèn kỹ năng sử dụng
có hiệu quả đồ dùng dụng cụ chăm sóc cây trồng, vật nuôi, kỹ năng giữ gìn vệ sinh
các nhân, giữ gìn vệ sinh môi trường,.. tuỳ từng bài, tuỳ từng nội dung giáo viên có
thể lồng ghép rèn kỹ năng sống cho học sinh cho hợp lý.
7.1.2.4. Giúp HS phát triển các kĩ năng sống qua việc tổ chức các hoạt động trong
trường học:
- Giáo viên cần thực hiện tốt đổi mới phương pháp dạy học để phát huy tính
tích cực chủ động sáng tạo của học sinh, qua các hoạt động học tập học sinh được
rèn các kỹ năng phân tích, tổng hợp, tư duy sáng tạo, hợp tác theo nhóm, kỹ năng
đánh giá, kỹ năng hợp tác trong hóm, kỹ năng xử lý tình huống,...
- Rèn kĩ năng cho học sinh kết lợp với rèn học sinh thực hiện các nề nếp
hàng ngày như yêu cầu đi học đúng giờ: buộc học sinh phải có thói quen dậy sớm,
có tác phong nhanh nhẹn ( rèn kỹ năng khắc phục khó khăn để đạt mục tiêu); Yêu
cầu xếp hàng ra vào lớp thẳng hàng, ngay ngắn, không xô đẩy nhau trong hàng (rèn
cho học sinh kỹ năng kiềm chế bản thân, kỹ năng vận động, gây ảnh hưởng); Yêu
cầu học sinh đến lớp phải có đầy đủ sách vở, đồ dùng học tập ( rèn cho học sinh kỹ
năng tự kiểm tra, xây dựng kế hoạch). Yêu cầu học sinh trong lớp không được nói
chuyện riêng, gây ảnh hưởng giờ học ( rèn cho học sinh kĩ năng tập trung, chú ý).
Dưới đây là 1 vài hình ảnh ở lớp tôi:

9


10


11

12


13


- Tổ chức các hoạt động lao động vừa sức với học sinh: vệ sinh sân
trường, lớp học, trồng chăm sóc cây trên sân trường, bồn hoa, vườn trường, ;
học sinh được rèn một số kỹ năng như: cầm chổi quét, hót rác, tưới cây, tỉa lá,...

14


thông qua đó HS biết sử dụng có hiệu quả đồ dùng lao động. Dưới đây là hoạt
động chăm sóc cây hoa của lớp tôi:

15


16


- Thường xuyên tổ chức cho học sinh chơi các trò chơi tập thể lành mạnh, chơi
các trò chơi dân gian, tổ chức các hoạt động văn nghệ thể thao, qua các hoạt
17


động rèn cho học sinh kĩ năng ứng xử với bạn bè, xây dựng tinh thần đoàn kết

tốt, kỹ năng lắng nghe, kỹ năng hợp tác, kỹ năng quyết định, biết kiềm chế bản
thân trong khi xử lí các tình huống với bạn bè.
7.1.2.5. Tăng cường các hoạt động ngoại khóa để rèn kỹ năng sống cho học
sinh
Tổ chức các hoạt động ngoại khoá tạo cho HS một sân chơi để HS được thực
hành kỹ năng sống, được giao lưu, từ đó tăng hiệu quả rèn kỹ năng sống cho học
sinh, làm cho kỹ năng sống của học sinh được nâng lên gắn liền với thực tế cuộc
sống. Sau đây là những hình ảnh ghi lại được từ các buổi ngoại khóa của lớp tôi:

18


19


20


21


22


23


24

25