Giáo dục kỹ năng sống qua môn GDCD

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM
TÀI LIỆU TẬP HUẤN
GIẢNG VIÊN CỐT CÁN CẤP TỈNH VỀ
GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG QUA MÔN
GDCD Ở THCS
Hà Nội, tháng 8 - 2010
BÀI MỞ ĐẦU
I. MỤC TIÊU TẬP HUẤN
Sau khi được tập huấn bài này HV có khả năng:
- Hiểu được mục tiêu, nội dung, phương pháp tập huấn
- Có ý thức tham gia xây dựng nội quy lớp tập huấn và cam kết thực
hiện bản nội quy đã được xây dựng.
- Có thái độ thân thiện, cởi mở, hợp tác với GV và các HV khác trong
lớp tập huấn
II. PHƯƠNG TIỆN TẬP HUẤN
- Giấy A4, các phiếu giấy nhỏ, bút viết
- Giấy A0, bút dạ, băng dính, kéo
- Máy chiếu đa năng
- File trình chiếu mục tiêu, nội dung và phương pháp tập huấn
III. CÁC HOẠT ĐỘNG TẬP HUẤN
Hoạt động 1: Giới thiệu làm quen
* Mục tiêu:
- Giúp các HV trong lớp làm quen với nhau và với GV
- Tạo không khí thân thiện, cởi mở, thoải mái trong lớp học
* Phương pháp tập huấn: Chia sẻ theo nhóm đôi sau đó theo lớp
* Sản phẩm cần đạt:
- HV biết tự giới thiệu về mình và giới thiệu về bạn mình với lớp.
- Bước đầu biết được tên một số thành viên trong lớp.
* Cách tiến hành:
- HV trao đổi theo nhóm đôi, tìm hiểu các thông tin về người bạn cùng

nhóm:
+ Tên
+ Nghề nghiệp và nơi công tác
+ Một năng lực/sở thích của bản thân
+ Một đôi nét về gia đình riêng ( nếu muốn chia sẻ)
2
- Lần lượt từng cặp HV sẽ giới thiệu (một cách ngắn gọn) về bạn của mình
với cả lớp.
Lưu ý: GV và người trợ giảng có thể thực hành làm mẫu trước để cả lớp
cùng quan sát và học tập.
Hoạt động 2: Tìm hiểu nhu cầu, mong đợi của HV
* Mục tiêu: Giúp GV biết được các nhu cầu, mong đợi của HV về lớp tập
huấn để có phương án tập huấn cho phù hợp.
* Phương pháp tập huấn: động não viết
* Sản phẩm cần đạt: Phiếu ghi các nhu cầu, mong đợi của HV
* Cách tiến hành:
- GV phát cho mỗi HV một phiếu giấy và yêu cầu HV ghi vắn tắt nhu cầu,
mong đợi của mình về lớp tập huấn.
- HV ghi phiếu theo yêu cầu
- GV thu lại các phiếu và đề nghị 2 HV thay mặt lớp đọc nội dung các phiếu
cho cả lớp cùng nghe. Trong khi đó, GV hoặc 1 HV khác sẽ ghi tóm tắt các
ý kiến lên giấy A0 (trừ các ý trùng lặp) theo mẫu sau:
NHU CÂU, MONG ĐỢI
Vê nội dung Về phương
pháp
Về phương tiện Về các đ/k tập
huấn khác
- GV tổng kết lại các nhu cầu, mong đợi của HV vê từng vấn đề. Có thể hỏi
thêm HV xem họ còn có ý kiến nào khác nữa không.
3

Hoạt động 3: Giới thiệu mục tiêu, nội dung, phương pháp tập huấn
* Mục tiêu: Giúp HV nắm được mục tiêu, nội dung, phương pháp tập huấn
* Phương pháp tập huấn: Thuyết trình
* Sản phẩm cần đạt: File trình chiếu về mục tiêu, nội dung và phương pháp
tập huấn
* Cách tiến hành
- GV giới thiệu mục tiêu, nội dung, phương pháp tập huấn (bằng lời kết hợp
với sử dụng File trình chiếu).
- Hướng dẫn HV so sánh, đối chiếu mục tiêu, nội dung, phương pháp tập
huấn (vừa được nghe GV trình bày) với nhu cầu, mong đợi của cả lớp, xem
nhu cầu nào đã được đáp ứng, nhu cầu nào chưa.
Lưu ý: HV có thể có nhu cầu được học những nội dung nằm ngoài khuôn khổ
khóa tập huấn, hoặc đòi hỏi những đ/k tập huấn vượt quá khả năng cho phép.
Trong những trường hợp này, GV cần phải giải thích rõ phạm vi nội dung tập
huấn hoặc điều kiện thực tế của lớp tập huấn để HV hiểu và chấp nhận.
Hoạt động 4: Xây dựng Nội quy lớp tập huấn
* Mục tiêu: Tạo cơ hội cho HV tham gia vào việc xây dựng Nội quy lớp tập
huấn và cam kết thực hiện bản Nội quy
* Phương pháp tập huấn: Động não
* Sản phẩm cần đạt: Bản Nội quy lớp tập huấn do HV xây dựng
* Cách tiến hành:
- GV nêu câu hỏi: Để lớp tập huấn đạt kết quả tốt, mỗi người (HV, GV, Ban
tổ chức) nên và không nên làm gì?
- Yêu cầu HV suy nghĩ nhanh, lân lượt mỗi người nêu 1 ý kiến ngắn gọn,
hoặc là đối với HV, hoặc đối với GV hay Ban tổ chức lớp học. Lưu ý: ý kiến
người sau không được trùng với ý kiến người trước đã nêu.
GV hoặc 2 HV ghi nhanh các ý kiến vào giấy A0 theo mẫu:
Yêu cầu đ/v học viên Yêu cầu đ/v giảng viên Yêu cầu đ/v BTC
-… -…
4

-…. -….
- … - …
-… -…
- Sau các ý kiến của HV, GV, BTC cũng nêu yêu cầu của mình
- GV tự điểm lại các yêu cầu đối với GV, loại ra các yêu cầu không phù hợp
và cam kết thực hiện các yêu cầu còn lại.
- Hướng dẫn HV cùng điểm lại các yêu cầu đối với HV và thảo luận lớp:
+ Các bạn có cam kết thực hiện những điều mà chính các bạn vừa đặt ra
không?
+ Ai sẽ là người giám sát việc thực hiện Nội quy?
+ Đối với những người thực hiện tốt/vi phạm Nội quy thì nên có hình thức
khen thưởng/kỉ luật như thế nào?
- Tổ chức bầu lớp trưởng, lớp phó và phân công nhóm trực nhật từng buổi
học/ngày học.
- Yêu cầu HV dán bản Nội quy vào vị trí mà cả lớp cùng quan sát được
- GV kết luận: Đây là bản Nội quy do chính chúng ta xây dựng và cam kết
thực hiện. Tất cả các thành viên trong lớp sẽ có trách nhiệm tự giám sát việc
thực hiện bản Nội quy này để lớp tập huấn của chúng ta thu được kết quả tốt.
IV. PHỤ LỤC
Phụ lục 1.1:
5
MỤC TIÊU KHÓA TẬP HUẤN
Học xong khóa tập huấn này, HV có khả năng:
- Hiểu được những vấn đề cơ bản, cần thiết về KNS và
giáo dục KNS cho HS phổ thông.
- Hiểu được nội dung, phương pháp giáo dục KNS cho
HS qua môn học/HĐGDNGLL do mình phụ trách.
- Có kĩ năng soạn bài và kĩ năng dạy bài giáo dục KNS
trong môn học/HĐGDNGLL mà mình phụ trách.
- Nghiêm túc, tự tin trong quá trình GD KNS cho HS.

Phụ lục 1.2:
NỘI DUNG TẬP HUẤN
Bài mở đầu: Giới thiệu mục tiêu, nội dung, phương pháp tập
huấn
Bài 1: Quan niệm về kĩ năng sống
Bài 2: Mục tiêu, nguyên tắc, nội dung giáo dục KNS cho HS
phổ thông
Bài 3: Phương pháp giáo dục KNS cho HS phổ thông
Bài 4: Giáo dục KNS cho HS qua môn …………./HĐGDNGLL
Bài 5: Thực hành soạn bài và giảng thử
Bài tổng kết và giải đáp thắc mắc
Phụ lục 1.3:
PHƯƠNG PHÁP TẬP HUẤN
6
Lớp tập huấn sẽ được tiến hành theo phương pháp cùng
tham gia. Điều đó có nghĩa là trong quá trình tập huấn, HV sẽ
được tạo cơ hội tham gia tích cực vào các hoạt động tập huấn,
cùng chia sẻ những suy nghĩ, ý kiến, kinh nghiệm về KNS và
GD KNS của bản thân,… để thông qua đó, HV sẽ cùng nhau
xây dựng và chiếm lĩnh được các nội dung tập huấn dưới sự
hướng dẫn, giúp đỡ của GV.
Lợi ích của phương pháp tập huấn cùng tham gia :
- HV sẽ tích cực, tự giác, hứng thú học tập hơn
- Tăng cường sự tương tác giữa HV với HV, HV với GV
- HV sẽ dễ tiếp thu, nhớ lâu và vận dụng được những điều
đã được học

Một số phương pháp tập huấn cụ thể : Động não, nghiên cứu
tài liệu, thảo luận nhóm/lớp, thuyết trình, thực hành, trò chơi,
….

BÀI 1
QUAN NIỆM VỀ KĨ NĂNG SỐNG
7
I. MỤC TIÊU TẬP HUẤN
Sau khi được tập huấn bài này HV có khả năng:
- Nêu được quan niệm về KNS
- Giải thích được sự cần thiết phải giáo dục KNS cho HS phổ thông.
II. PHƯƠNG TIỆN TẬP HUẤN
- Tài liệu “Hướng dẫn giáo dục KNS cho HS trong nhà trường phổ
thông”, Phần I, Mục I- Quan niệm về KNS
- Các phiếu giấy, bút viết(Dùng cho HĐ 1)
- Giấy A0, bút dạ (Dùng cho HĐ 2)
III. CÁC HOẠT ĐỘNG TẬP HUẤN
Hoạt động 1: Tìm hiểu quan niệm về KNS
* Mục tiêu: HV biết được quan niệm về KNS
* Phương pháp tập huấn:động não, nghiên cứu tài liệu
* Sản phẩm cần đạt:
Phiếu ghi quan niệm về KNS của HV
* Cách tiến hành:
- GV viết từ KNS lên bảng và yêu cầu HV mỗi người cho một ví dụ cụ
thể về KNS.
- HV nêu ví dụ, GV ghi nhanh lên bảng.
- Hỏi: Vậy theo anh/chị, KNS là gì?
- HV suy nghĩ nhanh và ghi ý kiến của mình ra phiếu giấy.
- GV thu lại các phiếu và đề nghị hai HV thay mặt lớp lần lượt đọc các
ý kiến. GV ghi tóm tắt các ý kiến lên bảng, trừ các ý trùng lặp.
- GV hướng dẫn HV phân tích các điểm chung và điểm khác biệt giữa
các ý kiến. Sau đó yêu cầu HV đọc tài liệu Hướng dẫn GD KNS cho
HS phổ thông, mục I và so sánh quan niệm về KNS được trình bày
trong tài liệu với ý kiến của HV trong lớp.

- Kết luận: Có nhiều quan niệm về KNS. Bản chất của KNS là khả năng
làm chủ bản thân, khả năng ứng xử phù hợp với những người khác,
8
với xã hội và khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của
cuộc sống.
Hoạt động 2: Tìm hiểu về sự cần thiết phải giáo dục KNS cho HS phổ
thông
* Mục tiêu: HV giải thích được sự cần thiết phải giáo dục KNS cho HS phổ
thông
* Phương pháp tập huấn: Thảo luận nhóm
* Sản phẩm cần đạt: Kết quả thảo luận của các nhóm về sự cần thiết phải
GD KNS cho HS phổ thông
* Cách tiến hành:
- GV chia HV thành các nhóm và yêu cầu các nhóm thảo luận về sự cần
thiết phải giáo dục KNS cho HS phổ thông.
- HV làm việc theo nhóm và ghi kết quả ra giấy A0
- Đại diện từng nhóm trình bày.
- Trao đổi chung cả lớp:
+ Điều gì sẽ xảy ra nếu một người thiếu KNS?
+ Điều gì sẽ xảy ra nếu nhiều người trong XH thiếu KNS?
- Kết luận: Giáo dục KNS cho HS phổ thông là rất cần thiết vì:
+ KNS góp phần thúc đẩy sự phát triển cá nhân và xã hội.
+ Đặc điểm lứa tuổi HS phổ thông
+ Bối cảnh hội nhập quốc tế và nền kinh tế thị trường
+ Yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông
+ Giáo dục KNS cho HS trong nhà trường phổ thông là xu thế chung của
nhiều nước trên thế giới.
Bài 2
9
MỤC TIÊU, NGUYÊN TẮC, NỘI DUNG GD KNS CHO HỌC SINH

TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG
I. MỤC TIÊU TẬP HUẤN
Sau khi được tập huấn bài/nội dung này, HV có khả năng:
- Xác định được mục tiêu, nguyên tắc GDKNS cho HS trong trường
phổ thông.
- Hiểu nội dung GD KNS cho HS trường phổ thông.
- Biết cách thực hiện mục tiêu GDKNS qua các nội dung GS KNS
phù hợp với HS trường phổ thông.
II. PHƯƠNG TIỆN TẬP HUẤN
Bảng, phấn/bút, giấy khổ lớn
Tài liệu tham khảo về GDKNS
Phiếu giao nhiệm vụ hoạt động 2,3
III. CÁC HOẠT ĐỘNG TẬP HUẤN
Hoạt động 1: Tìm hiểu mục tiêu, nguyên tắc GD KNS cho HS
* Mục tiêu: Học viên xác định được mục tiêu và nguyên tắc GDKNS
cho HS trong trường phổ thông
* Phương pháp tập huấn: KT đọc hợp tác
* Sản phẩm cần đạt:
- Phiếu ghi kết quả làm việc cá nhân về MT và nguyên tắc GD KNS.
- Các ý kiến, câu hỏi cần được giải đáp về MT và các nguyên tắc GD
KNS
* Cách tiến hành:
- GV yêu cầu học viên đọc tài liệu về mục tiêu và nguyên tắc GD
KNS và tóm tắt ý chính của phần đọc theo gợi ý :
a/ Bạn suy nghĩ gì về MT GD KNS cho HS trong nhà trường PT ?
10
b/ Bạn hiểu thế nào về các nguyên tắc GD KNS cho HS trong nhà
trường PT ?
- HV làm việc cá nhân, tóm tắt ý chính theo cách hiểu của mình.
- HV chia sẻ kết quả đọc của mình theo nhóm 2, hoặc 4 và giải thích

cho nhau thắc mắc (nếu có), thống nhất với nhau ý chính của bài/phần đọc.
- HV nêu câu hỏi để GV giải đáp (nếu có).
* Kết luận:
a/ Mục tiêu GD KNS :
- Trang bị cho HS những kiến thức, giá trị, thái độ và kĩ năng phù hợp. Trên
cơ sở đó hình thành cho HS những hành vi, thói quen lành mạnh, tích cực;
loại bỏ những hành vi, thói quen tiêu cực trong các mối quan hệ, các tình
huống và hoạt động hàng ngày
- Tạo cơ hội thuận lợi để HS thực hiện tốt quyền, bổn phận của mình và phát
triển toàn diện về thể chất, trí tuệ, tinh thần và đạo đức
b/ 5 nguyên tắc GD KNS :
- Tương tác: KNS không thể được hình thành qua việc nghe giảng & tự đọc
tài liệu. Cần tổ chức cho HS tham gia các HĐ, tương tác với GV và với nhau
trong quá trình GD
- Trải nghiệm: Người học cần được đặt vào các tình huống để trải nghiệm &
thực hành
- Tiến trình: GD KNS không thể hình thành trong “ngày một, ngày hai” mà
đòi hỏi phải có cả quá trình: nhận thứcàhình thành thái độà thay đổi hành
vi.
- Thay đổi hành vi: Mức độ cao nhất của GD KNS là giúp người học thay
đổi hành vi theo hướng tích cực.
11
- Thời gian: GD KNS cần thực hiện ở mọi nơi, mọi lúc và thực hiện càng
sớm càng tốt đối với trẻ em.
Hoạt động 2: Tìm hiểu nội dung GD KNS cho HS
* Mục tiêu: Học viên xác định được nội dung GD KNS cho HS trong
trường phổ thông
* Phương pháp tập huấn: thảo luận nhóm
* Sản phẩm cần đạt: Kết quả thảo luận về nội dung GD KNS cần hình
thành ở HS

* Cách tiến hành:
- GV chia học viên thành 5 nhóm. Đại diện từng nhóm lên bốc thăm
phiếu giao việc. Mỗi nhóm nhận một phiếu ghi tên các KNS cụ thể cần tìm
hiểu (mỗi nhóm tìm hiểu 4 KNS cụ thể).
- Các nhóm nhận nhiệm vụ và thảo luận theo các vấn đề sau:
+ Nội dung và ý nghĩa của từng KNS cụ thể
+ Liệt kê một số biểu hiện về mặt hành vi thể hiện từng KNS (Ví dụ:
kiểm soát cảm xúc, thể hiện sự cảm thông, đặt mục tiêu …)
- Các nhóm thảo luận và ghi kết quả thảo luận trên giấy khổ lớn.
- Đại diện các nhóm trình bày kết quả thảo luận. Các nhóm khác đặt
câu hỏi chất vấn, góp ý, bổ sung.
* Kết luận:
- Nội dung GDKNS trong trường phổ thông gồm 21 kĩ năng sống cơ
bản như sau:
Tự nhận thức
Xác định giá trị
Kiểm soát cảm xúc
Ứng phó với căng thẳng
12
Tìm kiếm sự hỗ trợ
Thể hiện sự tự tin
Giao tiếp
Lắng nghe tích cực
Thể hiện sự cảm thông
Thương lượng
Giải quyết mâu thuẫn
Hợp tác
Tư duy phê phán
Tư duy sáng tạo
Ra quyết định

Giải quyết vấn đề
Kiên định
Quản lí thời gian
Đảm nhận trách nhiệm
Đặt mục tiêu
Tìm kiếm và xử lí thông tin
- Nội dung GDKNS ở trong từng bậc học có các biểu hiện khác nhau
thay đổi theo lứa tuổi, theo kinh nghiệm xã hội, theo trình độ học vấn của
từng cá nhân người học. Mỗi KNS có những cách thức hình thành và phát
triển chuyên biệt khác nhau
- Các KNS có mối quan hệ chặt chẽ với nhau và hỗ trợ nhau phát triển
tuy rằng khác nhau: hướng nội, hướng ngoại. Khi người học đã giải quyết
một vấn đề nào đó thì họ cũng tự nhận thức về bản thân rõ hơn, đa dạng hơn
13