CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT KINH DOANH

CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG
SẢN XUẤT KINH DOANH
1.1. Khái niệm, vị trí, chức năng và nhiệm vụ của phân tích hiệu quả
hoạt động sản xuất kinh doanh
Doanh nghiệp là một hạt nhân kinh tế, là một hệ thống sản xuất kinh doanh
hàng hóa, dịch vụ. Hoạt động của doanh nghiệp có thể chia thành hai giai đoạn:
+ Giai đoạn phục vụ sản xuất tức là: sáng tạo của cải vật chất và dịch vụ
+ Giai đoạn hoạt động tiêu thụ tức là: phân phối các hàng hóa dịch vụ cho
các thành phần có nhu cầu trong xã hội
Để đánh giá kết quả của hoạt động kinh doanh người ta đưa ra các khái
niệm sau:
1.1.1. Khái niệm phân tích hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh
1.1.1.1. Khái niệm về phân tích:
Phân tích là đánh giá quá trình hướng đến kết quả hoạt động kinh doanh, có
thể là kết quả kinh doanh đã đạt được hoặc kết quả của các mục tiêu trong tương
lai gần cần phải đạt được
1.1.1.2. Khái niệm hiệu quả:
Hiệu quả hoạt động kinh doanh là một phạm trù kinh tế, nó phản ánh trình
độ sử dụng và năng lực quản lý các nguồn lực sẵn có của doanh nghiệp để hoạt
động sản xuất kinh doanh đạt kết quả cao với chi phí thấp nhất.
Theo quan điểm mục đích cuối cùng thì hiệu quả hoạt động kinh doanh và
hiệu số giữa kết quả thu về và chi phí bỏ ra để đạt kết quả đó. Hiệu số này phản
ánh trình độ tổ chức sản xuất và quản lý của doanh nghiệp.
Theo quan điểm riêng lẻ từng yếu tố thì hiệu quả thể hiện khả năng, trình
độ sử dụng của các yếu tố đó.
Vậy phân tích hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh là: quá trình nghiên
cứu, để đánh giá toàn bộ quá trình và kết quả hoạt động kinh doanh ở doanh
nghiệp, nhằm làm rõ chất lượng, hoạt động kinh doanh và các nguồn tiềm năng
cần được khai thác, trên cơ sở đó đề ra các phương án và giải pháp nâng cao
hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh ở doanh nghiệp.
1.1.2. Vị trí, chức năng

- Phân tích hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh là công cụ để phát hiện những
khả năng tiềm năng trong hoạt động kinh doanh, mà còn là công cụ cải tiến cơ
chế quản lý trong kinh doanh.
- Phân tích hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh cho phép các nhà doanh
nghiệp nhìn nhận đúng đắn về khả năng, sức mạnh cũng như những hạn chế
trong doanh nghiệp mình. Chính trên cơ sở đó các doanh nghiệp sẽ xác định
đúng đắn mục tiêu cùng các chiến lược kinh doanh có hiệu quả.
- Tài liệu phân tích hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh không chỉ cần thiết
cho các nhà quản trị ở bên trong doanh nghiệp mà còn cần thiết cho các đối
trọng bên ngoài khác, khi họ có mối quan hệ về nguồn lợi với doanh nghiệp. Vì
thông qua phân tích họ mới có thể có quyết định đúng đắn trong việc hợp tác
đầu tư, cho vay ... với doanh nghiệp nữa hay không?
1.1.3. Nhiệm vụ của phân tích hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh
Để trở thành một công cụ quan trọng của quá trình nhận thức, hoạt động
kinh doanh ở doanh nghiệp và là cơ sở cho việc ra các quyết định kinh doanh
đúng đắn, phân tích hoạt động kinh doanh có nhiệm vụ sau:
- Kiểm tra và đánh giá kết quả hoạt động kinh doanh thông qua các chỉ tiêu kinh
tế đã xây dựng.
Nhiệm vụ trước tiên của phân tích là đánh giá và kiểm tra khái quát giữa
kết quả đạt được so với các mục tiêu kế hoạch, dự toán, định mức... đã đặt ra để
khẳng định tính đúng đắn và khoa học của chỉ tiêu xây dựng, trên cơ sở một số
mặt chủ yếu của quá trình hoạt động kinh doanh.
Ngoài quá trình đánh giá trên, phân tích cần xem xét, đánh giá tình hình
chấp hành các quy định, các thể lệ thanh toán, trên cơ sở tôn trọng pháp luật của
Nhà nước ban hành và luật kinh doanh Quốc tế.
Thông qua quá trình kiểm tra, đánh giá, người ta có được cơ sở là cơ sở
định hướng nghiên cứu sâu sắc hơn các bước sau, nhằm là rõ các vấn đề mà
doanh nghiệp cần quan tâm.
- Xác định các nhân tố ảnh hưởng của các chỉ tiêu và tìm nguyên nhân gây nên
các mức độ ảnh hưởng đó.

Sự biển động của các chỉ tiêu là do ảnh hưởng trực tiếp của các nhân tố gây
nên, do đó ta phải xác định trị số của các nhân tố và tìm nên nguyên nhân gây
nên biến động của nhân tố đó.
- Đề xuất giải pháp nhằm khai thác tiềm năng và khắc phục những tồn tại yếu
kém của quá trình hoạt động kinh doanh.
- Xây dựng phương án kinh doanh căn cứ vào mục tiêu đã định
Định kỳ doanh nghiệp phải tiến hành kiểm tra và đánh giá trên mọi khía
cạnh hoạt động, đồng thời căn cứ vào các điều kiện tác động ở bên ngoài, như
môi trường kinh doanh hiện tại và tương lai, để xác định vị trí của doanh nghiệp
đang đứng ở đâu và hướng đi đâu, các phương án kinh doanh có còn thích hợp
hay không? Nếu không phù hợp phải điều chỉnh cho kịp thời.
Nhiệm vụ của phân tích nhằm xem xét, dự báo,dự toán có thể đạt được
trong tương lai rất thích hợp với chức năng hoạch định các mục tiêu của doanh
nghiệp trong nền kinh tế thị trường.
1.1.4. Cơ sở phân tích hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh
Thông thường để đánh giá hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh (gọi là
H), ta so sánh giữa chi phí đầu vào và kết quả nhận được của đầu ra thì:
Hiệu quả tuyệt đối:H=K-C
Hiệu quả tương đối: H= K/C
Trong đó K: là kết quả đầu ra
C: là chi phí đầu vào
Hiệu quả là chỉ tiêu dùng để phân tích, đánh giá và lựa chọn các phương
án hoạt động kinh doanh.
Hiệu quả tương đối phản ánh hiệu quả của việc sử dụng một vốn bỏ ra thu
được kết quả cao hơn, tức là xuất hiện giá trị gia tăng ( điều kiện: H>1 )
Để đảm bảo cho các doanh nghiệp tồn tại và phát triển thì H>1, H càng lớn
hơn thì càng chứng tỏ quá trình kinh doanh đạt hiệu quả.
Như vậy hiệu quả kinh doanh là chỉ tiêu tổng hợp nhất về chất lượng của
quá trình kinh doanh. Nội dung của nó là so sánh kết quả thu được và chi phí bỏ
ra. Nhà kinh doanh cần biết với số vốn nhất định bỏ ra xem việc gì đem lại số

lãi bằng tiền lớn nhất trong thời gian ngắn nhất thì việc đó xem là hiệu quả kinh
doanh cao. Khi phân tích hiệu quả sản xuất kinh doanh cần phân tích kỹ yếu tố
đầu vào và đầu ra của doanh nghiệp.
* Phân tích kết quả đầu ra –K:
Để phân tích kết quả đầu ra trong hoạt động kinh doanh, ta thường phân
tích các chỉ tiêu chính như sau: Tổng sản lượng, tổng doanh thu, lợi nhuận,...
Việc phân tích kết quả đầu ra có nhiệm vụ sau: Giúp cho doanh nghiệp thu
thập được các thông tin số liệu đã và đang diễn ra về các chỉ tiêu phản ánh kết
quả kinh doanh của doanh nghiệp, từ các bộ phận thống kê, kế toán và các
phòng ban nghiệp vụ khác trong doanh nghiệp.
+ Phân tích các nguyên nhân đã và đang ảnh hưởng tích cực và tiêu cực
đến tình hình hoàn thành kế hoạch từng chỉ tiêu, tìm ra các nguyên nhân sinh ra
các biến động các chỉ tiêu kết quả đầu ra trong hoạt động kinh doanh.
+ Cung cấp tài liệu phân tích kết quả sản xuất - kinh doanh, các dự báo tình
hình kinh doanh sắp tới, các kiến nghị theo trách nhiệm chuyên môn đến lãnh
đạo và các bộ phận quản lý doanh nghiệp.
* Phân tích các yếu tố đầu vào –C
Thường phân tích các chỉ tiêu chính như: lao động, vốn, chi phí,...
Nhiệm vụ của việc phân tích các yếu tố đầu vào:
+ Thu thập được các thông tin số liệu đã và đang diễn ra về các chỉ tiêu
phản ánh các yếu tố đầu vào trong quá trình kinh doanh từ các bộ phận liên
quan.
+ Phân tích biến động của các yếu tố đầu vào, so sánh với các năm trước,
với cùng kì của năm trước, tìm ra mối liên hệ trong quan hệ ấy với các chỉ tiêu
của kết quả đầu ra theo thời gian và theo kế hoạch được giao. Xác định các
nguyên nhân tích cực và tiêu cực đến các chỉ tiêu yếu tố đầu vào của quá trình
kinh doanh. Đây cũng là quá trình sẽ cung cấp thông tin cho nhà quản trị về việc
sử dụng các yếu tố đầu vào và các dự báo trong tương lai đối với doanh nghiệp.
1.2. Hệ thống chỉ tiêu phân tích, đánh giá hiệu quả sản xuất kinh doanh
1.2.1. Phương pháp phân tích

Có rất nhiều phương pháp được dùng trong việc phân tích hoạt động kinh
doanh. Song các phương pháp cơ bản hay được sử dụng là:
Phương pháp so sánh: là phương pháp được sử dụng phổ biến trong phân
tích hoạt động kinh doanh. Người ta có thể dùng các kỹ thuật so sánh như: