LÝ LUẬN CHUNG VỀ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN TRONG DN

lý luận chung về hiệu quả sử dụng vốn trong DN
1.1. Những vấn đề cơ bản về vốn trong sản xuất kinh doanh của DN
1.1.1. Khái niệm vốn
Hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp trong bất cứ lĩnh vực nào đều
gắn liền với vốn, không có vốn thì không thể tiến hành hoạt động sản xuất kinh
doanh đợc, chính vì vậy ngời ta thờng nói vốn là chìa khoá để mở rộng và phát
triển kinh doanh.
Trong nền kinh tế thị trờng, các doanh nghiệp tự chủ và tuỳ thuộc vào hình
thức sở hữu doanh nghiệp mà quyền tự chủ trong kinh doanh đợc mở rộng trong
mức độ cho phép. Trong bình diện tài chính, mỗi doanh nghiệp tự tìm kiếm nguồn
vốn trên thị trờng và tự chủ trong việc sử dụng vốn. Nhu cầu về vốn của doanh
nghiệp đợc thể hiện ở khâu thành lập doanh nghiệp, trong chu kì kinh doanh và
khi phải đầu t thêm. Giai đoạn nào doanh nghiệp cũng có nhu cầu về vốn.
Vậy vốn là gì? Dới các giác độ khác nhau, khái niệm vốn cũng khác nhau
(theo luật Tài chính Việt Nam năm 2000 )
*Về phơng diện kỹ thuật
-Trong phạm vi doanh nghiệp, vốn là các loại hàng tham gia vào quá trình
sản xuất kinh doanh cùng với các nhân tố khác nhau (nh lao động, tài nguyên
thiên nhiên...)
-Trong phạm vi nền kinh tế, vốn là hàng hóa để sản xuất ra hàng hóa khác
lớn hơn chính nó về mặt giá trị.
*Về phơng diện tài chính
-Trong phạm vi doanh nghiệp, vốn là tất cả tài sản bỏ ra lúc đầu, thờng biểu
hiện bằng tiền dùng trong hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nhằm
mục đích lợi nhuận.
-Trong phạm vi kinh tế, vốn là khối lợng tiền tệ đa vào lu thông nhằm mục
đích sinh lời.
Vốn là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ tài sản của doanh nghiệp đợc sử dụng
vào hoạt động sản xuất kinh doanh nhằm mục đích sinh lời.
Vốn kinh doanh trong các doanh nghiệp là một quỹ tiền tệ đặc biệt. Vốn
kinh doanh của doanh nghiệp phải nhằm mục đích kinh doanh và phải đạt tới mục

tiêu sinh lời. Vốn luôn thay đổi hình thái biểu hiện, vừa tồn tại dới hình thái tiền
tệ, vừa tồn tại dới hình thái vật t hoặc tài sản vô hình, nhng kết thúc vòng tuần
hoàn phải là hình thái tiền.
Cùng với quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, vốn vận động
không ngừng, có thể thay đổi hình thái biểu hiện nhng điểm cuối cùng là giá trị
tiền nên ta thấy vốn là toàn bộ giá trị của tài sản doanh nghiệp ứng ra ban đầu và
trong các giai đoạn tiếp theo của quá trình sản xuất kinh doanh nhằm mục đích
tăng giá trị tối đa cho chủ sở hữu của doanh nghiệp.
1.1.2. Vai trò của vốn đối với doanh nghiệp
Trớc hết vốn là tiền đề cho sự ra đời của doanh nghiệp. Về phía nhà nớc, bất
kỳ một doanh nghiệp nào cũng phải đăng ký vốn điều lệ nộp cùng hồ sơ xin đăng
ký kinh doanh. Vốn đầu t ban đầu này sẽ là một trong những cơ sở quan trọng để
cơ quan nhà nớc có thẩm quyền xem xét liệu doanh nghiệp có tồn tại trong tơng
lai đợc không và trên cơ sở đó, sẽ cấp hay không cấp giấy chứng nhận đăng ký
kinh doanh. Về phía doanh nghiệp, vốn điều lệ sẽ là nền móng cho doanh nghiệp
đặt những viên gạch đầu tiên cho sự hình thành của doanh nghiệp trong hiện tại và
phát triển trong tơng lai.
Nếu nền móng vững chắc, vốn điều lệ càng lớn thì doanh nghiệp càng có cơ
hội phát triển. Vốn thấp, nền móng yếu, doanh nghiệp phải đấu tranh với sự tồn
tại của mình và dễ rơi vào tình trạng phá sản. Nói tóm lại, vốn là lợng tiền đại
diện cho yếu tố đầu vào của doanh nghiệp. Có yếu tố đầu vào của doanh nghiệp
mới tiếp tục sản xuất kinh doanh. Trong giai đoạn sản xuất, doanh nghiệp phải trả
lơng cho công nhân viên, chi phí bảo trì máy móc..., thành phẩm khi cha bán đợc
cũng đều cần đến vốn của doanh nghiệp. Khách hàng khi mua cha thanh toán
ngay cũng chiếm dụng vốn của doanh nghiệp.
1.1.2.1. Vốn là điều kiện tiền đề của quá trình sản xuất kinh doanh.
Một quá trình sản xuất kinh doanh sẽ đợc diễn ra khi có yếu tố: yếu tố vốn,
yếu tố lao động, và yếu tố công nghệ. Trong ba yếu tố đó thì yếu tố vốn là điều
kiện tiền đề có vai trò rất quan trọng. Nó quyết định đầu tiên việc sản xuất kinh
doanh có thành công hay không.

Khi sản xuất, doanh nghiệp cần phải có một lợng vốn để mua nguyên liệu
đầu vào, thuê công nhân, mua thông tin trên thị trờng, mua bằng phát minh sáng
chế....Bởi vậy, có thể nói vốn là điều kiện đầu tiên cho yếu tố cầu về lao động và
công nghệ đợc đáp ứng đầy đủ.
1.1.2.2. Vốn quyết định sự ổn định và liên tục của quá trình sản xuất kinh doanh
Khi yêu cầu về vốn, lao động, công nghệ đợc đảm bảo, để quá trình sản xuất
đợc diễn ra liên tục thì vốn phải đợc đáp ứng đầy đủ, kịp thời và liên tục. Ta thấy
có rất nhiều loại hình doanh nghiệp nên có nhu cầu về vốn cũng khác nhau. Hơn
nữa, các quá trình sản xuất kinh doanh cũng khác nhau nên việc dùng vốn lu động
cũng khác nhau. Nhu cầu vốn lu động phát sinh thờng xuyên nh mua thêm
nguyên vật liệu, mua thêm hàng để bán, để thanh toán, để trả lơng, để giao
dịch....Hơn nữa trong quá trình sản xuất kinh doanh của mình thì các doanh
nghiệp không phải lúc nào cũng có đầy đủ vốn. Có khi thiếu, có khi thừa vốn,
điều này là do bán hàng hóa cha đợc thanh toán kịp thời, hoặc hàng tồn kho quá
nhiều cha tiêu thụ đợc, hoặc do máy móc hỏng hóc cha sản xuất đợc...Những lúc
thiếu hụt nh vậy thì việc bổ sung vốn kịp thời là rất cần thiết vì nó đảm bảo cho
quá trình sản xuất kinh doanh đợc liên hoàn.
1.1.2.3. Vốn đối với sự phát triển của doanh nghiệp
Ngày nay việc nớc ta chuyển sang nền kinh tế thị trờng đã xuất hiện nhiều
loại hình doanh nghiệp khác nhau. Kinh doanh trên các lĩnh vực khác nhau. Vì
vậy, muốn tồn tại thì doanh nghiệp phải phát triển, cạnh tranh đợc với các doanh
nghiệp khác. Trong khi các đối thủ cạnh tranh ngày càng gay gắt và khốc liệt.
Hơn nữa đòi hỏi của khách hàng ngày càng cao. Vì vậy cần phải đầu t cho công
nghệ hiện đại, tăng quy mô sản xuất, hạ giá thành nhng vẫn đảm bảo chất lợng
sản phẩm ngày càng tốt hơn....Những yêu cầu tất yếu ấy đòi hỏi doanh nghiệp
phải cạnh tranh để phát triển thì cần phải có vốn.
Qua những phân tích trên ta thấy đợc tầm quan trọng của vốn. Vốn tồn tại trong mọi giai đoạn trong quá
trình sản xuất.
1.1.3. Phân loại vốn của doanh nghiệp
Có nhiều cách để sử dụng vốn kinh doanh có hiệu quả. Để phân loại nguồn

vốn khác nhau, ngời ta thờng phân loại vốn theo các tiêu thức sau:
1.1.3.1. Căn cứ vào thời hạn luân chuyển, vốn đợc chia thành các loại sau:
-Vốn ngắn hạn: là loại vốn có thời hạn luân chuyển dới một năm.
-Vốn trung hạn: là loại vốn có thời hạn luân chuyển từ một năm đến năm
năm.
-Vốn dài hạn: là loại vốn có thời hạn luân chuyển từ năm năm trở lên.
1.1.3.2. Căn cứ vào nội dung vật chất của vốn đợc chia thành
-Vốn thực: là toàn bộ hàng hóa phục vụ cho sản xuất kinh doanh nh: máy
móc thiết bị, nhà xởng, đờng xá....phần vốn này phản ánh hình thái vật thể của
vốn.
-Vốn tài chính: biểu hiện dới hình thái tiền tệ, chứng khoán, các giấy tờ có
giá khác dùng cho việc mua tài sản, máy móc thiết bị. Phần vốn này tham gia gián
tiếp vào quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
1.1.3.3. Xuất phát từ nguồn hình thành ban đầu
-Vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp: là nguồn vốn do chủ sở hữu đầu t, doanh
nghiệp đợc toàn quyền sử dụng mà không phải cam kết thanh toán.
Vốn chủ sở hữu ( theo luật Tài chính Việt Nam năm 2000 ) bao gồm:
+Nguồn vốn kinh doanh: thể hiện số tiền đầu t mua sắm tài sản cố định, tài
sản lu động sử dụng vào kinh doanh.
+Các quỹ của doanh nghiệp: quỹ đầu t phát triển, quỹ dự phòng tài chính,
quỹ khen thởng phúc lợi...
+Nguồn vốn xây dựng cơ bản: là nguồn chuyên dùng cho việc đầu t mua
sắm tài sản cố định và đổi mới công nghệ.
+Nguồn vốn từ lợi nhuận cha phân phối.
Vốn chủ sở hữu có thể hình thành từ nhiều nguồn gốc khác nhau, tùy theo
loại hình doanh nghiệp:
+Đối với DNNN bao gồm vốn ngân sách nhà nớc cấp, vốn có nguồn gốc từ
ngân sách nhà nớc, vốn doanh nghiệp tự tích lũy.
+Đối với các công ty cổ phần, vốn do các cổ đông đóng góp dới hình thức
mua cổ phiếu.

+Đối với các công ty liên doanh, vốn chủ sở hữu do các bên tham gia liên
doanh đóng góp.
+Vốn của các công ty TNHH do các thành viên của công ty đóng góp.
+Trong các công ty t nhân, vốn chủ sở hữu do t nhân đầu t, vốn phụ thuộc
vào một chủ duy nhất.
-Vốn đi vay
Để bổ sung vốn cho quá trình sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp có thể sử
dụng các khoản vốn đi vay từ các tổ chức tín dụng ngân hàng, tín dụng thơng mại
và vay thông qua phát hành trái phiếu, vay từ các tổ chức xã hội, từ các cá nhân.
Ta thấy phần lớn vốn tự có của doanh nghiệp không thể đáp ứng hết nhu cầu
về vốn nên doanh nghiệp thờng vay vốn dới nhiều hình thức khác nhau. Việc vay
vốn một mặt giải quyết nhu cầu về vốn đảm bảo sự ổn định và sản xuất kinh
doanh đợc liên tục. Mặt khác, đó là phơng pháp sử dụng hiệu quả các nguồn tài
chính trong nền kinh tế .
1.1.3.4. Căn cứ vào phơng thức luân chuyển giá trị, vốn đợc chia thành hai loại sau:
- Theo luật Tài chính Việt Nam vốn cố định là giá trị của tài sản cố định
dùng vào mục đích kinh doanh của doanh nghiệp. Đặc điểm của vốn này là luân
chuyển dần từng phần vào giá trị sản phẩm trong nhiều chu kì sản xuất và hoàn
thành một vòng tuần hoàn khi tài sản cố định hết thời hạn sử dụng. Một t liệu lao
động đợc gọi là tài sản cố định phải thỏa mãn đồng thời hai điều kiện là có thời
hạn sử dụng tối thiểu từ một năm trở lên và phải đạt giá trị tối thiểu ở mức quy
định.
Bộ phận quan trọng nhất của t liệu sản xuất là tài sản cố định. Đây là những
tài sản thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp hoặc dới hình thức thuê mua và phải
có giá trị lớn hơn 5 tỷ, thời gian sử dụng dài lớn hơn 5 năm, tham gia vào nhiều
chu kỳ sản xuất kinh doanh. Trong quá trình đó, giá trị của tài sản cố định sẽ đợc
chuyển dần dần từng phần vào giá thành sản phẩm và đợc bù đắp lại mỗi khi sản
phẩm đợc tiêu thụ.
Căn cứ vào hình thái biểu hiện, tài sản cố định đợc chia thành hai loại sau:
+Tài sản cố định hữu hình: là những tài sản có hình thái vật chất cụ thể nh

nhà xởng, máy móc thiết bị...trực tiếp hoặc gián tiếp phục vụ cho quá trình sản
xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
+Tài sản cố định vô hình: là những tài sản không có hình thái vật chất cụ thể
nh chi phí thành lập doanh nghiệp, bằng phát minh sáng chế, chi phí phát triển
doanh nghiệp, quyền đặc nhợng, bản quyền tác giả...
Qua cách phân chia nh vậy giúp ta có cái nhìn một cách tổng thể về cơ cấu
vốn đầu t của doanh nghiệp để ra quyết định có đầu t hay không hoặc đầu t vào
đâu. Hơn nữa, nó còn giúp các nhà quản lý tốt đợc tài sản của mình.
- Theo luật Tài chính Việt Nam năm 2000 vốn lu động là tài sản lu động
dùng vào mục đích kinh doanh của doanh nghiệp. Đặc điểm của loại vốn này là
luân chuyển toàn bộ giá trị ngay một lần, tuần hoàn, liên tục và hoàn thành một
vòng tuần hoàn sau một chu kì sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Trong quá
trình hoạt động kinh doanh, vốn lu động vận động và luôn thay đổi hình thái, bắt
đầu từ hình thái tiền tệ nhằm đảm bảo cho quá trình tái sản xuất đợc tiến hành liên
tục và thuận lợi. Tuỳ theo từng loại hình doanh nghiệp mà cơ cấu của tài sản lu
động cũng khác nhau. Thông thờng, đối với doanh nghiệp sản xuất kinh doanh thì
tài sản lu động chia thành 2 loại:
+Tài sản lu động sản xuất ( nguyên vật liệu, bán thành phẩm, sản phẩm dở
dang...)
+Tài sản lu thông ( sản phẩm hàng hoá chờ tiêu thụ, hàng hóa tồn kho), vốn
bằng tiền, vốn trong thanh toán, chi phí trả trớc....
Đặc điểm của tài sản lu động: tại một thời điểm bất kỳ, tài sản lu động tồn
tại dới nhiều hình thái khác nhau. Đây là tiền đề cho quá trình sản xuất đợc liên
tục. Tài sản lu động tham gia vào chu kỳ sản xuất kinh doanh không giữ nguyên
hình thái ban đầu của nó, chuyển toàn bộ giá trị một lần vào giá trị sản phẩm mới,
đợc tính vào giá thành sản phẩm và đợc bù đắp mỗi khi tiêu thụ sản phẩm.
Việc phân chia vốn cố định và vốn lu động giúp các nhà quản lý có thể quản
lý và sử dụng vốn có hiệu quả. Vốn cố định phản ánh trình độ năng lực sản xuất
thì vốn lu động là điều kiện để đảm bảo cho quá trình sản xuất đợc diễn ra liên tục
và ổn định.

1.1.3.5. Căn cứ vào hình thái biểu hiện, vốn đợc chia thành 2 loại :
+Vốn hữu hình: bao gồm tiền và các loại giấy tờ có giá và những loại tài sản
biểu hiện bằng hiện vật khác nh đất đai...
+Vốn vô hình: là giá trị những tài sản vô hình nh: vị trí địa lý của doanh nghiệp, bí quyết và công nghệ
chế tạo sản phẩm, mức độ uy tín của nhãn hiệu, sản phẩm trên thị trờng...Vốn vô hình có vai trò quan trọng trong
việc tạo ra khả năng sinh lời của doanh nghiệp. Vì khi góp vốn liên doanh, pháp luật cho phép các hội viên có
thể góp vốn liên doanh, góp vốn bằng tiền mặt, vật t, máy móc, thiết bị, nhà xởng...khi góp vốn các tài sản phải
đợc lợng hóa để quy về giá trị.
1.2. Hiệu quả sử dụng vốn trong doanh nghiệp
1.2.1. Hiệu quả kinh tế
Hiệu quả tài chính là mối quan hệ kinh tế mà chủ thể nhận đợc và chi phí
kinh tế mà doanh nghiệp phải bỏ ra để có đợc lợi ích kinh tế đó. Nói chung hiệu
quả tài chính là điều đầu tiên các doanh nghiệp quan tâm tới. Thông qua đó mà
doanh nghiệp có thể lập đợc hiệu quả trớc mắt và lâu dài trong khoảng thời gian
nhất định. Hiệu quả lâu dài là hiệu quả đợc xem xét trong khoảng thời gian dài.
Hiệu quả trớc mắt là hiệu quả đợc xem xét trong khoảng thời gian ngắn (mang
tính tạm thời).