SKKN một vài phương pháp giúp học sinh say mê ham thích phân môn âm nhạc thường thức

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - hạnh phúc
MÔ TẢ SÁNG KIẾN

Mã số ( do thường trực HĐ ghi) : ………………….............................
1.Tên sáng kiến:
“ Một vài phương pháp giúp học sinh say mê ham thích phân môn Âm
nhạc thường thức”
2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: thuộc lĩnh vực chuyên môn Âm nhạc.
3. Mô tả bản chất của sáng kiến:
3.1. Tình trạng giải pháp đã biết:
3.1.1. Thuận lợi:
- Âm nhạc Việt Nam, một biểu tượng sâu sắc và độc đáo của đất nước, con
người Việt Nam. Điều này đã được chứng minh cụ thể qua hai cuộc kháng chiến
chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ của dân tộc. Âm nhạc là nguồn sữa diệu kỳ
đã đang và sẽ nuôi dưỡng bao tâm hồn, ý chí những thế hệ con người Việt Nam
trong đấu tranh gìn giữ và xây dựng Tổ quốc. Có sức sống và vị thế to lớn đó, tự
thân âm nhạc đã có sức mạnh tiềm ẩn và quyến rũ. Hoạt động âm nhạc đã trở
thành một nhu cầu, quyền lợi và nhiệm vụ của mọi người trong xã hội.
- Trong điều kiện phát triển của CNTT, việc dạy học ứng dụng CNTT và
sử dụng GAĐT đòi hỏi GVBM phải cập nhật và ứng dụng vào giảng dạy, đó
cũng là một trong những giải pháp tạo hứng thú giúp cho HS say mê ham thích
trong học tập bộ môn.
- Giáo viên nắm rõ đặc trưng của bộ môn, có phương pháp dạy học linh
hoạt sáng tạo, phải tìm mọi cách để cải tiến cách dạy từng phân môn theo hướng
tích cực hóa hoạt động của học sinh, bổ sung thêm nhiều thủ pháp sinh động,
hấp dẫn, đa dạng hóa cách thức truyền đạt ở mỗi bài học.
3.1.2. Khó khăn:
- Âm nhạc là môn học độc lập trong chương trình THCS. Dạy và học
nghiêm túc, có kiểm tra, thi đánh giá cuối năm và kết quả là một trong những
tiêu chuẩn để xét lên lớp hay tốt nghiệp bậc học. Song thực tế hiện nay cho thấy

rằng môn này chưa được quan tâm đầy đủ và nghiêm túc ở các cấp và các
ngành. Đặc biệt là khi môn này chuyển sang đánh giá bằng xếp loại thì HS ngày
càng không quan tâm đến môn học, có dấu hiệu xem nhẹ, lơ là trong học tập.
- Đối với học sinh trường THCS, đa số các em ít có điều kiện đi lại và
nắm bắt thông tin, không chỉ thế các em còn ít quan tâm đến việc học nhạc, chủ
1


yếu là các em bị chi phối, ảnh hưởng về các môn chính, điều kiện của nhà
trường và xã hội.
- Nhiều năm qua, chất lượng bộ môn luôn đạt và vượt chỉ tiêu đề ra. Song
trong quá trình giảng dạy cũng gặp rất nhiều khó khăn do tâm lí của HS, kể cả
một số GVBM khác và PHHS vẫn còn xem nhẹ bộ môn, cho đây là môn năng
khiếu nên không đòi hỏi các em phải học nhiều. Những ý nghĩ chưa tích cực này
đòi hỏi phải được xóa bỏ nhất là đối với những em HS đầu cấp. Với mục tiêu và
đặc điểm của bộ môn âm nhạc việc vận dụng sáng kiến “ Một vài phương pháp
giúp học sinh say mê ham thích phân môn Âm nhạc thường thức” cần phải được
thực hiện một cách nghiêm túc và khoa học góp phần vào sự thành công trong
công tác giáo dục HS.
3.2. Nội dung giải pháp đề nghị công nhận là sáng kiến
3.2.1. Mục đích của giải pháp
- Âm nhạc là một môn văn hóa bắt buộc, tất cả HS đều được học và phải
học để có một trình độ văn hoá âm nhạc phổ thông trong nền học vấn chung của
cấp THCS, môn âm nhạc được triển khai rộng rãi từ những năm 1996 – 1997
cho đến nay đã trở thành một môn học rất quen thuộc đối với tất cả HS THCS.
Thế nhưng, so với một số môn học khác, Âm nhạc vẫn còn bị xem là môn phụ.
Để phát huy được tác dụng của bộ môn, làm phong phú thêm đời sống tinh thần,
tạo được lực luợng nòng cốt cho các phong trào văn nghệ, đồng thời góp phần
vào việc giáo dục toàn diện cho HS, việc tạo hứng thú học tập cho các em là rất
quan trọng, thông qua các tác phẩm âm nhạc được chọn lọc đưa vào chương

trình học hát và các tác phẩm của các nhạc sĩ nổi tiếng ở phân môn âm nhạc
thường thức.
- Giáo dục được các em sự tìm tòi và sáng tạo, các em biết trân trọng các
nhạc sĩ, biết giữ gìn các tác phẩm của họ, đồng thời biết gìn giữ những làn điệu
dân ca, những nhạc cụ … của các dân tộc Việt Nam .
3.2.2. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu:
- Tạo được sự say mê ham thích cho các em học sinh trong quá trình học
âm nhạc đồng thời góp phần thực hiện thành công mục tiêu giáo dục bộ môn.
- Hình thành kỹ năng tư duy, ứng xử nhạy bén qua việc thảo luận nhóm,
các trò chơi vui học âm nhạc (con số may mắn, nghe đoán tên bài hát,…)
3.2.3. Cách thức thực hiện qua các bước của giải pháp mới:
- Trước đây, khi giảng dạy môn Âm nhạc tôi thường giảng cho HS nghe
những kiến thức có trong SGK và những kiến thức mở rộng do tôi tìm tòi từ
nhiều nguồn tư liệu khác nhau, nói chung người GV nổ lực đem toàn bộ kiến
thức thu thập, truyền tải lại cho HS, HS tiếp thu kiến thức một cách thụ động.
Phân môn Âm nhạc thường thức trang bị cho HS một số hiểu biết để góp
phần thực hiện mục tiêu giáo dục cho học sinh có một trình độ âm nhạc nhất
định. Dạy Âm nhạc thường thức theo hướng phát huy tính tích cực và giáo dục
2


văn hoá âm nhạc cho HS. Sự chuẩn bị để dạy tốt phân môn Âm nhạc thường
thức GV phải có sự chuẩn bị thật đầy đủ, kĩ càng. Cụ thể là:
- Phải có những câu hỏi gợi mở để HS cùng tham gia vào bài học
- Chuẩn bị tranh ảnh liên quan đến nội dung bài học. Các nội dung Âm
nhạc thường thức được trình bày trong SGK hết sức ngắn gọn, do đó GV cần
sưu tầm thêm tư liệu tham khảo, vừa bổ sung kiến thức cho bản thân, vừa có thể
cung cấp thêm cho HS ở mức độ cần và đủ.
* Các dạng bài trong phân môn Âm nhạc thường thức gồm có:
- Giới thiệu tác giả, tác phẩm

Phạm Tuyên

Trần Hoàn

Trịnh Công Sơn

Bettoven

Sopanh

- Giới thiệu nhạc cụ

Cồng Chiêng

Đàn T-rưng

Đàn Piano

Đàn Đá

Đàn violon

- Giới thiệu các hình thức biểu diễn

Hòa tấu nhạc cụ dân tộc Tam tấu nhạc cụ dân tộc

Hòa tấu cồng chiêng

3

Độc tấu sáo

Tam tấu vi-o-lông, tranh

Hòa tấu nhạc cụ dân tộc

- Một số vấn đề của đời sống âm nhạc, sinh hoạt âm nhạc.

Trang phục DT Tày

Trang phục DT Thái

Hát Đồng dao

Hát Cải lương

Trang phục DT Nùng

Hát bội

Trang phục DT Mường

Hát chèo

Trang phục DT Dao

Hò giã gạo

Những dạng bài trên đều có đặc điểm và tính chất khác nhau, do đó mỗi
dạng bài nên theo một quy trình dạy học riêng. Dù thực hiên theo quy trình nào
cũng đều phải coi trọng phần minh họa bằng âm nhạc và câu hỏi đáp để thầy và
trò cùng tham gia hoạt động. Dạy tốt từng nội dung trong phân môn Âm nhạc
thường thức chính là góp phần vào việc hình thành trình độ văn hoá âm nhạc
nhất định cho HS như mục tiêu môn học đã đề ra.
Phương tiện và ĐDDH phục vụ cho phân môn Âm nhạc thường thức. Để
dạy tốt các nội dung Âm nhạc thường thức cần có những phương tiện và ĐDDH
như:
- Tranh ảnh
- Băng/ đĩa
- Nhạc cụ

4


- Các tư liệu tham khảo
Trong đổi mới PPDH, ngoài việc tích cực hóa các hoạt động dạy - học của
thầy và trò (đặc biệt là HS) thì phương tiện và ĐDDH cũng phải được quan tâm
thích đáng. Dạy âm nhạc, GV nhất thiết phải sử dụng nhạc cụ hỗ trợ. Ở trường
đã được trang bị nhạc cụ phục vụ cho giảng dạy, đĩa nhạc phục vụ cho dạy học
cũng đã được sản xuất nhưng chưa thật đủ như mong muốn. Ngoài các phương
tiện, thiết bị được hỗ trợ GV cần sưu tầm, tìm tòi, nghiên cứu để có được những
tư liệu, phương tiện có thể sử dụng khi dạy Âm nhạc thường thức. Đó là công
việc thường xuyên, lâu dài mà bất kì GV âm nhạc nào cũng phải quan tâm đến.
Những điểm cần lưu ý:
Các nội dung trong phân môn Âm nhạc thường thức góp phần quan trọng
vào việc giáo dục văn hoá âm nhạc cho HS. Khi dạy phân môn này GV không
nên truyền thụ kiến thức một chiều mà cần đặt câu hỏi để HS cùng tham gia thảo
luận, qua đó các em có thể nói lên những hiểu biết và cảm nhận qua sự trải

nghiệm của bản thân tuy có thể còn rất ít ỏi.
Về phương pháp dạy Âm nhạc thường thức, GV cần vận dụng một cách
linh hoạt tùy thuộc vào từng chủ đề nội dung. Ví dụ: giới thiệu tác giả, tác phẩm
không nên thực hiện giống như giới thiệu nhạc cụ: dạy về các vùng miền dân ca
sẽ không nên thực hiện giống như giới thiệu các hình thức biểu diễn hoặc thể
loại âm nhạc…
Đổi mới phương pháp Âm nhạc thường thức, GV cần quan tâm đến thiết
bị, ĐDDH như đã nêu trên, đồng thời có thể sử dụng sự trợ giúp của phần mềm
vi tính như: Power Point, Violet…để tạo hiệu quả cao hơn trong hoạt động dạy học của thầy và trò.
1. Phương pháp ứng dụng công nghệ thông tin vào soạn giảng:
* Yêu cầu của phương pháp này đòi hỏi:
- Giáo viên phải có khả năng sử dụng máy tính và một số chương trình
cần thiết trên máy.
- Nhà trường phải có đầy đủ trang thiết bị, phòng chức năng và tốt hơn
nữa là có phòng bộ môn
- Đây là dạng giáo án điện tử, phương pháp này có nhiều thuận lợi:
+ Học sinh có thể mắt thấy, tai nghe khi giáo viên giới thiệu bài
5


+ Hiệu ứng trên máy giúp học sinh hứng thú, tập trung hơn.
+ Học sinh có thể xem phim thay bằng những hình ảnh tĩnh.
+ Có thể chơi các trò chơi ở những phương pháp trên mà giáo viên không
cần phải làm bảng phụ câu hỏi và đáp án…
+ Trong phân môn Âm nhạc thường thức phân môn này bao gồm các nội
dung: Giới thiệu tác giả tác phẩm, nghe nhạc và một số kiến thức liên quan đến
đời sống âm nhạc, để tạo ra hứng thú đối với phân môn này giáo viên có thể tiến
hành dưới các hình thức:
Xem tranh và giải thích, nghe băng nhạc hoặc giáo viên tự trình bày tác phẩm.
Ví dụ: Sơ lược về nhạc hát - nhạc đàn ( lớp 6 - tiết 27 )

- Giáo viên cho học sinh xem trích đoạn phim và hiệu ứng câu hỏi cùng
phần trắc nghiệm, học sinh theo hiệu lệnh trả lời. Giáo viên cho hiệu ứng đáp án.

1

2

3

4

5

6

7

8

9
6


Những dạng bài trên đều có đặc điểm và tính chất khác nhau, do đó mỗi
dạng bài nên theo một quy trình dạy học riêng. Dù thực hiên theo quy trình nào
cũng đều phải coi trọng phần minh hoạ bằng âm nhạc và câu hỏi đáp để thầy và
trò cùng tham gia hoạt động.
* Không phải các phương pháp này là phương pháp hoàn toàn mới nhưng
do cách tổ chức của giáo viên, tạo sự phấn khích thi đua, tạo khả năng tổ chức
(tổ chức nhóm) tạo tinh thần đoàn kết, biết chung sức, chia sẻ,…

* Học sinh đã biết tự học, tự tìm tòi khám phá thêm kiến thức cho mình, cho
bạn.
* Học sinh thật sự thích thú phân môn này.
* Hình thành cho học sinh tính năng động, có óc tổ chức, tính tập trung,
sáng tạo.
2. Phương pháp trực quan:
- Khi dạy “ Sơ lược về một vài nhạc cụ dân tộc phổ biến” ( trong chương
trình âm nhạc lớp 6 tiết 15). Nếu chúng ta chỉ dùng phương pháp thuyết trình
những kiến thức có trong SGK như:
+ Nhạc cụ được cấu tạo như thế nào?
+ Hình dáng nhạc cụ ấy ra sao?
+ Âm sắc của các nhạc cụ vang lên như thế nào?
+ Nó dược sử dụng như thế nào trong dàn nhạc?
- Trong dạy học âm nhạc âm thanh vô cùng trừu tượng yêu cầu trực quan
là tối cần thiết, các phương tiện ĐDDH: nhạc cụ, máy nghe, băng hình, băng
tiếng, tranh, ảnh, bản đồ cũng có tác dụng tốt trong giờ lên lớp.
* Ví dụ: Khi dạy “ Sơ lược về một vài nhạc cụ dân tộc phổ biến” ( trong
chương trình âm nhạc lớp 6 tiết 15).
- GV cho quan sát hình ảnh nhạc cụ bằng tranh hoặc nhạc cụ thật ( nếu có)
cùng âm sắc của nhạc cụ đó ( qua băng, đĩa ), hỏi tên nhạc cụ, HS trả lời.
- GV cho biết đáp án và trích đoạn phim phần nhạc hòa tấu các nhạc cụ đó
để minh họa ( qua băng, đĩa ).

Cây sáo

Biểu diễn thổi sáo

Đàn bầu

biểu diễn đàn bầu

7


Đàn tranh

biểu diễn đàn tranh

Đàn nhị

biểu diễn đàn nhị

Trống cơm

biểu diễn trống cơm

Đàn nguyệt

biểu diễn đàn nguyệt

Trống cái

biểu diễn Trống cái

Trống đế Hòa tấu nhạc cụ dân tộc

- Sau đó, củng cố phần này bằng trò chơi “ thử tài”. Giáo viên cho xuất
hiện trên màn hình nhạc công cùng tư thế biểu diễn nhạc cụ, nhưng không có
nhạc cụ. Sau khi học sinh trả lời, sẽ xuất hiện nhạc cụ. Để tạo thêm không khí
sinh động giáo viên có thể đưa hiệu ứng đếm số ngược từ 10 đến 0.

3. Phương pháp tổ chức trò chơi :

* Trò chơi con số may mắn được vận dụng vào phần củng cố bài học,
nhằm đánh giá khả năng hiểu bài ở mức độ nào? Để có biện pháp điều chỉnh cho
phù hợp. Trò chơi chơi này được thể hiện ở tiết 24 lớp 6 khi giới thiệu nhạc sĩ
Mô-da: GV chia lớp thành 2 đội A, B, các đội có nhiệm vụ chọn một trong các
8


con số từ 1 cho đến 8, trong đây có con số may mắn. Nếu đội nào lật đúng con
số may mắn sẽ ghi được 10 điểm và được quyền ưu tiên chọn các con số tiếp
theo ( con số may mắn cho ngẫu nhiên ở đây là con số 3,7 hay bất kì con số nào
khác ta có thể thay đổi theo ý muốn). Khi các đội tiến hành chọn các con số dưới
các con số đó là câu hỏi các đội có nhiệm vụ trả lời bằng cách chọn đáp án đúng,
nếu đội nào chọn đáp án đúng câu hỏi ghi được 10điểm, nếu chọn đáp án sai thì
chuyển quyền ưu tiên qua đội bạn. Đội nào hoàn thành sớm và ghi nhiều điểm
nhất thì đội đó chiến thắng. GV lưu ý khi chọn con số nào xong nó sẽ tự biến
mất đi đến khi không còn con số nào nữa thì lúc đó sẽ hoàn thành trò chơi. GV
cho 2 đội hoãn tù tì với nhau để chọn đội đi trước và cho thư kí ghi điểm giữa
các đội tham gia trò chơi. Trò chơi con số may mắn bắt đầu.

- Tạo sự hứng thú cho học sinh thông qua tổ chức trò chơi trong các tiết
học. Thực tế cho thấy nếu trong một tiết học giáo viên biết cách sắp xếp thời
9


gian hợp lý tổ chức trò chơi cho học sinh thì học sinh rất hào hứng học. Trong
âm nhạc có rất nhiều trò chơi nhưng giáo viên phải biết tổ chức trò chơi phù hợp
với từng bài học cụ thể.

*Ví dụ: Nghe nhạc đoán tên bài hát
Trong tiết 11 (ÂN 9) giới thiệu Nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý, khi cho học sinh
nghe các tác phẩm giáo viên cho HS chơi trò chơi nghe nhạc và đoán ô chữ để
xác định tên bài hát. Giáo viên chia lớp thành hai đội và oản tù tì xem đội nào
nào thắng thì được quyền nghe và đoán tên tác phẩm trước. Đội nào đoán trúng
nhiều nhất đội đó sẽ chiến thắng. GV có thể gợi ý bài hát đó gồm có mấy chữ
đối với các bài các em ít nghe. Qua đó sẽ tạo cho tiết học thêm sinh động, các
em sẽ hứng thú hơn trong học tập.

1



đứng

Dáng



3

4

Bến

Tre

2

1

2

3

Mẹ

yêu

con

- Tạo không khí vui tươi, thoải mái cho tiết học:
Ngoài ra, trong quá trình giảng dạy , giáo viên cần phải tạo cho học sinh
những tình cảm tốt , cách ăn mặc của giáo viên cũng góp phần không nhỏ tạo sự
hứng thú cho học sinh. Bên cạnh đó , giáo viên dạy nhạc nhất thiết phải hát được
những bài hát trong chương trình yêu cầu, vì các em thích được nghe chính giáo
viên hát, từ đó sẽ tác động đến suy nghĩ của học sinh là mình sẽ cố gắng hát
10


được giống như giáo viên giảng dạy. Ngoài ra, trong các tiết dạy về phân môn
âm nhạc thường thức giáo viên cũng nên hát cho học sinh nghe các ca khúc của
các nhạc sĩ mà học sinh học từ đó tạo cho các em phấn khởi hơn khi học môn
này.
- Lắng nghe ý kiến và sự sáng tạo của HS trong học tập:
Trong quá trình học hát, học Nhạc lí, Tập đọc nhạc hay Âm nhạc thường
thức HS cũng có nhiều ý kiến hay nhiều sáng tạo. Do đó, GV phải dành thời
gian cho các em trình bày ý kiến của mình. Những ý kiến hay GV nên tuyên
dương và nếu được có thể áp dụng trong quá trình luyện tập của các em.
3.3. Khả năng áp dụng của giải pháp

- SKKN giáo dục “Một vài phương pháp giúp học sinh say mê ham thích
môn âm nhạc thường thức” có thể ứng dụng cho việc giảng dạy bộ môn Âm
nhạc cấp THCS. Tùy thuộc vào điều kiện cụ thể của đơn vị và khả năng chuyên
môn của từng GV cũng như năng lực hoạt động của HS ở từng địa bàn khác
nhau mà GV có thể linh hoạt điều chỉnh vận dụng một cách cho phù hợp và có
hiệu quả nhất.
- Với một vài phương pháp trên giúp HS học tốt phân môn ANTT, tôi tin
tưởng tiết học sẽ sôi nổi, nhiều tranh luận giữa các em sẽ xảy ra. Từ đó, các em
sẽ hứng thú hơn trong học tập, không còn xem thường phân môn ANTT, các em
sẽ tích cực, chủ động tìm tòi giúp cho tiết học diễn ra sinh động, các kiến thức
dần dần hình thành trong các em.
- Môn Âm nhạc ở trường THCS trong quá trình đổi mới ngày nay là vô
cùng cần thiết. Đặc biệt với phương pháp này, nó giúp cho HS phát triển toàn
diện bộ não và kích thích tư duy tìm tòi, khám phá ra cái hay, cái mới trên nền
tảng cơ bản của kiến thức, kĩ năng.
- Thúc đẩy sự đam mê giảng dạy của bản thân cũng như sự ham học hỏi,
không ngại khó của HS.
- Giúp GV có định hướng về nền tảng cơ bản để chuẩn bị bước vào giảng
dạy môn Âm nhạc.
 SKKN không chỉ ứng dụng cho môn Âm nhạc nói riêng mà còn ứng
dụng được cho tất cả các môn cấp THCS nói chung về cách hình thành ý tưởng
cho việc giảng dạy theo từng phân môn.
3.4. Hiệu quả, lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp
dụng giải pháp
Qua khoảng vài năm áp dụng phương pháp giảng dạy trên thì bản thân
thân thấy hiệu quả cao, các em say mê ham thích học phân môn âm nhạc thường
thức.
- Học sinh nhớ bài nhanh hơn, từng bước xây dựng được kĩ năng diễn
giải.
- Kích thích hứng thú học tập và khả năng sáng tạo của HS.

11


- Phát huy tối đa tiềm năng ghi nhớ của bộ não.
- Nhờ áp dụng những PP mới mà HS rất yêu thích khi học môn Âm nhạc,
các em tham gia rất tích cực vào các hoạt động của GV tổ chức làm cho tiết học
sinh động hơn. Giúp học sinh thoải mái hơn sau những giờ học căng thẳng.
Những hình ảnh, tiếng đàn và lời ca sẽ làm cho học sinh lấy lại trang thái ban
đầu để tiếp tục những giờ học kế tiếp.
Qua khảo sát ngẫu nhiên 140 HS năm học 2017 – 2018 ( trong đó lớp 6:
37 em, lớp 7: 34 em, lớp 8: 37 em, lớp 9: 32 em) cho kết quả như sau:

Hứng thú học tập môn Âm nhạc thường thức ở HS lớp 6,7,8,9
Rất ham thích

Ham thích

Bình thường

Không thích

27/140

77/140

31/140

5/140

3.5. Tài liệu kèm theo (nếu có).

Bến Tre, ngày 27 tháng 12 năm 2018

12