NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ

NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ
Nội dung 1.1: MỘT SỐ KHÁI NIỆM VỀ KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ
1. Thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá trong dạy học môn học
1.1. Thuận lợi
Kiểm tra, đánh giá là một vấn đề quan trọng, vì vậy gần đây nhiều nhà giáo dục,
các cấp quản lí đã quan tâm đến vấn đề này.
Thông qua các hội nghị, lớp tập huấn, tinh thần đổi mới đã bắt đầu đi vào thực tế.
Phần lớn các GV ở trường phổ thông đã nhận thức được ý nghĩa to lớn của việc
kiểm tra, đánh giá và ít nhiều có sự cải tiến về nội dung, hình thức, phương pháp
dạy học.
Đã có những giáo viên, nhà trường tích cực và thu được kết quả tốt trong đổi
mới kiểm tra, đánh giá đồng bộ với cố gắng đổi mới phương pháp dạy học
nhưng chưa có nhiều và chưa được các cấp quản lí giáo dục quan tâm khuyến
khích, nhân rộng điển hình.
1.2. Khó khăn và nguyên nhân
a) Chưa đạt được sự thăng bằng: giáo viên dạy khác nhau nên kiểm tra, đánh giá
khác nhau.
− Thiếu tính khách quan: phần lớn dựa vào các đề thi có sẵn và ép kiến thức của
học sinh theo các dạng câu hỏi được ấn định trước trong các đề thi có sẵn.
− Thiếu tính năng động: do chưa thiết kế ma trận đề kiểm tra và chưa có thư
viện câu hỏi, bài tập nên số lượng câu hỏi kiểm tra rất hạn chế và chủ yếu dựa
vào nội dung của các sách bài tập, sách tham khảo, các đề thi tốt nghiệp THPT
hay các đề thi vào các trường đại học của các năm trước.
− Coi nhẹ kiểm tra đánh giá chất lượng nắm vững bản chất hệ thống khái niệm
hoá học cơ bản, các định luật hóa học cơ bản, còn nặng về ghi nhớ và tái hiện.
− Chưa chú ý đánh giá năng lực thực hành, tổng hợp kiến thức, vận dụng kiến
thức vào thực tiễn. Hầu như ít kiểm tra về thí nghiệm hoá học và năng lực tự
học của học sinh.
− Chưa sử dụng các phương tiện hiện đại trong việc chấm bài và phân tích kết
quả kiểm tra để rút ra các kết luận đúng.
b) Trong quản lí chỉ đạo đã chưa đánh giá đúng tầm quan trọng của đổi mới thi,

kiểm tra, đánh giá đối với việc tạo động cơ, thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy
học, thể hiện:
− Về thi, kiểm tra, đánh giá hiện vẫn còn nặng về yêu cầu học sinh học thuộc
lòng, nhớ máy móc; ít yêu cầu ở các mức độ cao hơn như hiểu, vận dụng kiến
thức, rèn luyện kĩ năng và giáo dục tình cảm, thái độ.
− Chưa vận dụng linh hoạt các hình thức kiểm tra, chưa coi trọng đánh giá, giúp đỡ
học sinh học tập thông qua kiểm tra mà chỉ tập trung chú ý việc cho điểm bài kiểm
tra. Một số giáo viên, nhà trường lạm dụng hình thức trắc nghiệm.
− Tình trạng trên đang là một trong những rào cản chính đối việc đổi mới
phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và
rèn luyện phương pháp tự học của học sinh; làm thui chột hứng thú và động cơ
học tập đúng đắn.
2. Quan niệm đánh giá theo chuẩn kiến thức, kỹ năng của môn học
2.1. Khái niệm kiểm tra có thể hiểu là việc thu thập những dữ liệu, thông tin về
một lĩnh vực nào đó là cơ sở cho việc đánh giá. Nói cách khác thì kiểm tra là
xem xét tình hình thực tế để đánh giá, nhận xét.
Khái niệm đánh giá có thể hiểu là căn cứ vào các kiến thức, số liệu, biểu đồ, các
dữ liệu, các thông tin để ước lượng năng lực hoặc phẩm chất để nhận định, phán
đoán và đề xuất quyết định. Nói ngắn gọn thì đánh giá là nhận định giá trị.
2.2. Ba chức năng của kiểm tra:
Ba chức năng này liên kết thống nhất với nhau.
a) Đánh giá kết quả học tập của HS là quá trình xác định trình độ đạt tới những
chỉ tiêu của mục đích dạy học, xác định xem khi kết thúc một giai đoạn (một
bài, một chương, một học kỳ, một năm...) của quá trình dạy học đã hoàn thiện
đến một mức độ và kiến thức về kỹ năng...
b) Phát hiện lệch lạc (theo lý thuyết thông tin) phát hiện ra những mặt đã đạt
được và chưa đạt được mà môn học đề ra đối với HS, qua đó tìm ra những khó
khăn và trở ngại trong quá trình học tập của HS... Xác định được những nguyên
nhân lệch lạc về phía người dạy cũng như người học để đề ra phương án giải
quyết.

c) Điều chỉnh qua kiểm tra (theo lý thuyết điều kiện) GV điều chỉnh kế hoạch
dạy học (nội dung và phương pháp sao cho thích hợp để loại trừ những lệch
lạc, tháo gỡ những khó khăn trở ngại, thúc đẩy quá trình học tập của HS).
2.3. Các thuật ngữ
- Đo: Kết quả trả lời hay làm bài của mỗi học sinh, ghi nhận bằng 1 số đo theo
quy tắc đã định thông thường (bằng điểm số theo thang bậc nhất định). Điểm số
là những ký hiệu gián tiếp, phản ánh trình độ của mỗi học sinh về mặt định tính
(giỏi, khá, trung bình...) và định hạng thứ bậc cao thấp của học sinh trong học
tập. Cần lưu ý rằng điểm số không có ý nghĩa về mặt định lượng. Ví dụ không
thể nói, trình độ của HS đạt điểm 10 là cao gấp đôi HS đạt điểm 5.
- Lượng giá: Dựa vào số đo mà đưa ra những thông tin ước lượng trình độ kiến
thức của HS.
+ Lượng giá theo chuẩn: là sự so sánh tương đối với chuẩn trung bình của lớp HS.
+ Lượng giá theo tiêu chí: là sự đối chiếu với các tiêu chí đã đề ra.
- Đánh giá:
+ Đánh giá chẩn đoán được tiến hành trước khi dạy một nội dung nào đó, nhằm
giúp GV nắm được tình hình về những kiến thức có liên quan với bài học. Từ đó
có kế hoạch dạy học phù hợp.
+ Đánh giá từng phần được tiến hành nhiều lần trong quá trình dạy học, nhằm
cung cấp những thông tin ngược để GV và HS kịp thời điều chỉnh cách dạy và
cách học.
+ Đánh giá tổng kết được tiến hành khi kết thúc kỳ học hay năm học khoá học
(thi).
- Ra quyết định: Đây là khâu cuối cùng trong quá trình đánh giá, GV quyết định
những biện pháp cụ thể để giúp đỡ học sinh có sai sót đặc biệt.
2.4. Vị trí của kiểm tra, đánh giá trong quá trình dạy học.
Đầu tiên dựa vào mục tiêu của dạy học, GV đánh giá trình độ xuất phát của học
sinh (kiểm tra đầu vào) trên cơ sở đó mà có kế hoạch dạy học: Kiến thức bộ
môn rèn kỹ năng bộ môn để phát triển tư duy bộ môn. Kiến thức khoá học lại
kiểm tra đánh giá (đánh giá đầu ra) để phát hiện trình độ HS, điều chỉnh mục

tiêu và đưa ra chế độ dạy học tiếp theo.
Bản chất của khái niệm kiểm tra thuộc phạm trù phương pháp, nó giữ vai trò
liên hệ nghịch trong hệ điều hành quá trình dạy học, nó cho biết những thông tin
về kết quả vận hành, nó phần quan trọng quyết định cho sự điều khiển tối ưu của
hệ (cả GV và HS).
Kiểm tra, đánh giá trong quá trình dạy học là hết sức phức tạp luôn luôn chứa
đựng những nguy cơ sai lầm, không chính xác. Do đó người ta thường nói:
"Kiểm tra -đánh giá" hoặc "đánh giá thông qua kiểm tra" để chứng tỏ mối quan
hệ tương hỗ và thúc đẩy lẫn nhau giữa hai công việc này.
3. Yêu cầu đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá theo chuẩn KT-KN của môn học
+ GV đánh giá sát đúng trình độ HS với thái độ khách quan, công minh và
hướng dẫn HS biết tự đánh giá năng lực của mình;
+ Trong quá trình dạy học, cần kết hợp một cách hợp lý hình thức tự luận với
hình thức trắc nghiệm khách quan trong KTĐG kết quả học tập của HS, chuẩn
bị tốt cho việc đổi mới các kỳ thi theo chủ trương của Bộ GDĐT.
+ Thực hiện đúng quy định của Quy chế Đánh giá, xếp loại HS THCS, HS
THPT do Bộ GDĐT ban hành, tiến hành đủ số lần kiểm tra thường xuyên, kiểm
tra định kỳ, kiểm tra học kỳ cả lý thuyết và thực hành.
+ Điểm kiểm tra thực hành (điểm hệ số 1), giáo viên căn cứ vào tường trình thí
nghiệm một bài thực hành (được thống nhất trước trong toàn tỉnh) theo hướng
dẫn, rồi thu và chấm lấy điểm thực hành.
+ Các bài kiểm tra định kỳ (kiểm tra 01 tiết, kiểm tra học kỳ và kiểm tra cuối
năm học) cần được biên soạn trên cơ sở thiết kế ma trận cho mỗi đề.
+ Bài kiểm tra 45 phút nên thực hiện ở cả hai hình thức: trắc nghiệm khách quan
và tự luận (tỉ lệ nội dung kiến thức và điểm phần trắc nghiệm khách quan tối đa
là 50%). Bài kiểm tra cuối học kì nên tiến hành dưới hình thức 100% tự luận.
Trong quá trình dạy học giáo viên cần phải luyện tập cho học sinh thích ứng với
cấu trúc đề thi và hình thức thi TNPT mà Bộ GDĐT tổ chức hằng năm.
Nội dung 1.2: ĐỊNH HƯỚNG CHỈ ĐẠO VỀ ĐỔI MỚI KIỂM TRA ĐÁNH
GIÁ

Kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh nhằm theo dõi quá trình học
tập của học sinh, đưa ra các giải pháp kịp thời điều chỉnh phương pháp dạy của
thày, phương pháp học của trò, giúp học sinh tiến bộ và đạt được mục tiêu giáo
dục.
Theo Từ điển Tiếng Việt, kiểm tra được hiểu là: Xem xét tình hình thực tế để
đánh giá, nhận xét. Như vậy, việc kiểm tra sẽ cung cấp những dữ kiện, những thông
tin cần thiết làm cơ sở cho việc đánh giá học sinh.
Một số nhà nghiên cứu cho rằng: “Kiểm tra là thuật ngữ chỉ cách thức hoặc
hoạt động giáo viên sử dụng để thu thập thông tin về biểu hiện kiến thức, kỹ năng
và thái độ học tập của học sinh trong học tập nhằm cung cấp dữ kiện làm cơ sở cho
việc đánh giá”; Kiểm tra được hiểu theo nghĩa rộng như là theo dõi quá trình học
tập và cũng có thể được hiểu theo nghĩa hẹp như là công cụ kiểm tra hoặc một bài
kiểm tra trong các kỳ thi”; “Việc kiểm tra cung cấp những dữ kiện, những thông tin
làm cơ sở cho việc đánh giá”.
Có nhiều khái niệm về Đánh giá, được nêu trong các tài liệu của nhiều tác
giả khác nhau. Theo Từ điển Tiếng Việt: “Đánh giá được hiểu là nhận định giá trị”.
Dưới đây là một số khái niệm thường gặp trong các tài liệu về đánh giá kết quả học
tập của học sinh:
- “Đánh giá là quá trình thu thập và xử lí kịp thời, có hệ thống thông tin về hiện
trạng, khả năng hay nguyên nhân của chất lượng và hiệu quả giáo dục căn cứ vào
mục tiêu giáo dục, làm cơ sở cho những chủ trương, biện pháp và hành động giáo
dục tiếp theo nhằm phát huy kết quả, sửa chữa thiếu sót”.
- “Đánh giá kết quả học tập của học sinh là quá trình thu thập và xử lí thông tin về
trình độ, khả năng đạt được mục tiêu học tập của HS cùng với tác động và nguyên
nhân của tình hình đó, nhằm tạo cơ sở cho những quyết định sư phạm của giáo viên
và nhà trường để HS học tập ngày một tiến bộ hơn”.
- “Đánh giá có nghĩa là: Thu thập một tập hợp thông tin đủ, thích hợp, có giá trị và
đáng tin cậy; và xem xét mức độ phù hợp giữa tập hợp thông tin này và một tập
hợp tiêu chí phù hợp với các mục tiêu định ra ban đầu hay điều chỉnh trong quá
trình thu thập thông tin; nhằm ra một quyết định”

- “Đánh giá được hiểu là quá trình hình thành những nhận định, phán đoán về kết
quả công việc, dựa vào sự phân tích những thông tin thu được đối chiếu với mục
tiêu, tiêu chuẩn đã đề ra, nhằm đề xuất những quyết định thích hợp để cải thiện
thực trạng, điều chỉnh, nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác giáo dục”.
- “Đánh giá là quá trình thu thập thông tin, chứng cứ về đối tượng đánh giá và đưa
ra những phán xét, nhận định về mức độ đạt được theo các tiêu chí đã đưa ra trong
các chuẩn hay kết quả học tập” (mô hình ARC).
- “Đánh giá là quá trình thu thập thông tin, chứng cứ về đối tượng đánh giá và đưa
ra những phán xét, nhận định về mức độ đạt được theo các tiêu chí đã được đưa ra
trong các tiêu chuẩn hay kết quả học tập. Đánh giá có thể là đánh giá định lượng
(quantitative) dựa vào các con số hoặc định tính (qualitative) dự vào các ý kiến và
giá trị”.
Đánh giá gồm có 3 khâu chính là: Thu thập thông tin, xử lí thông tin và ra
quyết định. Đánh giá là một quá trình bắt đầu khi chúng ta định ra một mục tiêu
phải theo đuổi và kết thúc khi đưa ra quyết định liên quan đến mục tiêu đó, đồng
thời cũng lại mở đầu cho một chu trình giáo dục tiếp theo.
Đánh giḠthực hiện đồng thời 2 chức năng: vừa là nguồn thông tin phản hồi
về quá trình dạy học, vừa góp phần điều chỉnh hoạt động này.
Chuẩn đánh giá là căn cứ quan trọng để thực hiện việc đánh giá, chuẩn được
hiểu là yêu cầu cơ bản, tối thiểu cần đạt được trong việc xem xét chất lượng sản
phẩm.
Việc đánh giá phải đảm bảo các yêu cầu cơ bản sau đây
1. Đảm bảo tính khách quan, chính xác
Phản ánh chính xác kết quả như nó tồn tại trên cơ sở đối chiếu với mục tiêu
đề ra, không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của người đánh giá.
2. Đảm bảo tính toàn diện
Đầy đủ các khía cạnh, các mặt cần đánh giá theo yêu cầu và mục đích.
3. Đảm bảo tính hệ thống
Tiến hành liên tục và đều đặn theo kế hoạch nhất định, đánh giá thường
xuyên, có hệ thống sẽ thu được những thông tin đầy đủ, rõ ràng và tạo cơ sở để

đánh giá một cách toàn diện.
4. Đảm bảo tính công khai và tính phát triển