Bài giảng Lịch sử lớp 10 - Bài 24: Tình hình văn hóa ở các thế kỉ XVI-XVIII

Kiểm tra bài cũ

Trình bày những chính sách của Vương triều Tây Sơn?Phong trào nông
dân Tây Sơn có những công lao lớn nào đối với lịch sử dân tộc?
Đáp án
- Năm 1778, Nguyễn Nhạc xưng Hoàng đế  thành lập vương triều Tây Sơn
- Năm 1788, Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế thống trị từ vùng đất Thuận Hoá
trở ra
* Chính sách của triều Tây Sơn
- Thành lập chính quyền các cấp, kêu gọi nhân dân khôi phục sản xuất
- Lập lại sổ hộ khẩu, tổ chức giáo dục, thi cử
-Giữ quan hệ hoà hảo với nhà Thành, quan hệ tốt đẹp với Chân Lạp
* Công lao:
-Đánh tan các tập đoàn phong kiến thống nhất đất nước.
-Tổ chức nhân dân kháng chiến chống ngoại xâm, bảo vệ Tổ quốc.
- Xây dựng vương triều mới, đem lại quyền lợi cho nhân dân.


I. Về tư tưởng, tôn giáo

II. Phát triển giáo dục và văn học

1. Giáo dục

2. Văn học

III. Nghệ thuật và khoa học – kĩ thuật


I. Về tư tưởng, tôn giáo:

KHỔNG TỬ

PHẬT THÍCH CA

LÃO TỬ


NHÓM 1:
Nho giáo có ở nước ta từ khi
nào? Phát triển thịnh đạt nhất
vào giai đoạn nào? Vì sao
đến thế kỉ XVI-XVIII, Nho giáo
lại suy thoái?

NHÓM 3:
Thiên Chúa giáo xuất hiện ở
nước ta khi nào? Sự xuất
hiện của Thiên Chúa giáo và
chữ Quốc ngữ có ý nghĩa
như thế nào đối với xã hội
Việt Nam lúc bây giờ?

NHÓM 2:
Phật giáo trở thành quốc giáo
ở nước ta vào giai đoạn nào?
Ở các thế kỉ XVI-XVIII, Phật
giáo phát triển như thế nào?
Vì sao?

NHÓM 4:
Trong đời sống tín ngưỡng
dân gian Việt Nam ở thế kỉ
XVI-XVIII có những nét đẹp
tiêu biểu nào? Biểu hiện cụ
thể?


I. Về tư tưởng, tôn giáo:
+ Thi cử không còn nghiêm túc như trước.
- Nho giáo từng bước suy thoái
+ Tôn ti trật tự phong kiến bị đảo lộn.


NHÓM 1:
Nho giáo có ở nước ta từ khi
nào? Phát triển thịnh đạt nhất
vào giai đoạn nào? Vì sao
đến thế kỉ XVI-XVIII, Nho giáo
lại suy thoái?

NHÓM 3:
Thiên Chúa giáo xuất hiện ở
nước ta khi nào? Sự xuất
hiện của Thiên Chúa giáo và
chữ Quốc ngữ có ý nghĩa
như thế nào đối với xã hội
Việt Nam lúc bây giờ?

NHÓM 2:
Phật giáo trở thành quốc giáo
ở nước ta vào giai đoạn nào?
Ở các thế kỉ XVI-XVIII, Phật
giáo phát triển như thế nào?
Vì sao?

NHÓM 4:
Trong đời sống tín ngưỡng
dân gian Việt Nam ở thế kỉ
XVI-XVIII có những nét đẹp
tiêu biểu nào? Biểu hiện cụ
thể?


I. Về tư tưởng, tôn giáo:
+ Thi cử không còn nghiêm túc như trước.

- Nho giáo từng bước suy thoái:
+ Tôn ti trật tự phong kiến bị đảo lộn.

Nhiều chùa, quán được xây dựng mới.
-Phật giáo, Đạo giáo có điều
kiện phục hồi:
Một số chùa được trùng tu lại.


Chùa
Thầy xây vào năm 1602
Chùa Bút Tháp – Bắc Ninh

NHÓM 1:
Nho giáo có ở nước ta từ khi
nào? Phát triển thịnh đạt nhất
vào giai đoạn nào? Vì sao
đến thế kỉ XVI-XVIII, Nho giáo
lại suy thoái?

NHÓM 3:
Thiên Chúa giáo xuất hiện ở
nước ta khi nào? Sự xuất
hiện của Thiên Chúa giáo và
chữ Quốc ngữ có ý nghĩa
như thế nào đối với xã hội
Việt Nam lúc bây giờ?

NHÓM 2:
Phật giáo trở thành quốc giáo
ở nước ta vào giai đoạn nào?
Ở các thế kỉ XVI-XVIII, Phật
giáo phát triển như thế nào?
Vì sao?

NHÓM 4:
Trong đời sống tín ngưỡng
dân gian Việt Nam ở thế kỉ
XVI-XVIII có những nét đẹp
tiêu biểu nào? Biểu hiện cụ
thể?

I. Về tư tưởng, tôn giáo:
- Thế kỉ XVI, xuất hiện tôn giáo mới: Thiên chúa giáo.

- Thế kỉ XVII, chữ Quốc ngữ ra đời.

- Đến đầu thế kỉ XX, chữ Quốc ngữ mới được sử dụng phổ biến.


I. Về tư tưởng, tôn giáo:

Alexandrede Rhodes


NHÓM 1:
Nho giáo có ở nước ta từ khi
nào? Phát triển thịnh đạt nhất
vào giai đoạn nào? Vì sao
đến thế kỉ XVI-XVIII, Nho giáo
lại suy thoái?

NHÓM 3:
Thiên Chúa giáo xuất hiện ở
nước ta khi nào? Sự xuất
hiện của Thiên Chúa giáo và
chữ Quốc ngữ có ý nghĩa
như thế nào đối với xã hội
Việt Nam lúc bây giờ?

NHÓM 2:
Phật giáo trở thành quốc giáo
ở nước ta vào giai đoạn nào?
Ở các thế kỉ XVI-XVIII, Phật
giáo phát triển như thế nào?
Vì sao?

NHÓM 4:
Trong đời sống tín ngưỡng
dân gian Việt Nam ở thế kỉ
XVI-XVIII có những nét đẹp
tiêu biểu nào? Biểu hiện cụ
thể?


I. Về tư tưởng, tôn giáo:

- Thế kỉ XVI, xuất hiện tôn giáo mới: Thiên chúa giáo.

- Thế kỉ XVII, chữ Quốc ngữ ra đời.

- Đến đầu thế kỉ XX, chữ Quốc ngữ mới được sử dụng phổ biến.

- Các tín ngưỡng truyền thống trong dân gian vẫn được duy trì và phát huy:
tục thờ cúng tổ tiên, thờ những anh hùng có công với nước, với làng.


ĐỀN THỜ HAI BÀ TRƯNG

I. Về tư tưởng, tôn giáo:
II. Phát triển giáo dục và văn học:
1. Giáo dục:
Thời kì
Nhà Mạc

Nội dung, thành tựu

Nền giáo dục nước ta ở thế kỉ XVItổ chức
đều đặn
cáctriển
kì thi để
chọn
lựanào?
nhân tài  tổ chức
XVIII
phát
như
thế
22 kì thi Hội lấy 485 tiến sĩ.

Nhà nước Lê-Trịnh

nhiều khoa thi được tổ chức nhưng số người đỗ đạt
và đi thi không nhiều như trước.

Đàng Trong

Năm 1646, chúa Nguyễn mở khoa thi đầu tiên.

Triều Tây Sơn

Giáo dục được quan tâm, chữ Nôm được dùng
trong công việc hành chính và thi cử.


I. Về tư tưởng, tôn giáo:
II. Phát triển giáo dục và văn học:
1. Giáo dục:
- Nội dung giáo dục thời kì này vẫn là kinh sử.
Các môn khoa học tự nhiên ít được chú ý.

Ở các thế kỉ XVI-XVIII, việc không chú ý nhiều đến các môn
khoa học tự nhiên có ảnh hưởng như thế nào đến sự phát
triển kinh tế của nước ta?


I. Về tư tưởng, tôn giáo:
II. Phát triển giáo dục và văn học:
1. Giáo dục:
Văn học chữ Hán mất dần vị thế so với thời Lê sơ.

2. Văn học:

Văn học chữ Nôm phát triển, chiếm vị trí trọng yếu, xuất hiện
nhiều nhà thơ nổi tiếng: Nguyễn Bỉnh Khiêm, Đào Duy Từ,...


Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491–1585) 
Quê ở huyện Vĩnh Bảo, Hải Phòng. 

Năm 1535, ông đi thi và đậu Trạng 
nguyên. Vì ông đỗ Trạng nguyên và 
được phong tước Trình Tuyền hầu nên 
dân gian gọi ông là Trạng Trình. 

Một mai, một cuốc, một cần câu
Thơ thẩn dầu ai vui thú nào.
Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ
Người khôn, người đến chốn lao xao.
Thu ăn măng trúc, đông ăn giá,
Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao
(Trích bài thơ “Nhàn”)


I. Về tư tưởng, tôn giáo:
II. Phát triển giáo dục và văn học:
1. Giáo dục:
Văn học chữ Hán mất dần vị thế so với thời Lê sơ.

2. Văn học:

Văn học chữ Nôm phát triển, chiếm vị trí trọng yếu, xuất hiện
nhiều nhà thơ nổi tiếng: Nguyễn Bỉnh Khiêm, Đào Duy Từ,...
Văn học dân gian phát triển rầm rộ, thể hiện ước mơ về cuộc
sống tự do, thanh bình: cao dao, tục ngữ, truyện dân gian...


I. Về tư tưởng, tôn giáo:
II. Phát triển giáo dục và văn học:
III. Nghệ thuật và khoa học – kĩ thuật:

Ở thế
kỉ XVI-XVIII,
nước
ta có
những
loại
- Nghệ
thuật
kiến trúc, điêu
khắc
phát
triển: Chùa
nghệ
thuật
tiêu biểu
nào? La Hán…
Thiên Mụ,hình
Tượng
Phật
bà Quan
Âm, tượng

1. Nghệ thuật


Tượng Phật Bà Quan Âm nghìn
mắt, nghìn tay ở chùa Bút Tháp
(Bắc Ninh)

Tượng  do  Trương  Thọ  Nam 
tạc  vào  năm  1656.  Bố  cục  hết 
sức  tinh  khéo,  diễn  tả  vẻ  đẹp 
tự  nhiên,  mềm  mại  của  người 
phụ  nữ.  Trên  bức  tượng,  các 
cánh  tay  xoè  ra  uyển  chuyển 
như  động  tác  múa  và  những 
bàn  tay  nhỏ  sắp  xếp  như  ánh 
hào  quang  toả  ra  xung  quanh. 
Bức tượng là hình  ảnh của bàn 
tay và khối óc, của lao động và 
trí  tuệ,  là  biểu  tượng  của  sức 
sống  và  sự  vươn  lên  của  con 
người.


Các vị La Hán chùa Tây Phương
Các vị La Hán chùa Tây Phương
Tôi đến thăm về lòng vấn vương.
Há chẳng phải đây là xứ Phật,
Mà sao ai nấy mặt đau thương?

...Các vị ngồi đây trong lặng yên 
Mà nghe giông bão nổ trăm miền 
Như từ vực thẳm đời nhân loại 
Bóng tối đùn ra trận gió đen... 
 
Mặt cúi, mặt nghiêng, mặt ngoảnh sau
Quay theo tám hướng hỏi trời sâu 
Một câu hỏi lớn. Không lời đáp 

Cho đến bây giờ mặt vẫn chau... 
(Trích bài thơ: “Các vị La Hán 
chùa Tây Phương)


I. Về tư tưởng, tôn giáo:
II. Phát triển giáo dục và văn học:
III. Nghệ thuật và khoa học – kĩ thuật:

- Nghệ thuật kiến trúc, điêu khắc phát triển: Chùa
Thiên Mụ, Tượng Phật bà Quan Âm, tượng La Hán…

1. Nghệ thuật:

- Nghệ thuật dân gian hình thành trong các công
trình điêu khắc và kiến trúc.