nghiên cứu y học Nghiên cứu hiệu quả của laser diode trong điều trị răng nhạy cảm ngà

1

TV N
Nh y c m ngà là m t h i ch ngă kháă h
không nh gây ra s khó ch uăh

ng g p và là nguyên nhân

ng xuyên cho nhi uăng

i. Theo m t s

nghiên c u, t l m c nh y c m ngà khá cao, có th lên t i 57% [1]. Do v y,
vi căđi u tr nh y c m ngà là m i quan tâm không ch c a cácăbácă ă ngăhàm - m t mà còn c a nhi u b nh nhân. Hi n nay, có nhi uăph
tr nh y c măngàănh ă d ng kem đánhă ng,ăn

ngăphápăđi u

c súc mi ng, các varnish,

gelăbôiăhayăđi u tr b ngălae.ăTongăđó,ăđi u tr b ngălaeălàăph

ngăphápă

đi u tr có tác d ng kép: v a có tác d ng kh c c các s i th n kinh h

ng

tâm, v a có tác d ngăđóngăcácă ng ngà thông qua s hayăđ i hình thái b m t
ngà doăđóăchoăhi u qu gi m nh y c m t c thì và lâu dài [2], [3]. Các nghiên
c u th c nghi m ch ra r ngălaeădiodeăácăđ ng lên b m ăngàă ngăgâyăb t

m t ph n ho c hoàn toàn các ngă ngàă doă đóă làmă gi m 79% tính th m ngà
 ng [3], [4], [5]. Các nghiên c u lâm sàng s d ngălaeădiodeăđi u tr nh y
c m ngà cho th y hi u qu đi u tr đ ăđ

c có th lênăđ n 90% [2].ăH năn a,

laser diode khi chi u lên b m t ngà còn có tác d ng kích thích t yă ngă ngă
sinh l p t o ngà bào t o ti năđ cho s hình thành l p ngà th baăđ b o v
t y thông qua hi u ng sinh h că đ c hi u c a chúng [6], [7]. Bên c nhă đó,ă
ph
đưăđ

ngăphápăđi u tr s d ng laser diode v i m c sinh nhi ăkhôngăđángăk
c ch ng minh là an toàn cho t yă ngăkhiăđ

c s d ng

các thông s

phù h p [8], [9]. Nh nh ngă uăđi mănàyămàălaeădiodeăngàyăcàngăđ

c ng

d ngăongăđi u tr nh y c m ngà.
Vi t Nam, hi n nay laser diode b ăđ uăđ

c s d ng r ng rãi trong

nhaăkhoaănóiăchungăvàăongăđi u tr nh y c m ngà nói riêng. Tuy nhiên, các
nghiên c u v tác d ng c aălaeădiodeăongăđi u tr nh y c m ngà ph n l n

2

là nh ng nghiên c uăđ năl ,ăch aăcóănghiênăc uănàoăđiăâuăìm hi u m t cách
có h th ng v các thông s đi u tr thích h p nh t cho lo iălaeănàyăđ đ t
hi u qu đi u tr cao mà h n ch nh ngăácăđ ng không mong mu năđ n b
m ăngàăc ngănh ămôă y.
Vì v y, chúng tôi ti n hành nghiên c uăđ ài:ă“Nghiên c u hi u qu
c a laser diode trong đi u tr r ng nh y c m ngà” v i các m c tiêu:
1.
2.
3.

ánh giá hi u qu b t ng ngà c a laser diode trên r ng th .
Nh n xỨt đ c đi m lâm sàng c a r ng nh y c m ngà.
ánh giá hi u qu đi u tr b nh nhân nh y c m ngà b ng laser
diode, so sánh v i bôi varnish fluoride.


3

Ch

ng 1

T NG QUAN

1.1.

c đi m mô h c và sinh lý c a men r ng, ngƠ r ng, x

ng r ng và t y r ng.

1.1.1. Men r ng
Menă ngălàăph n t ch c c ng bao ph bên ngoài toàn b hână ngăcho
t i c  ngăgi i ph u. Ch căn ngăchínhăc aămenă ngălàăb o v t yă ngăkh i các
kíchă híchă vàă ng nă ch n các y u t đ c h i xâm nh p vào t y.ă Menă  ngă  o
thành m t bu ng kín ch u các l c l năkhiă nănhai,cheăch cho mô t y m m bên
d

iădoăđóămenă ngăcó đ c ng r t cao.
Menă ngălàăch t c ng nh ăc ăh và có t l các khoáng ch t cao nh t

[10] chi măđ n 96%, ph n còn l iălàăn
ch y u là hydroxyapatit d

c và các ch t h u c . Các khoáng ch t

i d ng các tinh th canxi phosphat. S l

ng l n

các khoáng ch t trong men không ch làm cho men c ng mà còn t oăđ c tính
giòn c a men. Men không ch aă collagenă nh ă đ
c ngă khácă (ngàă  ngă vàă x

c tìm th y trong các mô

ng),ă nh ngă nóă cóă ch a 2 lo iă poeină đ că đáo:ă

amelogenis và enamelins.
ng i,ămenăcóăđ dày khác nhau gi aăcácăvùng,ăh ng dày nh t
 ng,ăcóăh lênăđ n 2,5mm và m ng nh t ch n i men- x
Menă  ngăđ
Tr menăcóăđ

núm

ngă ngă(CEJ).

c hình thành b i các đ năv c ă b n,ă đóă làă cácă  men.

ng kính 4-8 m,ăh

ngăđ

c g iălàăcácăl ngăkínhămen,ăđ

c

c u t o b i các tinh th hydroxy apatit liên k t ch t ch v i nhau [1]. S s p
đ u

x p c a các tinh th trong m i tr men r t ph c t p. Các tinh th men
các tr menăcóăh

ng song song v i tr c dài c a tr [10]. Trong khi

đuôiăc a tr men, các tinh th cóăh

ng phân k nh (65o) t tr c dài [10].

Trên các lát c t ngang c aă menă  ngă 
đ

ph n

ng Retzius. Trên các lát c t d c,ăcácăđ

ng thành quan sát th y các

ngănàyăđiăquaăcácă men.ă

c


4

thành l p t nh ngăhayăđ iăongăđ

ng kính c a dây Tome, nh ngăđ

này ch ng t s phát tri n c aămenă

ngă nh ăcácăvòngăênăhânăcây.ăNh ng

ng vân

vòng này là k t qu c a s aoăđ i ch t hàng ngày c a các t bào t o men trong

quá trình s n xu t m ngăl

iămen,ăongăđóăbaoăg m m t kho ng th i gian làm

vi c xen k m t kho ng ngh trong su t quá trình phát tri nă ng.

Hình 1.1. C t ngang các tr men

Hình 1.2. Vân Retzius (TLM) [11]

(SEM x 1500) [11]
1.1.2. X
X

ng r ng
ngă ng là m t mô khoáng vô m ch bao ph toàn b b m t chân

 ng.ăDoăv trí trung gian c a nó, x

ngă ng t o thành c u n i gi aăngàă ngă

và dây ch ng nha chu.
X
nh t

ngă ng bao ph toàn b chână ngăv iăđ dàyăkhôngăđ ngăđ u, dày

vùngăchópă ngăvàăvùngăgi aăcácăchână ngăc aă ngănhi u chân (50-

200m) và m ng nh t t i CEJ vùng c  ngă(10-50m).ăBìnhăh

 ng không l ongă môiă 

ng mi ngă doă đ

 ng ti p n i v i men t iăgiaoăđi m men-x
xúc:ă60%ă

ng h p x

ng, x

ngă

c ng nă cáchă b i l i. X

ngă

ngă ng (CEJ) theo 3 cách ti p

ngă ng ph lênămen,ă30%ă

ng h p x

ngă ng

và men g p nhau theo ki uăđ iăđ u và 10% chúng không ti p xúc v i nhau


5

gây l l pă ngàă bênă d

i.ă T

ng h p x

ngă  ng và men không g p nhau,

b nh nhân có th b nh y c m ngà và d âuăchână ng.
Các t bào c a x
ongă x

ngă  ng n m trong các h c c aă nó,ă 

ngă  nh ă

ng.ă Nh ng h că nàyă c ngă cóă cácă i u qu n n i các h c v i nhau

vàkhông ch a dây th n kinh.
V m t vi th , x ngă ng đ c t o nên b i m t khung s i khoáng hóa v i
các t bào. Khung s i bao g m c các s i sharpey và các s i n i sinh. Các s i
sharpey là m t ph n c a các s i collagen có ngu n g c t dây ch ng nha chu [12].
X

ngă  ng là m t mô m mă h nă ngàă  ng,ă ch a 45-50% ch ă vôă c ,ă

ph n còn l i là ch t h uăc ăvàăn

c. Thành ph năvôăc ăc a x

ngă ng ch

y u là các hydroxyapatit vàm ă íă cácă canxiă phophaă vôă đ nh hình. Thành
ph n h uăc ăc a x

ngă ng ch y u là collagen typ I (90%) và collagen typ

III (5%) ph ngoài collagen typ I. Ngoài ra x

ngă  ng còn ch a 2 lo i

protein l n không ph iă collagen,ă đóă làă ialopoeină x

ngă (BSP)ă vàă

osteopontin (OPN).
1.1.3. Ngà r ng
Ngàă ngălàă ch c c ng bao ph toàn b  ng,ăn m phía trong l p men (
hână ng)ăvàăx
d

ngă ngă( chână ng).ăNgàă ngă o thành m t mô x păđ m

i l pămenă ngăc ng, giòn t o s linh ho ăchoămenă ng.ă

ng th i, nh có

đ x p c aăngàă ng,ăcácăl c tác đ ngăvàoă ngăongăquáăìnhă nănhaiăđưăđ

c

phân tán và tr nên vô h i cho t y. Bên c nhăđó,ăcácăc uăúcăvàăcácăđ căđi m
sinh lý c aăngàă ngăgópăph n b o v mô t yă
Ngà  ngă

c các tác nhân có h i.

ng thành bao g m 65% là ch ăvôăc ch y u là các tinh

th hydroxyapatit. Collagen chi m kho ng 20% tr ngăl
tính c aăngàă ngăc aăconăng
kh iăl

ng c a ngà. M ăđ c

i là s hi n di n các ng ngà chi m 20%-30%

ngăngàă ng.ăChínhănh ng ngăngàănàyălàmăngàă ngăcóăđ x p nh đóă

cung c p s linh ho t cho l pămenă ngăgiònăn m phía trên.


6

c đi m mô h c c a ngà r ng

1.1.3.1.

Ngàă ngăcóăh đ

c phân lo i theo b n cách sau: theo v trí c a ngà

so v i t yă ng,ăheoăcácăđ năv c u t o vi th , theo th i gian hình thành hay
theo quá trình l ngăđ ng vôi hóa.
 Phân lo i ngà r ng ỏheo đ n ố c u t o vi th
- ng ngà
ngă ngàă đ

că hìnhă hànhă xungă quanhă đuôiă nguyênă inhă ch t c a

nguyên bào t o ngàădoăđóănóăđiăquaăoànăb chi u dài c aăngàă ngă DEJ
ho căDCJăđ t i t y. Các ng ngà g n t yăcóăkíchăh

c r ngăh n, đây là k t

qu c a s hìnhă hànhă  ngă d n ngà quanh ng, d nă đ nă đ

ng kính ng ngà

gi m d n v phíaămenă ng.ă
- Ngà quanh ng
Ph n ngà d c theo ngăngàăđ

c g i là ngà quanh ng. Ngà quanh ng

là m t hình th căđ c bi t c a ngà th c s , nó không ph bi n cho t t c các
loàiăđ ng v t có vú. Các nghiên c u cho th y ngà quanh ngăcóăl
caoădoăđóăc ngăh năngàăgiană ng. M ngăl

ng khoáng

i h uăc ăc a ngà quanh ngăc ngă

khác v i ngà gian ngăongăđóăcácă iăcollagenă

ngăđ iăíănh ngăcóă l

cao sulfate proteoglycans.
- Ngà gian ng
Ngà gian ng n m gi a các vòng c a ngà quanh ng và t o thành ph n
l n ngà quanh t y. M ngă l
collagenăcóăđ

i h uă c ă c a nó bao g m ch y u là các s i

ng kính 500-1000Ao.

Tongăngàă ngăch a ít các s i th n kinh. Các s i th n kinh n m trong
m t rãnh d c theo b m t c aăđuôiănguyênăinhăch t t o ngà bào, ch y u là
các s i A. Chúng ch xâm nh p vào ng ngà m t vài m, tuy nhiên m t s có
th xâm nh pă xaă h nă đ n 100m. K t thúc, các s i th n kinh xo n trôn c
xungăquanhăđuôiănguyên sinh ch t t o ngà bào [13].


7

Doăngàă ngăhi m các s i th n kinh (ngo i tr m t s s iăgianăngàănh ă
đưănóiă ên)ădoăđóăcácă ng d ng gây tê t i ch choăngàă ngăkhôngălàmăgi m
đ nh y c m c a nó.

Hình 1.3. Lát c t d c r ng c a ng

i

Hình 1.4. Lát c t d c r ng c a ng

(SEM x 100) [14]

i

(SEM x 2400) [14]
*: Ngà gian ng M i ỏên: ng ngà

*: Men ** C u gian ngà

 Phân lo i ngà r ng ỏheo ỏh i gian hình thành
- Ngà tiên phát
Ngàăiênăpháălàăngàă ngăđ

c t oăhànhă

căkhiă ngăđóngăchóp.ăNgàă

iênăpháăcóăđ khoáng hóaăcaoăh năngàăh phát. Các ng ngà trong ngà tiên
phát s p x pă

ngăđ iăđ u,ăh

ng ch y song song v i nhau.

- Ngà th phát
 Ngà th phát sinh lý:ălàăngàă ngăđ
chóp. Ngà th phát sinh lý ít ng m vôi và s l
h

căhìnhăhànhăauăkhiă ngăđóngă
ng ng ngà ít, các ng ngà có

ngăđiăhayăđ i và u n khúc
 Ngà trong su t:
Ngà lão hóa (ngàăx ăhóa,ăngàăx ăc ng): Càng l n tu i, ngà có bi u hi n

ng m vôi càng nhi u. S ng măvôiănàyălàmăchoăđ

ng kính ng ngà b gi m


8

ho c t c và dây Tome bi n m t. Khi ng ngà b l păđ y b i các ch t khoáng
l ngăđ ng, ngà tr nênăx ăhóa.ăNgàăx ăhóaăcóăh d dàngăđ

c phát hi n trên

mô h c b i tính trong m c a nó.
Ngà ph n ng (ngà s a ch a, ngà th ba): Là ngà sinh ra do ho ăđ ng
b o v ch ng l i các y u t kích thích t bên ngoài c a ph c h p ngà t y. Ngà
này có c uăúcăkhôngăđi n hình, các ng ngà gi m rõ r t v s l
khôngăđ u, u năl

ng, s p x p

n ho c hoàn toàn không có [15].
Menă ng
Mi ng trám

Ngàăx ăhóa
Ngà th ba

Hình 1.5. Ngà ph n ng [16]
1.1.3.2.

c đi m sinh lý c a ngà r ng

 Dòng ch y ng ngà
D ch t do chi m kho ng 22% t ng th tích ngà. Ch t l ng này là nh ng
ph n v t ch t r t nh c a máu trong các mao m ch t yă ngăvàăthành ph n c a
nóă

ngă nh ăhuy ă

ng.ăDòngăch yăh

ng ra bên ngoài gi a các t o ngà

bào vào ng ngà và cu i cùng thóat ra qua các l nh trên men. Dòng ch t l ng
ch y nhanh trong ngăngàăđ

c cho là nguyên nhân c a nh y c m ngà.

 Tính th m ngà r ng
ng ngà là kênh chính cho ch t l ng khu chă ánă quaă ngàă  ng.ă Tínhă
th m c a ch t l ng t l thu n v iă đ

ng kính và s l

ng ng ngà. Tính


9

th m c a ngà

chână ngăh păh nănhi u so v iăngàă ngă hână ng.ăTínhă

th m th p c aăngàăchână ngălàmăchoănóăíăh m các ch ăđ c h i ví d nh ă
các s n ph m chuy n hóa c a vi khu n t m ngăbámă ng.ă
Tongă ngă ng t y, vi khu n không d dàngăđiăquaă ng ngà vào t y
 ng.ăS th t l iăvàăkhôngăđ u gi a các ng ngà có kh n ngăgi l i 99,8% vi
khu n thâm nh p vào b m t ngà.ăNg

c l i,ăongă ngăđưăđ

c l y t y, vi

khu n có th điăvàoăbu ng t y trong m t th i gian ng n [13].
1.1.4.

c đi m mô h c c a t y r ng
T yă ngălàăm t mô m măđ

c bao b c xung quanh b i các mô c ng

c aă ng.ăT yă ngăcóăch căn ngăc m nh n và d n truy n các c m giác trong
 ng.ăH năn a, t y còn có ch căn ngănuôiăd

ngăvàăđ nhăh

ng quá trình s a

ch a ngà trong su t cu căđ i c aă ng.ăNh có t yă ng,ă ng tr thành m t t
ch că“ ng”ăv i các ho ăđ ng ch căn ngăđi n hình.
1.1.4.1. L p nguyên bào t o ngà
L p ngoài cùng c a t bào t yă ngăkh e m nh là l p nguyên bào t o
ngà. L p này n m sát l p ti n ngà bao g m ch y u thân t bào t o ngà.
Ph n thân c a ph n l n các nguyên bào t o ngà ti p giáp v i l p ti n
ngà,ăuyănhiênăđuôiănguyênăinhăch t c a chúng xuyên qua l p ti n ngà vào
ngàă ng. Các nguyên bào t o ngà ch u trách nhi m v quá trình t o ngà, nó là
đ i di năđ că ngănh t c a ph c h p ngà - t y và và s hi n di n c a chúng
trong ngăngàălàmăchoăngàă ngălàăm t mô s ng. Các nguyên bào t o ngà có
ch că n ngă  ng h p collagen typ I và ti t ra phosphophoryn, m t
phosphoprotein tham gia khoáng hóa. Ch t này ch t n t iăongăngàă ngămàă
không tìm th y trong các mô khác.
T thân các nguyên bào t o ngà các vi ng t bào ch t kéo dài t o thành
đuôiănguyênăbàoă o ngà. S th t l i c aăđuôiă o ngà bào t o ra không gian


ngă đ i l n gi a chúng và ng ngà. Kho ng tr ng này có th ch a các

s i collagen và các h t v t ch t m năđ i di n cho ch t n n.

10

M căđ xâm nh p c aăcácăđuôiă oăngàăbàoăvàoăngàă ngăv n còn m t
v năđ tranh cưi.ăT

căđây,ăng

i ta cho r ng chúng có m t trong su t chi u

dàyă ngàă  ng.ă Tuyă nhiênă nhi u nghiên c u siêu c uă úcă đưă môă  cácă đuôiă
nguyên sinh ch t b gi i h n 1/3 c aăngàă ngă[13].
1.1.4.2. Vùng nghèo t bào
N măngayăd

i l p t o ngà bào trong t yă ngăph năhână ngăh

ng

có m t khe h p kho ng 40 m là vùng t do c a các t bào. T iăđâyăcóăcácă
mao m ch, s i th n kinh không myelin, và cácă đuôiă nguyênă inhă ch t r t
m nh c a nguyên bào s i. S hi n di n hay v ng m t c a vùng nghèo t bào
ph thu c vào tr ng thái ch căn ngăc a t yă ng.ă
1.1.4.3. Vùng giàu t bào
Th
t l 

ng d th yăongăvùngăd

i nguyên bào t o ngà là m t l p ch a

ngăđ i cao các nguyên bào s iăh năoăv i trung tâm t yă ng.ăBênă

c nh các nguyên bào s i, vùng giàu t bào có th bao g măcácăđ i th c bào
và t bào lympho. S phân chia t bào trong vùng giàu t bào hi m khi x y ra
trong t yă ngăbìnhăh
gâyăaă ngăhi nă

ng,ănh ngăkhiăcácănguyên bào t o ngà b ho i t s

ng gián phân c a l p t bào này.
Ngàă ng

T o ngà bào

L p ti n ngà
Vùng giàu t bào
Trung tâm t y
Vùng nghèo t bào

Hình 1.6. Các vùng c a t y r ng [13]


11

 Ch t n n
Ch t n n c a t yă ngăcó d ngăvôăđ nhăhình,ăđ

căcoiănh ăm t sol ho c

m t gel không d tách ra kh i mô liên k t. Nh d ng t n t i này mà ch t n n
h n ch s lây lan c a vi khu n.
Ch t n năc ngăho ăđ ngănh ăm t b ph n sàng l c phân t c n tr các
phân t poeinăvàăueăcóăkíchăh
dinhăd

c l n. Ch t chuy n hóa t bào và các ch t

ngăđiăquaăch t n n gi a các t bào và m ch máu. S suy y u c a ch t

n n có th x y ra trong t nă h

ngă viêmă  i ch do n ngă đ cao c a các

enzym lysosom.
 C u trúc s i c a t y r ng
Hai lo iăpoeinăđ

c tìm th y trong t yă ngălàăcollagenăvàăelastin. S

hi n di n c a các s iăcollagenăđiă m ng h uăc ăngà  ng vào t yăđưăđ
quan sát th yăongă ngăđưăm c hoàn toàn. Nh ng s iănàyăh
Von Korffibers. S t p trung cao nh t c a các bó s i l nă h
th y trong t y chân r ngă g n chóp. Vì v y, ng
t y, n u t yă ngăđ
th

ngăđ
ngă đ

c

c g i là
c tìm

i ta khuyên r ng trong l y

c l y v i m t trâm gai trong khu v c c aăchópăchână ng

ngăcóăc ăh i lo i b t yă ngăm t cách nguyên v n nh t.

Hình 1.7. C u trúc s i collagen c a t y [13]


12

 Phân b các dây th n kinh
Các th n kinh c a t yă ngăbaoăg m c t bào th năkinhăh

ng tâm -

v n chuy n c m giác, và s i t ch đi u ti t quá trình chuy năđ i ví d quá
trình t o ngà. Ngoài dây th n kinh c m giác, trong t yă ngăcònăch a các s i
giao c m. Các s i này b kích thích khi các m ch máu co th t gây gi măl uă
l

ng máu.
S i th năkinhăđ c phân lo i theo ch căn ng,ăđ ng kính, t căđ d n truy n.

H u h t các dây th n kinh c a t yăđ

c chia thành 2 lo i chính A -  và s i C.

Ph n l n s i C không có myelin trong t yăđ
l in m

căđ t gi a các bó s i, ph n còn

ngo i vi c a t y. Ch căn ngăchínhăc a s i C là d n truy n c m giác

đau.ăKhiăb kích thích s i C cho c măgiácăđauăv iăc
quanăđ n nh ng t năh
y u

ngăđ m nhăh

ngămô.ăTongăkhiăđó,ăcácă iăAăđ

ng liên

c phân b ch

vùng ranh gi i ngà t y có ch căn ngăd n truy n c măgiácăđau,ănhi ăđ

hay c á.ă

că đi m c a nh ngăc năđauăliênăquanăđ n s i A là nh ngăđauă

nhói và thoáng qua v iăng

ng kích thích th p.

B ng 1.1: B ng tóm t t ch c n ng các s i th n kinh t y r ng [13]
Lo i s i
th n kinh

Ch căn ngăd n truy n

ng kính

T căđ d n
truy n (m/s)

An

V năđ ng, c m giác b n th

12-20

70-120

Ap

Áp l c, c sát

5-12

30-70

h

V n đ ng, xâm nh p, xoay

3-6

15-30

A

au,ănhi ăđ , c sát

1-5

6-30

B

T ch 

<3

3-15

0,4-1

0,5-2

0,3-1,3

0,7-2,3

C
Giao c m

c h ch

au
Sau h ch


13

 M ch máu
Máu t đ ng m ch xâm nh păvàoă ngăquaăi uăđ ng m ch, chúngăđiăquaă
chópă ngăcùngăv i bó th n kinh. Các m ch máu nh h năcóăh vào t yă ngă
qua ng t y bên ho c ph . Các ti uăđ ng m chăh

ng lên trên qua ph n trung

tâm c a t yăchână ngăvàăphânănhánhăangăhaiăbênăv phía l p t o ngà bào,
đóăchúngăphânănhánh đ t o thành m ăđámă i mao m ch.

Hình 1.8. M ch máu và th n kinh t y r ng [16]
1.2. Nh y c m ngà
1.2.1.

nh ngh a

Nh y c măngàăđ

c mô t là m t tri u ch ng nhói bu t ng n xu t hi n

t ph n ngà b l aăkhiăđápă ng v iă cácă kíchă híchă nh ănhi ăđ , c áă c ă
h c, lu ngăh iăhayăkíchăhíchăhóaăh c mà không ph i do b t k b nhălýă ngă
nào khác [17].
1.2.2. D ch t h c và các y u t liên quan
T l m c nh y c mă ngàă đ

c báo cáo qua nhi u nghiên c u khá dao

đ ng, t 3-57% [18]. M t nghiên c u v i s m u l nă(6000ăng

i)ăđ

c th c

hi n t i 6 qu c gia trên các châu l căkhácănhauăxácăđ nh t l m c nh y c m
ngà trong dân chúng t 13-27% [19]. Nghiên c uăđi u tra các cán b trong


14

ngành hàng không t i Anh thông qua b ng câu h iăđưăghiănh n 50% s ng
đ

i

c h i có nh y c m ngà [20]. Theo k t qu nghiên c u c a T ngăMinhăS nă

[21] th c hi n t i công ty b o hi m Vi t Nam, t l nh y c m ngà là 47,7%,
t p trung

l a tu i 22-58.ăTongăkhiăđó,ănghiênăc u c aăReeăxácăđ nh t l

nh y c m ngà

Anh là 3,8% [22]. T l m c nh y c m ngà có s khác nhau

gi a các nghiên c u có th do các nghiên c uăđ

các c ngăđ ng

c th c hi n

khác nhau v i s khác bi t v l i s ng,ă ìnhă đ nh n th c,ă hóiă quenă nă
u ng…ăTuyănhiên,ăcácănghiênăc uăđ u ch ra r ng, t l nàyă ngăcaoă nhóm
ng

i b viêmăquanhă ng,ăcóăh lênăđ n 72-98%. L a tu iăh

c m ngà t 20-50 tu i, nhi u nh t

ng m c nh y

30-40 tu i [18].

V v trí hay g p nh y c m ngà, các báo cáo cho th y 90% xu t hi n
vùng c  ngă[17].ăR ngăh
v trí

ng m c nh y c m ngà nh ălàă ngăi n hàm do

trung tâm kh p c n khi n chúng ch u nhi u l c v n xo n khi nhai. Sau

đóăđ nănhómă ngăc a,ă ngăhàm,ă ngănanhă[23].
Y u t kh i phát nh y c măngàăđ

c ghi nh năh

ng g p nh t là l nh,

chua [22], [24]. Bên c nhăđó,ăm t s y u t v hóiăquenă nău ngăvàădinhăd

ng

cho th y có s liênăquanăđ n kh i phát và ti n tri n c a nh y c m ngà. T l
nh y c măngàăđ
ga, trái cây- n

c báo cáo

nhómăng

i s d ngăh

ngăxuyênăn

că áiă câyă caoă h nă cóă ýă ngh aă h ng kê so v i nh ngă ng

khôngăcóăhóiăquenănày.ă óălàădoăngu n axit trong th că n,ăn
dùngăh

c ng t có

ngăxuyênăđưăv

t quá kh n ngăđ m c aăn

b ng các thành ph n khoáng hóa c aă  ng.ă Ng

c u ngăkhiăđ

i
c

c b t và làm m t s cân

c l i, nh ngă ng

iă h

ng

xuyên b xung canxi ít có kh n ngăb nh y c măngàăh nă[25]. Vi c hút thu c lá
h

ngăxuyênăc ngăđ

c coi là y u t thu n l i cho kh i phát nh y c m ngà do

liênă quană đ n tình tr ng t t l i đ ng th iă làmă  ngă ínhă axiă ongă môiă 
mi ng, h u qu c a vi c gi măl uăl

ngăn

c b t [24], [25].

ng


15

1.2.3. C ch b nh sinh c a nh y c m ngà
 ThỐy ỏ ỏh n kinh:
Gi ăhuy ă mănh ălàăh căhuy ăc ăch ăc măh ăc aă ng.ăTheoăhuy ă
này,ă cácă  iă h nă kinhă điă xuyênă quaă l pă ngàă  ngă vàă m ă  ngă  iă anhă gi iă
menăngà.ăCácăkíchăhíchă ăácăđ ngă căi pălênănh ngă iăh năkinhănàyă oă
aăm ăđi năh ăho ăđ ngăgâyăc măgiácăđau.ăTuy nhiên, huy ănàyăcóănhi uă
nh

că đi m,ă heoă cácă nghiênă c uă hìă l pă ngoàiă cùngă ngàă  ngă khôngă cóă  ă

phânăb ăc aăcácădâyăh năkinhăvàăđámă iăh năkinhăRahlowăcùngădâyăh n
kinhăongă ngăngàăch aăđ

căhìnhăhànhăchoăđ năkhiă ngăm căhoànăch nh,ă

đi uănàyămâuăhu năv iăm ă ă

ngăh pănh yăc măngàăxu ăhi năênăcácă

 ngăm iăm că[26].
 ThỐy ỏ ố s d n ỏrỐy n các ngỐyên bào ỏ o ngà:
C ăch ăbi năđ iăc aă ăbàoă oăngàăđ

căđ ăngh ăb iăRappăg iăýă ngă ă

bàoă oăngàăđóngăvaiăòănh ăm ăc ăquanăc măh .ăNh ngăhayăđ iăgiánăi pă
đi năh ămàngăc aăcácă ăbàoă oăngàăgiàăc iăi păh păv iăcácă iăh năkinhăđ aă
đ năc măgiácăđauă ăđ uămúăh năkinhăn mă ăanhăgi iăngàă-  y.ăNh ăv y,ă
nguyênăbàoă oăngàăđóngăvaiăòănh ăm ăecepoăi pănh năcácăkíchăhíchă ă
bênăngoàiăauăđóăcácăkíchăhíchănàyăđ

căd năuy năđ năcácăđ uă năcùngăc aă

cácădâyăh năkinhăhôngăquaăynap.ăTuyănhiên, các nghiên c uăg năđâyăch ăaă
 ngă cácă dâyă Tomeă b ă gi iă h nă ă m ă ph nă baă ongă c aă ngă ngà,ă ph nă bênă
ngoàiă ngăngàăkhôngăch aăcácă y uă ă ăbàoă màăđ

căl păđ yă b iăd ch.ăM ă

khácăcácănguyênăbàoă oăngàăc ngălàă ăbàoăíăb ăkíchăhíchănênăkhóăcóăh ăđ mă
nh năch căn ng nh ăm ăecepoăvàăng

iăaăkhôngăìmăh yăynapăgi aăcácă

nguyênăbàoă oăngàăvàăđ uă năcùngăc aăcácădâyăh năkinhă[26].
 ThuyÕt thñy ®éng häc:
N m 1964, BrƯnnömă vàă Aömă đưă gi iă híchă c ă ch b nh sinh c a

nh y c m ngà b ng thuy t th yă đ ng h c,ă đóă làă doă d ch chuy n c a các


16

ch t l ng t n t i trong lòng ng ngà (d ch ngà).ăTongăđi u ki năbìnhăh
ngàă ngăđ

c che ch n b i men và x

ng,

ngă ng, không ch u nh ng kích thích

tr c ti p. Khi nh ng ng ngà ngo i vi b l s ch u nh ng kích thích trong môi


ng mi ngă làmă  ngădòngă ch y trong lòng ng ngà. S hayă đ i này gây

nênăhayăđ i áp su t trong toàn b ngàă ngălàmăho t hóa các s i th n kinh A ă
t i ranh gi i ngà - t y gây nên ê bu .ă i u này phù h p v i nhi u nghiên c u
khác,ăng

i ta nh n th y nh ng vùng b nh y c m có nhi u ng ngà m h nă

h n nh ng vùng không nh y c m [27].ă Tuyă nhiên,ă c ă ch màă heoăđóă dòngă
ch y c a ch t l ng kích thích các dây th năkinhăcònăch aăõăàngă[28].
Theo Onchardson [17], các kích thích khác nhau gây nên nh ngăh

ng

d ch chuy n khác nhau c a dòng ch y,ă doă đóă  o nên nh ngă c nă đauă v i
c

ngăđ khác nhau. V i các kích thích l nh dòng dung d ch di chuy n t t y

ra phía ngoài t o ra ph n ng d d iăh năoăv i các kích thích nóng là nguyên
nhân gây s d ch chuy n dòng dung d ch v phía t y. S m ăn

c c a ngà do

th iăh iăc ngălàmădòngăch y trong ng ngà d ch chuy n v phía ngoài và gây
đau.ăTuyănhiênăkhiăh iăh iăkéoădàiă t o nên m t nút protein trong ng ngà,
h n ch s di chuy n c a d ch ngà và làm gi măđau.ăC măgiácăđauăinhăaăkhiă
ngàă ngăi p xúc v i các ch ă uă

ngănh ămu i,ăđ

ngăc ngăcóăth gi i

thích b ng thuy t ph căđ ng h c. D chăngàăcóăđ th m th u th pădoăđóăcóăxuă
h

ng ch y v phía dung d chă uă

ngăcóăđ th m th uăcaoăh n.

M cădùăc ăch th yăđ ng h c gi iăhíchăđ
nh y c m ngà. Tuy nhiên trên th c t m t s 
t n t i m c dù các ngăngàăđưăđ

c h u h ăcácă

ng h p

ng h p nh y c m ngà v n

căbíăkín,ăđi uăđóăch aăcònăcóăcácăc ăch

khác thêm vào thuy t th yăđ ng h c.ăNg

i ta [29] cho r ng có th có vai trò

c a ho ăđ ng th n kinh trong vi c gây ra các tri u ch ng c a nh y c m ngà,
doăđóăcácăi u ch ng c a nh y c m ngà có kh n ngă đ kháng.


17

Ngà gian ng
Dòng ch y ng ngà

R ngănh y c m

Ngà quanh ng
L p ti n ngà

R ngăkhôngănh y c m

S i th n kinh

Nguyên bào t o ngà
uôiănguyênăbàoă o ngà
Ion Ca2+, PO42ongăn c b t

S i colalagen nguyên bào t o ngà

Hình 1.9. C ch nh y c m ngà theo thuy t thu đ ng h c [30]
1.2.4. Các nguyên nhân gây h i ch ng nh y c m ngà
Nguyên nhân gây nh y c m ngà có th chia làm 2 nhóm: nhóm nguyên
nhân t t l iăvàănhómănguyênănhânămònă ngă[17].
1.2.4.1. T t l i
L i co t t gây l l p x

ngă ng. X

ngă ng có kh n ngăkhángămàiă

mòn th p vì v y r t nhanh chóng b mòn gây l l păngà.ăH năn a, có kho ng
10%ă
x

ng h păgiaoăđi m x

ngă ng - men

vùng c  ngăcóăkho ng cách:

ngă ng và men không ti p xúc v i nhau làm l păngàăbênăd

khi l i co t t l p ngà này s ti p xúc tr c ti p v iămôiă

ib b cl ,

ng mi ng gây nên

các tri u ch ng c a nh y c m ngà.
1.2.4.2. Mòn r ng
N mă2014,ăGippoă[32]ăđưăđ aăa cách phân lo i m i c a t năh

ngă

mô c ng c aă  ng.ă Ôngă xácă đ nh có 4 lo iă mònă  ng,ă baoă g mă mònă  ngă  ngă(Aiion),ămàiămònă ngă(Abaion),ămònăhóaăh c (Erosion) và tiêu c
 ngă(Abfacion).ă


18

 Mòn r ng - r ng (Mòn c h c, Attrition)
h

nhăngh a:ămònă ngă-  ngăđ

căđ nhăngh aălàă m t c u trúc bình

ng c aă ngădoămaăáăgâyăaăb i các l c sinh lý [33].
- Nguyên nhân: nguyên nhân ch y uă gâyă aă mònă  ngă -  ngă làă  t

nghi nă ng.ăBìnhăh

ng,ăquáăìnhămònă ngăinhălýăgâyăm ămenă ngăheoă

chi u d c kho ng 20-38m/1ăn mă [34].

ng

i có t t nghi nă  ng,ă  si t

ch t và nh năvàoă ngă t o ra nh ng l c l năácăđ ngăvàoă ngăđ i di n và
mònă ng-  ngăpháăi n m nh thêm.
-

căđi m lâm sàng:

+ăMònă ngă-  ngăcóăh t mònă ngă


ngăđ i năđ nh: mòn rìa c n

căauăđóămònăđ n núm t aăcácă ngăhàmă.
+ Các t năh

ngăc aăhaiă ngăđ iăđ uăh

ng kh p khít nhau.

+ă Tongă giaiă đo n mòn men, b m t t nă h

ngă h

ng ph ng. Khi

mònă đ n ngà, do t că đ mòn c aă ngàă nhanhă h nă  că đ mòn men nên t n
h

ngăcóăd ngălõmăđáyăchén.
+ăMònă ng -  ngăcóăh

nhăh

ng t i m t g n c aă ng.ăKhiămònă i

m t bên s làm bi năđ i di n ti păgiápăhànhăđi m ti păgiápăvàălàmăcácă ngă
d ch chuy n v phía g n.

Hình 1.10. Mòn r ng r ng [35]


19

 Mài mòn r ng (Abrasion)
-

nhăngh a:ăMàiămònă ngălàă m t c uăúcă ngădoăácăđ ng c a các

l c ma sát t các tác nhân ngo i lai [33].
*ăMàiămònă ngă i m t nhai (ho c rìa c n):
- Nguyên nhân ch y u t hóiăquenă năcácăđ

năx ăc ng ho c là h u

qu c a các thói quen x uănh ăc n các v t c ng, ng m t u thu c [35].
-

căđi m lâm sàng:

+ T năh

ngălo i này có v trí ph thu c vào v íăácăđ ng c a l c

ngo i lai. Các t năh
+ Vùng t năh

ngăh

ng xu t hi n trên toàn b m t nhai c aă ng.

ngăcóăanhăgi iăõ,ăcóăxuăh

ngălàmăùăcácănúmă ngă

và rìa c n làm cho m t nhai tr nên b ng ph ng.
*ăMàiămònă ngă i vùng c  ng:ă
- Nguyên nhân ch y u là do l c ch iă ngăquáăm nh ho c các h t trong
kemăđánhă ngăquáăhô.
-

căđi m lâm sàng: t năh

ngoài, b t năh

ngăkháăõ,ăm ăngàăbóng,ăđôiăkhiăcóănh ngăx

đ ng c a bàn ch i. T năh
v iăng

ngăhìnhăchêmăhayăhìnhăch V c  ngăm t

ngăh

c ngang do tác

ng có tính ch ăđ i x ng, bên trái n ngăh nă

i thu n tay ph i và bên ph i n ngăh năv iăng

Hình 1.11. Mài mòn r ng [35]

i thu n tay trái.


20

 Xói mòn (Mòn hóa h c, Erosion)
-

nhăngh a:ăxóiămònăđ

căđ nhăngh aălàă m t b m ă ngăb ng do m t

quá trình hóa h căkhôngăliênăquanăđ n ho ăđ ng c a vi khu n [33].
- Nguyên nhân: xói mòn có nguyên nhân là do ti p xúc m n tính mô
c ng c aă  ngăv i các ch t có tính acid có th có ngu n g c n i t i ho c
bên ngoài.
-

căđi m lâm sàng:

+ T năh

ngăxóiămònăh

ng có d ngălõmăđ i x ng, t năh

r ng và ít gi i h n.ăGiaiăđo năđ u, xói món nhăh
m t t năh

ngălană

ngăđ nămenă ng,ăgâyănênă

ngănông,ăm n và bóng, b m t men tr nên trong su t.

+ V trí t năh
nh t, và t năh

ngăn m

cácă ngăg n nhau n iăcóăaxiăpháăh y m nh

ngăcóăh x y ra

t t c các m ă ng.ă

+ăTongăxóiămònă ng,ăcácăph c h i h uănh ăcònănguyênăv n và nhô ra
kh i m ă ng.

Hình 1.12. Xói mòn r ng (mòn hóa h c) [35]
 Tiêu c r ng (Abfracỏion)
-

nhăngh a:ăiêuăc  ngăđ

căđ nhăngh aălàă m ămenăvàăngàă ngă

gây ra b i l c u n c aă ngăongăquáăìnhă i d n đ n s m iăv
n ngăđápă ng c aă ngă iăvùngăh

ng ch u l c t i.

t quá kh


21

- Nguyên nhân: trong quá trình nhai, khu v c ch u s că c ngă l n nh t
đ

c tìm th y

cácăđ

ng b n l c aă ng,ăchínhălàăkhuăv c ngã 3 men - ngà -

x

ngă  ng. Các l c t p trung t i đâyă gâyă nênă cácă viă  n trong men và ngà

 ng.ăCácăviă năíchăl yăheoăh iăgian,ăcóăh

ng vuông góc v i tr c dài c a

 ngăchoăđ năkhiămenă ngăbongăaăkh i l p ngà ch ngăđ .
-

căđi m lâm sàng:

+ T năh
x

ngăc a tiêu c  ngălàăm t lõm hình chêm t i ranh gi i men -

ngă ng v i c nh s c nét, có d ngănh ăv t kh aăvàăh
+ăTh

ng g p trên m ă ngăđ năđ c,ăđâyăh

ng m r ngăd

i l i.

ng là nh ngă ngăxoayă

tr c, l ch tr c ho c c n tr c n…

Hình 1.13. Tiêu c r ng [35]
1.2.5. Các ph
1.2.5.1. Các ph
 Ph

ng pháp đánh giá nh y c m ngà
ng pháp kích ỏhích nh y c m ngà

ng pháp s d ng kích thích hóa h c

S d ng dung d ch Glucose ho că Sucoeă uă 
khôngăđ

ng.ă Dungă d ch acid

c s d ng vì có th làm tr m tr ng tri u ch ng.

Quét dung d chă uă 

ngă lênă b m t vùng nh y c m b ng m t que

bôngăongăvòngă10ăgiâyăchoăđ n khi b nh nhân th y khó ch u.


22

S d ngăph
đ ăđ

ngăphápănàyăcóănh

căđi m là khó ki m soáăđápă ng

c.

 Ph

ng pháp s d ng kích thích lu ng khí l nh

S d ng lu ng khí t gh nhaăkhoaăđ

căđ ăvàoă ngăongă1ăgiâyăv i áp

l c 45 psi nhi ăđ 19 - 24ºC, kho ng cách 1cm và vuông góc v i b m ă ng.
Nh

căđi m là khó gi i h năvùngă ng b kích thích v i k thu t b ng

lu ngăkhí.ăTh

ngădùngăđ l a ch năbanăđ u nh ngă ngăho căng

i tham gia

nghiên c u.

 Ph

ng pháp s d ng kích ỏhích n

âyălàăph
ch d

ngăphápălýă

c l nh

ngăđ đánhăgiáăm căđ nh y c m ngà và h n

ngăínhăgi .
S d ng b d ng c ch aă n

20ºC). B ăđ u v iă n

c

nh ng nhi ă đ khác nhau (t 0-

c m và gi m d n nhi ăđ .ă Ápă vàoă  ngăkhôngănênă

quá 3 giây, n uăkhôngăđápă ngăhìăđ 3ăphúă
nhi ăđ th păh n.ăNhi ăđ c aăn

c khi ti p t c th nghi m v i

c gi m 50C v i t ngăb

c và th nghi m

d ng l i khi xu t hi năc năêăbu t ho c khi 00C (không nh y c m ngà).
N u c kích thích xúc giác và nhi ăđ (hay lu ngăkhí)ă cùngăđ
d ngăđ đánhăgiáăm c nh y c măngàăhìăkíchăhíchăxúcăgiácăđ


cs

c ng d ng

căđ ng năng a có th có nh ngăc năêăbu t dài sau kích thích nhi t (do

nhi ăđ th p) ho c s m ăn
 Ph

c do lu ngăkhíăauăkíchăhíchăh i.

ng pháp s d ng kích thích nhi ỏ đi n

D ng c s d ng là m ăđ u b t nhi ăđ áp vào b m ă ng.ăNhi ăđ
ênăcâyăh mădòăph thu c vào lo i d ng c s d ng. Th nghi m b ăđ u
25ºC, gi m 5ºC m iăb

c th choăđ năkhiăcóăđápă ng ê bu t. Thanh nhi t này

ph i ti păxúcăđúngăv i b m ă ngăđ đ m b o nhi ăđ đ
trong m i l n kích thích.

c truy năđ yăđ


23

 Ph

ng pháp s d ng kích ỏhích đi n

Lu ngăđi năđ

c truy n t t vào b m ă ngăcóăh đ

c s d ngăđ

đánhăgiáănh y c m ngà.
Tuy nhiên, lu ngăđi n có th xuyênăquaămôănhaăchuăácăđ ngăđ n th n
kinhăquanhă ngăgâyănênăd
 Ph

ngăínhăgi .

ng pháp s d ng kích ỏhích c h c

D ng c kích thích là m t que sonde b ăđ uăvàămáyănénăc ăh c, ho c
s d ng máy Yeaple. Nh ngăkíchăhíchănàyăđ
 ng,ă c

ngă đ  ngă d nă choă đ n khi t iă ng

Yeaple s bi nă đ iă đ
ph

căđ t vuông góc v i b m t
ng ê bu t. Khi s d ng máy

c ki m soát b i m t thi t b đi n t .ă âyă làă m t

ngăphápăđ năgi n, d th c hi n và cho k t qu chính xác, vì v y trong

nghiên c u c a chúng tôi s d ngămáyăYeapleăđ đoăm c nh y c m ngà.
Tongă đaă  

ng h p, n uă đ m nh kho ngă 70gă làă ngoàiă ng

kích thích ê bu ,ă  ngă đ
c

ng

că coiă nh ă không nh y c m. B ă đ u th b ng

ngăđ nh nh ,ăauăđóă ngăd n t i khi có c m giác ê bu t. M i l năc

ng

đ kíchăhíchă ngăhêmă5g [36]
1.2.5.2. Các ph

ng pháp xác đ nh m c đ nh y c m ngà sau kích thích.

Có nhi u cách ghi nh năc

ngăđ đauăc a b nhănhânăkhiă ngăb kích

thích nh ă  d ng thang mô t đauă đ nă gi n (simple descriptive pain scale),
hangăđánhăgiáăd ngăđ th (GRS: graphic rating scale),ăhangăđi m b ng l i nói
(VRS:ăvebalăaingăcale)ăhayăhangă
cale).ăTongăđó,ăhaiăhangăđi măh
ph

ngăđ

ngănhìnăh y (VAS: visual analog

ngădùngălàăVRSăvàăVAS.ă âyălàănh ng

ngăphápăđánhăgiáănh y c m ngà theo c m giác ch quan c a b nh nhân.
- ThangăđánhăgiáăVRS (verbal rarting scale)
M c 0: không th y khó ch u.
M că1:ăh iăkhóăch u.
M c 2: khó ch u nhi u.


24

M c 3: khó ch u nhi uăh nă10ăgiâyă(d
Nh

i 30 giây).

căđi m c a thang phân lo i này là ít s l a ch n, không mô t chi

ti t tình tr ng ê bu t
- ThangăđánhăgiáăVAS (viualăanalogăcale):ăhangăVASăđ
d

i d ng m ăh

c trình bày

c th ng có chi u dài 100mm, bi u hi n m căđ đauă ngă

d n t 0ăđ n 10. B nh nhân mô t m căđ đauăênăm t thang liên t c th hi n
trên m t m t c aăcâyăh
ng

m ăauăcâyăh

c,ăauăđóăbácă ăquyăchi u ra m căhangăđi mă

c.ăCóăhaiăhangăđi m có th đ

ngă

c s d ng:ăhangăđi m

100ăvàăhangăđi mă10,ăongăđóăhangăđi mă10ăđ

c ch ng minh là s thay

th hi u qu cho thang liên t că 100ă đ ng th iă đ

că đ nă gi n hóa trong s

d ng và d hi u cho b nh nhân [37].
ThangăđánhăgiáăVASă10ăm c [38].
M c 0: Không ê bu t.
M c 1- 3: Ê bu t nh .
M c 4- 6: Ê bu t v a ph i.
M c 7 -9: Ê bu t m nh.
M c 10: Ê bu t không ch u n i.
M cădùăcáchăđánhăgiáănàyăkhôngăchoăphépăphânăbi t gi a y u t khách
quan và ch quan gây ê bu ănh ngănóăh c t và h u d ngăđ đánhăgiá nh y
c m ngà.
Ngoàiă cácă cáchă đánhă giáă trên, nh y c mă ngàă cònă đ
c

că đánhă giáă heoă

ngă đ l c tác d ngă đ kh iă pháă c nă đauă (hangă đánhă giáă m că đ nh y

c m ngà b ng d ng c Yeaple).ă âyălàăph

ngăphápăđánhăgiáăkháchăquanăh

hi n b i các s đoăchínhăxác.
- ThangăđánhăgiáăYeaple [39], [40]:
Không nh y c m: l căácăđ ngă

ngăđ

ngă70g.

Nh y c m nh : L căácăđ ng >40g - <70g.


25

Nh y c m v a: L căácăđ ng >20g - 40g.
Nh y c m n ng: L căácăđ ng >10g - 20g.
Nh y c m r t n ng: L căácăđ ngă≤10g.
TheoăSchwazăvàăNeuhau,ăđ vi căđánhăgiáăm c nh y c măngàăđ
chính xác b m ă ngănênăđ

c làm s chă

c

c 2 tu n [41], [42]. Các nghiên

c u ch ra r ng sau l yăcaoă ngăb nh nhân có th cóă ngăm căđ nh y c m
ngàădoăcácăkíchăhíchăc ăh călàmă ngădòngăch y trong ngăngàăđ ng th i b
m ă  ngă đ

c làm s chă đ l nhi u ng ngà m h n.ă Tuyă nhiên,ă ch sau

kho ng th i gian 2 tu n, b ng cácăc ăch b o v t nhiên, m c nh y c m ngà
c a h u h t b nh nhân tr l iăbìnhăh
1.2.6. Các ph

ng [44].

ng pháp đi u tr h i ch ng nh y c m ngà

Theo thuy t th yăđ ng h c, nh y c m ngà là do s hayăđ i dòng ch y
trong ngăngàăkíchăhíchăđ u mút th n kinh t n cùng

vùng ranh gi i ngà -

t y. Vì v y,ăđ đi u tr nh y c m ngà có th ácăđ ng vào các nhân t trong
chu i th yăđ ng h c d a trên các nguyên t c sau:
- T ngăng

ng kích thích th n kinh: bao g m các mu i có ion kali.

- Tác d ngălàmăđôngădòngăch y trong ng ngà: các glutaraldehyde, b c
niaăđ

c x p vào nhóm này.

- B t các ng ngà: s đóngă ng ngà có th b ngăc ăch th đ ngănh ă
k t t a canxi phosphat c aăn
các thành ph năn

c b t hay s k t dính protein huy ă

ngăv i

c b t trong lòng ng ngà. Ho c b ngăc ăch ch đ ngănh ă

l p l ngăđ ng nh ng v t ch ăvôăc ăho c s n ph m h uăc ăongă ng ngà [44].
Trong nhóm này có các s n ph m ch aăoxalae,ăcanxi…
Ngoài ra, m t s s n ph mănh ăcácăein,ăglaăionomeă o m t l p v t ch t
ph lên b m ă ngăc ngăđ c coi là có tác d ngăongăđi u tr nh y c m ngà.
- Tác d ng ph i h p:ălaeăđi u tr nh y c măngàăđ

c x p vào nhóm này.