TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ MỐI QUAN HỆ GIỮA CON NGƯỜI VÀ VŨ KHÍ TRONG HOẠT ĐỘNG QUÂN SỰ

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

PHẠM VĂN MINH

TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
VỀ MỐI QUAN HỆ GIỮA CON NGƯỜI VÀ VŨ KHÍ
TRONG HOẠT ĐỘNG QUÂN SỰ

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
CHUYÊN NGÀNH HỒ CHÍ MINH HỌC

HÀ NỘI - 2019


HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

PHẠM VĂN MINH

TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
VỀ MỐI QUAN HỆ GIỮA CON NGƯỜI VÀ VŨ KHÍ
TRONG HOẠT ĐỘNG QUÂN SỰ

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
CHUYÊN NGÀNH HỒ CHÍ MINH HỌC
Mã số: 62 31 02 04

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS,TS Trần Minh Trưởng
2. PGS,TS Nguyễn Minh Đức

HÀ NỘI - 2019

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của
riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung
thực, có nguồn gốc rõ ràng, được trích dẫn đầy đủ theo
quy định.

Tác giả luận án

Phạm Văn Minh


MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU

1

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU

7

1.1. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án

7

1.2. Kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học có liên quan và những vấn
đề luận án tiếp tục giải quyết

25

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ HÌNH THÀNH VÀ QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN TƯ
TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ MỐI QUAN HỆ GIỮA CON NGƯỜI VÀ VŨ
KHÍ TRONG HOẠT ĐỘNG QUÂN SỰ

29

2.1. Một số khái niệm

29

2.2. Cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa con người và
vũ khí trong hoạt động quân sự

35

2.3. Quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ
giữa con người và vũ khí trong hoạt động quân sự

54

CHƯƠNG 3: NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ MỐI
QUAN HỆ GIỮA CON NGƯỜI VÀ VŨ KHÍ TRONG HOẠT ĐỘNG QUÂN SỰ

63

3.1. Quan điểm Hồ Chí Minh về bản chất của mối quan hệ giữa con người và
vũ khí trong hoạt động quân sự

63

3.2. Quan điểm Hồ Chí Minh về chủ trương giải quyết mối quan hệ giữa con
người và vũ khí trong hoạt động quân sự

80

3.3. Quan điểm Hồ Chí Minh về biện pháp giải quyết mối quan hệ giữa con người
và vũ khí trong hoạt động quân sự

89

CHƯƠNG 4: GIÁ TRỊ VÀ ĐỊNH HƯỚNG VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ
MINH VỀ MỐI QUAN HỆ GIỮA CON NGƯỜI VÀ VŨ KHÍ TRONG SỰ
NGHIỆP BẢO VỆ TỔ QUỐC HIỆN NAY

110

4.1. Giá trị của tư tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa con người và vũ khí
trong hoạt động quân sự

110

4.2. Định hướng vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa con
người và vũ khí trong hoạt động quân sự vào sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc
hiện nay

128

KẾT LUẬN

148

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ
CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN

151

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

152


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

VKCNC

: Vũ khí công nghệ cao

VKTBKT

: Vũ khí trang bị kỹ thuật

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài luận án
Chủ tịch Hồ Chí Minh - nhà tư tưởng vĩ đại, nhà chiến lược quân sự
thiên tài, người đặt nền móng cho việc xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân,
nền quốc phòng toàn dân và nghệ thuật chiến tranh nhân dân Việt Nam trong
thời đại mới. Nét đặc sắc trong tư tưởng quân sự Hồ Chí Minh là luôn coi
trọng và giải quyết tốt mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong hoạt động
quân sự, tạo nên sức mạnh tổng hợp cho cách mạng Việt Nam để đánh thắng
mọi kẻ thù xâm lược. Bởi vì, trong hoạt động quân sự, con người và vũ khí là
hai yếu tố cơ bản nhất làm nên sức mạnh. Hai yếu tố này có mối quan hệ mật
thiết, tác động biện chứng qua lại với nhau. Trong đó, con người là nhân tố
giữ vai trò quyết định, còn vũ khí là yếu tố đặc biệt quan trọng. Nhận thức và
chỉ đạo giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa con người và vũ khí, là cơ sở để
xây dựng và nâng cao sức mạnh quân sự trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong
hoạt động quân sự là một tư tưởng khoa học, đúng đắn, sáng tạo được kiểm
nghiệm qua thực tiễn cách mạng Việt Nam. Tư tưởng ấy là một trong những cơ
sở khoa học quan trọng cho việc hình thành đường lối cách mạng, đường lối
quân sự của Đảng, đã dẫn dắt quân đội và nhân dân Việt Nam đến những thắng
lợi huyền thoại trong quá khứ khi đánh thắng những cường quốc tư bản xâm
lược có tiềm lực kinh tế và quân sự mạnh hơn nhiều lần, nhất là vũ khí trang bị
kỹ thuật (VKTBKT) quân sự hiện đại, đưa công cuộc đấu tranh giải phóng dân
tộc và bảo vệ Tổ quốc của nhân dân Việt Nam đến thắng lợi hoàn toàn; đồng
thời, cổ vũ, động viên nhân dân các nước thuộc địa đấu tranh giải phóng dân
tộc, góp phần to lớn vào sự nghiệp cách mạng chung của nhân dân thế giới.
Đặc biệt, trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện tại cũng như tương

lai sau này, tư tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa con người và vũ khí
trong hoạt động quân sự vẫn còn nguyên giá trị và tiếp tục là nền tảng tư tưởng
soi đường, chỉ lối cho công cuộc xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng, tăng


2
cường sức mạnh quân sự của đất nước. Vì thế, tư tưởng của Người không chỉ
có ý nghĩa dân tộc to lớn mà còn mang những giá trị thời đại sâu sắc.
Trong giai đoạn cách mạng hiện nay, trước những diễn biến nhanh
chóng, phức tạp, khó lường của tình hình thế giới, khu vực và trong nước, nhất
là những xung đột, tranh chấp lãnh thổ, chủ quyền biển đảo trên Biển Đông
đang diễn ra ngày một gay gắt, đặt ra những yêu cầu mới về sức mạnh quân sự,
quốc phòng trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Hơn nữa, lợi dụng sự phát triển
của khoa học kỹ thuật và công nghệ, các thế lực hiếu chiến đang ra sức chế tạo,
sản xuất hàng loạt các loại VKTBKT quân sự hiện đại, đẩy chiến tranh tới một
trình độ cao hơn - chiến tranh bằng vũ khí công nghệ cao (VKCNC). Cùng với
đó, các lực lượng hiếu chiến đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền nhằm
khuếch trương, đề cao và tuyệt đối hóa vai trò của vũ khí, hạ thấp vai trò của
con người trong hoạt động quân sự. Điều này cũng ảnh hưởng không nhỏ đến
tâm lý tư tưởng của cán bộ, chiến sĩ và nhân dân, như tâm lý lo sợ trước sức
mạnh của vũ khí hiện đại, hoài nghi, thiếu tin tưởng vào sức mạnh của lực
lượng và phương tiện hiện có, thiếu quyết tâm chiến đấu và lòng tin vào sức
mạnh chính trị - tinh thần của con người trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc.
Tình hình trên đòi hỏi cần phải làm rõ cơ sở khoa học của mối quan hệ
giữa con người và vũ khí, nhận thức đúng đắn về vai trò quyết định của con
người, sự quan trọng và cần thiết của vũ khí. Trên cơ sở đó, bồi dưỡng nâng
cao nhận thức cho cán bộ, chiến sĩ và nhân dân về mối quan hệ giữa con
người và vũ khí; xây dựng và củng cố niềm tin vào sức mạnh của con người,
sức mạnh của nhân tố chính trị - tinh thần, sức mạnh của chính nghĩa; đồng
thời, nhận diện và kiên quyết đấu tranh phê phán, loại bỏ những quan điểm,

nhận thức sai lầm, phiến diện và những luận điệu xuyên tạc, chống phá của
các thế lực thù địch; đặc biệt, có những biện pháp giải quyết tốt mối quan hệ
giữa con người và vũ khí trong hoạt động quân sự, tạo ra sức mạnh tổng hợp
để bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong mọi tình huống.
Từ những lý do trên, việc nghiên cứu một cách cơ bản, nhằm hệ thống
hóa tư tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong


3
hoạt động quân sự, làm cơ sở cho việc hoạch định đường lối quân sự của
Đảng, cũng như xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ và từng
bước hiện đại, đáp ứng yêu cầu bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong tình hình
hiện nay là một vấn đề cấp thiết, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn rất sâu sắc.
Do đó, nghiên cứu sinh chọn vấn đề: “Tư tưởng Hồ Chí Minh về mối quan
hệ giữa con người và vũ khí trong hoạt động quân sự” làm đề tài luận án
Tiến sĩ, chuyên ngành Hồ Chi Minh học.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
2.1. Mục đích nghiên cứu
Luận án nghiên cứu làm rõ nội dung cơ bản và giá trị của tư tưởng
Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong hoạt động
quân sự. Trên cơ sở đó, luận án đề xuất một số định hướng nhằm tiếp tục
vận dụng và phát huy hơn nữa tư tưởng của Người trong sự nghiệp bảo vệ
Tổ quốc hiện nay.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để hoàn thành mục đích nêu trên, luận án có những nhiệm vụ sau:
- Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án.
- Làm rõ cơ sở hình thành và quá trình phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh
về mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong hoạt động quân sự.
- Hệ thống hóa và luận giải làm rõ những nội dung cơ bản của tư tưởng
Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong hoạt động quân sự.

- Nêu lên những giá trị của tư tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa
con người và vũ khí trong hoạt động quân sự đối với cách mạng Việt Nam và
thế giới.
- Đề xuất một số định hướng vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về mối
quan hệ giữa con người và vũ khí trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc hiện nay.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Tư tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong
hoạt động quân sự.


4
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Tập trung nghiên cứu làm rõ khái niệm, cơ sở hình thành
và quá trình phát triển, những nội dung cơ bản, giá trị của tư tưởng Hồ Chí
Minh về mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong hoạt động quân sự;
những yếu tố tác động và định hướng vận dụng tư tưởng của Người trong sự
nghiệp bảo vệ Tổ quốc hiện nay.
- Về không gian: Luận án nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về mối
quan hệ giữa con người và vũ khí trong việc giải quyết những vấn đề thực tiễn
quân sự của cách mạng Việt Nam.
- Về thời gian: Toàn bộ quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ
Chí Minh về mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong hoạt động quân sự
từ năm 1920 đến năm 1969. Tuy nhiên, để làm rõ giá trị và định hướng vận
dụng, luận án cũng cập nhật thêm thực tiễn công cuộc đổi mới đất nước và sự
nghiệp bảo vệ Tổ quốc hiện nay.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận án
4.1. Cơ sở lý luận của luận án
Cơ sở lý luận của luận án là hệ thống lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh; đường lối, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về

xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, xây dựng quân đội cách mạng, nhất là
những quan điểm về xây dựng nhân tố con người và bảo đảm VKTBKT quân
sự cho cách mạng.
4.2. Phương pháp nghiên cứu của luận án
Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, luận án sử
dụng phương pháp lịch sử và phương pháp lôgíc là chủ yếu. Ngoài ra, luận án
còn kết hợp sử dụng các phương pháp khác như: nghiên cứu tài liệu, phân
tích, tổng hợp, so sánh, tổng kết thực tiễn, quy nạp - diễn dịch, diễn dịch - quy
nạp, hệ thống hóa, khái quát hóa, v.v...
Tùy từng nội dung, nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể, luận án sử dụng kết
hợp các phương pháp nghiên cứu một cách phù hợp.


5
Phương pháp nghiên cứu tài liệu được luận án sử dụng chủ yếu ở
chương tổng quan tình hình nghiên cứu nhằm xem xét, đánh giá tổng quan
các công trình nghiên cứu của các tác giả trong và ngoài nước. Qua đó, khái
quát kết quả nghiên cứu, rút ra những vấn đề đã được giải quyết và những vấn
đề luận án cần tiếp tục giải quyết.
Luận án sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, quy nạp diễn dịch và diễn dịch - quy nạp để làm rõ các khái niệm có liên, cũng như
xây dựng khái niệm trung tâm của luận án là tư tưởng Hồ Chí Minh về mối
quan hệ giữa con người và vũ khí trong hoạt động quân sự.
Phương pháp lịch sử được sử dụng nhằm hệ thống hóa, làm rõ quá trình
hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa con
người và vũ khí trong hoạt động quân sự thông qua các tác phẩm, các sự kiện
theo trình tự thời gian.
Phương pháp lôgíc được sử dụng chủ yếu và kết hợp với các phương
pháp khác như hệ thống hóa, khái quát hóa, phân tích, tổng hợp, so sánh, tổng
kết thực tiễn nhằm luận giải, làm rõ những nội dung cơ bản, giá trị của tư
tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong hoạt động

quân sự. Đồng thời, những phương pháp này cũng được sử dụng để luận giải,
làm rõ những định hướng vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ
giữa con người và vũ khí trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc hiện nay.
5. Đóng góp mới của luận án
- Góp phần bước đầu xây dựng khái niệm tư tưởng Hồ Chí Minh về
mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong hoạt động quân sự.
- Hệ thống và làm sáng tỏ cơ sở hình thành, quá trình phát triển, nội
dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa con người và vũ
khí trong hoạt động quân sự.
- Làm rõ những giá trị và nêu lên định hướng nhằm vận dụng và phát
huy tư tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong sự
nghiệp bảo vệ Tổ quốc hiện nay.


6
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án
6.1. Ý nghĩa khoa học của luận án
Luận án bước đầu khái quát hóa, hệ thống hóa và làm sáng tỏ cơ sở
hình thành, quá trình phát triển và những nội dung cơ bản, giá trị của tư tưởng
Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong hoạt động quân
sự. Đồng thời, luận án cũng phân tích làm rõ những yếu tố tác động và đề
xuất một số định hướng vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa
con người và vũ khí trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc hiện nay.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn của luận án
Kết quả nghiên cứu của luận án cung cấp những luận cứ khoa học cho
việc giáo dục nâng cao nhận thức, củng cố niềm tin cho cán bộ, chiến sĩ và
nhân dân về sức mạnh con người - sức mạnh đích thực trong sự nghiệp bảo vệ
Tổ quốc; đấu tranh phê phán những quan điểm, nhận thức sai lầm, những luận
điệu xuyên tạc, chống phá của các thế lực thù địch.
Đặc biệt, kết quả nghiên cứu của luận án có thể dùng làm tài liệu tham

khảo cho việc nghiên cứu, vận dụng, phát triển tư tưởng quân sự Hồ Chí Minh
vào việc giải quyết mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong xây dựng
quân đội, củng cố quốc phòng, nâng cao sức mạnh quân sự của đất nước để
bảo vệ Tổ quốc.
Đồng thời, luận án cũng có thể làm tài liệu phục vụ cho việc nghiên
cứu, giảng dạy môn học tư tưởng Hồ Chí Minh ở các nhà trường trong và
ngoài quân đội.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các công trình khoa học đã
công bố của tác giả có liên quan đến đề tài luận án và danh mục tại liệu tham
khảo, luận án được kết cấu thành 4 chương, 10 tiết.


7
Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN

1.1.1. Những công trình nghiên cứu của các tác giả nước ngoài
Sức mạnh quân sự là sức mạnh tổng hợp của nhiều yếu tố, trong đó con
người và vũ khí là hai yếu tố cơ bản nhất. Do đó, vấn đề con người, vũ khí và
mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong hoạt động quân sự đã trở thành
đề tài thu hút sự quan tâm, nghiên cứu của nhiều nhà khoa học, nhà tư tưởng
quân sự trên thế giới và đã có nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến đề
tài luận án được công bố, tiêu biểu như một số công trình sau:
Cuốn sách Chiến tranh luận của Claudơvít [36], đây là một công trình
nghiên cứu chuyên sâu các vấn đề lý luận quân sự của nhà tư tưởng quân sự
nổi tiếng ở nước Phổ. Trong đó, tác giả tập trung bàn luận về nguồn gốc, đặc
điểm, biểu hiện của chiến tranh. Đặc biệt, tác giả luận giải làm rõ vai trò, mối
quan hệ giữa các yếu tố cơ bản của hoạt động quân sự trong chiến tranh, nhất

là về nhân tố tinh thần của con người và yếu tố vũ khí. Theo ông, đây là 2 yếu
tố cơ bản và quan trọng nhất của hoạt động quân sự, song tinh thần của con
người là yếu tố quyết định. Trong cuốn Bàn về Chiến tranh (tập 1) [37],
Claudơvít cũng nhấn mạnh tới vai trò nhân tố tinh thần của con người trong
chiến tranh khi cho rằng: “Những hiện tượng vật chất chỉ là cái cán bằng gỗ
còn những hiện tượng tinh thần mới thực sự là kim khí quý, là lưỡi gươm
sáng quắc” [37, tr.197]. Theo đó, Claudơvít đã tuyệt đối hóa và đề cao vai
nhân tố tinh thần của con người, coi đây là nhân tố cơ bản nhất, có ý nghĩa
quyết định đến sức mạnh quân sự của mỗi quốc gia.
Cuốn sách Khoa học kỹ thuật trong chiến tranh hiện đại của G.J. PơCơ-Rôp-Sky [61] đã đi sâu nghiên cứu một cách tổng quát các vấn đề khoa
học kỹ thuật có ảnh hưởng sâu sắc đến khoa học quân sự. Từ đó, tác giả nêu
lên những triển vọng và hướng nghiên cứu khoa học kỹ thuật quân sự. Đặc


8
biệt, tác giả làm rõ vai trò của khoa học kỹ thuật nhất là khoa học kỹ thuật
quân sự đối với sức mạnh quân sự trong chiến tranh hiện đại. Đây là công
trình rất có giá trị, đã giải quyết được một số vấn đề về mặt lý luận trong việc
luận giải vai trò của khoa học kỹ thuật, của vũ khí trong chiến tranh.
Là một công trình nghiên cứu cơ bản về mối quan hệ giữa con người và
khí tài kỹ thuật trong chiến tranh hiện đại, cuốn sách Con người và khí tài kỹ
thuật trong chiến tranh hiện đại của V.K. A-Bra-Mốp [159] đã bàn luận khá
kỹ về đặc điểm và vai trò của khí tài kỹ thuật; vai trò quyết định của con
người trong chiến tranh hiện đại; phê phán quan điểm của các học giả tư sản
về vai trò của con người và vũ khí trong chiến tranh. Tác giả cho rằng: “Con
người và khí tài kỹ thuật là công cụ chủ yếu của chiến tranh… ” [159, tr.3] và
trong chiến tranh hiện đại, vũ khí kỹ thuật ngày càng có vai trò to lớn nhưng
không hạ thấp vai trò của con người mà trái lại càng nâng cao vai trò con
người. Cuốn sách đã cung cấp thêm các luận cứ khoa học, làm rõ một số khía
cạnh về vai trò của con người và vũ khí trong chiến tranh.

Cuốn sách Xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng sẵn sàng chiến đấu
của tác giả M.V. Ph Run-đe [92] cũng là một công trình nghiên cứu chuyên
sâu và trình bày một cách hệ thống các vấn đề liên quan đến việc xây dựng
quân đội và củng cố quốc phòng như sự cần thiết, yêu cầu, nội dung, biện
pháp xây dựng quân đội và củng cố quốc phòng, tăng cường sức mạnh quân
sự nhằm chuẩn bị tốt nhất và sẵn sàng chiến đấu cao nhất để bảo vệ Tổ quốc.
Trong đó, tác giả chỉ rõ vai trò, ý nghĩa quyết định của việc chuẩn bị về con
người và VKTBKT, khoa học kỹ thuật đối với hoạt động quân sự. Đặc biệt, về
mối quan hệ biện chứng giữa con người và vũ khí trong hoạt động quân sự,
tác giả nhấn mạnh: “Đặc điểm của quân sự hiện đại là kỹ thuật được áp dụng
một cách rộng rãi và hết sức phức tạp. Ngoài sự am hiểu về kỹ thuật và tinh
thần giác ngộ, việc áp dụng kỹ thuật còn đòi hỏi mỗi chiến sĩ phải nhanh
nhẹn, hoạt bát, cơ động và chính xác trong động tác” [92, tr.365].


9
Một công trình nghiên cứu khoa học của tập thể tác giả là các tướng
lĩnh, sĩ quan, nhà khoa học quân sự Xô Viết, cuốn sách Những vấn đề phương
pháp luận của lý luận và thực tiễn quân sự do Thượng tướng Gien-tốp A.X
(chủ biên) [66]. Cuốn sách gồm 22 chương và chia làm 4 phần nghiên cứu
chuyên sâu về những vấn đề phương pháp luận quan trọng nhất của lý luận và
thực tiễn quân sự. Dưới ánh sáng của những biến chuyển sâu sắc trong đời
sống chính trị xã hội và những sự thay đổi căn bản trong lĩnh vực quân sự, các
tác giả nêu ra những kết luận có căn cứ khoa học cho hoạt động thực tiễn của
người chỉ huy quân sự, trong đó có việc giải quyết mối quan hệ giữa con
người và vũ khí.
Cuốn sách Vietnam - Dernières ré flexions sur une guerre (Việt Nam Suy nghĩ cuối cùng về chiến tranh) của Bernard Fall [165] đã trình bày một
cách khái quát chặng đường 30 năm chiến tranh giải phóng của nhân dân Việt
Nam dưới sự lãnh đạo của Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam. Tác giả
nhấn mạnh, những thắng lợi vẻ vang của dân tộc Việt Nam gắn liền với vai trò

to lớn và có ý nghĩa quyết định của Hồ Chí Minh - Người hoạch định và
quyết định những chiến lược và sách lược quan trọng trong những thời điểm
quyết định. Đặc biệt, theo tác giả thành công lớn nhất của Hồ Chí Minh là đã
phát huy sức mạnh con người, sức mạnh của dân tộc tạo ra sức mạnh tổng
hợp hơn hẳn đối phương để giành chiến thắng.
Tái hiện lại bối cảnh chiến tranh Việt Nam, cuốn sách Genesis of a
tragedy: The historical background to the Vietnam War (Nguồn gốc của bi
kịch: thông tin căn bản về lịch sử của chiến tranh Việt Nam) của P.J. Honey
[175] đã dành hẳn một chương để luận giải làm rõ vai trò lãnh đạo của Hồ Chí
Minh và Võ Nguyên Giáp trong việc động viên và phát huy sức người, sức
của, sức mạnh của nhân dân Việt Nam cho trận chiến quyết định ở Điện Biên
Phủ, đồng thời tranh thủ sự giúp đỡ của quốc tế tạo ra sự vượt trội về lực
lượng và vũ khí trang bị, cùng với chiến lược chắc chắn, lòng dũng cảm hy


10
sinh của con người nên đã giành được thắng lợi huyền thoại trong cuộc kháng
chiến chống thực dân Pháp xâm lược.
Nhìn nhận cuộc chiến tranh Việt Nam dưới góc độ là một cuộc chiến
tranh hậu cần, cuốn sách A War of Logistics: Parachutes and Porters in
Indochina, 1945-1954 (Chiến tranh Hậu cần: Dù và Người khuân vác ở Bán
đảo Đông Dương, 1945-1954) của Charles R. Shrader [164], đã đánh giá, so
sánh cuộc đọ sức giữa những đoàn người vận chuyển lương thực, thực phẩm,
thuốc men và vũ khí trang bị của cả hai bên tham chiến. Theo tác giả, trong
cuộc đọ sức ấy, mặc dù vũ khí trang bị cũng như điều kiện vật chất thua kém
hơn đối phương rất nhiều, nhưng Việt Nam đã giành được thắng lợi. Tác giả
khẳng định, thắng lợi của Việt Nam là nhờ có lãnh tụ Hồ Chí Minh với đường
lối lãnh đạo sáng suốt, biết phát huy sức mạnh của con người, của tinh thần
đoàn kết, đức hy sinh, lòng dũng cảm và ý chí quyết tâm, lại biết tận dụng sự
ủng hộ giúp đỡ của quốc tế nên đã tạo ra ưu thế và giành được thắng lợi.

Bên cạnh những công trình nghiên cứu chuyên sâu kể trên, còn có
nhiều công trình nghiên cứu khác dưới góc độ bài báo khoa học bàn về mối
quan hệ giữa con người và vũ khí trong hoạt động quân sự. Tiêu biểu như bài
viết Phê phán quan niệm tư sản về mối quan hệ giữa con người và vũ khí của
tác giả A. Pu-pơ-cô [1]. Bằng lý luận khoa học sắc bén, minh chứng thực tiễn
sinh động, tác giả đã đấu tranh phê phán quan điểm của các học giả tư sản về
mối quan hệ giữa con người và vũ khí, khi họ đặt tách biệt con người với
VKTBKT, tuyệt đối hóa vai trò kỹ thuật quân sự trong đấu tranh vũ trang, cổ
vũ chạy đua vũ trang. Trên cơ sở học thuyết quân sự của chủ nghĩa Mác Lênin, tác giả khẳng định: Thế giới quan Cộng sản, tinh thần quốc tế vô sản
và tinh thần yêu Tổ quốc xã hội chủ nghĩa (XHCN) được biểu hiện là sức
mạnh tinh thần của quân nhân trong quân đội và hạm đội giữ vai trò quyết
định trong điều kiện chiến tranh hiện đại.
Bài viết Không được xem nhẹ vũ khí kỹ thuật thấp của tác giả Cảnh Hải
Châu, An Quốc Hoa [32], bên cạnh việc chỉ rõ ưu thế cùng với chi phí cao của


11
vũ khí trang bị hiện đại trong chiến tranh, các tác giả cũng nhấn mạnh tới vai
trò và những ưu thế không thể xem nhẹ của vũ khí kỹ thuật thấp, đồng thời
khẳng định trong chiến tranh kể cả chiến tranh hiện đại không phải lúc nào
cũng “lấy công nghệ cao trị công nghệ cao” mà vẫn có thể thực hiện được
việc “lấy yếu thắng mạnh”. Từ đó, tác giả kết luận, trong chiến tranh và trên
chiến trường vũ khí kỹ thuật thấp có thể tác chiến sát cánh cùng vũ khí kỹ
thuật cao.
Khẳng định con người và vũ khí là hai yếu tố cơ bản, không thể tách rời
trong sức mạnh chiến đấu của lực lượng vũ trang, sức mạnh quân sự, bài viết
Thực hiện sự kết hợp tốt nhất giữa con người và vũ khí của tác giả Mao Hiển
Bằng [10] cho rằng, để nâng cao sức mạnh chiến đấu của quân đội chẳng
những phải coi trọng bản thân từng yếu tố mà còn phải coi trọng sự kết hợp
giữa các yếu tố. Theo tác giả, muốn kết hợp một cách tốt nhất giữa con người

và vũ khí, trước hết, phải tìm kiếm và kết hợp những con người ưu tú nhất với
những vũ khí tiên tiến nhất. Đồng thời, cần phải tăng cường giáo dục, huấn
luyện con người - đây là cầu nối để kết hợp giữa con người và vũ khí. Tác giả
nhấn mạnh, vấn đề mấu chốt và hiệu quả của việc kết hợp này được thể hiện
trực tiếp trong thời chiến. Do đó, trong thời bình cần giáo dục và huấn luyện
cho con người như trong thực tiễn chiến đấu để nâng cao bản lĩnh và tinh thần
cũng như kỹ năng của họ.
Ngoài những công trình tiêu biểu trên đây, có thể kể đến một số công
trình khác cũng đã ít nhiều bàn đến mối quan hệ giữa con người và vũ khí
trong hoạt động quân sự, như bài viết Nhân tố con người trong tác chiến liên
hợp của quân đội Mỹ của tác giả Thái Diên Đông [58], bài viết Hợp nhất con
người với trang bị trong huấn luyện sát chiến đấu thực tế của lực lượng tên
lửa phòng không của tác giả Trương Diệc Trì [136], bài viết Liên kết giữa con
người và computer - chìa khóa để xây dựng hệ thống chỉ huy lực lượng của
tác giả A.Reznichenko [2]…


12
Nhìn chung, các công trình nghiên cứu của các tác giả nước ngoài trên
đây đã ít nhiều bàn luận, làm rõ vai trò, mối quan hệ, sự tác động qua lại giữa
con người và vũ khí trong hoạt động quân sự dưới các góc độ, phương diện
khác nhau.
1.1.2. Những công trình nghiên cứu của các tác giả trong nước
Mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong hoạt động quân sự nói
chung và trong tư tưởng Hồ Chí Minh nói riêng cũng là đề tài thu hút được
nhiều nhà chính trị, nhà tư tưởng, nhà khoa học và các tướng lĩnh, sĩ quan
quân đội quan tâm nghiên cứu. Nhiều công trình liên quan đến vấn đề này đã
được công bố và rất có giá trị tham khảo đối với luận án.
- Những công trình nghiên cứu liên quan đến mối quan hệ giữa con
người và vũ khí trong hoạt động quân sự

Cuốn sách Lịch sử kỹ thuật quân sự Việt Nam trong kháng chiến chống
thực dân Pháp (1945 - 1954) của Viện Lịch sử Quân sự Việt Nam [24] đã
trình bày sự phát triển của ngành kỹ thuật quân sự Việt Nam trong cuộc kháng
chiến chống thực dân Pháp xâm lược. Đặc biệt, cuốn sách làm rõ những quan
điểm, tư tưởng chỉ đạo cơ bản của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản
Việt Nam trong việc tìm kiếm các nguồn vũ khí cho cách mạng. Qua đó, cuốn
sách làm nổi bật vai trò của con người trong việc nghiên cứu, chế tạo, sản
xuất và sử dụng VKTBKT quân sự, góp phần to lớn tạo nên sức mạnh tổng
hợp cho cách mạng Việt Nam để giành thắng lợi.
Tiếp cận từ góc độ triết học, cuốn sách Quan hệ giữa con người và vũ
khí trong chiến tranh hiện đại của Vũ Quang Tạo [121] đã luận giải mối quan
hệ giữa con người và vũ khí trong chiến tranh hiện đại - chiến tranh sử dụng
VKCNC. Theo tác giả, trong chiến tranh hiện đại, vai trò của con người
không những không giảm đi mà ngày càng tăng lên do những đòi hỏi ngày
càng cao của việc chế tạo và sử dụng vũ khí hiện đại. Do đó, để chống lại
cuộc tiến công của địch bằng VKCNC, bảo vệ vững chắc Tổ quốc thì cần phải
hoàn thiện hơn nữa mối quan hệ giữa con người và vũ khí. Trên cơ sở luận


13
giải, làm rõ vai trò của con người và vũ khí, tác giả đề xuất một số giải pháp
nhằm giải quyết tốt mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong chiến tranh
bảo vệ Tổ quốc.
Bộ sách Lịch sử Tư tưởng quân sự Việt Nam của Viện Lịch quân sự
Việt Nam, gồm 5 tập [15, 16, 17, 18, 19]. Đây là một công trình khoa học
quân sự chuyên sâu, tổng kết và trình bày một cách hệ thống, chi tiết những tư
tưởng quân sự lớn của dân tộc Việt Nam từ thế kỷ thứ III Tr.CN cho đến năm
1975. Thông qua việc khái quát và phân tích những quan điểm, tư tưởng quân
sự của các nhà tư tưởng quân sự kiệt xuất của dân tộc như Lê Hoàn, Lý
Thường Kiệt, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Nguyễn Trãi, Nguyễn Huệ…, bộ sách

đã làm nổi bật tính độc đáo, sáng tạo và tài thao lược quân sự của các tướng
lĩnh và nhân dân Việt Nam trong đấu tranh bảo vệ Tổ quốc. Đặc biệt ở tập IV
của bộ sách đã nêu khá rõ những tư tưởng quân sự lớn của Đảng và Chủ tịch
Hồ Chí Minh trong việc xây dựng đường lối quân sự và chỉ đạo cuộc kháng
chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ (1945-1975), trong đó có tư tưởng
về phát huy tinh thần tự lực cánh sinh, dựa vào sức mình là chính, đồng thời
tranh thủ sự ủng hộ, giúp đỡ của quốc tế; tư tưởng về bạo lực cách mạng và
nghệ thuật quân sự trong khởi nghĩa vũ trang và chiến tranh cách mạng; tư
tưởng về xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân…
Là kết quả nghiên cứu và tổng kết lịch sử phát triển ngành kỹ thuật và
khoa học công nghệ quân sự Việt Nam qua các thời kỳ, cuốn sách Đặc trưng
công nghệ quân sự Việt Nam qua các thời kỳ cách mạng của Trương Khánh
Châu và Lê Thế Mẫu [34] đã trình bày sự ra đời và phát triển của công nghệ
quân sự Việt Nam, chủ yếu là sự phát triển của vũ khí trang bị. Thông qua
việc phân tích sự ra đời và phát triển của vũ khí quân sự Việt Nam, từ những
vũ khí thô sơ thời Hùng Vương đến những loại vũ khí được chế tạo có sử
dụng thuốc nổ hay còn gọi là hỏa khí vào cuối thời nhà Trần, đến các loại vũ
khí hiện đại trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, tác
giả khái quát nên những đặc trưng cơ bản của công nghệ quân sự Việt Nam,


14
mà nổi bật là sự sáng tạo trong tìm kiếm nguồn vũ khí để trang bị cho lực
lượng vũ trang và nhân dân; nghệ thuật kết hợp sử dụng đan xen, đa dạng
nhiều loại vũ khí trong chiến đấu; sự thông minh, sáng tạo, linh hoạt trong sử
dụng và phát huy uy lực của vũ khí...
Cuốn sách Phát triển nguồn nhân lực quân sự chất lượng cao đáp ứng
yêu cầu hiện đại hóa Quân đội nhân dân Việt Nam của Đỗ Văn Dạo [40] đã
đề cập đến những vấn đề lý luận, thực tiễn và giải pháp phát triển nguồn nhân
lực quân sự chất lượng cao đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa quân đội. Theo tác

giả, trong bối cảnh hiện nay, hiện đại hóa quân đội đang đặt ra yêu cầu cấp
bách nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền,
thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ… Hiện đại hóa không phải là xây dựng quân
đội nhà nghề, lấy vũ khí trang bị làm yếu tố quyết định mà xây dựng một
quân đội thực sự cách mạng, chính quy, tinh nhuệ phải lấy chất lượng con
người làm then chốt. Vì vậy, hiện đại hóa quân đội cần phải hiện đại hóa cả
con người, vũ khí trang bị, cơ cấu tổ chức biên chế và nghệ thuật quân sự…
Ngoài ra, còn một số bài viết trên các tạp chí khoa học rất có giá trị liên
quan đến mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong hoạt động quân sự như
bài viết Mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong chiến tranh - nhìn từ góc
độ lịch sử dân tộc của Hoàng Xuân Nhiên [110] đã nghiên cứu, thống kê và
luận giải mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong chiến tranh từ góc độ
lịch sử. Cụ thể, tác giả đi sâu phân tích việc giải quyết mối quan hệ giữa con
người và vũ khí trong suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước của dân
tộc từ khi khai quốc mở nước, chống giặc ngoại xâm đến chiến tranh bảo vệ
Tổ quốc trong thời kỳ mới. Trong đó, tác giả khẳng định một cách nhất quán
con người là nhân tố giữ vai trò quyết định trong hoạt động quân sự.
Bài viết Bàn về yếu tố chính trị tinh thần trong chiến lược bảo vệ Tổ
quốc thời kỳ mới của tác giả Đỗ Đức Tuệ [139] đã chỉ rõ vai trò hết sức quan
trọng và sự cần thiết phải bồi dưỡng nhân tố chính trị tinh thần cho quân đội
và nhân dân trong chiến lược bảo vệ Tổ quốc thời kỳ mới. Tác giả đặc biệt


15
nhấn mạnh tới việc giáo dục, bồi dưỡng tình cảm, lòng yêu nước, niềm tin, ý
chí quyết tâm và sự trung thành của cán bộ, chiến sĩ quân đội và nhân dân đối
với Đảng, Nhà nước. Đồng thời, nêu cao cảnh giác cách mạng, kiên quyết đấu
tranh chống lại âm mưu thù đoạn chống phá của các thế lực thù địch để củng
cố và giữ vững niềm tin và quyết tâm chiến đấu bảo vệ Tổ quốc của quân đội
và nhân dân.

Bài viết Quan điểm của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh về mối quan hệ
giữa con người và vũ khí trang bị kỹ thuật của Dương Hồng Anh [5] cũng
phân tích làm rõ quan điểm của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh - vị tướng quân
sự, chính trị song toàn, người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh về
mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong hoạt động quân sự. Theo tác giả
phân tích, quan điểm của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh luôn có sự thống nhất
cao cả về lý luận cũng như chỉ đạo thực tiễn, đó là con người giữ vai trò quyết
định đối với vũ khí kỹ thuật trong hoạt động quân sự. Theo đó, tác giả khẳng
định “Kỹ thuật là rất quan trọng, nhưng yếu tố quyết định là tinh thần, là con
người” [5, tr.70]. Tác giả cũng nhấn mạnh, vũ khí kỹ thuật là do con người
làm ra và phải do con người sử dụng. Kỹ thuật ngày càng tinh xảo, phức tạp
thì vai trò của con người càng quan trọng. Cho nên, đầu tư hiện đại hóa quân
đội là cần thiết, nhưng việc giữ vững bản chất cách mạng của Quân đội lại là
nhân tố quan trọng hơn và có ý nghĩa quyết định.
Bài viết Quan điểm của Đại tướng Hoàng Văn Thái về mối quan hệ
giữa con người và vũ khí trong chiến tranh cách mạng của Ngô Nhật Dương
và Nguyễn Văn Quang [42] đã nêu và phân tích những quan điểm cơ bản của
Đại tướng Hoàng Văn Thái - Tổng Tham mưu trưởng đầu tiên của Quân đội
nhân dân Việt Nam, người học trò ưu tú của Chủ tịch Hồ Chí Minh về mối
quan hệ giữa con con người và vũ khí trong chiến tranh cách mạng. Các tác
giả của bài viết nhấn mạnh: theo quan điểm của Đại tướng Hoàng Văn Thái,
con người và vũ khí, kỹ thuật và chính trị là một khối thống nhất. Hai mặt đó
đều có vị trí và tác dụng của nó, đồng thời chúng có sự tác động qua lại lẫn


16
nhau. Chính trị bảo đảm phương hướng phát triển đúng đắn cho kỹ thuật, con
người là trung tâm và làm chủ kỹ thuật…
Liên quan đến mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong hoạt động
quân sự, bước đầu đã có một số luận án, luận văn lấy đó làm đề tài nghiên

cứu. Tiêu biểu như Luận án Phó Tiến sĩ Triết học Mối quan hệ giữa con
người và vũ khí trong sức mạnh chiến đấu của Quân đội nhân dân Việt Nam
hiện nay của Phạm Thanh Sơn [120]. Từ góc độ triết học, tác giả đi sâu luận
giải bản chất, vai trò mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong sức mạnh
chiến đấu của quân đội. Trên cơ sở đó, tác giả đề xuất một số phương hướng,
giải pháp chủ yếu nâng cao hiệu quả của việc giải quyết mối quan hệ giữa con
người và vũ khí trong sức mạnh chiến đấu của Quân đội nhân dân Việt Nam
hiện nay.
Luận án Phó Tiến sĩ Khoa học Quân sự Nâng cao chất lượng nhân tố
con người trong sức mạnh chiến đấu của Quân đội nhân dân Việt Nam hiện
nay của Hoàng Quang Đạt [56] đi sâu phân tích, luận giải và làm rõ về nhân
tố con người trong sức mạnh chiến đấu của quân đội. Theo tác giả, nhân tố
con người trong sức mạnh chiến đấu của quân đội bao gồm sức mạnh của cá
nhân con người riêng lẻ và sức mạnh tổng hợp của tập thể con người với đầy
đủ những phẩm chất và năng lực đáp ứng yêu cầu đòi hỏi của hoạt động quân
sự. Về vai trò của nhân tố con người trong sức mạnh chiến đấu của quân đội,
tác giả khẳng định con người là chủ thể của quá trình chiến đấu, trực tiếp điều
khiển vũ khí và các phương tiện vật chất khác. Sự phát triển của công nghệ
hiện đại ngày nay chỉ có thể làm tăng lên gấp nhiều lần sức mạnh của con
người, nhưng hoàn toàn không thay thế được con người.
Luận án Tiến sĩ Triết học Vai trò ngày càng tăng của nhân tố tinh thần
quân đội nhân dân Việt Nam trong bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa hiện nay
của Đào Huy Hiệp [67] đã phân tích, luận giải làm rõ khái niệm, đặc điểm,
vai trò nhân tố chính trị tinh thần của quân đội; đồng thời nghiên cứu làm rõ
thực trạng, những yêu cầu mới đặt ra và những giải pháp cơ bản nhằm xây


17
dựng và phát huy nhân tố tinh thần của Quân đội nhân dân Việt Nam trong
bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Về mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong hoạt

động quân sự, tác giả khẳng định: Sức mạnh chiến đấu của quân đội cách
mạng là sức mạnh tổng hợp của những yếu tố vật chất và tinh thần. Đó là sự
thống nhất biện chứng của các yếu tố cơ bản: quân số; biên chế tổ chức lực
lượng; tinh thần chiến đấu; ý thức kỷ luật; trình độ huấn luyện kỹ, chiến thuật
quân sự; trình độ khoa học nghệ thuật quân sự; số lượng và chất lượng
VKTBKT; năng lực tổ chức chỉ huy, quản lý của đội ngũ cán bộ… Các yếu tố
cơ bản trên đều có vị trí, vai trò nhất định. thường xuyên tác động lẫn nhau
tạo nên sức mạnh chiến đấu của quân đội. Vì vậy, để nâng cao sức mạnh
chiến đấu của quân đội, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN, không
chỉ quan tâm nâng cao chất lượng của từng yếu tố, mà còn phải rất coi trọng
nâng cao chất lượng tổng hợp của các yếu tố trong một chỉnh thể thống nhất,
đặc biệt là sự kết hợp giữa con người và vũ khí.
Luận án Tiến sĩ Sử học Việt Nam tranh thủ nguồn viện trợ quân sự của
các nước xã hội chủ nghĩa trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước
(1954-1975) của Nguyễn Văn Quyền [119] đã nghiên cứu, làm rõ bối cảnh
tình hình và yêu cầu về tranh thủ nguồn viện trợ quân sự từ các nước XHCN
trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ, cứu nước của nhân dân Việt Nam.
Đặc biệt, luận án đã làm rõ những quan điểm cơ bản của Đảng và Chủ tịch Hồ
Chí Minh về tranh thủ nguồn viện trợ quân sự của các nước xã hội chủ nghĩa
cũng như những hoạt động thực tiễn trong việc tranh thủ nguồn viện trợ và
kết quả viện trợ thực tế của các nước xã hội chủ nghĩa cho Việt Nam từ năm
1954 đến năm 1975.
Nhìn chung, những công trình nghiên cứu trên đây của các tác giả trong
nước đã ít nhiều để cập đến mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong hoạt
động quân sự ở nhiều khía cạnh khác nhau tùy theo mục đích nghiên cứu. Đây
là những công trình rất có giá trị để luận án tham khảo khi luận giải làm rõ tư


18
tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong hoạt động

quân sự.
- Những công trình nghiên cứu liên quan đến tư tưởng Hồ Chí Minh về
mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong hoạt động quân sự
Với tư cách là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho mọi hành động của
Đảng, tư tưởng Hồ Chí Minh nói chung và tư tưởng về mối quan hệ giữa con
người và vũ khí trong hoạt động quân sự nói riêng luôn thu hút sự quan tâm
nghiên cứu của nhiều tổ chức và cá nhân. Nhiều công trình nghiên cứu liên
quan đến đề tài luận án, rất có giá trị đã được công bố. Nổi bật là các công
trình nghiên cứu sau:
Cuốn sách Hồ Chủ tịch và những vấn đề quân sự của cách mạng Việt
Nam của Trường Chinh [35] đã trình bày một cách khái quát tư tưởng quân sự
cơ bản của Hồ Chí Minh, bao gồm những quan điểm về bạo lực cách mạng và
đấu tranh vũ trang, về chiến tranh nhân dân, xây dựng lực lượng vũ trang
nhân dân và căn cứ địa cách mạng… Đặc biệt, tác giả có nhấn mạnh và làm rõ
quan điểm “Người trước, súng sau” của Hồ Chí Minh trong xây dựng lực
lượng vũ trang cũng như tiến hành đấu tranh vũ trang cách mạng. Tác giả cho
rằng, quan điểm đặc sắc đó của Người đã là kim chỉ nam chỉ đạo mọi hoạt
động lý luận cũng như thực tiễn xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng, góp
phần to lớn trong việc phát huy sức mạnh tổng hợp của cả dân tộc để giành
chiến thắng trong cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc vĩ đại.
Cuốn sách Những nhận thức cơ bản về Tư tưởng Hồ Chí Minh của
Phạm Văn Đồng [59] đã trình bày một cách có hệ thống nguồn gốc, quá trình
hình thành và phát triển cùng những nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí
Minh về Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội; về Đảng Cộng sản
Việt Nam; về Nhà nước; về nhân dân; về chủ nghĩa quốc tế vô sản… Đặc
biệt, cuốn sách đã khái quát những quan điểm chỉ đạo cơ bản của Hồ Chí
Minh trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm
lược, bảo vệ Tổ quốc. Trong đó, tác giả nhấn mạnh tới phương châm chỉ đạo

19
kháng chiến rất đặc sắc của Hồ Chí Minh, đó là kháng chiến toàn dân, toàn
diện; phát huy sức mạnh toàn dân tộc vừa kháng chiến vừa kiến quốc, lấy ít
địch nhiều, lấy yếu thắng mạnh, vừa kháng chiến vừa xây dựng lực lượng,
giành thắng lợi từng bước tiến tới giành thắng lợi hoàn toàn, v.v...
Cuốn sách Tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường cách mạng Việt Nam
của Võ Nguyên Giáp [63] đã trình bày khá chi tiết những nội dung cơ bản
của tư tưởng quân sự Hồ Chí Minh như tư tưởng về bạo lực cách mạng; tư
tưởng về khởi nghĩa vũ trang toàn dân; tư tưởng chiến tranh toàn dân, toàn
diện, trường kỳ, lấy sức mình là chính; tư tưởng về xây dựng lực lượng
chính trị và lực lượng vũ trang nhân dân… Về xây dựng lực lượng vũ trang
nhân dân, tác giả nhấn mạnh tới luận điểm “Người trước, súng sau” [63,
tr.255] và coi đây là phương hướng chiến lược trong xây dựng quân đội, xây
dựng lực lượng vũ trang.
Trên đây là những công trình nghiên cứu của những nhân chứng lịch
sử, những người học trò xuất sắc, cộng sự thân cận, gần gũi và đã cùng Chủ
tịch Hồ Chí Minh trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo và từng bước hiện thực hóa tư
tưởng của Người trong thực tiễn cách mạng Việt Nam, để đưa công cuộc đấu
tranh giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc của nhân dân Việt Nam đến thắng
lợi hoàn toàn. Những tác phẩm này đã trình bày một cách khách quan, toàn
diện, trung thực, đầy đủ nguồn gốc, quá trình hình thành, phát triển và nội
dung cơ bản của tư tưởng cách mạng, tư tưởng quân sự cũng như những công
hiến to lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh cho cách mạng Việt Nam. Vì thế, đây
là những tài liệu rất có giá trị đối với việc nghiên cứu đề tài luận án.
Ngoài ra, cuốn sách Tư tưởng quân sự Hồ Chí Minh của Viện Lịch sử
Quân sự Việt Nam [26] cũng giới thiệu một cách khá toàn diện và hệ thống tư
tưởng quân sự Hồ Chí Minh bao gồm từ nguồn gốc, quá trình hình thành và
phát triển, nội dung tư tưởng. Đặc biệt cuốn sách đã làm sáng tỏ tư tưởng Hồ
Chí Minh về cách mạng giải phóng dân tộc thuộc địa; về khởi nghĩa vũ trang
và chiến tranh cách mạng; về chiến tranh nhân dân và xây dựng lực lượng vũ

20
trang nhân dân; về nghệ thuật quân sự; về xây dựng căn cứ địa cách mạng và
hậu phương vững chắc, xây dựng nền quốc phòng toàn dân, v.v...
Cuốn sách Tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò nhân tố chính trị - tinh
thần trong chiến tranh của Nguyễn Mạnh Hưởng [87] đã trình bày tương đối
đầy đủ những vấn đề cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò nhân tố
chính trị tinh thần trong chiến tranh và yêu cầu vận dụng vào sự nghiệp bảo
vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Đặc biệt, dựa trên cơ sở truyền thống dân tộc,
quan điểm mácxít và tư tưởng Hồ Chí Minh, tác giả đã phân tích, luận giải
mối quan hệ giữa nhân tố chính trị tinh thần với các yếu tố khác trong chiến
tranh, nhất là với yếu tố vật chất, kỹ thuật. Theo tác giả, nhân tố chính trị tinh
thần thuộc về con người, nó là sức mạnh tổng hợp được tạo nên từ nhiều yếu
tố, như lập trường tư tưởng và ý chí quyết tâm của con người. Nó có quan hệ
mật thiết với các yếu tố khác, nhất là với VKTBKT.
Là một phần kết quả nghiên cứu của đề tài khoa học cấp Nhà nước
(KX.DL.92-12: Nghiên cứu một số vấn đề chiến lược trong lịch sử 30 năm
chiến tranh giải phóng (1945-1975)), cuốn sách Giải quyết một số vấn đề kỹ
thuật quân sự trong 30 năm kháng chiến (1945-1975) của Viện Lịch sử Quân
sự Việt Nam [25] đã trình bày một cách chi tiết, cụ thể đường lối, quan điểm
lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh
trong việc giải quyết các vấn đề về kỹ thuật quân sự, chủ yếu là vũ khí trang
bị trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, bảo vệ Tổ
quốc. Qua đó, cuốn sách nêu lên một số vấn đề có ý nghĩa chiến lược về kỹ
thuật quân sự trong 30 năm kháng chiến, làm cơ sở cho việc xây dựng và phát
triển ngành kỹ thuật quân sự của quân đội hiên nay.
Cuốn sách Hồ Chí Minh nhà chiến lược quân sự thiên tài của Viện
Lịch sử Quân sự Việt Nam [23] đã tập hợp những bài viết tiêu biểu của một
số đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các tướng lĩnh, sĩ quan quân đội, các

nhà khoa học trong và ngoài nước nghiên cứu về tư tưởng quân sự Hồ Chí
Minh. Các bài viết tập trung phân tích, luận giải, làm rõ những cống hiến vĩ