Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục: Đánh giá hiệu trưởng trường Trung học cơ sở theo chuẩn ở phòng giáo dục và đào tạo thành phố Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

DƯƠNG MINH TUẤN

ĐÁNH GIÁ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
THEO CHUẨN Ở PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
THÀNH PHỐ TUYÊN QUANG, TỈNH TUYÊN QUANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2017


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

DƯƠNG MINH TUẤN

ĐÁNH GIÁ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
THEO CHUẨN Ở PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
THÀNH PHỐ TUYÊN QUANG, TỈNH TUYÊN QUANG
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Phùng Thị Hằng

THÁI NGUYÊN - 2017

LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu khoa học độc lập mà tôi
rất tâm huyết dành nhiều thời gian và công sức tập trung nghiên cứu. Luận văn
sử dụng nhiều nguồn thông tin khác nhau, các thơng tin đã được chọn lọc, phân
tích, tổng hợp, xử lý; các số liệu sử dụng phân tích trong luận văn có nguồn gốc
rõ ràng; kết quả nghiên cứu trong luận văn này là hoàn toàn trung thực. Những
phần trích dẫn và tham khảo đều đúng theo của nghiên cứu khoa học. Nếu sai
tôi xin chịu trách nhiệm.
Tác giả luận văn
Dương Minh Tuấn

i


LỜI CẢM ƠN
Kết quả này có được là nhờ sự hướng dẫn của Phó Giáo sư - Tiến sĩ.
Phùng Thị Hằng, cô giáo là người đã đã trực tiếp hướng dẫn phương pháp
nghiên cứu khoa học, chỉ bảo tận tình, động viên, giúp đỡ tơi trong suốt
q trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn, em xin gửi lời cảm ơn sâu
sắc tới cô!
Chân thành cảm ơn trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên, Khoa sau đại
học của Đại học Sư phạm, Khoa Tâm lí Giáo dục cùng các thầy cô giáo đã tạo
điều kiện tốt nhất cho em học tập cũng như nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Cảm ơn các đồng chí lãnh đạo, chun viên Phịng Giáo dục và Đào tạo
thành phố Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang, Cán bộ, giáo viên, nhân viên các
trường THCS trên địa bàn thành phố Tuyên Quang đã tham gia đóng góp ý kiến,
cung cấp thơng tin cho tơi trong q trình điều tra, nghiên cứu.
Cảm ơn các anh, chị, các bạn học viên lớp cao học Quản lí giáo dục K23B Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã giúp đỡ, chia sẻ kinh nghiệm cùng tôi
trong suốt thời gian viết luận văn.

Mặc dù đã rất cố gắng nhưng chắc chắn luận văn sẽ khơng tránh khỏi
những thiếu sót, vì vậy rất mong được sự đóng góp ý kiến của thầy, cơ giáo,
các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Ngày 10 tháng 10 năm 2017
Tác giả luận văn
Dương Minh Tuấn

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii
MỤC LỤC............................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................ iv
DANH MỤC CÁC BẢNG ..................................................................................... v
MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1

1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu................................................................. 3
4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 4
6. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 4
7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4
8. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 6
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ
HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO CHUẨN .................. 7

1.1. Tổng quan về lịch sử nghiên cứu vấn đề ...................................................... 7
1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 7
1.1.2. Ở Việt Nam ................................................................................................ 8
1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................ 10
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục ........................................................................ 10
1.2.2. Hiệu trưởng, Chuẩn Hiệu trưởng............................................................. 13
1.2.3. Đánh giá, đánh giá Hiệu trưởng theo Chuẩn ........................................... 15
1.2.4. Quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng theo Chuẩn Hiệu trưởng ........ 16
1.3. Một số vấn cơ bản về quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng trường
THCS theo Chuẩn.................................................................................... 17
iii


1.3.1. Tiêu chí đánh giá Hiệu trưởng trường THCS.......................................... 17
1.3.2. Quy trình đánh giá ................................................................................... 22
1.3.3. Các hình thức đánh giá ............................................................................ 23
1.3.4. Các chủ thể đánh giá ................................................................................ 24
1.3.5. Yêu cầu đối với đánh giá Hiệu trưởng trường THCS theo Chuẩn .......... 24
1.3.6. Tầm quan trọng của việc đánh giá Hiệu trưởng trường THCS theo Chuẩn ...... 25
1.3.7. Phòng Giáo dục và Đào tạo với vai trò quản lý hoạt động đánh giá
Hiệu trưởng trường THCS theo Chuẩn ................................................. 26
1.3.8. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng
trường THCS theo Chuẩn ở phòng Giáo dục và Đào tạo........................ 33
Kết luận chương 1.............................................................................................. 37
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ HIỆU
TRƯỞNG TRƯỜNG THCS THEO CHUẨN Ở PHÒNG GIÁO DỤC VÀ
ĐÀO TẠO THÀNH PHỐ TUYÊN QUANG, TỈNH TUYÊN QUANG ............. 39

2.1. Khái quát về điều kiện kinh tế - xã hội và giáo dục THCS của thành
phố Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang ..................................................... 39

2.1.1. Khái quát về điều kiện kinh tế - xã hội.................................................... 39
2.1.2. Khái quát về giáo dục THCS thành phố Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang .... 40
2.2. Mục đích, nội dung và phương pháp khảo sát............................................ 43
2.2.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 43
2.2.2. Nội dung khảo sát .................................................................................... 43
2.2.3. Phương pháp khảo sát và phương thức xử lý số liệu .............................. 43
2.2.4. Đối tượng khảo sát và địa bàn khảo sát ................................................... 44
2.3. Kết quả khảo sát ......................................................................................... 45
2.3.1. Thực trạng về hoạt động đánh giá Hiệu trưởng trường THCS theo
Chuẩn ở Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Tuyên Quang, tỉnh
Tuyên Quang ............................................................................................ 45
2.3.2. Thực trạng về quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng trường
THCS theo Chuẩn ở Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Tuyên
Quang, tỉnh Tuyên Quang ....................................................................... 52

iv


2.3.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý hoạt động đánh giá
Hiệu trưởng trường THCS theo Chuẩn ở Phòng Giáo dục và Đào
tạo Thành phố Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang .................................... 60
2.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng các
trường THCS theo Chuẩn Hiệu trưởng tại thành phố Tuyên Quang ........... 63
2.4.1. Ưu điểm ................................................................................................... 63
2.4.2. Hạn chế .................................................................................................... 64
2.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế............................................................. 65
Kết luận chương 2.............................................................................................. 67
Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ HIỆU
TRƯỞNG TRƯỜNG THCS THEO CHUẨN Ở PHÒNG GIÁO DỤC VÀ
ĐÀO TẠO THÀNH PHỐ TUYÊN QUANG, TỈNH TUYÊN QUANG ............. 69

3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp .............................................................. 69
3.1.1. Đảm bảo tính đồng bộ ............................................................................. 69
3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn ............................................................................ 69
3.1.3. Đảm bảo tính kế thừa và phát triển ......................................................... 69
3.1.4. Đảm bảo tính khả thi ............................................................................... 70
3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng trường THCS
theo Chuẩn ở Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Tuyên Quang,
tỉnh Tuyên Quang ...................................................................................... 70
3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về Chuẩn Hiệu
trưởng và tầm quan trọng của việc đánh giá Hiệu trưởng trường THCS
theo Chuẩn ................................................................................................. 70
3.2.2. Lập kế hoạch quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng trường THCS
theo Chuẩn ................................................................................................. 73
3.2.3. Tổ chức bồi dưỡng kỹ năng đánh giá cho các đối tượng tham gia hoạt
động đánh giá Hiệu trưởng trường THCS theo Chuẩn ................................ 74

v


3.2.4. Đổi mới nội dung, hình thức tổ chức hoạt động đánh giá Hiệu trưởng
trường THCS theo Chuẩn ........................................................................... 76
3.2.5. Tăng cường cơ sở vật chất, nguồn tài chính phục vụ hoạt động đánh
giá Hiệu trưởng trường THCS theo chuẩn .................................................. 78
3.3. Kết quả khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các biện
pháp đề xuất ............................................................................................... 80
3.3.1. Mục đích .................................................................................................. 80
3.3.2. Đối tượng khảo sát................................................................................... 80
Kết luận chương 3.............................................................................................. 85
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..................................................................... 87

TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................. 91
PHỤ LỤC ...............................................................................................................

vi


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
CBQL

: Cán bộ quản lý

GD

: Giáo dục

GD&ĐT

: Giáo dục và đào tạo

GDP

: Tổng sản phẩm quốc nội

GV

: Giáo viên

KT-XH

: Kinh tế - Xã hội

TH

: Trung học

THCS

: Trung học cơ sở

TNCS HCM

: Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh

UBND

: Ủy ban nhân dân

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa

iv


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Thống kê đội ngũ CBQL bậc THCS ................................................. 41
Bảng 2.2: Thống kê về trình độ đội ngũ CBQL bậc THCS .............................. 42
Bảng 2.3: Cơ cấu đội ngũ CBQL bậc THCS năm học 2016-2017 ................... 42
Bảng 2.4. Đối tượng khảo sát và địa bàn khảo sát ............................................ 44
Bảng 2.5. Thực trạng về nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân

viên trường THCS về tầm quan trọng của việc đánh giá Hiệu
trưởng trường THCS theo Chuẩn .................................................... 45
Bảng 2.6. Đánh giá của các khách thể điều tra về việc thực hiện các nội
dung đánh giá, xếp loại Hiệu trưởng trường THCS theo
Chuẩn ở Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Tuyên Quang ...... 48
Bảng 2.7. Đánh giá của các khách thể điều tra về việc thực hiện quy
trình, hình thức đánh giá Hiệu trưởng trường THCS theo
Chuẩn ở Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Tuyên Quang ...... 50
Bảng 2.8. Đánh giá của các khách thể điều tra về kế hoạch quản lý hoạt
động đánh giá Hiệu trưởng trường THCS theo Chuẩn ở
Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Tuyên Quang, tỉnh
Tuyên Quang ................................................................................... 53
Bảng 2.9. Đánh giá của các khách thể điều tra về tổ chức thực hiện hoạt
động đánh giá Hiệu trưởng trường THCS theo Chuẩn ở
Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Tuyên Quang ..................... 55
Bảng 2.10. Đánh giá của các khách thể điều tra về việc chỉ đạo thực hiện
hoạt động đánh giá Hiệu trưởng trường THCS theo Chuẩn ở
Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Tuyên Quang ..................... 57
Bảng 2.11. Đánh giá của các khách thể điều tra về việc kiểm tra đánh giá
kết quả thực hiện hoạt động đánh giá Hiệu trưởng trường
THCS theo Chuẩn ở Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố
Tuyên Quang ................................................................................... 59
v


Bảng 2.12. Đánh giá của các khách thể điều tra về những yếu tố ảnh
hưởng đến công tác quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng
trường THCS theo Chuẩn ở Phòng Giáo dục và Đào tạo
thành phố Tuyên Quang .................................................................. 60
Bảng 3.1. Đối tượng khảo sát về tính cần thiết về tính khả thi của các

biện pháp đề xuất............................................................................. 80
Bảng 3.2. Đánh giá của các khách thể về tính cần thiết của các biện pháp
đề xuất ............................................................................................. 81
Bảng 3.3. Đánh giá của các khách thể về tính khả thi của các biện pháp
đề xuất ............................................................................................. 83

vi


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong Văn kiện của Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã nêu rõ về giải
pháp trực tiếp cho chiến lược phát triển nguồn nhân lực, đó là: “Đổi mới căn
bản, tồn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hố, xã
hội hố, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo
dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý là khâu then chốt.”.
Chỉ thị số 40/2004/CT-TW ngày 15 tháng 6 năm 2004 của Ban Bí thư
Trung ương Đảng về việc xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và
cán bộ quản lý giáo dục đã nhấn mạnh: “Mục tiêu là xây dựng đội ngũ nhà giáo
và cán bộ quản lý giáo dục được chuẩn hoá, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng,
đồng bộ về cơ cấu”.
Luật Giáo dục 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2009) đã nêu vai trò và trách
nhiệm của cán bộ quản lý giáo dục là: “Cán bộ quản lý giáo dục giữ vai trò
quan trọng trong việc tổ chức, quản lý, điều hành các hoạt động giáo dục”. Do
vậy, muốn phát triển giáo dục và đào tạo, điều quan trọng đầu tiên phải làm là
chăm lo xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục.
Ngày 15/4/2009, Bộ Chính trị đã ban hành Thơng báo Kết luận số 242TB/TW về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 2 (khoá VIII), phương
hướng phát triển giáo dục và đào tạo đến năm 2020, Đảng ta cũng đã xác định
7 nhiệm vụ, giải pháp phát triển giáo dục đến năm 2020 trong đó nhiệm vụ, giải
pháp thứ ba là: “phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục đủ về số

lượng, đáp ứng yêu cầu về chất lượng”.
Điều 61 Hiến pháp năm 2013 Nước Cộng hòa XHCN Việt Nam đã nêu:
“Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, phát triển
nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”; “Nhà nước ưu tiên đầu tư và thu hút các
nguồn đầu tư khác cho giáo dục; chăm lo giáo dục mầm non..nhà nước ưu tiên

1


phát triển giáo dục ở miền núi, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và
vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn..”
Hiện nay đánh giá, xếp loại cán bộ quản lý tại các trường học là công
việc được thực hiện thường xuyên, hằng năm; việc đánh giá được dựa trên hệ
thống các tiêu chuẩn về phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp; năng lực
chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm; năng lực quản lý nhà trường. Trong đó việc
đánh giá Hiệu trưởng các trường THCS có yếu tố ảnh hướng trực tiếp đến sự
phát triển của nhà trường, từ đó làm tốt nhiệm vụ của bậc giáo dục Trung học
cơ sở (THCS) là giúp học sinh củng cố, phát triển những kết quả của giáo dục
Tiểu học; có học vấn phổ thơng ở trình độ cơ sở và những hiểu biết ban đầu về
kĩ thuật và hướng nghiệp để tiếp tục học Trung học phổ thông, trung cấp học
nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động.
Để đổi mới quản lý giáo dục, ngoài việc quan tâm đến công tác phát triển
đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục thì việc xây dựng chuẩn và áp dụng chuẩn cho
đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, đặc biệt là đội ngũ Hiệu trưởng
các trường phổ thông đang được thực hiện trong những năm gần đây, ngày
22/10/2009 Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Thông tư số 29/2009/TTBGDĐT về việc ban hành Quy định Chuẩn Hiệu trưởng trường trung học cơ
sở, trưởng trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học để đánh
giá Hiệu trưởng các trường trung học theo chuẩn.
Nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới, phát triển giáo dục nói chung và bậc học
THCS nói riêng trong giai đoạn hiện nay, các cấp ủy, chính quyền và ngành

giáo dục của thành phố Tuyên Quang đã luôn chú trọng đến công tác đánh giá
cũng như việc, quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng trường THCS theo
Chuẩn Hiệu trưởng nhằm đánh giá đúng chất lượng đội ngũ Hiệu trưởng trường
THCS, qua đó góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục của thành
phố có bản lĩnh chính trị vững vàng, có trình độ và năng lực quản lý, đáp ứng
yêu cầu, nhiệm vụ.
2


Tuy nhiên, hoạt động đánh giá Hiệu trưởng theo Chuẩn vẫn cịn bộc lộ
những hạn chế, thiếu sót như: Việc thực hiện quy trình đánh giá Hiệu trưởng
trường THCS theo Chuẩn Hiệu trưởng đôi khi chưa bài bản, chưa đúng u
cầu; trong đánh giá đơi khi cịn cảm tính, thiếu khách quan, minh bạch, dẫn đến
đánh giá chưa chính xác, chưa hiệu quả; chưa thực sự lấy Chuẩn Hiệu trưởng
làm thước đo phẩm chất, năng lực để thực hiện các công tác quy hoạch, bổ
nhiệm, miễn nhiệm, điều động và luân chuyển cán bộ.
Vì vậy, việc nghiên cứu biện pháp quản lý hoạt động đánh giá Hiệu
trưởng trường THCS theo Chuẩn ở phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố
Tuyên Quang là rất quan trọng và cần thiết.
Với những lý do trên, chúng tôi lựa chọn vấn đề: “Đánh giá Hiệu trưởng
trường Trung học cơ sở theo Chuẩn ở Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố
Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang” làm đề tại luận văn để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề tài đề xuất một số biện
pháp quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng trường THCS theo Chuẩn ở
Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang, nhằm
góp phần nâng cao hiệu quả của công tác đánh giá Hiệu trưởng trường THCS
theo Chuẩn trong giai đoạn hiện nay.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu

Quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng trường THCS theo Chuẩn ở
Phòng Giáo dục và Đào tạo.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng trường THCS theo Chuẩn
ở Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang.
4. Giả thuyết khoa học
Công tác đánh giá Hiệu trưởng trường THCS theo Chuẩn ở Phòng Giáo
dục và Đào tạo thành phố Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang vẫn có những hạn
3


chế nhất định như: Quá trình đánh giá chưa bài bản, chưa đáp ứng đầy đủ các
yêu cầu theo Chuẩn; trong đánh giá đơi khi cịn cảm tính, thiếu khách quan...
Nếu đề xuất và thực hiện một cách đồng bộ các biện pháp quản lý hoạt động
đánh giá Hiệu trưởng trường THCS theo Chuẩn ở Phòng Giáo dục và Đào tạo
phù hợp với tình hình thực tiễn, thì có thể nâng cao hiệu quả của hoạt động này
ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng
trường THCS theo Chuẩn ở Phòng Giáo dục và Đào tạo.
5.2. Khảo sát thực trạng về quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng
trường THCS theo Chuẩn ở Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Tuyên
Quang, tỉnh Tuyên Quang.
5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng
trường THCS theo Chuẩn ở Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Tuyên
Quang, tỉnh Tuyên Quang.
6. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu và đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt
động đánh giá Hiệu trưởng trường THCS theo Chuẩn ở Phòng Giáo dục và Đào
tạo thành phố Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang.

Các số liệu sử dụng trong đề tài là những số liệu lấy từ nguồn số liệu của
Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Tuyên Quang từ năm học 2014-2015 đến
năm học 2016-2017.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu lý luận có liên quan đến
việc quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng trường THCS theo Chuẩn ở
Phòng Giáo dục và Đào tạo để xây dựng khung lý thuyết cho đề tài.

4


7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp quan sát
Quan sát việc triển khai hoạt động đánh giá Hiệu trưởng trường THCS
theo Chuẩn và quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng trường THCS theo
Chuẩn của cán bộ quản lý Phòng Giáo dục và Đào tạo, của Hiệu trưởng trường
THCS thành phố Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang để thu thập thông tin thực
tiễn cho đề tài.
7.2.2. Phương pháp phỏng vấn
Trao đổi, phỏng vấn một số cán bộ quản lý cấp Phòng, Hiệu trưởng
trường THCS, các giáo viên để thu thập thông tin về việc quản lý hoạt động
đánh giá Hiệu trưởng trường THCS theo Chuẩn ở Phòng Giáo dục và Đào tạo
thành phố Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang.
7.2.3. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
Xây dựng các bảng hỏi đối với cán bộ quản lý Phòng Giáo dục và Đào
tạo, Hiệu trưởng trường THCS thành phố Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang để
thu thập thông tin cho đề tài, chẳng hạn: Nhận thức của cán bộ quản lý Phòng
Giáo dục và Đào tạo về tầm quan trọng của việc đánh giá Hiệu trưởng theo
Chuẩn, về quy trình đánh giá Hiệu trưởng theo Chuẩn,...

7.2.4. Phương pháp chuyên gia
Xin ý kiến các chuyên gia, các cán bộ quản lý giáo dục có nhiều kinh
nghiệm để phân tích và nhận định về quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng
trường THCS theo Chuẩn ở Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Tuyên Quang,
tỉnh Tuyên Quang.
7.2.5. Phương pháp nghiên cứu hồ sơ lưu trữ
Nghiên cứu hồ sơ, tài liệu có liên quan đến quản lý hoạt động đánh giá
Hiệu trưởng trường THCS theo Chuẩn ở Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố
Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang để thu thập thông tin cho đề tài.
5


7.3. Các phương pháp thống kê toán học
Xử lý các kết quả nghiên cứu bằng việc sử dụng phần mềm tin học và sử
dụng bảng biểu, sơ đồ để biểu đạt các kết quả nghiên cứu.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu; Kết luận và Khuyến nghị; Tài liệu tham khảo; Phụ
lục, Nội dung của luận văn được cấu trúc thành 03 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng
trường THCS theo Chuẩn.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng trường
THCS theo Chuẩn ở Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Tuyên Quang, tỉnh
Tuyên Quang.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng trường
THCS theo Chuẩn ở Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Tuyên Quang, tỉnh
Tuyên Quang.

6

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ
HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO CHUẨN
1.1. Tổng quan về lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Trên thế giới
Có nhiều nghiên cứu về chất lượng Hiệu trưởng trường phổ thơng ở
nhiều góc độ khác nhau nhưng chủ yếu xung quanh những vấn đề: Làm thế nào
để tuyển được Hiệu trưởng có chất lượng tốt bổ nhiệm cho các trường để đảm
bảo cho các trường thành công. Các chuẩn Hiệu trưởng đặt ra những yêu cầu,
tiêu chí mà Hiệu trưởng cần đạt được để có thể thực hiện tốt nhiệm vụ Hiệu
trưởng. Tất cả những nghiên cứu về các chủ đề trên đều với mục đích nâng cao
chất lượng nhà quản lý hay chất lượng Hiệu trưởng để đáp ứng với nhiệm vụ
quản lý nhà trường trong giai đoạn hiện nay.
Chuẩn Hiệu trưởng được xác định theo những công việc và những nhiệm
vụ cụ thể mà người Hiệu trưởng phải thực hiện trong nhà trường, đó là cách xây
dựng chuẩn Hiệu trưởng do hiệp hội Hiệu trưởng bang New Jersey- Hoa Kỳ phát
triển năm 2002. Bộ chuẩn này cấu thành từ 6 chuẩn tương đối riêng biệt nhau,
tương ứng với những công việc cụ thể của Hiệu trưởng. Nội dung mỗi chuẩn có
hai phần: Yêu cầu của chuẩn và những chiến lược hành động.
Theo cách tiếp cận khác, chuẩn Hiệu trưởng do Bộ Giáo dục Bắc
Carolida- Hoa Kỳ phê duyệt năm 1998 được xây dựng theo các yêu cầu và tiêu
chí đánh giá về chỉ số thành tích của nhà trường. Trong chuẩn nêu ra các lĩnh
vực cần đánh giá: Tầm nhìn; Thành tích học tập cao; Nhà trường an toàn và
trật tự, giáo viên, quản trị viên và nhân sự có chất lượng tốt; Vận hành hiệu
quả và hiệu lực. Trong mỗi lĩnh vực lại nêu ra những yêu cầu cụ thể [29].
Chuẩn Hiệu trưởng của Newzeland có hai phần cơ bản, phần thứ nhất là
những nhiệm vụ và bổn phận của Hiệu trưởng, phần thứ hai là những yêu cầu cá
7

nhân của Hiệu trưởng , trong phần hai này chia nhỏ những yêu cầu theo ba lĩnh
vực: kỹ năng, tri thức, phẩm chất cá nhân.
Tại Singapore, SEM - với Mô hình quản lý trường học ưu việt, đề cập đến
lãnh đạo nhà trường tài năng với các tiêu chí: “Người lãnh đạo phải nêu gương
sáng, có khả năng lãnh đạo, hiểu rõ mục đích, tơn trọng, khuyến khích nhân
viên. Một người lãnh đạo lĩnh hội được sứ mệnh của trường học với các mục
tiêu cụ thể, năng lực lãnh đạo tốt, và sự thông cảm cũng như tôn trọng đồng
nghiệp sẽ là động lực cho những người khác noi theo. Với vai trị của mình,
Hiệu trưởng phải vạch ra một tầm nhìn đối với những thành tích, kết quả dự
định đạt được và tạo ra một môi trường học tập lý tưởng cho học sinh và cả
giáo viên. Hiệu trưởng cần duy trì liên tục mục đích tăng cường năng lực cho
giáo viên để đối mặt với thử thách hiện tại và tương lai và ln phấn đấu vì sự
phát triển để hướng tới nền giáo dục toàn diện cho học sinh và giáo viên”.
Trong mơ hình này, lãnh đạo nhà trường được xếp vào tiêu chí số một [29].
Như vậy, vấn đề đánh giá Hiệu trưởng nói chung đã được đề cập đến ở
nhiều nước khác nhau trên thế giới. Có thể thấy, Chuẩn Hiệu trưởng của các
nước trên thế giới được xây dựng dựa trên các quy định về chức năng, nhiệm
vụ, quyền hạn của người Hiệu trưởng; hệ thống Chuẩn Hiệu trưởng là hệ thống
văn bản quy định các tiêu chuẩn, tiêu chí về năng lực sư phạm, năng lực kiểm
soát, năng lực lãnh đạo, năng lực tổ chức; những kỹ năng, tri thức, phẩm chất
cá nhân của người Hiệu trưởng. Tuy nhiên, Chuẩn và quy trình đánh giá Hiệu
trưởng theo Chuẩn ở từng cấp học cụ thể, đặc biệt là vấn đề đo lường cịn ít
được đề cập đến trong các cơng trình nghiên cứu.
1.1.2. Ở Việt Nam
Các cơng trình nghiên cứu về quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng
trường THCS theo Chuẩn còn hạn chế, đa số tập trung nghiên cứu về các vấn đề
phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trong các nhà trường, chất lượng đội ngũ cán bộ
quản lý hiện nay. Có một số cơng trình của một số tác giả bàn về kiểm tra, đánh
8

giá như: “Đánh giá trong quản lý” của tác giả Trần Bá Hoành (1997), “Một số
tiếp cận mới về khoa học quản lý và việc vận dụng vào quản lý giáo dục” của tác
giả Đặng Quốc Bảo (1995), “Quản lý lãnh đạo và nhà trường” tác giả Nguyễn
Văn Lê (1997)… Các tác giả này đã nghiên cứu vấn đề kiểm tra, đánh giá một
cách tương đối cụ thể. Các tác giả đã làm rõ mục tiêu, nguyên tắc quy trình, hình
thức kiểm tra, đánh giá như là cơ sở lý luận giúp cho vấn đề nghiên cứu về đánh
giá được sáng tỏ.
Một số luận án Tiến sĩ đã nghiên cứu những vấn đề liên quan đến Hiệu
trưởng, chẳng hạn: Luận án của Khăm Keo Vông Phila (1996), “Nghiên cứu
phẩm chất, nhân cách người Hiệu trưởng trường TH”; Luận án của Đỗ Ngọc
Bích (1989), “Cải tiến cơng tác kiểm tra q trình dạy học và giáo dục của Hiệu
trưởng trường phổ thông cơ sở”; Luận án của Trịnh Thị Hồng Hà (2009),
“Đánh giá Hiệu trưởng trường TH Việt Nam theo hướng chuẩn hóa”. Trong
nước cũng chưa có đề tài nào về đánh giá chất lượng quản lý dạy - học của
người Hiệu trưởng trường THCS.
Cách tiếp cận truyền thống và phổ biến ở nước ta khi xây dựng chuẩn
hoặc quy trình đánh giá yếu tố con người tuy được giải thích bằng nhiều hình
thức nhưng thực chất đều là tạo lập một mơ hình nhân cách tương ứng, thường
có cấu trúc 2-3 phần, thí dụ: Năng lực - phẩm chất, hoặc kiến thức - kĩ năng,
hoặc tư tưởng - đạo đức. Cách làm này được áp dụng cho mọi thứ chuẩn về con
người, không phân biệt được rõ ràng những yêu cầu hay đòi hỏi của chuẩn.
Nghiên cứu hiệu quả lao động quản lý, đánh giá năng lực thực hiện và
đánh giá hiệu quả động quản lý: Theo Trần Kiểm: “Hiệu quả lao động quản lý
giáo dục là kết quả do lao động của chủ thể quản lý mang lại, nó có tác dụng
trong tồn bộ q trình quản lý” [17].
Kể từ khi Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Thông tư số 29/2009/TTBGDĐT, ngày 22/10/2009 về việc ban hành Quy định Chuẩn Hiệu trưởng trường

9

trung học để đánh giá Hiệu trưởng trường trung học cơ sở, trường trung học phổ
thông và trường phổ thông có nhiều cấp học thuộc hệ thống giáo dục quốc dân thì
các cơng trình nghiên cứu về quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng trường
trung học cơ sở chưa có nhiều.
Từ những nghiên cứu ở trong và ngồi nước nêu trên chúng tơi nhận thấy
có rất ít cơng trình nghiên cứu đề cập đến vấn đề đánh giá Hiệu trưởng trường
THCS theo chuẩn ở Phòng giáo dục và đào tạo.
Ở tỉnh Tuyên Quang, vấn đề áp dụng Chuẩn để đánh giá đội ngũ Hiệu
trưởng các trường THCS trên địa bàn thành phố còn hạn chế, chưa thực sự đạt
hiệu quả. Lĩnh vực đánh giá Hiệu trưởng chưa thu hút được sự quan tâm nghiên
cứu của nhiều tác giả.
Xuất phát từ thực tế nêu trên, chúng tôi nhận thấy, việc đi sâu tìm hiểu và
nghiên cứu để tìm ra những biện pháp quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng
trường THCS theo chuẩn ở Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Tuyên Quang,
sao cho phù hợp với tình hình thực tiễn là một việc làm cần thiết.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục
1.2.1.1. Quản lý
Quản lý là một chức năng lao động bắt nguồn từ tính chất lao động của xã
hội. Từ khi con người bắt đầu hình thành các nhóm để thực hiện những mục
tiêu mà họ không thể đạt được với tư cách là những cá nhân riêng lẻ, thì nhu
cầu quản lý cũng hình thành như một yếu tố cần thiết để phối hợp những nỗ lực
cá nhân hướng tới những mục tiêu chung. Xã hội phát triển qua các phương
thức sản xuất từ cộng sản nguyên thủy đến nền văn minh hiện đại, trong đó
quản lý ln là một thuộc tính tất yếu lịch sử khách quan gắn liền với xã hội ở
mọi giai đoạn phát triển của nó. Thuộc tính đó bắt nguồn từ bản chất của hệ
thống xã hội đó là hoạt động lao động tập thể - lao động xã hội của con người.
Trong quá trình lao động con người buộc phải liên kết lại với nhau, kết hợp lại
10

thành tập thể. Điều đó địi hỏi phải có sự tổ chức, phải có sự phân cơng và hợp
tác trong lao động, phải có sự quản lý.
Quản lý là một dạng lao động xã hội, gắn liền và phát triển cùng với sự
phát triển của con người. Quản lý là lao động đặc biệt, điều khiển các hoạt
động lao động, nó có tính khoa học và nghệ thuật cao, nhưng đồng thời cũng là
sản phẩm mang tính lịch sử, tính đặc thù. Khi đề cập cơ sở khoa học quản lý,
C.Mác viết: “Bất cứ lao động nào có tính xã hội, cộng đồng được thực hiện ở
quy mô nhất định đều có một chừng mực nhất định. Sự quản lý giống như
người chơi vĩ cầm một mình thì tự quản lý lấy mình, cịn một dàn nhạc thì phải
có nhạc trưởng” [6, tr.89].
Có nhiều quan niệm khác nhau về quản lý:
Theo H.Koortz: “Quản lí là một hoạt động thiết yếu nhằm đảm bảo sự
phối hợp những lỗ lực cá nhân để đạt được mục đích của tổ chức, mục tiêu
quản lí hình thành một mơi trường trong đó con người có thể đạt được trong đó
con người có thể đạt được mục đích của tổ chức với thời gian, tiền bạc và sự
bất mãn của cá nhân” [12].
+ Theo Aunapu F.F: “Quản lý là một hệ thống XHCN, là một khoa học và
là một nghệ thuật tác động vào hệ thống xã hội chủ yếu là quản lý con người
nhằm đạt được những mục tiêu xác định. Hệ thống đó vừa động vừa ổn 14 định
bao gồm nhiều thành phần có tác động qua lại lẫn nhau” [1, tr.54].
Từ điển Bách khoa Việt Nam (2002), Tập I định nghĩa: “Quản lí là một
khoa học, dựa trên cơ sở vận dụng các qui luật phát triển của các đối tượng
khác nhau, qui luật tự nhiên hay xã hội. Đồng thời, quản lí cịn là một nghệ
thuật, địi hỏi nhiều kiến thức xã hội, tự nhiên, hay kĩ thuật” [26].
Các nhà nghiên cứu Việt Nam cũng đưa ra một số khái niệm về quản lý,
như sau:

11

- Theo tác giả Đặng Vũ Hoạt và Hà Thế Ngữ: “Quản lý là một quá trình
định hướng, quá trình có mục tiêu, quản lý một hệ thống nhằm đạt được những
mục tiêu nhất định” [15, tr. 37].
- Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là động tác có mục đích, có
kế hoạch chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động (nói chung là
khách thể quản lý) nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến” [25, tr. 24].
- Theo tác giả Thái Văn Thành: “Quản lý là sự tác động có mục đích, có
kế hoạch của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu đề
ra” [27, tr. 5].
Từ những quan niệm nêu trên có thể hiểu: Quản lý là cách thức tác động có
hướng đích của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm tổ chức, điều khiển,
chỉ huy, điều phối, tham gia, can thiệp, hướng dẫn, giúp đỡ, kiểm tra đánh giá một
cách hợp quy luật, làm cho tổ chức vận hành đạt kết quả mong muốn.
1.2.1.2. Quản lý giáo dục
Giáo dục là một chức năng của xã hội loài người được thực hiện một cách
tự giác, vượt qua cái ngưỡng “tập tính” của các lồi động vật khác. Cũng như
mọi hoạt động khác của xã hội, giáo dục cũng được quản lý trên bình diện thực
tiễn ngay từ khi hoạt động giáo dục có tổ chức mới hình thành. Vậy quản lý
giáo dục là gì?
Để trả lời câu hỏi này, các nhà nghiên cứu giáo dục cũng đã đưa ra những
luận điểm riêng của mình về quản lý giáo dục:
Theo tác giả Phạm Minh Hạc (2007): “Quản lý nhà trường hay nói rộng
ra là quản lý giáo dục là quản lý hoạt động dạy và học nhằm đưa nhà trường
từ trạng thái này sang trạng thái khác và dần đạt tới mục tiêu giáo dục đã xác
định”. [11, tr.61]
Tác giả Nguyễn Ngọc Quang (1989) cho rằng “Quản lý giáo dục là hệ
thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản
lý nhằm làm cho hệ thống vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của

12


Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam,
mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học - giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục
tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất” [24].
Theo tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc (2012) thì: “Quản lý giáo dục là quá
trình đạt tới mục tiêu trên cơ sở thực hiện có ý thức và hợp quy luật các chức
năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra” [22]
Mặc dù các tác giả nêu trên có những cách diễn đạt khác nhau, song trong
mỗi cách định nghĩa đều đề cập tới các yếu tố cơ bản: Chủ thể quản lý giáo dục;
khách thể quản lý giáo dục, mục tiêu quản lý giáo dục, ngồi ra cịn phải kể tới
cách thức (phương pháp quản lý giáo dục) và công cụ (hệ thống văn bản quy
phạm pháp luật) quản lý giáo dục.
Như vậy, có thể hiểu: Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có
mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý
nhằm đạt được mục tiêu giáo dục đã đề ra.
1.2.2. Hiệu trưởng, Chuẩn Hiệu trưởng
1.2.2.1. Hiệu trưởng
Theo Từ điển Tiếng Việt “Hiệu trưởng là người đứng đầu của một nhà
trường (Trường Tiểu học, Trung học, Cao đẳng, Đại học...), ra các quyết định
quản lý cho nhà trường đó” [23]
Điều 54, Luật Giáo dục 2005 quy định về Hiệu trưởng , như sau:
- Hiệu trưởng là người chịu trách nhiệm quản lý các hoạt động của nhà
trường, do cơ quan nhà nước có thẩm quyền bổ nhiệm, cơng nhận.
- Hiệu trưởng các trường thuộc hệ thống giáo dục quốc dân phải được đào
tạo, bồi dưỡng về nghiệp vụ quản lý trường học.
- Tiêu chuẩn, nhiệm vụ và quyền hạn của Hiệu trưởng ; thủ tục bổ nhiệm,
công nhận Hiệu trưởng trường đại học do Thủ tướng Chính phủ quy định; đối
với các cấp học khác do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định; đối với

cơ sở dạy nghề do thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước về dạy nghề quy định.

13


Theo tác giả Thái Văn Thành, trong trường phổ thông, Hiệu trưởng là thủ
trưởng đơn vị do Nhà nước bổ nhiệm bằng văn bản quy phạm pháp luật theo
chế độ phân cấp hiện hành, Hiệu trưởng là người:
- Đại diện cho nhà trường về mặt pháp lý; Hiệu trưởng là người thay mặt
nhà trường chịu trách nhiệm pháp nhân trước luật pháp nhà nước.
- Có trách nhiệm và có thẩm quyền cao nhất về hành chính, chun mơn
trong nhà trường; chịu trách nhiệm trước Nhà nước, trước nhân dân tổ chức,
quản lý toàn bộ hoạt động của nhà trường theo đường lối giáo dục của Đảng.
- Có đầy đủ nhiệm vụ và quyền hạn được quy định trong Điều lệ trường
mầm non, Điều lệ trường tiểu học, trường trung học [27].
Hiệu trưởng là người đứng đầu một trường học. Qua thực tiễn đã khẳng
định được vị trí của Hiệu trưởng đối với một ngơi trường rất quan trọng, bởi nó
khơng chỉ ảnh hưởng tới chất lượng dạy và học mà còn ảnh hưởng tới đời sống
vật chất và tinh thần của hàng chục, hàng trăm giáo viên, nhân viên của trường.
Trong thực tiễn người Hiệu trưởng là người lãnh đạo cấp cơ sở trong sự
nghiệp giáo dục, và càng ở cấp cơ sở thì chức năng tổ chức thực hiện càng phong
phú; là người lãnh đạo và dẫn dắt nhà trường, chịu trách nhiệm quản lý các hoạt
động của nhà trường.
Như vậy, Hiệu trưởng là người đứng đầu một trường học, có trách nhiệm
lãnh đạo và dẫn dắt nhà trường thực hiện sứ mạng của nó.
1.2.2.2. Chuẩn Hiệu trưởng
Theo Thơng tư số 29/2009/TT-BGDĐT, Chuẩn Hiệu trưởng là hệ thống các
yêu cầu cơ bản đối với Hiệu trưởng về phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp;
năng lực chun mơn, nghiệp vụ sư phạm; năng lực lãnh đạo, quản lý nhà trường.
Tiêu chuẩn là quy định về những nội dung cơ bản, đặc trưng thuộc mỗi lĩnh

vực của chuẩn.
Tiêu chí là yêu cầu và điều kiện cần đạt được ở một nội dung cụ thể của mỗi
tiêu chuẩn.
14