Luận văn thạc sĩ quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở trường trung học phổ thông Trung Văn, quận Nam Từ Liêm Hà nội trong bối cảnh đổi mới giáo dục

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN VIỆT THANH

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN
TRƢỜNG TRUNG HOC PHỔ THÔNG TRUNG V N
QUẬN NAM TỪ LIÊM – HÀ NỘI TRONG BỐI CẢNH
ĐỔI MỚI GIÁO DỤC

LUẬN V N THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Hà Nội, 2016


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN VIỆT THANH

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN
TRƢỜNG TRUNG HOC PHỔ THÔNG TRUNG V N
QUẬN NAM TỪ LIÊM – HÀ NỘI TRONG BỐI CẢNH
ĐỔI MỚI GIÁO DỤC

LUẬN V N THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 60.14.01.14

NGƢỜI HƢỚNG D N

HOA HỌC: TS. NGUYỄN TH HỒNG V N

Hà Nội 2016


LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến: Phòng
Đào tạo Sau Đại học, Trƣờng Đại học Giáo Dục- Đại học Quốc Gia Hà Nội;
các thầy cô giáo đã tham gia quản lý, giảng dạy, giúp đỡ và tạo điều kiện để
tôi học tập và nghiên cứu; tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành khóa
học.
Tôi xin chân thành cảm bạn bè đồng nghiệp đã quan tâm, động viên và
tạo điều kiện thuận lợi, giúp đỡ trong việc cung cấp tài liệu, số liệu, đóng góp
ý kiến trong quá trình nghiên cứu, hoàn thành đề tài.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Thị Hồng
Vân đã hết sức tận tình, chu đáo, động viên, khích lệ, đồng thời trực tiếp
hƣớng dẫn khoa học và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn
thành luận văn này.
Cảm ơn các đồng chí tổ trƣởng, phó tổ trƣởng chuyên môn, giáo viên c
trƣờng THPT Trung Văn quận Nam Từ Liêm, Hà Nội đã tạo điều kiện tốt
trong việc cung cấp số liệu và tƣ vấn khoa học để tôi hoàn thành luận văn.
Cảm ơn Ban giám hiệu trƣờng THPT Trung Văn, bạn bè, đồng nghiệp
lớp Cao học Quản lý Giáo dục K14-S2 Trƣờng Đại học Giáo Dục- Đại học
Quốc Gia Hà Nội đã động viên, khích lệ và giúp đỡ về mọi mặt trong quá
trình học tập, nghiên cứu và làm luận văn.
Mặc dù đã hết sức cố gắng, song luận văn không thể tránh khỏi những
sai sót. Tôi kính mong nhận đƣợc sự chỉ dẫn, góp ý và giúp đỡ của các thầy
giáo, cô giáo và các bạn đồng nghiệp.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, t n

năm 20 6

Tác giả

Nguyễn Việt Thanh

i


DANH MỤC CÁC

Ý HIỆU VIẾT TẮT

CHỮ VIẾT TẮT

CHỮ ĐẦY ĐỦ

BPQL

: Biện pháp quản lý

CBQL

: Cán bộ quản lý

CNH - HĐH

: Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

GV

: Giáo viên

HS

: Học sinh

TCM

: Tổ chuyên môn

THPT

: Trung học phổ thông

TTCM

: Tổ trƣởng chuyên môn

TW

: Trung ƣơng

ii


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... i
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT ....................................................... ii

MỤC LỤC ........................................................................................................ iii
DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................... viii
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ..................................................................... ix
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................ 1
2. Mục đích nghiên cứu.................................................................................. 3
3. Khách thể, đối tƣợng nghiên cứu ............................................................... 3
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................. 3
5. Giả thuyết khoa học ................................................................................... 4
6. Phạm vi nghiên cứu.................................................................................... 4
7. Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................... 4
8. Đóng góp của luận văn .............................................................................. 5
9. Cấu trúc của luận văn ................................................................................. 5
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNGTỔ
CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG THPT TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI
GIÁO DỤC....................................................................................................... 6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................. 6
1.2. Quản lý .................................................................................................... 8
.2. . K i niệm quản lý ............................................................................. 8
1.2.2. C ức năn quản lý ............................................................................ 9
1.3. Tổ chuyên môn và hoạt động tổ chuyên môn ở trƣờng THPT ............. 12
.3. .Tổ c uyên môn ở trườn THPT ....................................................... 12
.3.2. Hoạt độn tổ c uyên môn ở trườn THPT ..................................... 13
1.4. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ........................................................ 16
.4. . Quản lý kế oạc

oạt độn của tổ c uyên môn và i o viên ....... 17

iii

1.4.3. Quản lý việc thực hiện nề nếp dạy học của giáo viên trong tổ chuyên
môn............................................................................................................ 20
.4.4. Quản lý việc tổ c ức oạt độn đổi mới p ươn p p dạy ọc của
................................................................................................................... 21
tổ c uyên môn ........................................................................................... 21
.4.5. Quản lý bồi dưỡn , tự bồi dưỡn c uyên môn, n iệp vụ và côn
t c n iên cứu k oa ọc c o i o viên..................................................... 22
.4.6. Quản lý côn t c kiểm tra, đ n

i việc t ực iện kế oạc c uyên

môn ............................................................................................................ 24
1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong nhà
trƣờng ........................................................................................................... 26
.5. . Yếu tố k c quan ........................................................................... 26
.5.2. Yếu tố c ủ quan............................................................................... 27
.6. . Đổi mới i o dục iện nay .............................................................. 28
.6.2. Địn

ướn p t triển i o dục đào tạo Việt Nam ........................ 30

Tiểu kết chƣơng 1............................................................................................ 31
CHƢƠNG 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN
MÔN Ở TRƢỜNG THPT TRUNG V N QUẬN NAM TỪ LIÊM
THÀNH PHỐ HÀ NỘI ................................................................................. 33
2.1. Tình hình giáo dục tại trƣờng THPT Trung Văn quận Nam Từ Liêm,
thành phố Hà Nội. ........................................................................................... 33
2. . . Quy mô mạn lưới và cơ sở vật c ất trườn

ọc ........................... 33

2. .2. C ất lượn đội n ũ i o viên THPT Trun Văn. ........................... 33
2. .3. Đội n ũ tổ trưởn trườn THPT Trun Văn .................................. 35
2. .4. C ất lượn

i o dục của trườn THPT Trun Văn ........................ 37

2.2. Thực trạng về tổ chuyên môn và hoạt động tổ chuyên môn ở trƣờng
THPT Trung Văn Quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội ....................... 39
2.2. . T ốn kê về c c tổ c uyên môn ở trườn THPT Trun Văn .......... 42
2.2.2. T ực trạn

oạt độn tổ c uyên môn ở c c trườn THPT ............ 43
iv


2.3. Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trƣờng THPT Trung
Văn. .............................................................................................................. 45
2.3. . T ực trạn quản lý kế oạc

oạt độn tổ c uyên môn ................. 45

2.3.3. Quản lý việc t ực iện nề nếp dạy ọc của i o viên tron tổ c uyên
môn ............................................................................................................ 50
2.3.4. Quản lý việc t ực iện đổi mới p ươn p p dạy ọc của tổ c uyên
môn ............................................................................................................ 53
2.3.5. Quản lý côn t c bồi dưỡn

i o viên của tổ c uyên môn ............ 55

2.3.6. T ực trạn quản lý côn t c kiểm tra, đ n

i

oạt độn của tổ

c uyên môn và của i o viên .................................................................... 57
2.3.7. Đ n

i c un về c c biện p p quản lý oạt độn TCM của tổ

trưởn ........................................................................................................ 60
2.4. Đánh giá chung về quản lý hoạt động TCM của các tổ trƣởng THPT
Trung Văn Quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội................................... 61
2.4.1. Ưu điểm ........................................................................................... 61
2.4.2. Hạn c ế ........................................................................................... 62
2.4.3. Nguyên nhân ................................................................................... 62
Tiểu kết chƣơng 2............................................................................................ 63
CHƢƠNG 3 BIỆN PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ
CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG THPT TRUNG V N- QUẬN NAM TỪ
LIÊM - THÀNH PHỐ HÀ NỘI TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO
DỤC ................................................................................................................ 64
3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ........................................................ 64
3. . . N uyên tắc bảo đảm tín mục tiêu ................................................. 64
3. .2. N uyên tắc bảo đảm tín k oa ọc................................................. 64
3. .3. N uyên tắc bảo đảm tín k ả t i .................................................... 64
3. .4. N uyên tắc bảo đảm tín

iệu quả ................................................. 64

3.2. . Quản lý tốt côn t c lập kế oạc

oạt độn của TCM ................. 65

3.2.2. Quản lý việc đổi mới nội dun sin

oạt tổ c uyên môn ............... 73

v


3.2.3. Tăn cườn quản lý t ực iện c ươn trìn , kế oạc dạy ọc của
giáo viên .................................................................................................... 76
3.2.4. Quản lý côn t c kiểm tra đ n

i

ọc sin của i o viên .......... 82

3.2.5. Tăn cườn quản lý côn t c tự ọc, tự bồi dưỡn của i o viên ..... 85
3.2.6. C ú trọn quản lý côn t c sử dụn tran t iết bị dạy ọc của tổ
chuyên môn ............................................................................................... 88
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp: .......................................................... 91
3.4.Thăm dò tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất ................ 92
3.4. . Quy trìn k ảo s t........................................................................... 92
Tiểu kết chƣơng 3............................................................................................ 96
ẾT LUẬN VÀ

IẾN NGH ...................................................................... 98

1. Kết luận .................................................................................................... 98
2. Kiến nghị .................................................................................................. 99
2. . Đối với Sở Gi o dục và Đào tạo Hà Nội ........................................... 99
2.2. Đối với n à trườn .......................................................................... 100
2.3. Đối với tổ c uyên môn ..................................................................... 100
TÀI LIỆU THAM

HẢO .......................................................................... 101

PHỤ LỤC ..................................................................................................... 110

vi


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 1.1. Các loại kế hoạch trong công tác quản lý tổ chuyên môn và giáo
viên. ................................................................................................................. 18
Bảng 2.1: Quy mô trƣờng, lớp, giáo viên trƣờng THPT Trung Văn quận Nam
Từ Liêm, Thành phố Hà Nội ........................................................................... 34
Bảng 2.2: Thống kê độ tuổi của giáo viên trƣờng THPT Trung Văn quận Nam
Từ Liêm, Thành phố Hà Nội. .......................................................................... 34
Bảng 2.3: Thống kê thâm niên dạy học của giáo viên trƣờng THPT Trung
Văn quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội. ................................................ 35
Bảng 2.4: Thống kê độ tuổi của tổ trƣởng trƣờng THPT Trung Văn quận Nam
Từ Liêm, Thành phố Hà Nội ........................................................................... 36
Bảng 2.5: Thống kê thâm niên quản lý của tổ trƣởng trƣờng THPT Trung Văn
quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội ......................................................... 36
Bảng 2.6: Kết quả xếp loại văn hoá năm học 3 năm học gần nhất của trƣờng
THPT Trung Văn Quận Nam Từ Liêm .......................................................... 38

Bảng 2.7: Kết quả tốt nghiệp của học sinh THPT .......................................... 38
Bảng 2.8: Kết quả tham gia kỳ thi học sinh giỏi cấp Thành phố .................... 38
Bảng 2.10: Tổng hợp kết quả khảo sát hệ thống năng lực quản lý

tổ

trƣởng chuyên môn trƣờng THPT Trung Văn ................................................ 41
Bảng 2.11. Thống kê số tổ chuyên môn trƣờng THPT Trung Văn quận Nam
Từ Liêm năm học 2016 – 2017 ....................................................................... 42
Bảng 2.12. Kết quả khảo sát việc xây dựng kế hoạch hoạt động của tổ chuyên
môn ở trƣờng THPT Trung Văn- Quận Nam Từ Liêm- Thành phố Hà Nội .. 46
Bảng 2.13. Kết quả khảo sát việc xây dựng kế hoạch giảng dạy của giáo viên
ở trƣờng THPT Trung Văn- Quận Nam Từ Liêm- Thành phố Hà Nội. ......... 47

vii


Bảng 2.14. Thực trạng biện pháp quản lý thực hiện chƣơng trình dạy học của
tổ chuyên môn ................................................................................................. 48
Bảng 2.15. Thực trạng, BPQL thực hiện nề nếp dạy học trong TCM ............ 50
Bảng 2.16. Thực trạng, BPQL thực hiện đổi mới phƣơng pháp dạy học ....... 53
Bảng 2.17. Thực trạng BPQL bồi dƣỡng giáo viên của tổ chuyên môn ......... 55
Bảng 2.18. Thực trạng biện pháp quản lý kiểm tra đánh giá thực hiện kế
hoạch hoạt động tổ chuyên môn .................................................................... 57

viii


DANH MỤC SƠ ĐỒ BIỂU ĐỒ
Hình 1.1. Mối quan hệ giữa các chức năng quản lý........................................ 12

Biểu đồ 3.1. Mối quan hệ giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp
......................................................................................................................... 96

ix


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nâng cao chất lƣợng giáo dục nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế
- xã hội trong thời kỳ CNH - HĐH đất nƣớc là trách nhiệm nặng nề của toàn
Đảng, toàn dân; trong đó ngành giáo dục góp phần hết sức to lớn. Hội nghị
lần thứ 8 Ban chấp hành Trung ƣơng đảng (khóa XI) đã thông qua Nghị quyết
số 29/NQ - TW ngày 04/11/2013 về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và
đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh
tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”. Theo đó, đổi
mới căn bản, toàn diện giáo dục là đổi mới những vấn đề lớn, cốt l i, cấp
thiết, từ tƣ duy, quan điểm đến mục tiêu, hệ thống, chƣơng trình giáo dục (nội
dung, phƣơng pháp, thi, kiểm tra, đánh giá...), các chính sách, cơ chế và các
điều kiện bảo đảm chất lƣợng giáo dục; đổi mới ở tất cả các cấp học và trình
độ đào tạo, ở cả Trung ƣơng và địa phƣơng, ở mối quan hệ giữa nhà trƣờng,
gia đình và xã hội.
Trong nhiều năm qua, việc đổi mới và nâng cao chất lƣợng giáo dục đƣợc
Đảng, Nhà nƣớc đặc biệt quan tâm và cụ thể hóa trong nhiều chủ trƣơng để phát
triển giáo dục và đào tạo: Nghị quyết TW 4 (khóa VII), Nghị quyết TW 2 (khóa
VIII) đến các đại hội IX, X, XI của Đảng, các chỉ thị, Nghị quyết của địa phƣơng
luôn khẳng định vai trò Quốc sách hàng đầu của giáo dục và đào tạo.
Hội nghị lần thứ 8 Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng (khóa XI) cũng chỉ
ra các hạn chế, yếu kém: Quản lý giáo dục và đào tạo còn nhiều yếu kém, đội
ngũ nhà giáo còn nhiều bất cập, thừa thiếu cục bộ, thiếu động lực tự học và
đổi mới; chƣa bắt kịp yêu cầu của đổi mới giáo dục...

Tổ chuyên môn là một đơn vị bộ phận trong nhà trƣờng đƣợc thành lập
và hoạt động theo điều 16 Chƣơng 2, Điều lệ trƣờng THPT, THPT và trƣờng
Phổ thông có nhiều cấp học do Bộ giáo dục và Đào tạo ban hành kèm theo
Thông tƣ số 12/2011/TT-BGDĐT ngày 28/3/2011.

1


Nhiệm vụ của tổ chuyên môn: Xây dựng và thực hiện kế hoạch hoạt
động chung của tổ, hƣớng dẫn xây dựng và quản lý kế hoạch cá nhân của tổ
viên theo kế hoạch dạy học, phân phối chƣơng trình và các hoạt động giáo
dục khác của nhà trƣờng; Tổ chức bồi dƣỡng chuyên môn và nghiệp vụ; tham
gia đánh giá, xếp loại các thành viên của tổ theo quy định của Chuẩn nghề
nghiệp giáo viên trung học và các quy định khác hiện hành; Giới thiệu tổ
trƣởng, tổ phó; Đề xuất khen thƣởng, kỷ luật đối với giáo viên [8].
Tuy vậy, việc đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo phải
đƣợc thực hiện từ cấp vĩ mô đến cấp vi mô. Việc đổi mới tại các cơ sở giáo
dục đóng vai trò hết sức quan trọng, trong đó có các trƣờng THPT. Hoạt động
đổi mới căn bản và toàn diện tại các trƣờng THPT chủ yếu là các hoạt động
diễn ra ở các tổ chuyên môn, tổ văn phòng, đoàn thể... Chính vì vậy, quản lý
tốt hoạt động tổ chuyên môn là việc làm hết sức cần thiết, góp phần quan
trọng vào việc thực hiện thành công các mục tiêu, giải pháp của đề án đã nêu.
. Trong những năm qua, hoạt động của các tổ chuyên môn ở trƣờng
THPT Trung Văn Quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội đã đáp ứng đƣợc
cơ bản các yêu cầu về “Nân cao dân trí, đào tạo n ân lực, bồi dưỡn n ân
tài” góp phần hoàn thành tốt nhiệm vụ năm học cho các nhà trƣờng, hoàn
thành tốt các nhiệm vụ chính trị mà Đảng và dân giao phó. Hoạt động của tổ
chuyên môn có vai trò quyết định đến sứ mạng và tầm nhìn chiến lƣợc của
nhà trƣờng, là nhân tố quan trọng quyết định chất lƣợng giáo dục của nhà
trƣờng.

Tuy vậy, xem xét hoạt động tổ chuyên môn dƣới góc độ tiếp cận hệ
thống thì hoạt động tổ chuyên môn của trƣờng THPT Trung Văn Quận Nam
Từ Liêm vẫn đang còn nhiều khó khăn, bất cập: Tổ trƣởng chuyên môn là
những ngƣời có chuyên môn khá tốt song nghiệp vụ quản lý còn mới mẻ, đa số
còn lúng túng trong việc lập kế hoạch; công tác chỉ đạo tại các tổ chuyên môn
chƣa liên tục (chủ yếu là bị động theo kế hoạch của nhà trƣờng), thiếu sự chủ

2


động, linh hoạt. Sinh hoạt tổ chuyên môn còn nặng về sinh hoạt hành chính, sự
vụ. Các sinh hoạt mang màu sắc chuyên môn ít; một bộ phận nhỏ giáo viên
năng lực chuyên môn yếu lại thiếu động lực phấn đấu.... đã làm cho hoạt động
tổ chuyên môn vốn dĩ đã “nghèo” về nội dung và hình thức sinh hoạt lại khó
khăn hơn bao giờ hết. Để khắc phục đƣợc các hạn chế nói trên thì chúng ta phải
tiến hành đồng bộ nhiều giải pháp, đƣợc chỉ đạo sát, đứng từ tổ trƣởng, các phó
tổ trƣởng, đến các tổ chuyên môn và các bộ phận liên quan với ý thức tự giác
và tinh thần trách nhiệm cao của mỗi thành viên trong nhà trƣờng.
Qua nghiên cứu lý luận và thực tiễn chỉ đạo hoạt động tổ chuyên môn ở
trƣờng THPT Trung Văn Quận Nam Từ Liêm tôi lựa chọn đề tài “Quản lý
hoạt động của tổ chuyên môn ở trường Trung h c phổ thông Trung Văn
Quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội trong bối cảnh đổi mới giáo dục”
để làm đề tài nghiên cứu luận văn Thạc sĩ khoa học Quản lý giáo dục.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lƣợng hoạt động
tổ chuyên môn ở trƣờng THPT Trung Văn Quận Nam Từ Liêm, Thành phố
Hà Nội.
3. Khách thể, đối tƣợng nghiên cứu
3. . K c t ể n iên cứu
Hoạt động tổ chuyên môn ở trƣờng THPT Trung Văn.

3.2. Đối tượn n iên cứu
Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trƣờng THPT Trung Văn Quận
Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
4. . N iên cứu cơ sở lý luận về quản lý oạt độn tổ c uyên môn ở trườn
THPT tron bối cản đổi mới i o dục.
4.2. N iên cứu t ực trạn quản lý oạt độn tổ c uyên môn ở trườn THPT
Trun Văn.

3


4.3. tín cần t iết, k ả t i: Các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở
trƣờng THPT Trung Văn trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
5. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất và thực hiện biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn phù
hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục, hoàn cảnh thực tiễn của trƣờng THPT thì
sẽ nâng cao chất lƣợng hoạt động tổ chuyên môn ở trƣờng THPT Trung Văn.
6. Phạm vi nghiên cứu
6. . Giới ạn về đối tượn n iên cứu
Một số biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của tổ trưởn
chuyên môn trƣờng THPT Trung Văn đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
6.2. Giới ạn về k c t ể điều tra
Nhóm 1: Ban giám hiệu trƣờng THPT Trung Văn.
Nhóm 2: Tổ trƣởng, nhóm trƣởng chuyên môn trƣờng THPT Trung
Văn Quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội.
Nhóm 3: Giáo viên của trƣờng THPT Trung Văn.
6.3. Giới ạn về địa bàn n iên cứu
Trƣờng THPT Trung Văn Quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội
7. Phƣơng pháp nghiên cứu

7.1. N óm p ươn p p n iên cứu lý luận:
Phƣơng pháp phân tích - tổng hợp, phân loại - hệ thống hóa và cụ thể
hóa các vấn đề lý luận có liên quan để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài.
7.2. N óm p ươn p p n iên cứu t ực tiễn : Xây dựng cơ sở thực tiễn của
đề tài và thăm dò tính cần thiết, khả thi của các biện pháp quản lý đƣợc đề
xuất. Bao gồm:
- Phƣơng pháp quan sát.
- Phƣơng pháp điều tra.
- Phƣơng pháp lấy ý kiến khách thể khảo sát.

4


- Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm.
7.3. N óm p ươn p p t ốn kê to n ọc:
Sử dụng các công thức toán thống kê nhƣ: số trung bình, tần suất, hệ số tƣơng
quan v.v.. để xử lý các kết quả nghiên cứu. Trên cơ sở đó rút ra các nhận xét
khoa học về quản lý hoạt động tổ chuyên môn của tổ trƣởng chuyên môn
trƣờng THPT.
8. Đóng góp của luận văn
Nghiên cứu, đánh giá và chỉ ra đƣợc thực trạng, đề xuất 6 biện pháp
quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trƣờng THPT Trung Văn Quận Nam Từ
Liêm, Thành phố Hà Nội góp phần kế hoạch hóa, chi tiết hóa việc chỉ đạo,
quản lý hoạt động tổ chuyên môn của tổ trƣởng nhằm nâng cao chất lƣợng
giáo dục toàn diện của nhà trƣờng trong điều kiện đổi mới căn bản, toàn diện
nền giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong
điều kiện kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.
9. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục
luận văn bao gồm trong 3 chƣơng:

Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở
trƣờng THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trƣờng
THPT Trung Văn Quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội.
Chương 3: Biện pháp quản lý nâng cao chất lƣợng hoạt động tổ chuyên
môn ở trƣờng THPT Trung Văn Quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội
trong bối cảnh đổi mới giáo dục.

5


CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNGTỔ CHUYÊN MÔN
Ở TRƢỜNG THPT TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
Nghiên cứu công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn nhằm nâng cao
chất lƣợng giáo dục toàn diện ở trƣờng THPT là một nội dung đƣợc nhiều nhà
nghiên cứu trong và ngoài nƣớc quan tâm. Lý luận về quản lý hoạt động tổ
chuyên môn đƣợc kế thừa những thành tựu trong nghiên cứu về quản lý nói
chúng, quản lý giáo dục, quản lý nhà trƣờng nói riêng.
Trong quyển “Giáo dục Việt Nam những thập niên đầu thế kỷ XXI
Chiến lƣợc phát triển” của tác giả Đặng Bá Lãm (2003) đã có những phân tích
khá sâu sắc về giải pháp quản lý giáo dục nói chung, quản lý hoạt động tổ
chuyên môn nói riêng [18]. Trong cuốn “Hệ t ốn

i o dục iện đại tron

n ữn năm đầu t ế kỷ XXI” của tác giả Trần Khánh Đức, Vũ Ngọc Hải đã
trình bày quan điểm, mục tiêu và biện pháp phát triển giáo dục và hệ thống
giáo dục . Ngoài ra còn có nhiều tài liệu khác đề cập đến vấn đề này.

Đã có một số tác giả nghiên cứu về vấn đề quản lý hoạt động chuyên
môn, quản lý (xây dựng và phát triển) đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn (TTCM)
nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học:
- Trần Thanh Hải (2006), N ữn biện p

p quản lý oạt độn của tổ

c uyên môn để nân cao c ất lượn dạy ọc ở c c trườn Trun

ọc p ổ

t ôn , uyện Yên T ế, tỉn Bắc Gian , Luận văn thạc sĩ quản lý giáo dục, Đại
học Quốc gia Hà Nội.
- Đặng Tiến Dƣơng (2011), Một số biện p p p t triển đội n ũ Tổ
trưởn c uyên môn ở c c trườn THPT côn lập uyện Quế Võ, tỉn Bắc
Ninh, Luận văn thạc sĩ quản lýgiáo dục, Đại học Vinh.

6


- Nguyễn Thu Thủy (2012), Biện pháp chỉ đạo hoạt động tổ chuyên
môn ở c c trường trung học phổ thông huyện Thạch Thất, Hà Nội, Luận án
tiến sĩ quản lý giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội.
- Giang Thị Thu Hà(2012), Biện p p c ỉ đạo của iệu trưởn đối với
tổ trưởn c uyên môn tại trườn THPT Lý T ườn Kiệt quận Lon Biên, Hà
Nội, luận án thạc sĩ quản lý giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội.
- Lê Quang Hoa (2015), Quản lý oạt động chuyên môn ở trườn
THPT Vân Hà uyện Đôn An , Hà Nội, Luận văn thạc sĩ quản lý giáo dục,
Đại học Quốc gia Hà Nội.
- Nguyễn Ngọc Toán (2015), Quản lý oạt độn của tổ c uyên môn ở

trườn THPT Yên Mỹ tỉn Hưn Yên, Luận văn thạc sĩ quản lý giáo dục, Đại
học Quốc gia Hà Nội...
N ận xét:
- Các nghiên cứu về quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trƣờng THPT
đã đƣợc chú ý nghiên cứu nhằm nâng cao chất lƣợng trƣờng THPT, nhƣng
quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay
thì còn ít đƣợc nghiên cứu.
- Trên địa bàn thành phố Hà Nội có nhiều công trình thuộc lĩnh vực
quản lý giáo dục nghiên cứu ở các khía cạnh khác nhau của quản lý giáo dục
nhƣ: quản lý dạy học, quản lý giáo dục đạo đức, quản lý hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp, quản lý giáo dục hƣớng nghiệp..., nhƣng nghiên cứu về
quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở nhà trƣờng THPT thành phố Hà Nội và ở
quận Nam Từ Liêm- Thành phố Hà Nội còn rất hạn chế. Vì vậy đề tài “Quản
lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường THPT Trung Văn Quận Nam Từ
liêm, Thành phố Hà Nội trong bối cảnh đổi mới giáo dục” đƣợc lựa chọn
nghiên cứu nhằm mục đích nâng cao chất lƣợng dạy và học trong trƣờng
THPT quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội.

7


1.2. Quản lý
1.2.1. Khái niệm quản lý
Xuất phát từ những góc độ nghiên cứu khác nhau, rất nhiều học giả
trong và ngoài nƣớc đã đƣa ra giải thích không giống nhau về quản lý. Cho
đến nay, vẫn chƣa có một định nghĩa thống nhất về quản lý. Đặc biệt là kể từ
thế kỷ XXI, các quan niệm về quản lý lại càng phong phú. Các trƣờng phái
quản lý học đã đƣa ra những định nghĩa về quản lý nhƣ sau:
Taylor: "Làm quản lý là bạn p ải biết rõ: muốn n ười k c làm việc ì
và ãy c ú ý đến c c tốt n ất, kin tế n ất mà ọ làm".

Harold Koontz: "Quản lý là xây dựn và duy trì một môi trườn tốt
iúp con n ười oàn t àn một c c

iệu quả mục tiêu đã địn ".[12]

Các nhà khoa học Việt Nam lại quan niệm quản lý nhƣ sau:
Tác giả Trần Kiểm cho rằng: “Quản lý là n ữn t c độn có địn
ướn , có kế oạc của c ủ t ể quản lý đến đối tượn bị quản lý tron tổ
c ức để vận àn tổ c ức, n ằm đạt mục đíc n ất địn ”. [14]
Theo tác giả Đặng Quốc Bảo: “Quản lý là sự t c độn có ý t ức của
c ủ t ể quản lý để c ỉ uy, điều k iển, ướn dẫn c c qu trìn xã ội, àn
vi và oạt độn của con n ười n ằm đạt tới mục đíc , đún với ý c í n à
quản lý, p ù ợp với quy luật k ch quan”. [1]
Nhƣ vậy, tùy theo cách tiếp cận khác nhau mà các nhà khoa học có
những cách hiểu khác nhau về quản lý, ta có thể thấy, đặc điểm cơ bản của
quản lý: quản lý bao giờ cũng có một tác động hƣớng đích, có mục tiêu xác
định. Quản lý thể hiện mối liên hệ giữa hai bộ phận, đó là chủ thể quản lý (cá
nhân hoặc tổ chức làm nhiệm vụ điều khiển) và đối tƣợng quản lý (bộ phận
chịu sự quản lý), đây là quan hệ ra lệnh, phục tùng, không đồng cấp và có tính
bắt buộc. Quản lý bao giờ cũng là quản lý con ngƣời. Quản lý là sự tác động
mang tính chủ quan nhƣng phải phù hợp với quy luật khách quan.

8


Từ các quan điểm trên về quản lý, khái niệm quản lý đƣợc đề tài đƣa ra
là: Quản lý là t c độn có tổ c ức có địn

ướn của c ủ t ể quản lý lên đối

tượn quản lý n ằm đạt được mục tiêu quản lý đặt ra.
1.2.2. Chức năng quản lý
Khái niệm "c ức năn " đƣợc dùng với nhiều nghĩa khác nhau. Trong từ
điển Tiếng Việt, thuật ngữ này có hai nghĩa: " . Hoạt độn , t c dụn bìn
t ườn

oặc đặc trưn của một cơ quan, một ệ cơ quan nào đó tron cơ t ể. 2.

T c dụn , vai trò bìn t ườn

oặc đặc trưn của một n ười nào, một c i ì đó".Ở

đây ta xét t eo n ĩa t ứ 2.[27]
Tron k i đó, t uật n ữ “c ức năn ” được G.K . Pôpôp viết: “Trước
ết, là một bộ p ận của oạt độn quản lý. Hai là, một bộ p ận đã được t ch
riên ra của oạt độn quản lý…C ức năn quản lý là một loại oạt độn
quản lý đặc biệt, sản p ẩm của qu trìn p ân côn lao độn và chuyên môn
óa tron quản lý, tiêu biểu bởi tín c ất tươn đối độc lập của n ữn bộ
p ận của quản lý.” [29]
Nói về chức năng quản lý, các tác giả cho nhiều ý kiến không giống
nhau. Ngƣời cho rằng có 3, ngƣời nói 4, ngƣời nói 5. Tuy nhiên, hầu hết đều
đề cập đến 4 chức năng chủ yếu, đó là: lập kế hoạch, tổ chức (nhân sự, tổ
chức bộ máy), lãnh đạo (chỉ đạo, tổ chức thực hiện) và kiểm tra, bên cạnh đó
“thông tin” là mạch máu của quản lý. Thông tin đầy đủ, khách quan, kịp thời,
cập nhật, chính xác là căn cứ để hoạch định kế hoạch. Các chức năng này có
mối quan hệ qua lại khăng khít với nhau.
.2.2. . C ức năn lập kế oạc
- Khái niệm: “Lập kế oạc là t iết kế c c bước đi c o oạt độn
tươn lai để đạt được c c mục tiêu đã x c địn t ôn qua việc sử dụn tối ưu
n ữn n uồn lực (n ân lực, vật lực, tài lực và n uồn lực t ôn tin) đã có và

sẽ k ai t c”. [15]

9


Trong quản lý, lập kế hoạch là hành động đầu tiên của ngƣời quản lý, là
việc làm cho tổ chức phát triển theo kế hoạch.
- Tầm quan trọng của việc lập kế hoạch trong quản lý là:
+ Nó có khả năng ứng phó với sự bất định và sự thay đổi.
+ Lập kế hoạch cho phép nhà quản lý tập trung chú ý vào các mục tiêu.
+ Lập kế hoạch cho phép lựa chọn những phƣơng án tối ƣu, tiết kiệm
nguồn lực, tạo hiệu quả hoạt động cho toàn bộ tổ chức.
+ Lập kế hoạch là tạo điều kiện dễ dàng cho việc kiểm tra.
- Các bƣớc của lập kế hoạch:
Bƣớc 1: Nhận thức đầy đủ về yêu cầu của cấp trên thông qua những chỉ
thị, nghị quyết.
Bƣớc 2: Phân tích trạng thái xuất phát của đối tƣợng quản lý, thƣờng
ngƣời ta dùng phân tích SWOT. Nghĩa là phải thấy đƣợc điểm mạnh, điểm
yếu, thời cơ và nguy cơ của cả hệ thống. Đây là căn cứ quan trọng để hoạch
định kế hoạch.
Bƣớc 3: Xác định nguồn lực cần thiết cho việc thực hiện kế hoạch, đây
là điều kiện làm cho kế hoạch khả thi; đó là nguồn lực bên trong và nguồn lực
bên ngoài, nhƣng quan trọng hơn là nguồn lực bên trong.
Bƣớc 4: Xây dựng “sơ đồ k un ” của việc lập kế hoạch, tức là xác định
mục đích, mục tiêu, xác định các chuẩn đo đạc kết quả và lựa chọn chiến
lƣợc, chiến thuật để thực hiện các mục tiêu.
Bƣớc 5: Xây dựng các chƣơng trình hành động trong kế hoạch.
.2.2.2. C ức năn tổ c ức
- Khái niệm: “C ức năn tổ c ức là việc t iết kế cơ cấu c c bộ p ận
sao cho p ù ợp với mục tiêu của tổ c ức. Tron qu trìn t ực iện c ú ý

đến p ươn t ức oạt độn , quyền ạn, n uồn lực của từn bộ p ận, t àn viên
của tổ c ức”. [15]

10


- Theo quan niệm của Ernest Dale, chức năng tổ chức nhƣ một quá
trình bao gồm các bƣớc sau:
Bước : Lập dan s c c c côn việc cần p ải oàn t àn để đạt được
mục tiêu.
Bước 2: P ân c ia toàn bộ côn việc t àn c c n iệm vụ để c c t àn
viên ay bộ p ận tron tổ c ức t ực iện một c c t uận lợi và ợp lô ic,
bước này ọi là p ân côn lao độn .
Bước 3: Kết ợp c c n iệm vụ một c c lô ic và iệu quả.
Bước 4: T iết lập cơ c ế điều p ối, tạo t àn sự liên kết oạt độn

iữa

c c t àn viên ay bộ p ận, tạo điều kiện đạt mục tiêu một c c dễ dàn .
Bước 5: T eo dõi, đ n

i tín

iệu n iệm của cơ cấu tổ c ức và tiến

àn điều c ỉn nếu cần. [15]
.2.2.3. C ức năn lãn đạo, c ỉ đạo t ực iện
- Chức năng lãnh đạo, chỉ đạo là quá trình tác động đến các thành viên
của tổ chức làm cho họ nhiệt tình, tự giác, nỗ lực phấn đấu đạt các mục tiêu của
tổ chức. Đây là chức năng thể hiện năng lực của nhà quản lý.

- Chức năng lãnh đạo, chỉ đạo là quá trình sử dụng quyền lực quản lý
để tác động đến các đối tƣợng bị quản lý (con ngƣời, các bộ phận) một cách
có chủ đích nhằm phát huy hết tiềm năng của họ hƣớng vào việc đạt mục tiêu chung
của hệ thống.
.2.2.4. C ức năn kiểm tra
- Chức năng kiểm tra là những hoạt động của chủ thể quản lý nhằm
đánh giá và xử lý những kết quả của quá trình vận hành tổ chức.
- Mục đích của kiểm tra nhằm bảo đảm các kế hoạch thành công, phát
hiện kịp thời những sai sót, tìm ra nguyên nhân và biện pháp sửa chữa kịp
thời các sai sót đó. Muốn cho công việc kiểm tra có kết quả, cần có những kế
hoạch r ràng, làm căn cứ cung cấp những chỉ tiêu xác đáng cho việc kiểm

11


tra, sắp xếp tổ chức khoa học, hợp lý nhằm xác định chính xác nhiệm vụ của từng
bộ phận, cá nhân trong việc thực hiện kế hoạch.
- Các bƣớc kiểm tra:
+ Xây dựng các tiêu chuẩn
+ Đo đạc việc thực hiện
+ Điều chỉnh các sai lệch nhằm làm cho toàn bộ hệ thống đạt mục tiêu đã
định.
Bốn chức năng quản lý này gắn bó chặt chẽ với nhau, đan xen lẫn nhau.
Để quản lý thành công, cần phải thực hiện tốt các chức năng và biết phối hợp
một cách có hiệu quả 4 chức năng quản lý nói trên.
Có thể mô tả mối quan hệ giữa các chức năng quản lý nhƣ hình 1.1

Lập kế
hoạch

iểm tra
đánh giá

Chức năng
Quản lý

Tổ chức
thực hiện

Lãnh đạo
chỉ đạo

Hìn

. . Mối quan ệ iữa c c c ức năn quản lý

1.3. Tổ chuyên môn và hoạt động tổ chuyên môn ở trƣờng THPT
1.3.1.Tổ chuyên môn ở trường THPT
* Tổ c uyên môn: Theo quy định của Điều lệ trƣờng Trung học “Gi o
viên tron trườn THPT được tổ c ức t àn c c tổ c uyên môn t eo môn ọc

12


oặc n óm môn ọc. Mỗi tổ c uyên môn có tổ trưởn , 0 đến 02 tổ p ó do
iệu trưởn bổ n iệm và iao n iệm vụ vào đầu năm ọc” [4].
- Về số lƣợng: Mỗi tổ chuyên môn có ít nhất 5 thành viên. Nếu không
đủ 05 giáo viên cùng bộ môn thì phải thành lập tổ chuyên môn ghép gồm
những giáo viên bộ môn có chuyên môn đƣợc đào tạo gần nhau nhƣ: Toán Tin, Lý - Hóa - Công nghệ; Ngữ văn - Sử - Địa - Giáo dục công dân...
- Về chế độ, thời gian làm việc của các tổ chuyên môn: tổ chuyên môn

sinh hoạt hai tuần một lần và có thể họp đột xuất theo yêu cầu công việc hay
khi hiệu trƣởng yêu cầu.
* N iệm vụ của tổ c uyên môn tron trườn THPT [4]:
- Xây dựng và thực hiện kế hoạch hoạt động chung của tổ, hƣớng dẫn
xây dựng và quản lý kế hoạch cá nhân của tổ viên theo kế hoạch dạy học,
phân phối chƣơng trình và các hoạt động giáo dục khác của nhà trƣờng;
- Chịu trách nhiệm giảng dạy cho học sinh theo nội dung chƣơng trình
đã đƣợc đào tạo đồng thời chịu trách nhiệm trƣớc nhà trƣờng về chất lƣợng
đào tạo bộ môn;
- Tổ chức bồi dƣỡng chuyên môn và nghiệp vụ; tham gia đánh giá, xếp
loại các thành viên của tổ theo quy định của Chuẩn nghề nghiệp giáo viên
trung học và các quy định khác hiện hành;
- Giới thiệu cho hiệu trƣởng bổ nhiệm tổ trƣởng, tổ phó;
- Đề xuất khen thƣởng, kỷ luật đối với giáo viên.
1.3.2. Hoạt động tổ chuyên môn ở trường THPT
Hoạt động của tổ chuyên môn chính là các hoạt động nhằm thực hiện tốt
các nhiệm vụ đƣợc giao cho tổ chuyên môn và các giáo viên trong tổ. Hoạt
động của tổ chuyên môn có vai trò quyết định đến chất lƣợng giáo dục của nhà
trƣờng. Hoạt động của tổ chuyên môn phải bám sát nội dung chƣơng trình dạy
học theo quy định của Bộ, Sở và nhà trƣờng. Nội dung hoạt động tổ chuyên
môn bao gồm:

13


.3.2. . Hoạt độn xây dựn kế oạc c un của tổ và ướn dẫn c c i o
viên tron tổ xây dựn kế oạc c n ân.
Trên cơ sở kế hoạch năm học của nhà trƣờng, khung phân phối chƣơng
trình do Bộ và Sở ban hành; căn cứ vào đặc điểm tình hình của nhà trƣờng,
các điều kiện đáp ứng: Cơ sở vật chất, chất lƣợng đội ngũ... tổ chuyên môn có

nhiệm vụ hƣớng dẫn các thành viên trong tổ xây dựng kế hoạch cá nhân,
trong đó cần xác định các nhiệm vụ trọng tâm cần giải quyết, các chỉ tiêu
phấn đấu đạt đƣợc và đi kèm với các giải pháp thực hiện hiệu quả.
Căn cứ vào kế hoạch cá nhân đã đƣợc xây dựng, các tổ chuyên môn tổng
hợp các số liệu, các chỉ tiêu phấn đấu và thống nhất thành chỉ tiêu phấn đấu của
tổ. Đồng thời, căn cứ vào đặc điểm, điều kiện cụ thể của từng TCM để xây
dựng các giải pháp thực hiện mang tính khả thi cao để thống nhất và tổ chức
thực hiện.
.3.2.2. T ực iện kế oạc dạy ọc t eo nội dun c ươn trìn đã được đào
tạo đồn t ời c ịu tr c n iệm trước n à trườn về c ất lượn đào tạo bộ
môn
Trên cơ sở kế hoạch dạy học đã đƣợc phê duyệt, TCM có trách nhiệm
thay mặt hiệu trƣởng chỉ đạo, tổ chức các hoạt động dạy học theo đúng quy
định. Trong quá trình thực hiện, căn cứ vào các điều kiện đáp ứng, khả năng
tiếp thu của học sinh, TCM có thể chỉ đạo giáo viên lồng ghép, tích hợp một
số nội dung nhằm kích thích, tạo hứng thú học tập cho học sinh nhằm nâng
cao chất lƣợng và hiệu quả bài học. Cùng với giáo viên bộ môn, tổ chuyên
môn chịu trách nhiệm trƣớc hiệu trƣởng nhà trƣờng về chất lƣợng giảng dạy
của từng giáo viên bộ môn.
.3.2.3. Tổ c ức i m s t, kiểm tra, đ n
i o viên tron tổ, c ất lượn

i c ất lượn dạy ọc bộ môn của

ọc của HS

Vào đầu mỗi năm học, tổ chuyên môn kết hợp với nhà trƣờng tổ chức
khảo sát chất lƣợng của các khối lớp và bàn giao chất lƣợng từng bộ môn cho

14