Luận án tiến sĩ dược học:Đánh giá thực trạng kê đơn và chăm sóc bệnh nhân điều trị ngoại trú bảo hiểm y tế tại một số cơ sở y tế công lập ở thành phố Cần Thơ giai đoạn 2016 đến 2018

B

GIÁO D C VÀ ÀO T O

B

QU C PHÒNG

H C VI N QUÂN Y

NGUY N PH C H NG

ÁNH GIÁ TH C TR NG KÊ
N VÀ CH M SÓC
B NH NHÂN I U TR NGO I TRÚ B O HI M Y T
M T S C S Y T CÔNG L P
T I THÀNH PH C N TH
GIAI O N 2016-2018

LU N ÁN TI N S D

HÀ N I-2020

CH C


B

GIÁO D C VÀ ÀO T O

B

QU C PHÒNG

H C VI N QUÂN Y

NGUY N PH C H NG

ÁNH GIÁ TH C TR NG KÊ
N VÀ CH M SÓC
B NH NHÂN I U TR NGO I TRÚ B O HI M Y T
M T S C S Y T CÔNG L P
T I THÀNH PH C N TH
GIAI O N 2016-2018
Chuyên ng̀nh: T

CH C QU N LÝ D

C

M̃ s : 9 72 02 12
LU N ÁN TI N S D
Ng

ih

CH C

ng d n khoa h c:
PGS.TS. NGUY N MINH CHÍNH

HÀ N I-2020


L I CAM OAN
Tôi xin cam đoan b n lu n án này là công trình nghiên c u c a riêng
tôi theo s h

ng d n khoa h c c a cán b h

ng d n.

Các k t qu nêu trong lu n án là trung th c và đ
bài báo khoa h c. Lu n án ch a t ng đ

c công b trong các

c công b . N u có đi u gì sai tôi xin

hoàn toàn ch u trách nhi m.
Tác gi

NCS. Nguy n Ph c H ng


L IC M

N

Tôi xin bày t lòng bi t n sâu s c và s kính tr ng c a tôi t i Th y
PGS.TS. Nguy n Minh Chính, nguyên Ch huy tr

nghiên c u D

c - H c vi n Quân y, ng

ng Trung tâm đào t o –

i đã tr c ti p h

ng d n, t n tình

giúp đ tôi trong su t quá trình h c t p và hoàn thành lu n án ti n s .
Tôi xin chân thành cám n Th y PGS.TS. Tr nh Nam Trung, Vi n
tr

ng Vi n đào t o D

Minh, nguyên Ch huy tr
vi n Quân y đã h

c - H c vi n Quân Y, Th y PGS.TS. Nguy n V n
ng Trung tâm đào t o – nghiên c u D

c-H c

ng d n và giúp đ tôi trong su t quá trình hoàn thành lu n

án ti n s .
Nhân d p này, tôi c ng xin g i l i c m n đ n

ng y, Ban Giám đ c,

Phòng Sau đ i h c, H Sau đ i h c, các Th y Cô trong Vi n đào t o D

c và

H c vi n Quân Y đã d y d và t o đi u ki n cho tôi trong quá trình h c t p và
hoàn thành lu n án.
Tôi xin c m n chân thành đ n Ban Giám đ c, Phòng k ho ch t ng
h p, Khoa Khám ngo i trú và Khoa D

c c a 11 c s y t công l p t i

Thành ph C n Th đã t o đi u ki n và giúp đ tôi trong quá trình l y s li u
đ hoàn thành lu n án.
Và cu i cùng, tôi xin c m n các đ ng nghi p, b n bè và gia đình đã
t o đi u ki n giúp đ , đ ng viên, khích l tôi trong quá trình h c t p và hoàn
thành lu n án.
Tác gi

NCS. Nguy n Ph c H ng


M CL C
Trang
Trang ph bìa
L i cam đoan
L ic m n
M cl c
Danh m c các ch vi t t t
Danh m c các b ng

Danh m c các s đ
TV N
Ch

.................................................................................................. 1

ng 1. T NG QUAN TÀI LI U

1.1. Quy đ nh kê đ n thu c trong đi u tr ngo i trú và các ch s s d ng
thu c, các y u t

nh h

ng đ n s d ng thu c

3

1.1.1. Qui đ nh kê đ n thu c trong đi u tr ngo i trú ............................... 3
1.1.2. Ch s s d ng thu c....................................................................... 4
1.1.3. Ho t đ ng s d ng thu c trong b nh vi n ................................... 10
1.2. Th c tr ng kê đ n và ch m sóc ng

i b nh trên th gi i và t i

Vi t Nam ............................................................................................... 20
1.2.1. Th c tr ng kê đ n và ch m sóc ng

i b nh trên th gi i ............ 20

1.2.2. Th c tr ng kê đ n và ch m sóc ng

i b nh t i Vi t Nam ........... 28

1.2.3. Vài nét v c s y t t i thành ph C n Th ................................ 31
1.2.4. Tóm l

c m t s nghiên c u v kê đ n và ch m sóc ng

i b nh

trên th gi i và t i Vi t Nam ....................................................... 33
Ch

ng 2.

2.1.

it

IT

NG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

ng nghiên c u ........................................................................... 37

2.1.1. Các đ i t

ng .............................................................................. 37

2.1.2. Tiêu chu n ch n m u .................................................................. 37
2.1.3. Tiêu chu n lo i tr ...................................................................... 37


2.1.4. V t li u nghiên c u ..................................................................... 38
2.1.5. Th i gian nghiên c u .................................................................. 38
2.1.6.
2.2. Ph

a đi m nghiên c u ................................................................... 39

ng pháp nghiên c u ...................................................................... 39

2.2.1. Thi t k nghiên c u .................................................................... 39
2.2.2. C m u ch n ............................................................................... 40
2.2.3. Ph

ng pháp ch n m u .............................................................. 42

2.2.4. N i dung nghiên c u................................................................... 44
2.2.5. Xác đ nh bi n s nghiên c u....................................................... 51
2.2.6. Các k thu t th c hi n ................................................................ 56
2.2.7. Các bi n pháp h n ch sai s ...................................................... 57
2.2.8. X lý s li u ............................................................................... 57
o đ c trong nghiên c u .................................................................... 61

2.3.
Ch

ng 3. K T QU NGHIÊN C U

3.1. K t qu đánh giá th c tr ng kê đ n và hi u qu c a m t s gi i
pháp can thi p trong kê đ n thu c b o hi m y t đi u tr ngo i
trú

m t s c s y t công l p t i thành ph C n Th giai đo n

2016-2018 ............................................................................................ 62
3.1.1. K t qu đánh giá th c tr ng kê đ n thu c b o hi m y t đi u
tr ngo i trú

m t s c s y t công l p t i thành ph C n

Th giai đo n 2016-2017 ........................................................... 62
3.1.2. ánh giá hi u qu c a m t s gi i pháp can thi p trong kê
đ n thu c đi u tr ngo i trú

m t s c s y t công l p t i

thành ph C n Th giai đo n 2017-2018 ................................... 83
3.2. K t qu đánh giá th c tr ng ch m sóc ng

i b nh và hi u qu

c a m t s gi i pháp can thi p trong ch m sóc ng
hi m y t đi u tr ngo i trú

i b nh b o

m t s c s y t công l p t i thành

ph C n Th giai đo n 2016-2018 ...................................................... 86


3.2.1. K t qu phân tích th c tr ng ch m sóc ng
y t đi u tr ngo i trú

i b nh b o hi m

m t s c s y t công l p t i thành

ph C n Th giai đo n 2016-2017 ............................................ 86
3.2.2. ánh giá hi u qu c a m t s gi i pháp can thi p trong ch m
sóc ng

i b nh đi u tr ngo i trú

m t s c s y t công l p

t i thành ph C n Th giai đo n 2017-2018 .............................. 97
Ch

ng 4. BÀN LU N

4.1. V th c tr ng kê đ n và hi u qu c a m t s gi i pháp can thi p
trong kê đ n thu c b o hi m y t đi u tr ngo i trú

m ts c s

y t công l p t i thành ph C n Th giai đo n 2016-2018 ................ 104
4.1.1. V th c tr ng kê đ n thu c b o hi m y t đi u tr ngo i trú
m t s c s y t công l p t i thành ph C n Th giai đo n
2016-2017 ............................................................................... 104
4.1.2. V hi u qu c a m t s gi i pháp can thi p trong kê đ n
thu c đi u tr ngo i trú

m t s c s y t công l p t i

thành ph C n Th giai đo n 2017-2018 ............................... 123
4.2. V th c tr ng ch m sóc ng

i b nh và hi u qu c a m t s gi i

pháp can thi p trong ch m sóc ng
ngo i trú

i b nh b o hi m y t đi u tr

m t s c s y t công l p t i thành ph C n Th giai

đo n 2016-2018.................................................................................. 128
4.2.1. V th c tr ng ch m sóc ng
ngo i trú

i b nh b o hi m y t đi u tr

m t s c s y t công l p t i thành ph C n

Th giai đo n 2016-2017 ........................................................ 128

4.2.2. V hi u qu c a m t s gi i pháp can thi p trong ch m sóc
ng

i b nh đi u tr ngo i trú

m t s c s y t công l p

t i thành ph C n Th giai đo n 2017-2018 .......................... 134
K T LU N ................................................................................................... 144
KI N NGH .................................................................................................. 146


DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG B
C A

TÀI LU N ÁN

TÀI LI U THAM KH O
DANH M C CÁC PH L C
PH L C

K T QU

NGHIÊN C U


DANH M C CÁC CH

VI T T T

TT

Ph n vi t t t

Ph n vi t đ y đ

1

BHYT

:

B o hi m y t

2

BV K

:

B nh vi n đa khoa

3

BYT

:

B Yt

4

CBYT

:

Cán b y t

5

CSYT

:

C s yt

6

DMTCY

:

Danh m c thu c ch y u

7

DMTTY

:

Danh m c thu c thi t y u

8

HYD

:

ih cYD

c

9

KS

:

Kháng sinh

10

SCT

:

Sau can thi p

11

TB

:

Trung bình

12

TCT

:

Tr

13

TCY

:

Thu c ch y u

14

TCYTTG

:

T ch c y t th gi i

15

TP

:

Thành ph

16

TTT

:

T

17

TTY

:

Thu c thi t y u

18

TTYT

:

Trung tâm y t

19

TW

:

Trung

c can thi p

ng tác thu c

ng


DANH M C CÁC B NG
B ng

Tên b ng

Trang

1.1.

Tóm t t các nghiên c u v ch s kê đ n trên th gi i

20

1.2.

Tóm t t các nghiên c u v ch s ch m sóc ng

23

i b nh

trên th gi i
2.1.

B ng th ng kê s l

t khám ngo i trú có b o hi m y t

41

trung bình 1 ngày c a 11 c s y t t i thành ph C n
Th n m 2015
2.2.

S l

ng m u c n l y phân chia theo 11 c s y t

42

2.3.

S l

ng m u c n l y phân chia sau can thi p

43

2.4.

Các m c đ t

2.5.

Các bi n s s hi u bi t c a ng

ng tác thu c

45
i b nh v dùng thu c

51

và đ t đi u tr
2.6.

Các bi n s s hài lòng v d ch v ngo i trú c a các c

52

s yt
2.7.

Các bi n s v y u t th i gian và các y u t s l

ng

2.8.

Các bi n s v các n i dung kh o sát

55

3.1.

T l tuân th các quy đ nh th t c hành chính t i 11 c

62

54

s yt
3.2.

T l tuân th các quy đ nh v n i dung đ n thu c t i 11

63

c s yt
3.3.

S thu c kê trung bình trong m t đ n t i 11 c s y t

64

3.4.

T l thu c đ

65

c kê theo tên generic và tên chung qu c

t
3.5.

T l đ n có kháng sinh t i 11 c s y t

66

3.6.

T l s d ng k t h p kháng sinh t i 11 c s y t

67


B ng
3.7.

Tên b ng
Các nhóm kháng sinh đ

c s d ng nhi u nh t t i 11 c

Trang
68

s yt
3.8.

T l đ n có thu c tiêm t i 11 c s y t

69

3.9.

M t s lo i thu c tiêm đ

70

c s d ng nhi u t i 11 c s

yt
3.10.

T l đ n có vitamin t i 11 c s y t

70

3.11.

M t s lo i vitamin đ

71

3.12.

T l đ n có corticoid t i 11 c s y t

72

3.13.

M t s lo i corticoid đ

c s d ng nhi u t i 11 c s y

72

c kê đ n có trong danh m c thu c

73

c s d ng nhi u t i 11 c s y t

t
3.14.

T l các thu c đ

thi t y u và danh m c thu c ch y u t i 11 c s y t
3.15.

T l t

ng tác thu c t i 11 c s y t

3.16.

T l các t

74

ng tác thu c b t l i m c 1 cao nh t t i 11

75

ng tác thu c b t l i m c 2 cao nh t t i 11

76

ng tác thu c b t l i m c 3 cao nh t t i 11

77

Chi phí cho thu c trung bình c a m i đ n t i 11 c s y

78

c s yt
3.17.

T l các t
c s yt

3.18.

T l các t
c s yt

3.19.

t
3.20.

Chi phí thu c và t l chi phí thu c trung bình dành cho

79

kháng sinh, thu c tiêm, vitamin, corticoid t i 11 c s y
t
3.21.

T l đ n kê phù h p v i phác đ đi u tr t i 11 c s y
t

80


B ng
3.22.

Tên b ng

Trang

T l th c hi n thông tin h p lý cho ng

i b nh t i 11

82

c s yt
3.23.

T l tuân th quy ch kê đ n sau can thi p

83

3.24.

S thu c kê trung bình trong m t đ n sau can thi p

84

3.25.

T l t

85

3.26.

Th i gian khám b nh trung bình t i 11 c s y t

86

3.27.

Th i gian c p phát thu c trung bình t i 11 c s y t

87

3.28.

T l các thu c đ

88

3.29.

T l đ nđ

3.30.

T l hi u bi t c a ng

ng tác thu c sau can thi p

c phân phát th c t t i 11 c s y t

c dán nhãn đ y đ t i 11 c s y t

i b nh v li u l

89

ng dùng thu c

90

i b nh v k t qu cung

91

i b nh v kh n ng ti p

92

i b nh v s minh b ch

93

và đ t đi u tr t i 11 c s y t
3.31.

T l m c hài lòng cao c a ng
c p d ch v y t t i 11 c s y t

3.32.

T l m c hài lòng cao c a ng
c n t i 11 c s y t

3.33.

T l m c hài lòng cao c a ng

thông tin và th t c t i 11 c s y t
3.34.

T l m c hài lòng cao c a ng
và ph

3.35.

i b nh v c s v t ch t

94

i b nh v thái đ , n ng

96

ng ti n t i 11 c s y t

T l m c hài lòng cao c a ng

l c chuyên môn nhân viên t i 11 c s y t
3.36.

Th i gian khám b nh trung bình sau can thi p

97

3.37.

Th i gian c p phát thu c trung bình sau can thi p

98

3.38.

T l đ n có thu c đ

98

3.39.

T l hi u bi t c a ng
đi u tr sau can thi p

c dán nhãn đ y đ sau can thi p
i b nh v dùng thu c và đ t

99


B ng
3.40.

Tên b ng

Trang

T l m c hài lòng m c cao c a ng

i b nh v k t qu

100

cung c p d ch v y t sau can thi p
3.41.

T l m c hài lòng cao c a ng

i b nh v kh n ng ti p

100

c n sau can thi p
3.42.

T l m c hài lòng m c cao c a ng

i b nh v s minh

101

i b nh v c s v t

102

i b nh v thái đ ,

103

b ch thông tin và th t c sau can thi p
3.43.

T l m c hài lòng m c cao c a ng
ch t và ph

3.44.

ng ti n sau can thi p

T l m c hài lòng m c cao c a ng

n ng l c chuyên môn nhân viên sau can thi p


DANH M C CÁC S
S đ

Tên s đ

Trang

1.1.

Chu trình s d ng thu c trong b nh vi n

11

1.2.

Quy trình c p phát thu c theo Trung tâm khoa h c qu n lý y t

12

M
1.3.

Các y u t

nh h

ng đ n s d ng thu c theo T ch c y t th

14

nh h

ng đ n s d ng thu c theo Trung tâm khoa

15

gi i
1.4.

Các y u t

h c qu n lý y t M
1.5.

Các bi n pháp c i thi n s d ng thu c

18

2.1.

S đ thi t k nghiên c u chung

38

2.2.

S đ thi t k nghiên c u can thi p

39


1

TV N
Thu c đóng vai trò quan tr ng trong vi c đi u tr b nh. Tuy nhiên n u
s d ng không đúng cách ho c t ý s d ng s gây ra nh ng h u qu x u nh
h

ng tr c ti p đ n s c kho con ng

t ng t l t vong c a ng

i nh kéo dài th i gian đi u tr , gia

i b nh, t ng chi phí đi u tr , đ c bi t là gia t ng

tình tr ng quen thu c nói chung và kháng kháng sinh nói riêng. Theo th ng
kê, trên th gi i có h n 50% thu c đ

c s d ng không h p lý. Xu t phát t

th c tr ng đó, n m 1985, T ch c Y t th gi i đã t ch c m t h i ngh l n
Nairobi – Kenya v s d ng thu c h p lý. T i h i ngh , các thành viên c a
m ng l

i qu c t v s d ng thu c h p lý và ch

ng trình hành đ ng vì

thu c đã xây d ng nên các ch s s d ng thu c. Các ch s s d ng thu c có
th mô t tình tr ng s d ng thu c

m t qu c gia, khu v c, t ng c s y t c

th hay có th dùng đ so sánh gi a các c s y t v i nhau, đ t th c ti n đó
xây d ng m t h th ng ch m sóc s c kh e hoàn thi n h n [1].
T i Vi t Nam, t ng s l
2015 là 213.267.600 l

t khám b nh qua các n m đ u t ng cao, n m

t, t ng 8,5% so v i n m 2011 là 196.456.600 l

t [2]

nên B Y t đã ban hành nhi u v n b n pháp quy quy đ nh ho t đ ng s d ng
thu c nh m t ng c

ng giám sát ho t đ ng kê đ n thu c. Tuy nhiên, th c

tr ng kê đ n c ng không n m ngoài xu h

ng chung c a các n

c đang phát

tri n, đó là tình tr ng l m d ng kháng sinh, thu c tiêm, vitamin, kê quá nhi u
thu c trong m t đ n thu c. Vi c th c hi n quy ch kê đ n thu c trong đi u tr
ngo i trú v n còn nhi u t n t i: kê đ n theo tên th

ng m i đ i v i tr

h p thu c không có nhi u ho t ch t; n i dung ghi h

ng d n s d ng thu c

cho ng

i b nh c ng còn sai sót; hay hàm l

đi m dùng, thông tin ng

ng, li u dùng, đ

ng

ng dùng, th i

i b nh ch a đ y đ [3]. Ngoài ra, trong th i gian

qua m t s c s y t ch a quan tâm đúng m c đ n các đi u ki n ph c v
ng

i b nh và nâng cao ch t l

ng khám b nh, ch a b nh, còn có các ý ki n


2

c a ng
t ch a t

i b nh, c ng đ ng và c quan truy n thông v ch t l

ng d ch v y

ng x ng v i chi phí [4]. Nh ng b t c p này đã và đang t n t i và

c n có các bi n pháp kh c ph c c th , k p th i nh m h
thu c an toàn, h p lý và kinh t .

sóc s c kh e cho ng

ng t i s d ng

c bi t c n chú tr ng đ n công tác ch m

i b nh ngo i trú có b o hi m y t khi mà t l ng

i

dân tham gia b o hi m y t hi n nay đã trên 80% dân s , ph n đ u t l này
đ n n m 2025 là 95% dân s [5].
C n Th là thành ph phát tri n nh t v y t t i

ng b ng sông C u

Long vì th m i ngày các c s y t ph i ti p nh n m t s l
ng

ng khá l n

i b nh t i 13 t nh, thành ph trong khu v c. Theo th ng kê n m 2015 t i

các c s y t công l p ti p nh n khám ch a b nh đa khoa, trung bình m t
ngày có 6.351 l
tr

t ng

i b nh đ n khám ngo i trú, trong đó có kho ng 97%

ng h p là có b o hi m y t . Vì v y, công tác kê đ n khám ch a b nh và

ch m sóc ng

i b nh b o hi m y t t i C n Th c n đ

c giám sát ch t ch

h n.
T các th c ti n trên, đ tài: “ ánh giá th c tr ng kê đ n v̀ ch m
sóc b nh nhân đi u tr ngo i trú b o hi m y t

m t s c s y t công

l p t i th̀nh ph C n Th giai đo n 2016-2018” đ

c th c hi n v i các

m c tiêu:
1.

ánh giá th c tr ng kê đ n và hi u qu c a m t s gi i pháp can

thi p trong kê đ n thu c b o hi m y t đi u tr ngo i trú

m ts c s yt

công l p t i thành ph C n Th giai đo n 2016-2018.
2.

ánh giá th c tr ng ch m sóc ng

gi i pháp can thi p trong ch m sóc ng
trú

i b nh và hi u qu c a m t s

i b nh b o hi m y t đi u tr ngo i

m t s c s y t công l p t i thành ph C n Th giai đo n 2016-2018.


3

Ch

ng 1.

T NG QUAN
1.1. Qui đ nh kê đ n thu c trong đi u tr ngo i trú, ch s s d ng thu c,
ho t đ ng s d ng thu c trong b nh vi n
1.1.1. Qui đ nh kê đ n thu c trong đi u tr ngo i trú
* Theo đi u 6 thông t s 05/2016/TT-BYT c a B Y t (BYT), yêu
c u chung v i n i dung kê đ n thu c:
+ Ghi đ , rõ ràng và chính xác các m c in trong

n thu c ho c trong

S khám b nh ho c S đi u tr b nh c n ch a tr dài ngày c a ng

+ Ghi chính xác đ a ch n i ng
s nhà, đ
+

i b nh đang th

ng ph , t dân ph ho c thôn, p, b n, xã, ph
i v i tr d

i b nh.

ng trú ho c t m trú:
ng, th tr n.

i 72 tháng tu i thì ph i ghi s tháng tu i và ghi tên b

ho c m c a tr .
+ Vi t tên thu c theo tên chung qu c t (INN, generic) tr tr
thu c có nhi u ho t ch t. Tr
ph i ghi tên th

ng h p ghi thêm tên thu c theo tên th

ng h p
ng m i

ng m i trong ngo c đ n sau tên chung qu c t .

+ Ghi tên thu c, n ng đ /hàm l

ng, s l

ng, li u dùng, đ

ng dùng,

th i đi m dùng c a m i lo i thu c.
+ S l

ng thu c gây nghi n ph i vi t b ng ch , ch đ u vi t hoa.

+ S l

ng thu c: vi t thêm s 0 phía tr

cn us l

ng ch có m t

ch s (nh h n 10).
+ Tr

ng h p s a ch a đ n thì ng

i kê đ n ph i ký tên ngay bên

c nh n i dung s a.
+ G ch chéo ph n gi y còn tr ng t phía d
phía trên ch ký c a ng

i n i dung kê đ n đ n

i kê đ n; ký, ghi (đóng d u) h tên [6].


4

* Trong kho ng th i gian nghiên c u, thông t s 52/2017/TT-BYT
c a BYT qui đ nh v vi c kê đ n thu c hóa d
ngo i trú đ

c, sinh ph m trong đi u tr

c ban hành, thông t này có hi u l c t 1-3-2018 [7]. Th i gian

k t thúc l y m u c a nghiên c u vào tháng 4-2019, tuy nhiên theo đi u 6,
thông t này, yêu c u chung v i n i dung kê đ n thu c, khi so sánh v i đi u
6, thông t s 05/2016/TT-BYT có cùng n i dung mà lu n án th c hi n đánh
giá, có 8/9 n i dung kh o sát trong qui ch th c hi n không thay đ i gi a
thông t s 05/2016/TT-BYT và thông t 2017, n i dung 3 ch khác là tr
đ

c đi khám cùng ng

s c nc

i giám h và ghi thêm s ch ng minh nhân dân ho c

c công dân c a b ho c m ho c ng

i giám h c a tr . Bên c nh,

trong th i gian th c hi n lu n án, thông t s 18/2018/TT-BYT s a đ i, b
sung m t s đi u c a thông t s 52/2017/TT-BYT, hi u l c t 15-10-2018,
trong đó có s a đ i kho n 3 đi u 6 c a thông t này thành “

i v i tr d

i

72 tháng tu i ghi s tháng tu i, cân n ng, tên b ho c m c a tr ho c ng

i

đ a tr đ n khám b nh, ch a b nh.” [8]. So v i thông t s 05/2016/TT-BYT,
ch b sung thêm cân n ng c a tr và tên c a ng

i đ a tr đi khám b nh.

* Nh v y, n i dung kh o sát theo thông t s 05/2016/TT-BYT không
thay đ i nhi u v đi u 6 – yêu c u chung c a n i dung đ n thu c so v i thông
t 52/2017/TT-BYT và thông t 18/2018/TT-BYT nên nghiên c u c a chúng
tôi v n đ m b o tính m i và c p nh t so v i các v n b n hi n hành c a BYT.
1.1.2. Ch s s d ng thu c
1.1.2.1. M c tiêu
Các nghiên c u đ đánh giá vi c s d ng thu c s r t khác nhau

các

n i. B n ch t và thi t k c a các nghiên c u nh v y s ph thu c vào nhi u

y u t nh : nhu c u thông tin đ c thù c a các nhà qu n lý y t , lo i hình h
th ng l u tr h s đang có t i c s , ng
quen đ

i cung c p d ch v v i nh ng thói

c mô t , các ngu n l c đ th c hi n nghiên c u. Nói chung, các


5

nghiên c u v s d ng thu c c n c vào các ch s thu c vào b n nhóm l n
d

i đây:
* Mô t th c hành kê đ n: nghiên c u mô t c t ngang, đ

c th c hi n

đánh giá riêng bi t v th c hành đi u tr c a các nhóm c s y t (CSYT) và
ng

i b nh.
* So sánh vi c th c hi n các ch s s d ng thu c gi a các CSYT ho c

ng

i kê đ n ho c gi a các nhóm CSYT v i nhau.
* Giám sát và theo dõi theo t ng kho ng th i gian c th trong n m v

thói quen s d ng thu c.
*

ánh giá hi u qu can thi p: các ch s c th đ

c s d ng đ đánh

giá hi u qu c a m i can thi p nh m thay đ i vi c th c hành kê đ n [1].
1.1.2.2. Phân lo i
D a trên các ch s s d ng thu c T ch c Y t th gi i (TCYTTG) đã
xây d ng, BYT đã ban hành các ch s s d ng thu c cho các CSYT, g m 5
ch s : ch s kê đ n, ch s ch m sóc ng

i b nh, ch s c s , ch s s

d ng thu c toàn di n và ch s l a ch n s d ng trong b nh vi n. Trong n i
dung c a lu n án, do đ i t

ng nghiên c u là ng

i b nh khám ngo i trú có

b o hi m y t (BHYT) nên ph m vi lu n án ch kh o sát 3 ch s là ch s kê
đ n, ch s ch m sóc ng

i b nh và ch s s d ng thu c toàn di n [9].

1.1.2.3. N i dung các ch s s d ng thu c
* Các ch s v kê đ n và các ch s s d ng thu c toàn di n:
+ S thu c kê trung bình (TB) trong m t đ n:

 M c đích: đo l
đa thành ph n đ

ng s l

ng thu c trong m t đ n thu c (các thu c

c tính là m t, không liên quan đ n th c t ng

i b nh có

dùng thu c hay không).
 Cách tính: đ

c tính b ng cách chia t ng s l

đ n thu c cho s đ n thu c đ

c kh o sát.

ng thu c trong s các


6

+ Chi phí TB c a m i đ n:
 M c đích: đ đo l
 Cách tính: đ

ng chi phí cho vi c đi u tr b ng thu c.

c tính b ng cách chia toàn b chi phí ti n c a t t c

các thu c đã kê đ n cho s đ n đã kh o sát.
+ T l các thu c đ

c kê theo tên generic ho c tên chung qu c t

(ngo i tr các thu c nhi u thành ph n có th kê theo tên th

ng m i theo qui

đ nh c a BYT):
 M c đích: tìm xu th kê đ n thu c theo tên generic ho c tên chung
qu c t (INN).
 Cách tính: t l % này đ

c tính b ng cách chia s các thu c đ

theo tên generic cho t ng s các thu c đ

c kê

c kê, nhân v i 100.

+ T l đ n kê có kháng sinh (KS) và t l chi phí thu c dành cho KS:
 M c đích: đo l
ti n và th

ng m c đ s d ng lo i thu c quan tr ng nh ng đ t

ng b l m d ng trong đi u tr .

 Cách tính: t l đ n kê có KS đ

c tính b ng cách chia s các l n

khám b nh có kê KS cho s l n khám b nh đ
l chi phí thu c dành cho KS đ

c kh o sát, nhân v i 100 và t

c tính b ng cách chia toàn b ti n c a toàn

b KS cho toàn b giá tr ti n c a các đ n thu c.
+ T l đ n kê có thu c tiêm và t l chi phí thu c dành cho thu c
tiêm:
 M c đích: đo l

ng m c đ s d ng thu c tiêm.

 Cách tính: t l các đ n kê có thu c tiêm đ
các đ n có kê thu c tiêm cho s đ n đ
phí thu c dành cho thu c tiêm đ

c tính b ng cách chia s

c kh o sát, nhân v i 100 và t l chi

c tính b ng cách chia giá tr ti n c a toàn

b thu c tiêm cho toàn b giá tr ti n c a các đ n thu c.
+ T l các đ n kê có vitamin và t l chi phí thu c dành cho vitamin:
 M c đích: đo l

ng m c đ s d ng thu c th

ng b l m d ng đ


7

làm v a lòng ng
th

i b nh ho c do tác đ ng c a nhà s n xu t, phân ph i,

ng dùng h tr đi u tr , tác d ng không rõ ràng.
 Cách tính: t l các đ n kê có vitamin đ

các đ n có kê vitamin cho s đ n đ
thu c dành cho vitamin đ

c tính b ng cách chia s

c kh o sát, nhân v i 100 và t l chi phí

c tính b ng cách chia giá tr ti n c a toàn b

vitamin cho toàn b giá tr ti n c a các đ n thu c.

+ T l các đ n kê có corticoid và t l chi phí thu c dành cho
corticoid:
 M c đích: đo l

ng m c đ s d ng lo i thu c th

ng b l m d ng

trong đi u tr b ng thu c.
 Cách tính: t l các đ n kê có corticoid đ
đ n có kê corticoid cho s đ n đ
thu c dành cho corticoid đ

c tính b ng cách chia s

c kh o sát, nhân v i 100 và t l chi phí

c tính b ng cách chia giá tr ti n c a toàn b

corticoid cho toàn b giá tr ti n c a các đ n thu c.
+ T l các thu c đ

c kê đ n có trong danh m c thu c thi t y u

(DMTTY) và danh m c thu c ch y u (DMTCY) do BYT ban hành và t l
chi phí dành cho thu c thi t y u (TTY) và thu c ch y u (TCY): d a vào
DMTTY tân d

c, DMTTY đông d

c l n VI n m 2013 và DMTCY do

BYT ban hành n m 2005 [10], [11], [12].
 M c đích: đo l
v thu c, đ

ng m c đ kê đ n phù h p v i chính sách qu c gia

c đánh giá t DMTTY do BYT ban hành.

 Cách tính: đ

c tính b ng cách t l m i đ n thu c có kê TTY/TCY

chia t ng s đ n đã kh o sát, nhân v i 100 và t l chi phí ti n TTY/TCY
đ

c tính b ng cách chia giá tr ti n c a toàn b TTY/TCY cho toàn b giá tr

ti n c a các đ n thu c.
+ T l ng

i b nh hài lòng v i d ch v ch m sóc s c kh e:


8

 S d ng “Phi u kh o sát ý ki n ng

i b nh ngo i trú” do BYT ban

hành [13]. Trong phi u kh o sát, có 5 thang đo g m nhi u ch báo giúp ph n
ánh đúng đ tin c y v i đ i t
thang đo đ
h iđ

ng c n đo và d a trên thang đi m Likert 5 là

c s d ng ph bi n nh t trong nghiên c u đ nh l

ng. B câu

c trình bày t i ph l c 2.
 Thang đo s hài lòng c a ng

i b nh g m 5 y u t :

 Kh n ng ti p c n: kho ng cách t nhà đ n c s cung c p d ch v :
đ a đi m, v trí, bi n báo, ch d n gi a các khu v c; áp d ng công ngh thông
tin trong qu ng bá d ch v ; th i gian, th i đi m cung c p d ch v ; g m 5 ti u
m c.
 S minh b ch thông tin và th t c khám b nh, đi u tr : niêm y t công
khai ho c có b ph n h

ng d n/ch d n các thông tin (s đ các khoa phòng,

các lo i hình d ch v đ

c cung c p, các th t c gi y t có liên quan, quy

trình khám ch a b nh, th i gian th c hi n, giá d ch v ...); áp d ng công ngh
thông tin trong gi i quy t các th t c hành chính: công b c ch ti p nh n và
x lý thông tin ph n h i nh đ

ng dây nóng, h p th góp ý...; minh b ch,

trách nhi m gi i trình v các n i quy c a c s , quy t c ng x c a cán b ,
công ch c, viên ch c; g m 10 ti u m c.
 C s v t ch t và ph
đi m cung c p d ch v ; ph

ng ti n ph c v ng

i b nh: di n tích các đ a

ng th c b trí s p x p các phòng, b ph n; các

trang thi t b , v t d ng và thi t b h tr cung c p d ch v ; v sinh môi
tr

ng; không gian; g m 8 ti u m c.
 Thái đ

ng x , n ng l c chuyên môn c a nhân viên y t : tuân th

các quy đ nh quy t c ng x ; k n ng giao ti p; thái đ ph c v ; ki n th c và
k n ng cung c p d ch v chuyên môn, k thu t, g m 3 ti u m c.
 K t qu cung c p d ch v : áp d ng công ngh thông tin trong cung
c p d ch v ; th i gian cung c p d ch v ; m c đ đáp ng đ i v i nhu c u c a

9

khách hàng (ví d nh s thay đ i v tình tr ng b nh t t...); m c thu phí, c
ch thu phí so v i kh n ng chi tr c a ng

i s d ng d ch v ; th

ng hi u

hay m c đ tín nhi m c a c s cung c p d ch v ; g m 4 ti u m c.

l

ánh giá thang đo m c đ hài lòng c a ng

i b nh đ i v i ch t

ng ch m sóc s c kh e d a trên thang đi m Likert 5 m c đ “r t không hài

lòng”, “không hài lòng”, “bình th

ng”, “hài lòng”, “r t hài lòng”. Th ng kê

t l ph n tr m các m c hài lòng tr lên đ so sánh gi a các CSYT [14].
* Ch s v ch m sóc ng

i b nh:

+ Th i gian khám b nh TB:

 M c đích: đ đo l

ng th i gian mà nhân viên dành cho m i ng

b nh trong quá trình khám và kê đ n (th i gian t lúc ng

i

i b nh đ n phòng

khám cho đ n khi r i kh i).
 Cách tính: th i gian TB đ

c tính b ng cách chia t ng s th i gian

c a toàn các ca khám b nh cho s ca.
+ Th i gian phát thu c TB:
 M c đích: đ đo l
m i ng

ng th i gian mà nhân viên phát thu c dành cho

i b nh (th i gian t lúc ng

i b nh đ n nh n thu c t i khi r i đi,

không tính th i gian ch đ i).
 Cách tính: th i gian TB đ

c tính b ng cách chia t ng s th i gian

dành cho phát thu c đ i v i t t c ng
+ T l các thu c đ

i b nh cho s tr

ng kh n ng các CSYT có th cung c p các

thu c đã kê đ n, th c t các thu c này đ
 Cách tính: t l % đ

c c p phát hay không.

c tính b ng cách chia s thu c th c t đã c p

phát t i các CSYT cho t ng s thu c đ
 M c đích: đ đo l

c phát.

c phân phát th c t :

 M c đích: đ đo l

+ T l đ n thu c đ

ng h p đ

c kê đ n, nhân v i 100.

c dán nhãn đ y đ :
ng m c đ ng

i c p phát thu c ghi nh n các


10

thông tin c b n trên các túi thu c mà h đã phát.
 Cách tính: t l % đ

c tính b ng cách chia s đ n thu c ghi trên đó

đ y đ thông tin li u dùng, cách dùng, đ

ng dùng; có th in t gi y thông tin

r i dán vào v thu c, h p thu c ho c túi thu c đ i v i thu c ra l ; cho t ng s
đ n thu c đã phát, nhân v i 100.

ng

+ S hi u bi t c a ng

i b nh v dùng thu c và đ t đi u tr :

 M c đích: đ đo l

ng hi u qu c a thông tin đ

c cung c p cho

i b nh v s đ dùng li u c a lo i thu c mà h đã nh n.
 Cách tính: t l % đ

c tính b ng cách chia s ng

i b nh có th ghi

nh n chính xác s đ li u dùng đ i v i t t c các thu c cho t ng s ng

i

b nh đã ph ng v n, nhân v i 100.
 Dùng ph

ng pháp ph ng v n tr c ti p s hi u bi t c a ng

i b nh

v các thông tin liên quan đ n thu c v li u dùng c a t ng lo i thu c. Câu h i
ph ng v n đ

c l ng ghép trong ph l c 1.

1.1.3. Ho t đ ng s d ng thu c trong b nh vi n
1.1.3.1. Quy trình s d ng thu c trong b nh vi n
* S d ng thu c là m t b

c trong quy trình cung ng thu c khép kín

g m: l a ch n, mua s m, phân ph i và s d ng thu c [15]. Các b
có vai trò quan tr ng nh nhau, b
b

c này t o ti n đ và nh h

c này đ u
ng t i các

c ti p theo. Ho t đ ng s d ng thu c trong b nh vi n di n ra theo chu

trình nh s đ 2.1.


11

S đ 1.1. Chu trình s d ng thu c trong b nh vi n
Ngu n: theo Trung tâm khoa h c qu n lý y t M (n m 2012) [16].

* Ch n đoán và kê đ n:
+ Theo TCYTTG: quá trình kê đ n h p lý đ

c th c hi n qua 6 b

c

nh sau:
-B

c 1: xác đ nh v n đ c a b nh nhân (ch n đoán).

-B

c 2: xác đ nh m c tiêu đi u tr .

-B

c 3: ch n cách đi u tr hi u qu và an toàn đã đ

các ph

c ch ng minh t

ng án khác nhau.

-B

c 4: b t đ u đi u tr b ng vi c kê đ n thu c chính xác.

-B

c 5: cung c p thông tin và h

-B

c 6: theo dõi k t qu đi u tr .

ng d n rõ ràng.

Sau m t th i gian theo dõi k t qu đi u tr s bi t quá trình đi u tr có
thành công hay không. N u v n đ đã đ

c gi i quy t thì vi c đi u tr có th

d ng l i; n u không, c n ph i ki m tra l i t t c các b

c [17].

+ T i Vi t Nam: quá trình khám lâm sàng, ch n đoán và ch đ nh
đi u tr :
- Thông báo ng

i b nh vào khám theo s th t .

- B trí bu ng khám lâm sàng, chuyên khoa.