Xây Dựng Tiến Trình Dạy Học Một Số Kiến Thức Chương Dao Động Cơ (Vật Lí 12) Theo Hướng Phân Hóa
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.39 MB, 103 trang )
TR
I H C THÁI NGUYÊN
NGă IăH CăS ăPH M
NỌNGăTH ăBệCHăH NH
XỂYăD NGăTI NăTRỊNHăD YăH CăM TăS ăKI NăTH Că
CH
NGă“DAO
NG C ” (V TăLệă12) THEOăH
NGă
PHÂN HÓA HO Tă
NGăH CăT PăNH MăăPHỄTăHUYă
TệNHăTệCHăC C,ăSỄNGăT OăC AăH CăSINH
LU NăV NăTH CăS KHOAăH CăGIỄOăD C
THÁI NGUYÊN - 2015
S hóa b i Trung tâm H c li u – HTN
TR
I H C THÁI NGUYÊN
NGă IăH CăS ăPH M
NỌNGăTH ăBệCHăH NH
XỂYăD NGăTI NăTRỊNHăD YăH CăM TăS ăKI NăTH Că
CH
NGă“DAO
NG C ” (V TăLệă12) THEOăH
NGă
PHÂN HÓA HO Tă
NGăH CăT PăNH MăăPHỄTăHUYă
TệNHăTệCHăC C,ăSỄNGăT OăC AăH CăSINH
Chuyên ngành : LL&PPDHăV tălí
Mưăs :ă60.14.01.11
LU NăV NăTH CăS KHOAăH CăGIỄOăD C
Ng
iăh
ngăd năkhoaăh c:ăăPGS.TS. V ăTH ăKIMăLIểN
THÁI NGUYÊN - 2015
S hóa b i Trung tâm H c li u – HTN
L IăCAMă OAN
Tôi xin cam đoan đơy lƠ công trình nghiên c u c a riêng tôi. Các s li u, k t
qu nghiên c u trong lu n v n lƠ trung th c vƠ ch a có ai công b trong m t công
trình nào khác.
Thái Nguyên, tháng 6 n m 2015
Ng
iăvi tăđ ătƠi
NôngăTh ăBíchăH nh
S hóa b i Trung tâm H c li u – HTN i
L IăC Mă N
Tôi xin bƠy t lòng bi t n t i PGS.TS V Th Kim Liên đư t n tình h
ng
d n vƠ ch b o tôi trong su t th i gian h c t p vƠ quá trình lƠm lu n v n.
Tôi xin chơn thƠnh c m n t i các th y cô ph n bi n đư đ c vƠ góp ý cho b n
lu n v n nƠy.
Tôi xin chơn thƠnh c m n Tr
Khoa V t lí vƠ Phòng
ng
i h c S ph m -
Ơo t o (Sau đ i h c) c a tr
i h c Thái Nguyên,
ng đư t o m i đi u ki n cho tôi
hoƠn thƠnh lu n v n nƠy.
Tôi xin chơn thƠnh c m n t i các th y giáo, cô giáo thu c t b môn Ph
pháp gi ng d y khoa V t lí Tr
ng
i h c S ph m -
ng
i h c Thái Nguyên đư giúp
đ tôi trong quá trình h c t p vƠ nghiên c u lƠm lu n v n.
Tôi chơn thƠnh c m n các th y cô giáo gi ng d y b môn V t lí c a các
tr
ng THPT Chuyên, THPT Ngô Quy n, THPT Sông Công c a t nh Thái Nguyên
đư t o đi u ki n cho tôi th c nghi m s ph m vƠ thƠnh lu n v n nƠy.
Lu n v n nƠy đ c hoƠn thƠnh t i Tr ng
i h c S Ph m -
i h c Thái Nguyên.
Thái Nguyên, tháng 6 n m 2015
Ng
iăvi t lu năv n
NôngăTh ăBíchăH nh
S hóa b i Trung tâm H c li u – HTN ii
M CăL C
L i cam đoan .................................................................................................................. i
L i c m n .....................................................................................................................ii
M c l c ........................................................................................................................ iii
Các danh m c kí hi u, các ch vi t t t ......................................................................... iv
Danh m c các b ng ........................................................................................................ v
Danh m c bi u đ , đ th , hình vƠ s đ ...................................................................... vi
M ă
U ...................................................................................................................... 1
1. Lí do ch n đ tƠi ....................................................................................................... 1
2. M c đích nghiên c u ................................................................................................ 3
3. Nhi m v nghiên c u ................................................................................................ 3
4. Gi thuy t khoa h c .................................................................................................. 3
5. Khách th vƠ đ i t
ng nghiên c u .......................................................................... 3
6. Ph m vi nghiên c u .................................................................................................. 3
7. Ph
ng pháp nghiên c u .......................................................................................... 3
8. Nh ng đóng góp c a lu n v n .................................................................................. 4
9. C u trúc lu n v n ...................................................................................................... 4
Ch
TR
ngă1: C ăS ăLệăLU NăVĨăTH CăTI NăC AăVI CăD YăH CăPHă ă
NGăPH ăTHỌNGăTHEOăH
NGăPHỄTăHUYăTệNHăTệCHăC C,ă
SỄNGăT OăC AăH CăSINH ................................................................................... 5
1.1. T ng quan v v n đ nghiên c u ........................................................................... 5
1.2. D y h c tích c c .................................................................................................... 6
1.2.1. Th nƠo lƠ tính tích c c? ..................................................................................... 6
1.2.2. Th nƠo lƠ tính tích c c h c t p c a h c sinh ..................................................... 8
1.2.3. Các bi n pháp c a ki m tra, đánh giá k t qu ho t đ ng h c t p c a h c sinh....... 9
1.3.
i m i ph
ng pháp d y h c theo h
1.3.1. Quan ni m v ph
ng tích c c ........................................... 10
ng pháp d y h c theo h
1.3.2. Nh ng đ c tr ng c a ph
ng tích c c ............................... 10
ng pháp d y h c theo h
ng tích c c .................... 10
1.3.3. K thu t d y h c tích c c cho m t bƠi lí thuy t m i......................................... 11
1.4. Khái ni m v tính sáng t o ................................................................................. 20
S hóa b i Trung tâm H c li u – HTN iii
1.5. D y h c phơn hóa ............................................................................................... 21
1.5.1. Khái ni m phơn hóa vƠ d y h c phơn hóa ........................................................ 21
1.5.2. Các c p đ vƠ các hình th c d y h c phơn hóa ................................................ 24
1.5.3. Nh ng t t
1.5.4.
u đi m, nh
ng ch đ o c a d y h c phơn hóa ............................................... 30
c đi m c a d y h c phơn hóa ................................................... 31
1.5.5. M i quan h gi a d y h c phơn hóa vƠ các ph
trong nhƠ tr
ng pháp d y h c khác
ng ph thông ........................................................................................ 31
1.5.6. M t s khó kh n trong th c ti n d y h c phơn hóa .......................................... 31
1.5.7. Xơy d ng ti n trình d y h c phơn hóa .............................................................. 32
1.5.8. Các bi n pháp d y h c phơn hóa ..................................................................... 33
1.5.9. S đ ti n trình xơy d ng ki n th c theo h
ng phơn hóa ho t đ ng h c
t p nh m phát huy tính tích c c, sáng t o c a h c sinh trong môn V t lí: ................. 34
1.6. i u tra th c ti n d y h c ch
ng “Dao đ ng c ” theo h
ng phơn hóa ho t
đ ng h c t p nh m phát huy tính tích c c, sáng t o c a h c sinh .............................. 35
1.6.1. M c đích đi u tra .............................................................................................. 35
1.6.2.
it
1.6.3. Ph
ng vƠ n i dung đi u tra ......................................................................... 35
ng pháp đi u tra ........................................................................................ 36
1.6.4. K t qu đi u tra ................................................................................................. 36
K T LU N CH
Ch
NG 1 ........................................................................................... 40
ngă2: XỂYăD NGăTI NăTRỊNHăD YăH CăCH
C Ằă THEOă H
NGă PHă HO Tă
NGăắDAOă
NGă
NGă H Că T Pă NH Mă PHỄTă HUYă
TệNHăTệCHăC C,ăSỄNGăT OăC AăH CăSINH................................................ 41
2.1. N i dung ki n th c ch
ng “Dao đ ng c ” ........................................................ 41
2.1.1. V trí, vai trò ph n “Dao đ ng c ”.................................................................... 41
2.1.2. T m quan tr ng c a ph n “Dao đ ng c ” ........................................................ 41
2.1.3. C u trúc ph n “Dao đ ng c ” ........................................................................... 41
2.2. Yêu c u v ki n th c vƠ k n ng khi d y h c ch
ng dao đ ng c .................... 43
2.2.1. V ki n th c ...................................................................................................... 43
2.2.2. V k n ng ......................................................................................................... 43
K T LU N CH
NG 2 ........................................................................................... 71
S hóa b i Trung tâm H c li u – HTN iv
Ch
ngă3.ăTH CăNGHI MăS ăPH M ................................................................ 72
3.1. M c đích, nhi m v , đ i t
ng c a th c nghi m s ph m ................................. 72
3.1.1. M c đích c a th c nghi m s ph m ................................................................. 72
3.2.
it
3.2.1.
ng vƠ n i dung th c nghi m s ph m ..................................................... 72
it
ng c a th c nghi m s ph m ............................................................... 72
3.2.2. N i dung th c nghi m s ph m ........................................................................ 72
3.3. Ph
ng pháp th c nghi m s ph m .................................................................... 73
3.3.1. Ch n m u th c nghi m ..................................................................................... 73
3.3.2. Ph
ng pháp ti n hƠnh ..................................................................................... 73
3.4. ánh giá k t qu th c nghi m s ph m .............................................................. 73
3.4.1. L a ch n tiêu chí đánh giá ................................................................................ 73
3.4.2. K t qu th c nghi m s ph m .......................................................................... 75
3.4.4. Ti n hƠnh th c nghi m s ph m....................................................................... 77
3.5. ánh giá k t qu th c nghi m s ph m .............................................................. 78
3.5.1. C s đ đánh giá k t qu th c nghi m s ph m ............................................. 78
K T LU N CH
NG 3 ........................................................................................... 83
K TăLU NăVĨăKI NăNGH .................................................................................. 84
1. K t lu n ................................................................................................................... 84
2. Ki n ngh ................................................................................................................. 84
TĨIăLI UăTHAMăKH O ........................................................................................ 85
PH ăL C
S hóa b i Trung tâm H c li u – HTN v
CỄCăDANHăM CăKệăHI U,ăCỄCăCH ăVI TăT T
Stt
Vi tăt t
Vi tăđ yăđ
1
CH
Cơu h i
2
CL
Con l c đ n
3
CLLX
Con l c lò xo
4
CNH ậ H H
Công nghi p hóa - hi n đ i hóa
5
CNTT&TT
Công ngh thông tin vƠ truy n thông
6
D
Dao đ ng
7
D
8
DH
D yh c
9
DHPH
D y h c phơn hóa
10
DHPH vƠ GQV
D y h c phát hi n vƠ gi i quy t v n đ
10
GDPT
Giáo d c ph thông
11
GV
Giáo viên
12
HS
H c sinh
13
HSKG
H c sinh khá, gi i
14
HSTB
H c sinh trung bình
15
HSYK
H c sinh y u, kém
16
LL
Lí lu n
17
PH
Phân hóa
18
PPDH
Ph
ng pháp d y h c
19
PTD
Ph
ng trình dao đ ng
20
SGK
Sách giáo khoa
22
TN
Th c nghi m
23
T/N
Thí nghi m
24
TNSP
Th c nghi m s ph m
H
Dao đ ng đi u hòa
S hóa b i Trung tâm H c li u – HTN iv
DANHăM CăCỄCăB NG
B ng 3.1. S li u h c sinh các nhóm th c nghi m vƠ đ i ch ng ............................... 77
B ng 3.2: K t qu đ nh tính th c nghi m s ph m .................................................... 79
B ng 3.3. K t qu ki m tra ......................................................................................... 79
B ng 3.4. X p lo i h c t p .......................................................................................... 80
B ng 3.5. Phơn ph i t n su t ...................................................................................... 80
B ng 3.6. Phơn ph i t n su t lu tích ......................................................................... 81
S hóa b i Trung tâm H c li u – HTN v
DANHăM C CÁC BI Uă
,ă
ăTH ,ăHỊNHăVĨăS ă
Bi u đ 3.1. Bi u đ x p lo i h c t p ......................................................................... 80
th 3.1.
th phơn ph i t n su t .......................................................................... 81
th 3.2.
th phơn ph i t n su t lu tích ............................................................. 81
Hình 2.1. Thí nghi m o minh h a D đi u hòa c a CLLX ngang vƠ đ th li đ ... 49
Hình 2.2. Thí nghi m o minh h a D
đi u hòa c a CLLX ngang v s ph
thu c c a l c đƠn h i vƠo li đ ................................................................. 60
Hình 2.3. Thí nghi m o minh h a D
đi u hòa c a CLLX ngang v s ph
thu c c a l c đƠn h i vƠo li đ ................................................................. 60
Hình 2.4. Thí nghi m o minh h a D
S đ 2.1. C u trúc ch
H c a CLLX d c vƠ đ th li đ ................ 61
ng “Dao đ ng c ” ............................................................... 42
S hóa b i Trung tâm H c li u – HTN vi
M
U
1. Lí do ch năđ tài
Trong giai đo n hi n nay, đ i m i Giáo d c đang đ
c c xã h i quan tâm.
Trong công cu c đ i m i Giáo d c, đ i m i PPDH là m t trong nh ng nhi m v
tr ng tơm.
nh h
ng quan tr ng trong đ i m i PPDH là nh m phát huy TTC, t l c
và ST, phát tri n n ng l c hƠnh đ ng, n ng l c c ng tác làm vi c c a ng
i h c. Nói
cách khác, đ i m i PPDH không n m ngoài m c đích giúp HS đ t hi u qu cao trong
l nh h i tri th c, k n ng. Trong nh ng n m g n đơy, các tr
c g ng trong vi c đ i m i PPDH vƠ đư đ t đ
c m t s ti n b trong vi c phát huy
TTC c a HS. H u h t các GV gi đơy đ u nh n th c đ
nhau, nh ng không có PPDH nƠo đ
PPDH tích c c đang đ
ng THPT đư có nh ng
c r ng, có nhi u PPDH khác
c coi là duy nh t, và vi c v n d ng k t h p các
c quan tâm nghiên c u và ng d ng trong th c ti n gi ng
d y. Tuy nhiên, có th th y, dù d y theo cách nƠo đi n a thì ho t đ ng DH ch đ t
hi u qu khi nó phù h p v i m i đ i t
“DH PH” vƠ “DH PH đ i t
ng” đ
ng HS trong m t l p h c. T đó mƠ tri t lý
c hình thành.
Do là m t tri t lí, m t quan đi m DH, DH PH xuyên su t và chi ph i m i
PPDH.
c thù c a DHPH là d y v a s c v i đ i t
ng. C th : HS
gi i thì d y sao cho các em h ng thú, đam mê v i vi c h c;
t o đ ng l c đ các em v
ki n th c đ l nh h i đ
M c dù hi u đ
i v i HS trung bình thì
n lên; V i HS y u, kém thì ph i bù đ p đ
c ch h ng v
c ki n th c c b n.
c đ c thù c a DHPH nh đư nói trên nh ng trong th c t hi n
nay, m c đ thành công v DHPH không cao.
h i nhi u t duy lôgic và tr u t
V t lí đ
m c đ khá,
c bi t trong các môn khoa h c đòi
ng nh môn V t lí.
c xem là ngành khoa h c c b n b i vì các đ nh lu t V t lí chi ph i
h u h t các ngành khoa h c t nhiên khác vƠ lƠ c s c a nhi u ngƠnh k thu t vƠ
công ngh quan tr ng. Nh ng ki n th c c a V t lí có giá tr to l n trong đ i s ng vƠ
s n xu t, đ c bi t trong công cu c CNH - H H đ t n
c. Nh ng ki n th c, k n ng
và PP lƠm vi c trong quá trình h c môn V t lí giúp HS phát tri n n ng l c t duy nh
phơn tích, t ng h p, tr u t
đ p c a ng
ng hoá, khái quát hóa...Rèn luy n nh ng ph m ch t t t
i lao đ ng m i nh tính c n th n, chính xác, k lu t, phê phán vƠ
1
ST...Qua đó góp ph n hình thƠnh vƠ phát tri n nhơn cách cho HS. Tuy nhiên đ h c
t t môn V t lí, HS v a c n có t duy tr c quan, v a ph i có t duy lôgic vƠ n m ch c
công c toán h c, không ph i HS nƠo c ng có đ các ph m ch t nƠy, do đó DHPH
trong V t lí lƠ c n thi t đ nơng cao ch t l
ng h c t p c a HS. Trong công cu c c i
cách giáo d c, phát huy tính TTC lƠ m t trong các h
nh ng con ng
bi n v PPDH
i lao đ ng sáng t o, lƠm ch đ t n
tr
ng c i cách nh m đƠo t o
c. Nh ng cho đ n nay s chuy n
ng ph thông v n ph bi n lƠ cách d y thông báo các ki n th c
đ nh s n, cách h c th đ ng, sách v . M c dù ngƠy cƠng xu t hi n nhi u nh ng ti t
d y t t c a các GV gi i theo h
ng t ch c cho HS ho t đ ng, t chi m l nh tri th c
m i nh ng tình tr ng chung hƠng ngƠy v n lƠ “th Ổ đ c - trò chép” ho c gi ng gi i
xen k v n đáp tái hi n, gi i thích minh h a b ng tranh [27].
áp ng yêu c u CNH - H H chúng ta c n đƠo t o ngu n nhơn l c cho đ t
n
c, nh ng con ng
i t ch , n ng đ ng, sáng t o phù h p v i th i kì đ i m i thì
nh t thi t ph i đ i m i giáo d c c th lƠ đ i m i PPDH. Ph i l a ch n PPDH sao
cho đ t đ
ng
c m c tiêu “D Ổ ng
i khác mu n h c; d Ổ ng
i khác kiên trì h c t p và d Ổ ng
yêu c u trên, ngƠnh giáo d c n
i khác bi t h c; D Ổ
i khác h c t p có k t qu ” [27]. Th c hi n
c ta đư vƠ đang ti n hƠnh đ i m i PPDH theo h
ng
tích c c hóa ho t đ ng nh n th c c a HS trong quá trình h c t p.
M t trong nh ng quan ni m v PPDH nh m phát huy tính tích c c h c t p c a
HS đó lƠ “PPDH lƠ cách th c ho t đ ng c a GV trong vi c t ch c, ch đ o các ho t
đ ng h c t p nh m giúp HS ch đ ng đ t đ
nƠy lƠ GV ch lƠ ng
c m c tiêu DH” Th c ch t c a PPDH
i t ch c ch đ o còn HS t chi m l nh tri th c, hình thƠnh k
n ng, k x o [27].
ư có r t nhi u các công trình nghiên c u v DH phát huy TTC, ST c a HS [1,
2, 5, 8, 16, 17, 23], v DHPH [19, 22, 23], v dao đ ng c [5, 6, 8, 10, 26]. Tuy nhiên
nghiên c u thi t k ti n trình DH m t s ki n th c V t lí c th theo h
ng PH nh m
phát huy TTC, ST c a HS thì còn r t ít các công trình đ c p đ n, do đó tôi l a ch n
đ tài: “Xây d ng ti n trình d y h c m t s ki n th c ch
12) theo h
ng dao đ ng c (V t lí
ng phân hóa ho t đ ng h c t p, nh m phát huy tính tích c c, sáng t o
c a h c sinh” v i mong mu n lƠm th nƠo đ t ch c quá trình DH sao cho phát huy
2
đ
c h t kh n ng l nh h i tri th c c a ng
i h c, mang đ n ni m vui vƠ h ng kh i
cho HS trong vi c ti p thu ki n th c m i, nơng cao ch t l
ng d y vƠ h c.
2. M căđíchănghiênăc u
Nghiên c u xơy d ng ti n trình DH ch
ng D
c (V t lí 12) theo h
ng PH
ho t đ ng h c c a HS nh m phát huy TTC, sáng t o c a HS.
3. Nhi măv ănghiênăc u
- Nghiên c u c s lý lu n c a vi c đ i m i PPDH trong DH V t lí.
- Nghiên c u nh ng yêu c u chung đ i v i vi c DH PH, đ xu t nh ng bi n
pháp nh m góp ph n phát huy TTC, sáng t o cho HS trong quá trình h c t p.
- T ch c ho t đ ng DH m t s bƠi thu c ph n “Dao đ ng c ” theo h
ng
PH ho t đ ng h c t p, phát huy TTC, sáng t o c a HS.
- Ti n hƠnh th c nghi m s ph m vƠ rút ra k t lu n.
4. Gi ăthuy tăkhoaăh c
N u xơy d ng ti n trình DH ch
LL DH hi n đ i thì s phát huy đ
5.ăKháchăth ăvƠăđ iăt
ng “Dao đ ng c ” theo h
ng PH, phù h p v i
c TTC, ST c a HS THPT.
ngănghiênăc u
5.1. Khách th nghiên c u
- Nhi m v , m c đích DH vƠ ph
- T ch c DH V t lí
- Ph
tr
ng pháp DH V t lí tr
ng ph thông.
ng ph thông.
ng pháp vƠ k thu t th c nghi m V t lí
tr
ng ph thông.
- HS l p 12 khi h c t p ph n “Dao đ ng c ”.
it
5.2.
ng nghiên c u
Nghiên c u cách th c t ch c DH ph n “Dao đ ng c ” (V t lí 12 - Ban c
b n) theo h
ng PH ho t đ ng h c t p, phát huy TTC, ST c a HS.
6. Ph măviănghiênăc u
- Phơn lo i ki n th c ph n “Dao đ ng c ” (V t lí 12).
- T ch c ho t đ ng DH ph n D
c theo h
ng PH ho t đ ng h c t p, phát
huy TTC, ST c a HS.
ngăphápănghiênăc u
7. Ph
7.1. Ph
ng pháp nghiên c u lí lu n
- Nghiên c u m c tiêu đ i m i trong DH nói chung và trong DH V t lí nói riêng.
3
- Nghiên c u c s LL DH v vi c s d ng lí thuy t DH PH theo tinh th n đ i
m i PPDH.
- Nghiên c u nh ng chính sách, v n ki n c a
vi c nơng cao ch t l
7.2. Ph
ng, nhƠ n
c, B giáo d c v
ng giáo d c.
ng pháp th c nghi m s ph m
Ti n hƠnh th c nghi m s ph m có đ i ch ng đ đánh giá hi u qu c a vi c
v n d ng DHPH V t lí
7.3. Ph
tr
ng THPT.
ng pháp đi u tra giáo d c
i u tra th c tr ng c a vi c v n d ng d y DHPH V t lí: Nh ng thu n l i, khó
kh n c a vi c v n d ng DHPH V t lí
7.4. Ph
tr
ng THPT.
ng pháp th ng kê toán h c
S d ng PP nƠy nh m x lý các s li u thu th p đ
c t đó có c s rút ra
nh ng k t lu n phù h p.
8. Nh ngăđóngăgópăc aălu năv n
- LƠm sáng t c s lý lu n c a vi c t ch c tình hu ng h c t p theo h
ng
phát huy TTC ho t đ ng nh n th c c a HS.
- Góp ph n kh ng đ nh tính kh thi c a vi c v n d ng DHPH V t lí vi c gi ng
d y nh m phát huy TTC, ch đ ng, ST c a HS.
- Góp ph n nơng cao ch t l
ng n m v ng ki n th c, rèn luy n k n ng c n
thi t cho HS.
9. C uătrúcălu năv n
NgoƠi ph n m đ u, k t lu n, tƠi li u tham kh o, ph l c, lu n v n đ
bƠy chi ti t trong 3 ch
Ch
thông theo h
Ch
ng:
ng 1: C s lí lu n vƠ th c ti n c a vi c d y h c phơn hóa
tr
ng ph
ng phát huy tính tích c c, sáng t o c a h c sinh
ng 2: Xơy d ng ti n trình d y h c ch
ng “Dao đ ng c ” theo h
phơn hóa ho t đ ng h c t p nh m phát huy tính tích c c, sang t o c a h c sinh
Ch
c trình
ng 3: Th c nghi m s ph m
4
ng
Ch
ngă1
C ăS ăLệăLU NăVĨăTH CăTI NăC AăVI CăD YăH CăPH
PH ăTHỌNG THEOăH
ăTR
NGă
NGăPHỄTăHUYăTệNHăTệCHăC C,ăSỄNGăT Oă
C AăH CăSINH
1.1. T ngăquanăv ăv năđ ănghiênăc u
Ch
ng “Dao đ ng c ’’ lƠ m t trong nh ng ch đ quan tr ng, g n li n v i
cu c s ng, song ki n th c ph n này khó và t
HS ít đ
ch t.
ng đ i tr u t
ng. Khi h c ph n này
ng V t lí m t cách đ y đ , ch a hi u đ y đ b n
c quan sát các hi n t
i v i GV c ng g p không ít khó kh n khi d y ph n ki n th c ch
ng này.
Qua tìm hi u chúng tôi th y r t ít lu n v n nghiên c u v l nh v c này nh :
1. Xơy d ng ti n trình DH ch
ng các d ng c quang h c theo ch
ng trình vƠ
sách giáo khoa V t lí 11 thí đi m - Ban Khoa h c t nhiên có s d ng các ph n m m
DH nh m tích c c hóa ho t đ ng nh n th c c a h c sinh c a HƠ Th Thu t t nghi p
2006 (Lu n v n Th c s LL và PPDH V t lí - HSP - H Thái Nguyên).
2. Nghiên c u t ch c DH m t s ki n th c ch
(V t lí 12 ậ nơng cao) theo h
c a h c sinh tr
ng “Dòng đi n xoay chi u”
ng PH góp nâng cao ch t l
ng n m v ng ki n th c
ng THPT dơn t c n i trú c a V Th Thu t t nghi p n m 2011
(Lu n v n Th c s LL vƠ PPDH V t lí - HSP - H Thái Nguyên).
3. Thi t k ti n trình DH m t s ki n th c trong ch
chi u” thu c ch
ng “Dòng đi n xoay
ng trình V t lí 12 nơng cao, có s d ng ph i h p các lo i thí
nghi m nh m h tr vi c t ch c các ho t đ ng nh n th c tích c c vƠ sáng t o c a
h c sinh c a Thái Qu c B o t t nghi p n m 2011 (Lu n v n Th c s LL vƠ PPDH
V t lí - HSP - H Thái Nguyên).
4. Nghiên c u vi c t ch c ho t đ ng ngo i khoa ph n “C h c” V t lí 10
THPT nh m phát tri n tính tích c c vƠ n ng l c sáng t o c a h c sinh c a Tri u
Th L Na t t nghi p n m 2012 (Lu n v n Th c s LL vƠ PPDH V t lí H Thái Nguyên).
5
HSP -
5. Ph i h p các ph
D “V t lí 12” theo h
ng pháp vƠ ph
ng ti n DH khi d y m t s ki n th c v
ng phát huy tính tích c c, sáng t o c a h c sinh mi n núi c a
V Qu nh Hoa t t nghi p 2012 (Lu n v n Th c s LL vƠ PPDH V t lí - HSP - H
Thái Nguyên).
6. T ch c DH theo góc đ n i dung ki n th c ch
ng “Dao đ ng c ” - V t lí
12 c a V Th Xuơn t t nghi p n m 2012 (Lu n v n Th c s PP V t lí - H giáo d c
- HQG HƠ N i).
7. Xơy d ng vƠ s d ng chuyên đ “Dao đ ng c ” - V t lí 12 h tr b i d
HS gi i
các tr
ng
ng THPT mi n núi c a Tr n Th Thu Hu t t nghi p n m 2012
(Lu n v n Th c s LL vƠ PPDH V t lí - HSP - H Thái Nguyên).
8. Xơy d ng WEBSITE h tr HS ôn t p c ng c vƠ ki m tra đánh giá ki n th c
ch
ng “Dao đ ng c ” V t lí 12 c a Tr n
c Hòa - t t nghi p n m 2012 (Lu n v n
Th c s LL vƠ PP DH V t lí - HSP - H Thái Nguyên).
9. T ch c DH theo h p đ ng ch
ng “Dao đ ng c ” - V t lí 12 Ban c b n
c a Nguy n Th HƠ t t nghi p n m 2013(Lu n v n Th c s chuyên ngƠnh LL và
ph
ng pháp d y V t lí - HGD - HQG HƠ N i).
10. T ch c ho t đ ng DH ch
ng “Dao đ ng c ” - V t lí 12 theo h
tính tích c c, t l c, sáng t o c a HS THPT mi n núi c a Ph m V n C
ng phát huy
ng - t t nghi p
n m 2013 (Lu n v n Th c s LL vƠ PPDH V t lí - HSP - H Thái Nguyên).
Nh ng nghiên c u trên m i ch chú tr ng GV d y nh
đ
th nƠo đ cho HS n m
c n i dung ki n th c m t cách t t nh t. Còn nghiên c u theo h
h c t p nh m phát huy tính tích c c, sáng t o c a HS trong DH ch
ng PH ho t đ ng
ng ‘‘Dao đ ng
c ” thì h u nh ch a có công trình nghiên c u nƠo.
1.2. D yăh c tíchăc c
1.2.1. Th nào là tính tích c c?
TTC trong ho t đ ng nh n th c c a HS lƠ m t hi n t
ng s ph m bi u hi n
s c g ng h t s c cao v nhi u m t trong ho t đ ng nh n th c c a HS nói chung.
TTC ho t đ ng h c t p lƠ s phát tri n
m c đ cao h n trong t duy, đòi h i m t
6
quá trình ho t đ ng “bên trong” h t s c c ng th ng v i m t ngh l c cao c a b n
thơn, nh m đ t đ
c m c đích lƠ gi i quy t v n đ c th nêu ra.
i v i b môn V t lí vi c tích c c hoá ho t đ ng nh n th c c a HS g n li n
v i vi c đ i m i PPDH theo h
ng k t h p các PPDH theo h
đ ng nh n th c; Khai thác T/N trong DH V t lí theo h
ng tích c c hóa ho t
ng tích c c hóa ho t đ ng
nh n th c c a HS vƠ đ i m i vi c ki m tra, đánh giá k t qu h c t p c a HS trong
DH hi n nay.
N i dung c a lu n v n nƠy đ c p đ n v n đ chính: Phơn tích các bi n pháp
tích c c hoá ho t đ ng nh n th c c a HS trong DH V t lí t đó đ xu t m t giáo án
DH theo h
ng tích c c hoá ho t đ ng nh n th c c a HS.
1.2.1.1. Ho t đ ng nh n th c V t lí
V t lí h c lƠ b môn khoa h c nghiên c u v c u trúc, tính ch t vƠ các hình
th c bi n đ i c b n nh t c a v t ch t. Quá trình nh n th c V t lí khá ph c t p, cùng
m t lúc ph i v n d ng nhi u PP c a riêng b môn V t lí c ng nh PP c a các khoa
h c khác. Mu n ho t đ ng nh n th c V t lí có k t qu tr
c h t ph i quan tơm đ n
vi c hình thƠnh k n ng, k x o th c hi n các thao tác trên. Bên c nh đó ph i có PP
suy lu n, có kh n ng t duy tr u t
ng, t duy logic, t duy sáng t o.
1.2.1.2. Nh ng hành đ ng chính c a ho t đ ng nh n th c V t lí
- Quan sát hi n t
hi n t
ng t nhiên, nh n bi t đ c tính bên ngoƠi c a s v t,
ng.
- Tác đ ng vƠo t nhiên, lƠm b c l nh ng m i quan h , nh ng thu c tính c a
s v t, hi n t
ng. Xác đ nh m i quan h nhơn qu gi a các hi n t
- Xác đ nh m i quan h hƠm s gi a các đ i l
ng.
ng.
- Xơy d ng nh ng gi thi t hay mô hình đ lý gi i nguyên nhơn c a hi n t
quan sát đ
ng
c. T gi thi t, mô hình suy ra nh ng h qu .
- Xơy d ng các ph
ng án T/N đ ki m tra các h qu .
- ánh giá k t qu thu đ
c t T/N.
- Khái quát hóa k t qu , rút ra tính ch t, quy lu t hình thƠnh các khái ni m,
đ nh lu t vƠ thuy t V t lí.
- V n d ng ki n th c khái quát vƠo th c ti n.
7
1.2.2. Th nào là tính tích c c h c t p c a h c sinh
TTC trong ho t đ ng nh n th c c a HS th hi n
nh ng ho t đ ng trí tu lƠ
t p trung suy ngh đ tr l i CH nêu ra, kiên trì tìm cho đ
c l i gi i hay c a m t bƠi
toán khó c ng nh ho t đ ng chơn tay lƠ say s a l p ráp ti n hƠnh T/N. Trong h c t p
hai hình th c bi u hi n nƠy th
ng đi kèm nhau tuy có lúc bi u hi n riêng l . Các d u
hi u v TTC trong ho t đ ng nh n th c c a HS th
ng đ
c bi u hi n:
- HS khao khát t nguy n tham gia tr l i các CH c a GV, b sung các cơu tr
l i c a b n vƠ thích đ
c phát bi u ý ki n c a mình tr
c v n đ nêu ra.
- HS hay th c m c vƠ đòi h i gi i thích c n k nh ng v n đ các em ch a rõ.
- HS ch đ ng v n d ng linh ho t nh ng ki n th c, k n ng đư có đ nh n th c
các v n đ m i.
- HS mong mu n đ
c đóng góp v i th y, v i b n nh ng thông tin m i nh n
t các ngu n ki n th c khác nhau có th v
t ra ngoƠi ph m vi bƠi h c, môn h c.
TTC trong ho t đ ng nh n th c c a HS có th phơn bi t theo 3 c p đ sau:
* Sao chép, b t ch
c: Kinh nghi m ho t đ ng b n thơn HS đ
thông qua vi c tích c c b t ch
ch
c tích lu d n
c ho t đ ng c a GV vƠ b n bè. Trong ho t đ ng b t
c c ng có s g ng s c c a th n kinh vƠ c b p.
* Tìm tòi, th c hi n: HS tìm cách đ c l p suy ngh đ gi i quy t các bƠi t p
nêu ra, mò m m nh ng cách gi i khác nhau vƠ t đó tìm ra l i gi i h p lí nh t cho
v n đ nêu ra.
* ST: HS ngh ra cách gi i m i, đ c đáo, ho c c u t o nh ng bƠi t p m i c ng
nh c g ng t l p đ t nh ng T/N đ ch ng minh cho bƠi h c. L đ
ng nhiên lƠ
m c đ sáng t o c a HS có h n nh ng đó lƠ m m móng đ phát tri n tính sáng t o v
sau[19,tr.4-6].
Nh ng đ c tr ng c a tích c c hoá ho t đ ng nh n th c:
Tích c c hóa ho t đ ng nh n th c trong h c t p c a HS th c ch t lƠ t p h p
các ho t đ ng nh m chuy n bi n v trí t h c b đ ng sang ch đ ng, t b n thơn đi
tìm ki m tri th c đ nơng cao hi u qu h c t p.
c tr ng c b n c a tích c c hóa ho t đ ng nh n th c c a HS trong quá trình
h c t p lƠ s linh ho t c a HS d
i s đ nh h
8
ng, đ o di n c a ng
i t t b vai
trò ch th GV v i m c đích cu i cùng lƠ HS t mình khám phá ra ki n th c cùng v i
cách tìm ra ki n th c. Trong quá trình DH, đ phát huy TTC trong ho t đ ng nh n
th c c a HS thì quá trình DH đó ph i di n bi n sao cho:
- HS đ
cđ t
v trí ch th , t giác, tích c c, sáng t o trong ho t đ ng nh n
th c c a b n thơn.
- GV t t b v trí c a ch th nh ng l i lƠ ng
i đ o di n, đ nh h
ng trong
ho t đ ng DH.
- Quá trình DH ph i d a trên s nghiên c u nh ng quan ni m, ki n th c s n
có c a ng
i h c, khai thác nh ng thu n l i đ ng th i nghiên c u k nh ng ch
ng
ng i có kh n ng xu t hi n trong quá trình DH.
- M c đích DH không ch d ng l i
vi c cung c p tri th c, k n ng, k x o mƠ
còn ph i d y cho HS cách h c, cách t h c, t ho t đ ng nh n th c nh m đáp ng
các nhu c u c a b n thơn vƠ xư h i.
Cùng v i nh ng n l c đ i m i PPDH, xu h
ng s d ng phi u h c t p v i
các bƠi t p tr c nghi m đ ki m tra m t s ki n th c trong t ng bu i h c, ki m tra
m t s k n ng th c hƠnh nh s d ng các d ng c T/N, k n ng lƠm T/N, k n ng thu
th p vƠ x lí thông tin ... đang lƠ m t h
ng đi t t, có tác đ ng không nh đ n ý th c
h c t p c a HS. ơy c ng có th coi lƠ m t trong nh ng bi n pháp thúc đ y vi c tích
c c hoá ho t đ ng nh n th c c a HS trong các gi h c V t lí.
1.2.3. Các bi n pháp c a ki m tra, đánh giá k t qu ho t đ ng h c t p c a h c sinh
T ng b
c đ i m i ph
ng th c ki m tra, đánh giá k t qu h c t p c a HS
c ng lƠ m t bi n pháp đ y m nh vi c tích c c hóa ho t đ ng nh n th c c a HS.
Có nhi u cách đ ti n hƠnh ki m tra, đánh giá nh ng ph i lƠm sao đ k t qu
h c t p c a HS th hi n rõ tính toƠn di n, th ng nh t, h th ng vƠ khoa h c. Ki m tra,
đánh giá HS có m t ý ngh a xư h i, nó g n v i ngh nghi p, l
c m, t cách đ o đ c vƠ uy tín c a ng
ng tơm, ý chí, tình
i GV. Vi c ki m tra đánh giá
ph thông hi n nay ch a có m t tiêu chu n th ng nh t đ đánh giá ch t l
các tr
ng
ng tri th c
c a t ng môn h c m t cách khoa h c. Quá trình đánh giá còn đ n gi n, PP và hình
th c đánh giá còn tùy ti n vƠ toƠn b vi c đánh giá c a GV ch quy v đi m s .
9
1.3.ă
iăm iăph
ngăphápăd yăh c theoăh
1.3.1. Quan ni m v ph
ngătíchăc c
ng pháp d y h c theo h
ng tích c c
Khi nói t i PP tích c c, th c t lƠ nói t i m t nhóm các PPDH theo h
ng
phát huy TTC c a HS.
C s c a PP lu n lƠ LL, trong quá trình DH c n kích thích s h ng thú trong
h c t p cho HS, c n phát huy TTC, tính t l c,ST trong h c t p c a HS.
lƠm đi u
đó đòi h i GV ph i l a ch n, tìm tòi nh ng PPDH phù h p v i n i dung bƠi h c, đ c
đi m c a đ i t
ng, đi u ki n v t ch t, vƠ đơy lƠ m t ho t đ ng sáng t o c a ng
th y trong ho t đ ng d y. PPDH theo h
ng tích c c c n th hi n đ
quá trình ho t đ ng nh n th c c a HS nh m đ t đ
ch c cho HS ho t đ ng theo h
n ng, k x o nh m đ t đ
không th có đ
c s ph n ánh
c m c đích đư đ ra trong đó GV t
ng tích c c, giúp HS t giác ti p nh n ki n th c, k
c m c đích đ ra v i k t qu cao.
1.3.2. Nh ng đ c tr ng c a ph
PPDH theo h
i
ng pháp d y h c theo h
ng tích c c
ng tích c c có nh ng đi m m nh riêng c a nó mƠ các PP khác
c đó lƠ HS l nh h i ki n th c b ng chính s ho t đ ng tích c c vƠ
cao đ c a b n thơn, t h ch đ ng ST nên các v n đ , các tình hu ng đ nghiên
c u... PPDH theo h
1.3.2.1. D Ổ h c h
DH h
ng
ng tích c c th hi n b i các đ c tr ng c b n sau:
ng vào h c sinh
ng vƠo HS lƠ l i DH do ng
i h c ch đ ng đi u khi n, cá nhơn c a
i h c v a lƠ m c đích v a lƠ ch th c a quá trình h c t p đ cho ti m n ng c a
m i cá nhơn đ
c phát tri n đ y đ .
PPDH tích c c đ cao vai trò ch th c a ng
v a lƠ đ i t
i h c, xem HS v a lƠ ch th ,
ng c a quá trình DH. D nhiên vi c đ cao vai trò c a ch th tích c c
ch đ ng c a ng
i h c không ph nh n vai trò ch đ o c a ng
i d y.
1.3.2.2. D Ổ h c b ng t ch c các ho t đ ng cho h c sinh
Theo lý thuy t ho t đ ng đ
c V gôtxki kh i x
tri n: B ng ho t đ ng vƠ thông qua ho t đ ng, m i ng
ng và A.N.Lêônchip phát
i t sinh thƠnh ra mình, t o
d ng vƠ phát tri n ý th c c ng nh nhơn cách cho b n thơn[15].
V n d ng vƠo DH, vi c h c t p c a HS có b n ch t ho t đ ng: B ng ho t
đ ng vƠ thông qua ho t đ ng c a b n thơn mƠ chi m l nh ki n th c, hình thành và
10
phát tri n n ng l c trí tu c ng nh quan đi m đ o đ c, thái đ . K t qu c a vi c h c
t p ph thu c ch y u vƠo ho t đ ng h c c a HS.
1.3.2.3. D Ổ h c chú tr ng đ n vi c rèn luỔ n ph
Mu n phát huy TTC, ch đ ng, ST c a ng
h c t p cho HS không ch lƠ m t ph
ng pháp t h c, t nghiên c u
i h c thì c n xem vi c rèn luy n PP
ng ti n nơng cao hi u qu DH mƠ ph i xem đó lƠ
m t m c tiêu DH. Trong m t xư h i hi n đ i đang bi n đ i nhanh v i s bùng n thông
tin, khoa h c vƠ công ngh phát tri n nh v bưo thì vi c DH không th h n ch
ch c
n ng d y ki n th c mƠ ph i chuy n m nh sang d y c PP h c.
1.3.2.4. D Ổ h c chú tr ng đ n vi c trau d i ki n th c và b i d
Trong quá trình DH c n ph i h p t t các PPDH theo h
đ ng nh n th c.
kích thích đ
ng k n ng, k ồ o
ng tích c c hoá ho t
c s h ng thú trong h c t p c a HS, phát huy TTC,
tính t l c, ST trong h c t p c a HS, đòi h i ng
i GV ph i l a ch n, tìm tòi nh ng
PPDH phù h p v i n i dung bƠi h c, đ c đi m c a đ i t
ng, đi u ki n v t ch t, vƠ
đơy lƠ m t ho t đ ng sáng t o c a GV trong ho t đ ng d y.
Các PPDH mà GV đư l a ch n ph i h p cùng v i nh ng bi n pháp thích h p
trong t ng bƠi h c lƠ đi u quan tr ng trong vi c duy trì h ng thú, tích c c th
ng
xuyên c a HS trong gi h c. Nh v y, s l a ch n vƠ ph i h p các PPDH trong t ng
bƠi, t ng ch
ng lƠ v n đ quan tr ng c n xem xét đ n nh ng đ c tr ng c b n c a
t ng PPDH đ phát huy vai trò tích c c c a HS. Bên c nh đó c n quan tơm đ n ki n
th c, k n ng, k x o vƠ n ng l c t duy v v n đ c n nghiên c u, thái đ c a HS đ i
v i b môn mƠ HS tham gia nghiên c u[15].
V t lí lƠ môn khoa h c th c nghi m, vì v y, s d ng r ng rưi các T/N V t lí
nhƠ tr
ng THPT hi n nay lƠ m t trong nh ng bi n pháp quan tr ng nh m nơng cao
ch t l
ng DH, góp ph n tích c c hoá ho t đ ng nh n th c c a HS.M c khác, s c n
thi t c a T/N V t lí trong các nhƠ tr
trình nh n th c c a HS d
tr c quan sinh đ ng tr
is h
ng còn đ
c quy đ nh b i tính ch t c a quá
ng d n c a GV vì T/N V t lí có tác d ng t o ra
c m t HS.
1.3.3. K thu t d y h c tích c c cho m t bài lí thuy t m i
Quá trình DH theo h
ng tích c c hoá ho t đ ng nh n th c, HS ph i t n l c,
tích c c cao trong ho t đ ng nh n th c c a b n thơn. TTC th hi n
11
nhi u m c đ vƠ
d
i nhi u góc đ khác nhau. Tuy nhiên, vi c b i d
ng k n ng, k x o th hi n rõ
trong vi c tích c c hoá ho t đ ng nh n th c, k n ng bao g m các k n ng thu nh p
vƠ x lí thông tin nh : Quan sát, th c nghi m, l y s li u, tra c u, l p b ng bi u, v đ
th , rút ra k t lu n, xơy d ng các d đoán, các gi thuy t khoa h c... Các k n ng nƠy s
đ
c trau d i thông qua ho t đ ng tích c c c a b n thơn trong quá trình l nh h i ki n
th c. C ng thông qua ho t đ ng nƠy ta đư rèn luy n cho HS tác phong lƠm vi c khoa
h c, th hi n tính kiên nh n, t m , chính xác, trung th c vƠ có k ho ch c th trong h c
t p c ng nh trong l nh v c nghiên c u khoa h c theo h
ng tích c c hoá.
i v i m t gi lí thuy t thì nh ng ho t đ ng mƠ GV th
ng ti n hƠnh g m:
Ho t đ ng 1. D n d t vƠo v n đ (nêu v n đ ).
Ho t đ ng 2.
t CH g i m .
Ho t đ ng 3. Thuy t trình phơn tích.
Ho t đ ng 4. Làm T/N.
Ho t đ ng 5. Khai thác các ph
ng ti n DH.
Ho t đ ng 6. Chia nhóm, t ch c th o lu n.
Ho t đ ng 7. T o s h ng thú cho l p h c
B y ho t đ ng nƠy c n đ
sao cho đ t đ
c k t h p v i nhau m t cách ch t ch vƠ khéo léo
c 3 m c đích:
- HS tích c c ho t đ ng.
- HS đ t đ
c nh ng m c tiêu mƠ GV đư đ ra
- HS h ng thú đ i v i gi h c.
Phơn tích t ng ho t đ ng c th :
Ho tăđ ngă1.ăD năd tănêuăv năđ
D n d t nêu v n đ : LƠ ho t đ ng th
ng ti n hƠnh
đ u bƠi h c ho c
đ u
m i ph n trong bƠi. Ho t đ ng nƠy có tác d ng t p trung s chú c a HS vƠo n i dung
mà GV s p trình bƠy;
ho t đ ng nƠy ti n hƠnh có hi u qu thì c n ph i lƠm cho
HS c m th y tò mò v v n đ mƠ GV s p trình bƠy; Mu n v y v n đ mƠ GV d n d t
ph i m i, l vƠ h ng thú đ i v i HS. D
i đơy lƠ m t s cách d n d t vƠo v n đ mƠ
GV có th ti n hƠnh:
- Nêu m t tình hu ng th c t có liên quan đ n bƠi h c. Kh ng đ nh v i HS s
gi i thích đ
c hi n t
ng n u nh h c xong bƠi h c.
12
t m t CH th c t liên quan đ n bƠi mƠ HS ch a tr l i đ
-
c (tình hu ng
m i l ).
- LƠm m t T/N mƠ k t qu có m t đi m m i, l đ i v i HS.
- K m t cơu chuy n có liên quan đ n bƠi h c....
Ho tăđ ngă2.ă
tăcơuăh i g iăm .
Vi c chuy n đ i n i dung ki n th c bƠi h c thƠnh m t h th ng các CH s
kh i d y s tò mò tìm hi u v bƠi h c, t đó HS ch đ ng khám phá ki n th c d
s h
i
ng d n c a GV, gi d y tr nên hƠo h ng, sinh đ ng, HS th c s tr thƠnh ch
đ ng n m ki n th c c a bƠi, ch t l
ng, hi u qu gi d y t ng lên r t nhi u.
H th ng CH trong DH có ý ngh a c c kì quan tr ng trong vi c lƠm cho bƠi
gi ng th c s t o đ
c tình hu ng có v n đ t đó phát huy TTC c a HS trong h c
t p;
c m t h th ng CH đ t yêu c u đòi h i ng
xơy d ng đ
i th y ph i dƠnh
nhi u th i gian, công s c nghiên c u, tìm tòi, cơn ch nh, rút kinh nghi m qua so n
bƠi, qua s th hi n
các gi lên l p, qua nhi u n m công tác.
M i ti t d y đ a ra nhi u hay ít CH, còn tùy thu c vƠo t ng bƠi vƠ đ i t
HS;
i u quan tr ng nh t lƠ đ a ra đ
tác d ng thi t th c t o đ
c các CH c n thi t v a đ , có ch t l
ng
ng, có
c các tình hu ng có v n đ , kích thích t duy c a HS khám
phá ki n th c. Có bƠi h u nh ch phù h p v i PP thuy t trình, tuy nhiên n u ch u
khó tìm tòi, cơn nh c chúng ta v n có c h i đ a ra đ
c m t s CH t o tình hu ng
có v n đ lƠm t ng hi u qu gi d y.
* Yêu c u đ i v i CH
- CH có tác d ng đòi h i HS ph i suy ngh , đ ng nưo m i lƠm sáng t đ
c
nh ng đi u mƠ GV đ t ra.
- CH d a trên nh ng kinh nghi m ho c ki n th c bƠi c mƠ HS đư h c, đư bi t.
- CH có tính đ nh h
ng đ n n i dung ki n th c mƠ GV mu n HS chi m l nh,
tránh nh ng CH vu v không liên quan.
- CH c n có h th ng g i ý, d n d t đ HS tr l i các ý, t đó hoƠn ch nh v n
đ c n tr l i.
* Nh ng CH không nên dùng
CH lƠ ph
đ đ a ra đ
ng ti n c n thi t cho vi c d y theo PP nêu v n đ , th c t cho th y
c các CH đ t yêu c u qu không ph i d dƠng, có không ít CH s d ng
13
đư t o ra tác d ng ng
c l i lƠm cho gi d y nh t nh o, l ng c ng, t n phí th i gian,
t o d u n r t m nh t, không có giá tr phát huy TTC c a HS. C th :
- CH không d a trên kinh nghi m ho c n n ki n th c c : Nh ng CH lo i nƠy
th
ng lƠm HS lúng túng vƠ th
ng ph n ng b ng cách đoán mò ho c đ c SGK tìm
cơu tr l i.
- CH không đ nh h
ng: Khó xác đ nh ho c xác đ nh sai yêu c u, đi u nƠy lƠm
HS r i trí, m t nhi u th i gian đ ng th i không hoƠn thƠnh đ
giáo đ t ra; D ng CH nƠy th c t d n t i ng
c yêu c u th y (cô)
i gi i quy t v n đ l i chính lƠ th y
(cô) giáo.
- CH quá dƠi, HS không th nh h t n i dung CH.
- Các CH quá đ n gi n không có giá tr phát huy trí l c HS, các CH v n v t
v i nh ng tr l i nh : có, không, đúng … lo i CH nƠy đ a ra v a lƠm m t th i gian
v a lƠm cho gi d y đ n đi u nh t nh o.
- CH đ a ra mƠ n i dung tr l i có s n trong SGK, HS không c n ph i đ ng
nưo, không c n ghi nh , ch c n đ c đúng lƠ tr l i đ
c v n đ mƠ GV nêu lên.
* K thu t đ t CH
Bên c nh h th ng CH đư chu n b thì cách h i vƠ đi u khi n s tr l i c a HS
c ng r t quan tr ng;
vi c khai thác h th ng CH đ t k t qu cao chúng ta l u ý
m t s đi m sau:
- CH nêu ra ph i ch rõ đ i t
ng tr l i, tránh tình tr ng h i chung chung r i
sau đó GV t tr l i.
- Khi đ t CH ph i cho HS th i gian suy ngh , tránh vi c nêu CH ra r i b t HS
tr l i luôn (có th nói t t , nh n m nh, l p đi l p l i m t vƠi l n).
- V i m t CH có th h i g i m t vƠi HS tr l i, nh n xét tr l i đ ki m tra s
nh n th c c a các em.
- Khi HS tr l i CH xong thì dù tr l i đúng hay sai c ng nên khen HS.
i u
này làm HS t ng s t tin trong vi c suy ngh vƠ tr l i CH c a GV.
- N u HS không tr l i đ
khác, tránh vi c d ng quá lơu tr
c thì có th s d ng g i ý cho CH ho c g i HS
c m t HS s lƠm nh h
14
ng đ n ti n đ bƠi gi ng.
i v i vi c s d ng khai thác các CH g i ý c a sách giáo khoa, tránh vi c
-
dùng c m t “Các em hưy đ c C1 vƠ tr l i C1” GV c n nêu h n CH lên và cho HS
suy ngh tr l i.
- Nên có h th ng CH ch n l c phù h p v i đ i t
ng HS;
i v i HS trung
bình, y u nên cho tr l i nh ng CH đ n gi n, d dƠng; Còn đ i v i HS khá gi i nên
cho tr l i nh ng CH c n suy lu n nhi u h n.
- N u lƠ CH có d ng đúng, sai thì ph i yêu c u HS gi i thích cơu tr l i c a
mình (b n thơn HS).
- Không nên đ a ra quá nhi u CH trong m t bƠi h c:
i u nƠy s lƠm cho bƠi
gi ng nát v n ra, m t tính h th ng, gi gi ng b c ng, HS m t m i, t n nhi u th i
gian, các ki n th c c t lõi ít đ
c gi ng gi i phơn tích.
H th ng CH lƠ y u t r t quan tr ng đ i v i bƠi gi ng, GV c n đ u t th i
gian, công s c biên so n h th ng CH th hi n rõ trong giáo án đ ng th i n m v ng
nh ng k thu t h i đ vi c khai thác CH đ t k t qu cao nh t.
Ho tăđ ngă3: Thuy tătrình,ăphơnătích,ădi năgi ng
ơy lƠ ho t đ ng không th thi u vƠ chi m th i gian đáng k trong gi h c,
ho t đ ng nƠy th
ng k t h p v i ho t đ ng phát v n (đ t CH); Sau đơy tôi phân tích
đ c đi m c ng nh nh ng đi m l u ý khi th c hi n ho t đ ng nƠy.
vi c phơn tích, thuy t trình, di n gi ng đ t hi u qu c n l u ý:
- L i nói, trình bƠy c a ng
i th y ph i sinh đ ng: Vi c t o cho gi d y có
tính sinh đ ng có ý ngh a c c kì quan tr ng, chúng ta đư t ng ch ng ki n cùng m t
bƠi d y đ
c trình bƠy v i cung cách vƠ ngôn ng gi ng nhau song do s khác nhau
trong tr ng thái tơm lí mƠ có l p gi gi ng r t sinh đ ng, HS ti p thu hƠo h ng, đ a
l i hi u qu cao, ng
i ta th
ng g i đó lƠ bƠi gi ng có h n. Có l p gi gi ng di n ra
m t cách nh t nh o, bu n t , n ng n , m c dù hoƠn thƠnh nh ng hi u qu r t th p,
nh ng d u n c a bƠi gi ng đ l i trong trí nưo HS r t m nh t, đó lƠ nh ng bƠi gi ng
không có h n.
S sinh đ ng trong ti t h c liên quan đ n r t nhi u y u t : Chu n b bƠi k
l
ng, n m ch c, hi u sơu, bi t r ng nh ng đi u trình bƠy, lòng yêu ngh , tinh
th n trách nhi m đ i v i HS. GV ph i luôn có tơm th hƠo h ng đón ch gi d y,
15
