Tích hợp giáo dục kỹ năng sống qua môn Địa lý THCS

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM
TÀI LIỆU TẬP HUẤN
TÍCH HỢP GIÁO DỤC
KỸ NĂNG SỐNG
QUA MÔN ĐỊA LÍ TRƯỜNG THCS
(Tài liệu lưu hành nội bộ)
Hà Nội- 2010
1
MỤC LỤC
Bài mở đầu 3
Bài 1: QUAN NIỆM VỀ KĨ NĂNG SỐNG VÀ PHÂN LOẠI KĨ NĂNG SỐNG 9
Bài 2: MỤC TIÊU, NGUYÊN TẮC, NỘI DUNG GDKNS CHO HS TRONG NHÀ
TRƯỜNG PHỔ THÔNG
11
Bài 3: PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC KNS CHO HS TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ
THÔNG
13
Bài 4: GIÁO DỤC KNS CHO HS QUA MÔN ĐỊA LÍ 19
Bài 5: THỰC HÀNH GD KNS CHO HS QUA MÔN ĐỊA LÍ 25
Bài tổng kết: GIẢI ĐÁP THẮC MẮC VÀ TỔNG KẾT LỚP TẬP HUẤN 32
2
BÀI MỞ ĐẦU
I. MỤC TIÊU TẬP HUẤN
Sau khi được tập huấn bài này HV có khả năng:
- Hiểu được mục tiêu, nội dung, phương pháp khóa tập huấn
- Có thái độ thân thiện, cởi mở bày tỏ, chia sẻ những nhu cầu, những
suy nghĩ, quan điểm, kinh nghiệm giáo dục KNS của bản thân với GV
và bạn bè trong lớp tập huấn
- Có ý thức tham gia xây dựng nội quy lớp tập huấn và tự giác thực
hiện bản nội quy đã được xây dựng.

II. PHƯƠNG TIỆN TẬP HUẤN
- Giấy A4, các phiếu giấy nhỏ, bút viết
- Giấy A0, bút dạ, băng dính, kéo
- Máy chiếu đa năng
- File trình chiếu mục tiêu, nội dung và phương pháp tập huấn
III. CÁC HOẠT ĐỘNG TẬP HUẤN
Hoạt động 1: Giới thiệu, làm quen
* Mục tiêu:
- Giúp HV và GV làm quen với nhau,
- Tạo không khí thân thiện, cởi mở, thoải mái trong lớp học
* Phương pháp tập huấn: Chia sẻ theo nhóm đôi/Trò chơi
* Sản phẩm cần đạt: HV biết tự giới thiệu về mình hoặc giới thiệu về bạn
mình với lớp.
* Cách tiến hành:
Có nhiều phương án:
Phương án 1: Lần lượt từng HV đứng lên giới thiệu ngắn gọn về mình với cả
lớp theo các nội dung sau:
+ Tên
+ Nghề nghiệp và nơi công tác
+ Một năng lực/sở thích của bản thân
3
+ Một đôi nét về gia đình riêng ( nếu muốn chia sẻ)
Phương án 2:
- HV trao đổi theo nhóm đôi, tìm hiểu các thông tin về bạn mình (như ở
phương án 1).
- Lần lượt từng đôi HV một sẽ đứng lên và người nọ sẽ giới thiệu (một cách
ngắn gọn) về người kia với cả lớp.
Lưu ý: GV và người trợ giảng có thể thực hành làm mẫu trước để cả lớp
cung quan sát học tập.
Phương án 2: Trò chơi “Tìm bạn”

Mỗi HV có 1 tờ giấy A4. Trên giấy, HV có thể kẻ, vẽ trang trí tùy theo ý
muốn nhưng nhất thiết phải có 7 ô. Sau đó HV sẽ đi giao lưu với nhau trong
lớp, tìm và xin chữ kí của GV và bạn bè vào các ô của tờ giấy theo quy ước
như sau:
Ô thứ 1: Chữ kí của những người trong lớp có cùng tháng sinh với mình
Ô thứ 2: Chữ kí của những người trong lớp có chữ cái đầu của tên giống
mình
Ô thứ 3: Chữ kí của những người trong lớp có cùng chiều cao với mình
Ô thứ 4: Chữ kí của những người trong lớp có cùng chiều dài cánh tay
với mình
Ô thứ 5: Chữ kí của những người trong lớp cùng yêu một môn thể thao
hoặc nghệ thuật giống mình
Ô thứ 6: Chữ kí của những người trong lớp cùng thích một món ăn giống
mình
Ô thứ 7: Chữ kí của những người trong lớp có nụ cười đáng yêu
Sau khi chơi, GV có thể tổ chức đàm thoại với các HV thảo luận theo các
câu hỏi:
- Bạn đã xin được bao nhiêu chữ kí?
- Ô nào bạn xin được nhiều chữ kí nhất? Ô nào bạn xin được ít hoặc
không xin được chữ kí?
- Làm thế nào bạn xin được chữ kí của bạn bè vào các ô?(chẳng hạn ô
3, ô 4, ô 6, ô 7,…)
4
- Có ai trong lớp mình không xin được chữ kí nào không?
- Bạn cảm thấy thế nào khi chơi trò chơi này?
- Qua trò chơi, bạn có thể rút ra điều gì?
Kết luận:
Mọi người xung quanh chúng ta đều là bạn bè. Người giống chúng ta về
điểm này, người giống chúng ta về điểm khác. Mọi người trong lớp đều thân
thiện, dễ mến, gần gũi đối với nhau. Vi vậy, chúng ta không việc gì phải e

ngại, hãy thân thiện và cởi mở chia sẻ các ý kiến, kinh nghiệm của bản thân
với nhau trong quá trình tập huấn.
Lưu ý: GV nên cùng tham gia trò chơi với HV để xây dựng mối quan hệ gần
gũi thân thiện giữa GV với HV.
Hoạt động 2: Tìm hiểu nhu cầu, mong đợi của HV
* Mục tiêu: Giúp GV biết được các nhu cầu, mong đợi của HV về lớp tập
huấn để có thể đáp ứng trong quá trình tập huấn.
* Phương pháp tập huấn: động não viết
* Sản phẩm cần đạt: Phiếu ghi các nhu cầu, mong đợi của HV
* Cách tiến hành:
- GV phát cho mỗi HV một phiếu giấy và yêu cầu HV ghi vắn tắt nhu cầu,
mong đợi của mình về lớp tập huấn.
- HV ghi phiếu theo yêu cầu
- GV thu lại các phiếu và đề nghị 2 HV thay mặt lớp đọc nội dung các phiếu.
GV hoặc 1 HV khác ghi tóm tắt các nhu cầu của cả lớp lên giấy A0 (trừ các
ý trùng lặp) theo các mẫu sau:
NHU CÂU, MONG ĐỢI
Vê nội dung Về phương pháp Về phương tiện Về các đ/k tập huấn
khác
5
- GV tổng kết lại các nhu cầu mong đợi của HV vê từng vấn đề
Hoạt động 3: Giới thiệu mục tiêu, nội dung, phương pháp tập huấn
* Mục tiêu: Giúp HV nắm được mục tiêu, nội dung, phương pháp tập huấn
* Phương pháp tập huấn: Thuyết trình
* Sản phẩm cần đạt: File trình chiếu về mục tiêu, nội dung và phương pháp
tập huấn
* Cách tiến hành
- GV giới thiệu mục tiêu, nội dung, phương pháp tập huấn (bằng lời kết hợp
với sử dụng File trình chiếu).
- Hướng dẫn HV so sánh, đối chiếu phần mục tiêu, nội dung, phương pháp

tập huấn vừa được nghe GV trình bày với nhu cầu, mong đợi của cả lớp,
xem nhu cầu nào đã được đáp ứng, nhu cầu nào chưa.
Lưu ý: HV có thể có nhu cầu được học những nội dung nằm ngoài khuôn khổ
khóa tập huấn, hoặc đòi hỏi những đ/k tập huấn vượt quá khả năng cho phép.
Trong những trường hợp này, GV cần phải giải thích rõ phạm vi nội dung tập
huấn hoặc điều kiện có hạn của lớp tập huấn để HV hiểu và chấp nhận.
Hoạt động 4: Xây dựng Nội quy lớp tập huấn
* Mục tiêu: Tạo cơ hội cho HV tham gia vào việc xây dựng Nội quy lớp tập
huấn và cam kết thực hiện bản Nội quy
* Phương pháp tập huấn: Động não
* Sản phẩm cần đạt: Bản Nội quy lớp tập huấn do HV xây dựng
* Cách tiến hành:
- GV nêu câu hỏi: Để lớp tập huấn đạt kết quả tốt, mỗi người (HV, GV) nên
và không nên làm gì?
- HV suy nghĩ nhanh, lân lượt mỗi người nêu 1 yêu cầu ngắn gọn. Lưu ý: ý
kiến người sau không được trùng với ý kiến người trước đã nêu.
GV hoặc 2 HV ghi nhanh các ý kiến vào giấy A0 theo mẫu:
Yêu cầu đ/v học viên Yêu cầu đ/v giảng viên
- -
- -
6
- -
- -
- Sau các ý kiến của HV, GV cũng nêu yêu cầu của mình
- GV tự điểm lại các yêu cầu đối với GV, loại ra các yêu cầu không phù hợp
và cam kết thực hiện các yêu cầu còn lại.
- Hướng dẫn HV cùng điểm lại các yêu cầu đối với HV và thảo luận lớp:
+ Các bạn có cam kết thực hiện những điều mà chính các bạn vừa đặt ra
không?
+ Ai sẽ là người giám sát việc thực hiện Nội quy?

+ Đối với những người thực hiện tốt/vi phạm Nội quy thì nên có hình thức
khen thưởng/kỉ luật như thế nào?
- Tổ chức bầu lớp trưởng, lớp phó và phân công nhóm trực nhật từng buổi
học/ngày học.
- Yêu cầu HV dán bản Nội quy vào vị trí mà cả lớp cùng quan sát được
- GV kết luận: Đây là bản Nội quy do chính chúng ta xây dựng và cam kết
thực hiện. Tất cả các thành viên trong lớp sẽ có trách nhiệm tự giám sát việc
thực hiện bản Nội quy này để lớp tập huấn của chúng ta thu được kết quả tốt.
IV. PHỤ LỤC
Phụ lục 1.1:
MỤC TIÊU KHÓA TẬP HUẤN
Học xong khóa tập huấn này, HV có khả năng:
- Hiểu được những vấn đề cơ bản, cần thiết về KNS và giáo dục KNS cho
HS phổ thông.
- Hiểu được nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục KNS cho HS qua
môn học/hoạt động giáo dục do mình phụ trách.
- Có kĩ năng thực hiện các bài thử nghiệm giáo dục KNS cho HS trong môn
học/hoạt động giáo dục mà mình đảm nhận.
- Nghiêm túc, tự tin trong quá trình dạy thử nghiệm KNS cho HS
Phụ lục 1.2:
7
NỘI DUNG TẬP HUẤN
Bài mở đầu: Giới thiệu mục tiêu, nội dung, phương pháp tập huấn
Bài 1: Quan niệm về kĩ năng sống
Bài 2: Mục tiêu, nguyên tắc, nội dung giáo dục KNS cho HS phổ thông
Bài 3: Phương pháp giáo dục KNS cho HS phổ thông
Bài 4: Giáo dục KNS cho HS qua môn …………./HĐGDNGLL
Bài 5: Thực hành
Phụ lục 1.3:
PHƯƠNG PHÁP TẬP HUẤN

Lớp tập huấn sẽ được tiến hành theo phương pháp cùng tham gia. Điều
đó có nghĩa là trong quá trình tập huấn, HV sẽ được tạo cơ hội tham gia tích
cực vào các hoạt động tập huấn, cùng chia sẻ những suy nghĩ, ý kiến, kinh
nghiệm về KNS và GD KNS của bản thân,… để thông qua đó, HV sẽ cùng
nhau xây dựng và chiếm lĩnh được các nội dung tập huấn dưới sự hướng
dẫn, giúp đỡ của GV.
*Lợi ích của phương pháp tập huấn cùng tham gia :
2. HV sẽ tích cực, tự giác, hứng thú học tập hơn
3. Tăng cường sự tương tác giữa HV với HV, HV với GV
4. HV sẽ dễ tiếp thu, nhớ lâu và vận dụng được những điều đã được học
* Một số phương pháp tập huấn cụ thể : Động não, nghiên cứu tài liệu, thảo
luận nhóm/lớp, thuyết trình, thực hành, trò chơi, ….
BÀI 1
QUAN NIỆM VỀ KĨ NĂNG SỐNG VÀ PHÂN LOẠI KĨ NĂNG SỐNG
I. MỤC TIÊU TẬP HUẤN
8
Sau khi được tập huấn bài này, HV có khả năng:
- Nêu được quan niệm về KNS
- Biết được có nhiều cách phân loại KNS và nêu được các nhóm KNS
theo một số cách phân loại phổ biến
- Trình bày được nội hàm của một số KNS cơ bản cần giáo dục cho HS
phổ thông Việt Nam
II. PHƯƠNG TIỆN TẬP HUẤN
- Tài liệu “Hướng dẫn giáo dục KNS cho HS trong nhà trường phổ
thông”, Phần thứ nhất, Mục I- Quan niệm về KNS và Mục II- Phân
loại KNS
- Các phiếu giấy, bút viết (Dùng cho HĐ 1)
- Giấy A0, bút dạ (Dùng cho HĐ 2)
III. CÁC HOẠT ĐỘNG TẬP HUẤN
Hoạt động 1: Tìm hiểu quan niệm về KNS

* Mục tiêu: HV biết được quan niệm về KNS
* Phương pháp tập huấn:động não viết, nghiên cứu tài liệu
* Sản phẩm cần đạt: Phiếu ghi quan niệm về KNS của HV
* Cách tiến hành:
- BCV phát cho HV mỗi người một phiếu giấy. Nêu câu hỏi động não:
Theo anh/chị, KNS là gì?
- HV suy nghĩ nhanh và ghi ý kiến của mình ra giấy
- BCV thu lại các phiếu và đề nghị hai HV thay mặt lớp lần lượt đọc các ý
kiến. BCV ghi tóm tắt các ý kiến lên bảng, trừ các ý trùng lặp.
- BCV hướng dẫn HV phân tích các điểm chung và điểm khác biệt giữa
các ý kiến. Sau đó yêu cầu HV đọc tài liệu và so sánh với quan niệm về
KNS được trình bày trong tài liệu Hướng dẫn GD KNS cho HS phổ thông.
- Kết luận: Có nhiều quan niệm rộng hẹp khác nhau về KNS. Tuy nhiên,
bản chất của KNS là khả năng làm chủ bản thân của mỗi người, khả năng
9
ứng xử phù hợp với những người khác, với xã hội và khả năng ứng phó tích
cực trước các tình huống của cuộc sống.
Hoạt động 2: Tìm hiểu về các cách phân loại KNS
* Mục tiêu: HV nêu được một số cách phân loại KNS
* Phương pháp tập huấn: nghiên cứu tài liệu, thảo luận nhóm
* Sản phẩm cần đạt: Kết quả thảo luận về cách phân loại KNS của các nhóm
* Cách tiến hành:
- BCV chia HV thành các nhóm và yêu cầu các nhóm đọc tài liệu (Phần
thứ nhất, Mục II- Phân loại KNS) và cho biết sự khác nhau giữa các cách
phân loại KNS? Cho dẫn chứng
- HV làm việc theo nhóm và ghi kết quả ra giấy A0
- Đại diện từng nhóm trình bày.
- Trao đổi chung cả lớp
* Kết luận: Có nhiều cách phân loại KNS và có sự khác nhau giữa các cách:
chỉ ra các KNS cụ thể (UNESCO, WHO và UNICEF); phân thành các nhóm

KNS (Anh); phân loại theo các mối quan hệ ( Việt Nam)
Tuy nhiên, mọi cách phân loại đều là tương đối. Trên thực tế các KNS
thường không hoàn toàn tách rời nhau mà liên quan chặt chẽ đến nhau. Một
KNS có thể thuộc nhiều nhóm khác nhau.
Hoạt động 3: Tìm hiểu về tầm quan trọng của việc giáo dục KNS cho
HS phổ thông
* Mục tiêu: HV trình bày được tầm quan trọng của việc giáo dục KNS cho
HS phổ thông
* Phương pháp tập huấn: nghiên cứu tài liệu, động não, sơ dồ tư duy.
* Sản phẩm cần đạt: Kết quả thảo luận của các nhóm
* Cách tiến hành:
- BCV yêu cầu HV suy nghĩ và dựa vào kinh nghiệm của bản thân, cho
biết tầm quan trọng của việc giáo dục KNS cho HS phổ thông.
- Một số HV trình bày ý kiến trược lớp. BCV hoặc 1 HV ghi tóm tắt các
ý kiến của HV bằng sơ đồ tư duy.
10
- HV đọc tài liệu ( phần thứ nhất - mục III ) để hiểu rõ hơn tầm quan
trọng của việc giáo dục KNS cho HS phổ thông.
* Kết luận:
Việc giáo dục KNS cho HS phổ thông là cần thiết bởi:
+ Kĩ năng sống thúc đẩy sự phát triển cá nhân và xã hội
+ Giáo dục KNS là yêu cầu cấp thiết đối với thế hệ trẻ
+ Giáo dục KNS nhằm thực hiện yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông
+ Giáo dục KNS cho HS trong các nhà trường phổ thông là xu thế
chung của nhiều nước trên thế giới
BÀI 2
MỤC TIÊU, NGUYÊN TẮC, NỘI DUNG GDKNS CHO HS
TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG
I. MỤC TIÊU TẬP HUẤN
Sau khi được tập huấn bài này, HV có khả năng:

- Xác định được mục tiêu, nguyên tắc và nội dung GDKNS cho HS trong
trường phổ thông.
- Biết cách thực hiện mục tiêu GDKNS qua các nội dung GD KNS phù hợp
với HS trường phổ thông.
- Có mong muốn thực hiện GD KNS cho HS trong trường phổ thông.
II. PHƯƠNG TIỆN TẬP HUẤN
- Bảng, phấn/bút, giấy khổ lớn
- Tài liệu Hướng dẫn GDKNS cho HS phổ thông
III. CÁC HOẠT ĐỘNG TẬP HUẤN
Hoạt động 1: Tìm hiểu về mục tiêu, nguyên tắc GD KNS
* Mục tiêu: Học viên xác định được mục tiêu và nguyên tắc GDKNS cho HS
trong trường phổ thông
* Phương pháp tập huấn: nghiên cứu tài liệu, nói 1 câu, hỏi chuyên gia
* Sản phẩm cần đạt: bảng mục tiêu và nguyên tắc GDKNS
11
* Cách tiến hành:
- HV đọc tài liệu về mục tiêu và nguyên tắc GDKNS ( Phần thứ nhất- IV-
mục 1, 2)
- Yêu cầu mỗi HV nói 1 câu về mục tiêu GDKNS. BCV viết lên bảng và
tóm tắt lại
- BCV chia HV thành 5 nhóm và phân công mỗi nhóm là chuyên gia về
một nguyên tắc GD KNS.
- Lần lượt từng nhóm chuyên gia lên ngồi phía trên bảng để trả lời các câu
hỏi do các học viên khác trong lớp đặt ra về nguyên tắc GD KNS đã được
phân công nghiên cứu.
Cứ như vậy cho đến hết các nguyên tắc
* Kết luận:
Năm nguyên tắc cơ bản trong GDKNS là: tương tác, trải nghiệm, thay đổi
hành vi, tiến trình và thời gian.
Hoạt động 2: Tìm hiểu vể nội dung GD KNS cho HS trong trường phổ

thông
* Mục tiêu: Học viên xác định được nội dung GDKNS cho HS trong trường
phổ thông
* Phương pháp tập huấn: thảo luận nhóm
* Sản phẩm cần đạt: bảng nội dung GDKNS cần hình thành cho HS phổ
thông.
* Cách tiến hành:
- BCV chia học viên thành các nhóm.
- Đại diện từng nhóm nhận túi đựng phiếu các kĩ năng sống
- Nhiệm vụ của các thành viên trong nhóm:
+ Sắp xếp các KNS cụ thể vào từng nhóm kĩ năng sống cho phù hợp;
+ Xác định các điểm cơ bản/ cốt lõi của mỗi KNS.
+ Các thành viên trong nhóm trao đổi, thảo luận, thống nhất ý kiến và
ghi kết quả thảo luận trên giấy A0.
- Đại diện các nhóm trình bày kết quả thảo luận. HV các nhóm khác đặt câu
hỏi chất vấn
- BCV: Có thể bổ sung các KNS nào khác? Vì sao?
12
* Kết luận:
Các KNS có mối quan hệ chặt chẽ với nhau và hỗ trợ nhau, tuy rằng
khác nhau: hướng nội (tự nhận thức, tư duy bình luận, làm chủ bản thân),
hướng ngoại: giao tiếp, ra quyết định và giải quyết vấn đề). Ví dụ như khi
người học đã giải quyết một vấn đề nào đó thì họ cũng tự nhận thức về bản
thân rõ hơn .
BÀI 3
PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC KNS CHO HS
TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG
I. MỤC TIÊU TẬP HUẤN
Sau khi được tập huấn bài này HV có khả năng:
- Phân biệt được quan điểm dạy học(QĐDH), phương pháp dạy học

(PPDH) và kĩ thuật dạy học ( KTDH).
- Biết được một số phương pháp dạy học và kĩ thuật dạy học tích cực
(PPDH và KTDHTC) có thể sử dụng để giáo dục kĩ năng sống (GD KNS ).
- Vận dụng được một số phương pháp dạy học và kĩ thuật dạy học tích cực
trong dạy học bộ môn nhằm GD KNS cho HS .
II. PHƯƠNG TIỆN TẬP HUẤN
- Tài liệu “Hướng dẫn GD KNS cho HS trong nhà trường phổ thông”
- Các phiếu giấy nhỏ, giấy A4, bút viết (cho HĐ1)
- Giấy Ao, A4; bút dạ (dùng cho HĐ 2 và HĐ 3)
- Phiếu học tập ( dùng cho hoạt động 2)
III. CÁC HOẠT ĐỘNG TẬP HUẤN
Hoạt động 1: Tìm hiểu về PPDH và các cấp độ của PPDH
* Mục tiêu: HV có khái niệm về PPDH, QĐDH và KTDH.
* Phương pháp tập huấn: Động não, HV làm việc cá nhân, báo cáo trong 1
phút, lắng nghe/phản hồi tích cực.
13