Luận văn sư phạm Phản ứng của một số giống đậu tương chịu hạn khác nhau nảy mầm trong điều kiện thiếu nước

Trờng đại học s phạm h nội 2
Khoa sinh - ktnn
********

đo thu h

Phản ứng
của một số giống đậu tơng
chịu hạn khác nhau nảy mầm
trong điều kiện thiếu nớc
khoá luận tốt nghiệp đại học
Chuyên ngành: Sinh lý học thực vật

Ngời hớng dẫn khoa học
Pgs. Ts. Nguyễn văn m

H Nội - 2009
1


L IC M

N

hoàn thành b n khóa lu n này, em xin bày t lòng bi t n, s kính tr ng
sâu s c t i th y giáo PGS.TS. Nguy n V n Mã đã t n tình h

ng d n và giúp đ

em trong su t th i gian th c hi n đ tài.
Em xin g i l i c m n chân thành t i Khoa Sinh – KTNN và Trung tâm H

tr nghiên c u khoa h c và chuy n giao công ngh - Tr

ng

HSP Hà N i 2 đã

giúp đ và t o m i đi u ki n đ em th c hi n đ tài này.
Tôi xin chân thành c m n gia đình và b n bè đã đ ng viên, khích l và giúp
đ tôi trong su t quá trình th c hi n khóa lu n.
L n đ u làm quen v i vi c nghiên c u khoa h c, đ tài c a tôi không tránh
kh i nh ng thi u sót. R t mong nh n đ

c s ch b o, đóng góp ý ki n c a các

th y cô và các b n sinh viên đ đ tài c a tôi đ

c hoàn thi n h n.

Hà N i, tháng 5 n m 2009
Sinh viên
ào Thu Hà

2


L I CAM OAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên c u c a riêng tôi. K t qu
nghiên c u c a đ tài này đ m b o tính chính xác, khách quan, trung th c,
không trùng l p v i các tác gi khác.
N u sai, tôi hoàn toàn ch u trách nhi m.

Hà N i, tháng 5 n m 2009
Sinh viên
ào Thu Hà

3


DANH M C CÁC KÍ HI U, CH

VI T T T

C:

i ch ng

Nxb:

Nhà xu t b n

STT:

S th t

TN:

Thí nghi m

4

DANH M C CÁC B NG
B ng 1: T l n y m m c a đ u t

ng

B ng 2: Chi u dài m m
B ng 3: Kh i l

ng t

ic am mđ ut

ng

B ng 4: Kh i l

ng khô c a m m đ u t

ng

B ng 5: Hàm l

ng prolin trong m m đ u t

B ng 6: Ho t đ proteaza trong m m đ u t
B ng 7: Ho t đ lipaza trong m m đ u t
B ng 8: Ho t đ amylaza trong m m đ u t

5

ng
ng

ng
ng


DANH M C CÁC HÌNH
Hình 1:

th bi u di n s sinh tr

ng m m c a các gi ng đ u t

Hình 2:

th bi u di n s sinh tr

ng c a m m đ u t

ng

ng khi thi u n

Hình 3: Bi u đ bi u di n kh i l

ng t

ic am mđ ut

ng

Hình 4: Bi u đ bi u di n kh i l

ng khô c a m m đ u t

ng

c

Hình 5: Bi u đ bi u di n hàm l ng prolin trong m m đ u t ng khi đ n c
Hình 6: Bi u đ bi u di n hàm l ng prolin trong m m đ u t ng khi thi u n c
th bi u di n s bi n đ i ho t đ proteaza trong m m c a các

Hình 7:

gi ng đ u t

ng

th bi u di n s bi n đ i ho t đ proteaza trong m m đ u t

Hình 8:

khi đ n

c

th bi u di n s bi n đ i ho t đ proteaza trong m m đ u t

Hình 9:

khi thi u n
Hình 10:

th bi u di n s bi n đ i ho t đ lipaza trong m m c a các

th bi u di n s bi n đ i ho t đ lipaza trong m m đ u t

th bi u di n s bi n đ i ho t đ amylaza trong m m c a các
ng

th bi u di n s bi n đ i ho t đ amylaza trong m m đ u t
khi đ n

Hình 15:

ng

c

gi ng đ u t
Hình 14:

ng

c

khi thi u n
Hình 13:

ng

th bi u di n s bi n đ i ho t đ lipaza trong m m đ u t
khi đ n

Hình 12:

ng

c

gi ng đ u t
Hình 11:

ng

c

th bi u di n s bi n đ i ho t đ amylaza trong m m đ u t
khi thi u n

ng

c

6

ng

M CL C
M

U

1. Lí do ch n đ tài………………………………………………………………1
2. M c tiêu và nhi m v nghiên c u…………………………………………….3
2.1.

M c tiêu nghiên c u………………………………………………………3

2.2.

Nhi m v nghiên c u……………………………………………………...3

3. Ý ngh a lý lu n và th c ti n…………………………………………………...3
CH
1.1.

NG 1: C S LÝ LU N C A V N
S n ym mc ah tđ ut

1.2.

nh h

ng c a s thi u n

NGHIÊN C U

ng…………………………………................4
c đ n cây đ u t

ng

trong giai đo n n y m m………………………………………….............5
1.3. Ph n ng ch u h n

cây đ u t

ng…………………………………………6
cây đ u t

1.4. Tình hình nghiên c u tính ch u h n
CH

NG 2:

2.1.

it

2.2. Ph

IT

NG VÀ PH

ng………………..............7

NG PHÁP NGHIÊN C U

ng nghiên c u……………………………..........................................9
ng pháp nghiên c u…………………………………………….............9

2.2.1. Ph

ng pháp b trí thí nghi m…………………………………………….9

2.2.2. Ph

ng pháp xác đ nh ch tiêu nghiên c u………………………………10

2.2.2.1. Xác đ nh t l n y m m………………………………………………..10
2.2.2.2. Sinh tr

ng c a m m đ u t

ng……………………………………….10

2.2.2.3. Ph

ng pháp xác đ nh hàm l

2.2.2.4. Ph

ng pháp xác đ nh ho t đ m t s enzym………………………….11

2.2.3. Ph

CH

ng prolin………………………………11

ng pháp x lý th ng kê các k t qu th c nghi m……………..........13

NG 3: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N

3.1. Kh n ng n y m m c a h t………………………………………………...14

7


3.2. Sinh tr

ng c a m m đ u t

ng…………………………………………...15

3.2.1. Chi u dài m m…………………………………………………………...15
3.2.2. Kh i l

ng t

ic am mđ ut

ng..…………………………………...17

3.2.3. Kh i l

ng khô c a m m đ u t

ng………………………………..........19

3.3. Hàm l

ng prolin trong m m đ u t

ng…………………………………..20

3.4. Ho t đ c a các enzym phân gi i ch t d tr trong m m đ u t

ng............22

3.4.1. Ho t đ c a enzym proteaza……………………………………………..22
3.4.2. Ho t đ c a enzym lipaza………………………………………………..26
3.4.3. Ho t đ c a enzym
amylaza……………………………………………...29
K T LU N………………………………………………………………..........33
TÀI LI U THAM KH O………………………………………………............34

8


M

U

1. Lý do ch n đ tài
Cây đ u t

ng (Glycine max L. Merr) là lo i cây thu c h

có giá tr kinh t cao. H t đ u t
trong g o, ngô. H t đ u t

u (Fabaceae)

ng ch a 38 - 40% protein, g p 3 l n protein

ng còn ch a m t s lo i axit amin r t c n thi t cho c

th nh : xistin, metiônin, lyzin. Ngoài ra, chúng còn ch a các thành ph n dinh
d

ng khác nh : lipit (12 - 25%), gluxit (10 - 15%), các ch t khoáng (Ca, Mg,

Fe, P, K, Na, S), các vitamin A, B1, B2, C, D, E, K [2].
B

Cây đ u t

ng là ngu n nguyên li u quan tr ng cho nhi u ngành s n xu t

công nghi p th c ph m, y t và ph c v tr c ti p nhu c u s d ng c a con ng
c ng nh cho ngành ch n nuôi. S n ph m t cây đ u t
ti p d ng h t thô hay đ

ng đ

i

c s d ng tr c

c dùng đ ch bi n thành các d ng s n ph m khác nh :

s a đ u nành, bánh k o, đ u ph , b t đ u… Bên c nh đó, đ u t

ng còn là lo i

cây d canh tác, phù h p v i nhi u h sinh thái khác nhau và có kh n ng c i t o
đ t r t t t do ho t đ ng c ng sinh c a các vi khu n Rhizobium trong các n t r .
Nh v y, phát tri n cây đ u t
m t kinh t , nhân v n và môi tr

ng

n

ng. Phát tri n cây đ u t

c phát tri n b n v ng c a đ t n

vào chi n l

Cây đ u t

c ta là vi c làm có ý ngh a, trên các

ng có ngu n g c

c.

khu v c Châu Á, đã đ

kho ng 5000 n m [2]. Do có ý ngh a c v m t dinh d
tích gieo tr ng đ u t
đ ut

ng đ

ng ngày càng đ

ng và môi tr

ng nên di n

c m r ng trên toàn th gi i. Hi n nay, cây
ng t p

c nh Hoa Kì (34%), Brazil (28%), Achentina (18%).

Vi t Nam, đ u t
ut

c tr ng cách đây

c tr ng trên 200 qu c gia. Ch y u di n tích tr ng đ u t

trung các n

l c.

ng là y u t góp ph n

ng đ

ng là m t cây công nghi p quan tr ng ch sau lúa, ngô,

c tr ng

Vi t Nam s m, nh ng do t p quán canh tác nên đ u

9


t

ng ch a đ

c phát tri n c v di n tích và n ng su t. So v i bình quân chung

c a th gi i, n ng su t đ u t
h n ch n ng su t đ u t
hán. Vi t Nam là n

ng c a Vi t Nam ch b ng 57%. V n đ c b n
Vi t Nam là đi u ki n khí h u, đ c bi t là h n

ng

c n m trong khu v c nhi t đ i gió mùa, l

ng m a phân b

không đ u gi a các vùng và các th i đi m trong n m nên h n có th x y ra
nhi u vùng và nhi u mùa khác nhau nh h
cây tr ng nói chung, cây đ u t
cây tr ng trong đó có đ u t

ng đ n sinh tr

ng, phát tri n c a

ng nói riêng. M t khác, c s cho vi c t o gi ng

ng ch y u d a trên k t qu c a nh ng nghiên c u

c b n quan tr ng nh nghiên c u kh n ng ch ng ch u c a chúng v i đi u ki n
ngo i c nh. Do đó, đ đáp ng vi c s n xu t cây đ u t

ng thì c n ti n hành c i

ti n k thu t, ch n t o gi ng m i, đ c bi t nh ng gi ng có kh n ng ch u h n.
i u đó đ ng ngh a v i vi c c n ti n hành các thí nghi m nghiên c u ph n ng
c a các gi ng đ u t

ng trong đi u ki n thi u n

c đ tìm ra gi ng ch ng ch u t t,

cho n ng su t cao.
Cây tr ng có ph n ng v i s thi u n

c không gi ng nhau. V i m i lo i cây

đ u có nh ng bi n đ i hình thái ho c ph n ng hoá sinh phù h p. Cây

giai đo n

khác nhau có kh n ng ch u h n c ng khác nhau, th

ng m nh

và t o c quan m i, chúng r t nh y c m v i s thi u n

ng lúc cây sinh tr
c.

Giai đo n n y m m là th i đi m quan tr ng trong chu trình s ng c a th c
v t nói chung, c a đ u t
sinh tr

ng nói riêng. Quá trình n y m m nh h

ng và phát tri n bình th

c m v i s thi u n
Trên đ i t

ng đ n s

ng c a cây v sau. Th i kì này, cây r t m n

c.

ng đ u t

ng đã có m t s nhà khoa h c ti n hành nghiên c u

nh : A. Hamid, Sheila A. Blackman, Miquel Ribas - Carbo, Finnegan…[21],
[22], [24] tìm hi u nh h
h p, sinh tr

ng.

ng c a s thi u n

c đ n quá trình quang h p, hô

Vi t Nam, m t s tác gi c ng nghiên c u v đ u t

10

ng nh :


Nguy n Huy Hoàng, Tr n

ình Long, Nguy n V n Mã, Tr n Th Ph

ng

Liên…[3], [4], [5], [7], [9], [11], [16] v i các v n đ v đánh giá kh n ng ch u
h n, quang h p, ch t l

ng h t, nâng cao kh n ng ch u h n, ch n t o gi ng.

Tuy nhiên, vi c nghiên c u m t cách có h th ng v các bi n đ i sinh lý,
hoá sinh c a cây đ u t

ng khi g p h n còn ch a đ y đ .

Xu t phát t nh ng lý do trên, tôi ti n hành nghiên c u đ tài: “Ph n ng c a
m t s gi ng đ u t

ng ch u h n khác nhau n y m m trong đi u ki n thi u n

c”.

2. M c tiêu và nhi m v nghiên c u
2.1. M c tiêu nghiên c u
- Xác đ nh đ c m t s ch tiêu sinh lý c a cây đ u t ng trong giai đo n n y m m.
- Nghiên c u nh h

ng c a s thi u n

c a m t s enzym trong m m đ u t

c đ n hàm l

ng prolin và ho t đ

ng.

2.2. Nhi m v nghiên c u
- Xác đ nh t l n y m m
- Xác đ nh chi u dài m m, kh i l
- Xác đ nh hàm l

ng t

i, kh i l

ng prolin trong m m đ u t

ng khô c a m m

ng

- Xác đ nh ho t đ các enzym proteaza, lipaza và amylaza trong m m đ u t ng
3. Ý ngh a lý lu n và th c ti n
- B sung ngu n tài li u v vi c nghiên c u hàm l
enzym c a m m đ u t

ng prolin, ho t đ m t s

ng và m t s ch tiêu khác trong đi u ki n thi u n

- Xác đ nh kh n ng ch ng ch u v i môi tr

11

ng c a m t s gi ng đ u t

c.
ng.


CH

NG 1: C

S

LÝ LU N C A V N

1.1. S n y m m c a h t đ u t

NGHIÊN C U

ng

N y m m là giai đo n quan tr ng trong chu trình sinh tr
c a th c v t nói chung và c a đ u t

ng và phát tri n

ng nói riêng. Quá trình n y m m di n ra

m nh m s t o c s thu n l i cho s sinh tr

ng và phát tri n sau này c a cây.

Quá trình n y m m di n ra v i nhi u bi n đ i sinh lý, sinh hóa trong h t v i
t c đ cao đ chu n b cho s hình thành m t cây non m i.
Hai lá m m nên s n y m m

đ ut

ut

ng thu c cây

ng c ng g m các pha nh s n y m m

c a cây Hai lá m m, đó là:
+ Pha tr

ng h t

+ Pha hình thành và ho t hóa enzym
+ Pha tích l y ch t dinh d
+ Pha đ ng viên ch t dinh d

ng
ng và xây d ng ch t h u c đ c tr ng cho c

th trong giai đo n n y m m
S n y m m b t đ u b ng s h p th n

làm h t tr

c nh c ch hút tr

ng c a h t

ng lên. Sau khi k t thúc s ng ngh , trong h t b t đ u t ng tính th y

hóa c a keo nguyên sinh ch t, gi m tính a m và đ nh t c a keo d n đ n
nh ng bi n đ i sâu s c và đ t ng t trong quá trình trao đ i ch t trong h t liên
quan đ n s n y m m.

c tr ng nh t là t ng m nh m ho t tính enzym th y

phân phân gi i polixacarit, protein và các ch t ph c t p khác thành các ch t đ n
gi n, d n đ n thay đ i ho t đ ng th m th u. Các s n ph m th y phân này dùng
làm nguyên li u cho quá trình hô h p t ng lên m nh m c a phôi h t, v a làm
t ng áp su t th m th u trong h t giúp cho quá trình hút n

c vào h t nhanh chóng.

S t ng ho t tính enzym d n đ n s bi n đ i các ch t d tr và m c đ ho t
hóa các enzym riêng bi t ph thu c vào tính ch t đ c tr ng v thành ph n hoá

12


iv iđ ut

h c c a h t.

ng, h t d tr ch y u là protein thì ho t tính enzym

proteaza t ng lên m nh m h n các enzym khác. S t ng ho t tính enzym có l
là do quá trình t ng h p m i các enzym

trong l p al ron h n là quá trình ho t

hóa các enzym c v n có trong h t.
1.2. nh h
N

ng c a s thi u n

c đ n cây đ u t

ng trong giai đo n n y m m

c là đi u ki n quan tr ng cho s n y m m. N

c tham gia vào quá trình

trao đ i ch t, các ph n ng hoá sinh trong t bào, là nguyên li u c a ph n ng.
N

c đ m b o s th ng nh t gi a c th v i môi tr
H t khô có hàm l

tr

ng n

c t 10 – 14% thì không n y m m. Nh l c hút

ng c a keo mà h t gi ng hút n

kh i l

ng.

c và khi hàm l

ng n

c b ng 50 – 70%

ng h t thì các ho t đ ng s ng t ng c ng lên m nh m và phôi phát đ ng

sinh tr ng hay n y m m.
H n là t h p các đi u ki n khí h u gây nên hi n t
ng đ n sinh tr

v t làm nh h

ng, phát tri n. Ng

ng thi u n

l yđ

cn

cn

c

ng mu i trong đ t quá cao nên

c hoàn toàn ho c hàm l

c c a h keo đ t l n, v

áp su t gi n

th c

i ta chia h n ra làm hai nhóm:

+ H n trong đ t: là nh ng y u t làm cho đ t không cung c p đ
cho cây do đ t thi u n

c

t quá áp su t r . Vì v y, cây không th

c.

+ H n không khí: do đ

m không khí quá th p ho c đ

m th p k t h p v i

gió m nh.
S thi u n
sinh tr

c th

ng làm cho t bào thi u n

c, t bào m t s c c ng, đ nh

ng b héo và các quá trình sinh lý di n ra không bình th

ng.

Do h n làm màng t bào b bi n tính làm t ng kh n ng th m các ion t
trong t bào ch t ra ngoài.
Khi g p h n, ho t đ ng c a enzym th y phân th
enzym t ng h p d n đ n t bào m t ch t dinh d

13

ng.

ng di n ra nhanh h n là


H n hán c ng gây nh h

n

c, c

ng tr m tr ng đ n quá trình hô h p. Khi thi u

ng đ hô h p t ng nh ng hi u qu n ng l

Thi u n

ng x u đ n s sinh tr

c gây nh h

cu i cùng nh h

ng b gi m sút.
ng, phát tri n c a cây và

ng đ n n ng su t, ph m ch t c a chúng.

1.3. Ph n ng ch u h n

cây đ u t

ng

C ng nh các loài cây tr ng khác, nh ng gi ng đ u t
ch ng l i ho c h n ch s m t n

ng có kh n ng

c b ng nh ng bi n đ i hình thái ho c nh ng

ph n ng hoá sinh phù h p.
Bi n đ i hình thái đ

c chú ý t i nhi u là

b r . B r kho là m t đi u

ki n t ng tính ch u h n c a cây. Bên c nh đó là s gi m di n tích lá c a đ u
t

ng khi g p h n nh m gi m s thoát h i n
Các thay đ i hoá sinh th

c

lá [19].

ng liên quan đ n c ch ch ng m t n

c nh m

sinh t ng h p ra các ch t b o v ho c nhanh chóng bù l i s thi u h t n

c.

i u ch nh áp su t th m th u n i bào thông qua tích l y các ch t hòa tan, các

protein và axit amin nh : prolin, các enzym th y phân…là c ch giúp t bào
duy trì l

ng n

c t i thi u [17]. Trong đi u ki n thi u n

sinh di n ra nh m kh đ c các s n ph m đ

c, các ph n ng hóa

c t o nên trong quá trình phân gi i

các h p ch t cao phân t , ho c xúc ti n ph c h i các c u trúc sinh h c b t n
th

ng. Sau khi h n ng ng tác đ ng, các quá trình ph c h i di n ra nhanh chóng

n u b gen đ

c b o t n trong đi u ki n h n hán. Nh có s tham gia c a

protein đ c hi u mà ADN ch b bi n đ i khi

đi u ki n h n n ng và kéo dài.

Ngoài ra, còn có nh ng thay đ i v các ph n ng sinh lý nh : hô h p, c
đ quang h p, c

ng đ thoát h i n

ng

c c a lá cho phù h p v i đi u ki n g p h n

c a cây [22].

14


1.4. Tình hình nghiên c u tính ch u h n

cây đ u t

ng

Nghiên c u tính ch u h n c a th c v t đ i v i nh ng đi u ki n b t l i c a môi
ng là m t yêu c u b c thi t. Vi c nghiên c u v tính ch u h n đã đ

tr

c ti n hành

c trên th gi i v i nhi u lo i cây tr ng khác nhau, trong đó có đ u t

nhi u n

ng.

Các nghiên c u tìm hi u b n ch t kh n ng ch u h n c a cây tr ng nói

chung, cây h

u và đ u t

ng nói riêng ngày càng đ

c m r ng. Nh ng n m

g n đây, nh các trang thi t b hi n đ i, các nhà khoa h c có đi u ki n đi sâu, tìm
hi u c ch sinh lý liên quan đ n tính ch u h n
thi u n

th c v t nh : nh h

ng c a

c đ n s phát tri n c a h t [24], đ n quá trình quang h p [22] và hô h p

[21]…M t s c ch hoá sinh và sinh h c phân t c ng đã đ

c nghiên c u nh :

xác đ nh v trí c a gen liên quan đ n đi u ch nh áp su t th m th u (Maitra N,
Cushman J, C 1994…), gen t ng h p m t s ch t hình thành và tích lu nhi u khi
h n hán: prolin, nhóm amin b c 4, m t s đ ng... [15], [17], [24].
Sheila A. Blackman và c ng s (1992) [24] đã nghiên c u protein s c nhi t
(HSP - heat shock protein) trong phôi m m h t đ u t
th

ng và d

ng đang chín đi u ki n bình

i áp su t th m th u cao. K t qu nghiên c u kh ng đ nh HSP t ng lên

trong quá trình hình thành h t và gi m khi h t n y m m. HSP h tr b o v t bào
vào th i đi m oligosacarit ch a đ

c t ng h p đ l

ng đ th c hi n ch c n ng.

Nhi u nghiên c u kh ng đ nh có m i liên quan gi a s tích lu ABA v i s
t ng hàm l
(th

ng các ch t đi u ch nh áp su t th m th u khi g p h n, các ch t này

ng là các protein ho c axit amin) đ

c t ng h p b i các gen RAB

(responsive to abscisic acid). Bên c nh đó, m t s ch t có kh n ng đi u ch nh
áp su t th m th u không liên quan đ n s tích lu ABA, s t ng hàm l

ng c a

chúng đ c l p v i s tích lu ABA.
Vi t Nam, trong nh ng n m qua, đã có nhi u công trình nghiên c u v
tính ch u h n c a cây đ u t

ng. Ch ng h n: nghiên c u đ c đi m di truy n và

15


con lai đ u t

kh n ng ch u h n

ng F1 (Nguy n Huy Hoàng) [3], nghiên c u

m i quan h gi a tính ch u h n v i thành ph n đi n di protein c a h t đ u t
(Tr n Th Ph

ng Liên, Nông V n H i…) [9], nghiên c u kh n ng c ng sinh c

đ nh đ m c a m t s dòng vi khu n
V n Mã, Ngô

ng

cD

xu t và ch n t o đ

đ ut

ng (Nguy n Huy Hoàng, Nguy n

ng) [5]. K t qu nghiên c u đã đ

c nhi u gi ng đ u t

c ng d ng trong s n

ng m i có n ng su t cao, ph m ch t t t,

phù h p v i đi u ki n khí h u, canh tác c a Vi t Nam.
T i Trung tâm Nghiên c u và th c nghi m đ u đ , Vi n Khoa h c k thu t
Nông nghi p Vi t Nam, nhi u gi ng đ u t
đ

ng nh p n i và gi ng đ a ph

c đánh giá kh n ng ch u h n, ch u nóng b ng m t s ph

m m trong dung d ch đ

ng saccaroz , ph

ng đã

ng pháp: cho h t n y

ng pháp dùng nhi t đ cao... [3], [4].

K t qu t trên 1000 m u gi ng nh p n i đã phân l p 68 m u gi ng ch u h n t ng
h p, 14 m u gi ng v a ch u nóng, ch u h n t t v a có đ c tính kinh t quan tr ng…
Các nghiên c u v hu nh quang di p l c, c

đánh giá nhanh kh n ng ch u h n c a cây [11], [16].

16

ng đ quang h p cho phép


CH
2.1.

NG 2:
it

-

IT

NG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

ng nghiên c u
ng nghiên c u là cây đ u t

it

ng thu c các gi ng: DT84, VX9-3 và

AK03 do Vi n Khoa h c k thu t Nông nghi p Vi t Nam cung c p.
- Ngu n g c c a các gi ng thí nghi m:

+ VX9-3: H t có d ng hình b u d c, màu vàng nh t. R n h t có màu nâu nh t.
Kh i l

ng 1000 h t là 140 - 150g. N ng su t 12 - 15 t /ha. Th i gian sinh tr

90 - 95 ngày. Gi ng đ

ng

c ch n l c cá th t m t gi ng nh p n i c a Philippin.

c công nh n gi ng n m 1990. Gi ng có kh n ng ch u h n trung bình.
+ AK03: Gi ng đ
nh p G 2261.
nh t. Kh i l

c t o b ng cách ch n l c cá th t gi ng đ u t

ng n i

c công nh n gi ng n m 1990. D ng h t b u d c, màu vàng
ng 1000 h t 125 - 130g. N ng su t trung bình 13 - 15 t /ha. Th i gian

sinh tr ng 80 - 85 ngày. Gi ng có kh n ng ch u h n trung bình.
+ DT84: Gi ng đ
DT80 ×

H4) b ng tia gama C060 /18 Kr.

màu vàng sáng. Kh i l

Th i gian sinh tr
2.2. Ph
2.2.1. Ph

c t o ra b ng cách x lý đ t bi n dòng 33 - 3 (t h p lai
c công nh n gi ng n m 1995. H t to,

ng 1000 h t 150 - 160g. N ng su t trung bình 13 - 18 t /ha.

ng 85 - 95 ngày. Gi ng có kh n ng ch u h n khá.

ng pháp nghiên c u
ng pháp b trí thí nghi m

- Chúng tôi ti n hành thí nghi m t i Trung tâm H tr nghiên c u khoa h c
và chuy n giao công ngh - Tr
-

ng HSP Hà N i 2.

xác đ nh các ch tiêu nghiên c u, chúng tôi ti n hành thí nghi m gieo

h t trong dung d ch đ

ng theo ph

ng pháp xác đ nh kh n ng ch u h n c a

Volcova [25]: ch n h t gi ng đ u, kh e, có phôi sáng, không sâu m t, không
n m m c. Kh trùng khay đ ng, bình, tay… b ng c n; gi y l c ph i đ

17

cs y


1300C trong vòng 1 gi ; h t đ
phút. H t đ u t

c kh trùng b ng dung d ch KMnO4 1% trong 5

ng n y m m trong dung d ch saccaroz v i áp su t th m th u

9atm. H t sinh tr

ng trong dung d ch đ

ng d nhi m n m nên c n cho thêm

kháng sinh nistatin 1/2 viên trong 1/2 lit.
Sau đó, chia h t thành 2 ph n gieo trên khay có gi y th m: ph n 1 đ
c c t (lô đ i ch ng), ph n 2 đ

b ng n

nghi m). Hàng ngày, b sung l
2.2.2. Ph

ng n

ct

i b ng dung d ch đ

c ho c dung d ch đ

ct

i

ng (lô thí

ng 50 ml/khay.

ng pháp xác đ nh ch tiêu nghiên c u

2.2.2.1. Xác đ nh t l n y m m c a h t
Nh ng h t n y m m là h t có chi u dài r m m đ t t 3mm tr lên [25 ], t
l n y m m tính theo công th c sau:
P=

a
⋅100
b

Trong đó:
P: Kh n ng n y m m c a h t
a: S h t n y m m trong lô thí nghi m
b: S h t n y m m trong lô đ i ch ng
ng c a m m đ u t

2.2.2.2. Sinh tr

ng

- Chi u dài m m (mm)
Dùng th

c chia đ n milimet đ đo. Th i gian đo: ngày th 3, th 5 và th 7

sau khi gieo.
- Kh i l
Cân kh i l
- Kh i l

ng t

i c a m m (mg/m m)

ng t

ng khô c a m m (mg/m m)

R a m m b ng n
kh i l

i c a m m sau khi thí nghi m xong (ngày th 8).
c c t, sau đó s y trong 3 gi

ng khô sau khi thí nghi m xong (ngày th 8).

18

nhi t đ 105oC. Xác đ nh


ng pháp xác đ nh hàm l

2.2.2.3. Ph

ng prolin: theo ph

ng pháp c a Bates

và c ng s (1973) [18]
Cân 0,5 g/m u nghi n k , thêm 10ml dung d ch axit sulfosalicylic 3%. Ly
tâm 7000 vòng/phút trong vòng 20 phút, l c l y d ch trong. L y 2ml d ch chi t
cho vào bình (ho c

ng nghi m), thêm 2ml axit axetic và 2ml dung d ch

ninhydrin (dung d ch này g m 30ml dung d ch axit axetic + 1,25g ninhydrin),
đ y kín.

bình trong n

c nóng 100oC trong 1 gi . Sau đó,

đá 5 phút. B sung

vào bình ph n ng 4ml toluen, l c đ u. L y ph n d ch h ng

trên đem đo m t

đ

UV - Visible -

quang h c

b

c sóng 520nm trên máy quang ph

Spectrophotometer.
Hàm l

ng axit amin prolin đ

t vi c l p đ

c tính theo công th c sau (công th c suy ra

ng chu n prolin):
Y = 1,4083 . X + 0,014

Trong đó:
Y: Hàm l

ng prolin (mg/l)

X: Giá tr m t đ quang h c đo đ
Sau đó hàm l
2.2.2.4. Ph

ng prolin đ

c

b

c sóng 520nm

c đ i ra mg/g.

ng pháp xác đ nh ho t đ m t s enzym

- Xác đ nh ho t đ proteaza theo Ph m Th Trân Châu [1]
Hàm l

ng nit amin trong m u nghiên c u đ
X=

c tính theo công th c:

(V2 − V1 ).2, 28.V . f
V3 .g

Trong đó:
X: Hàm l

ng nit amin trong m u nghiên c u

V: S ml dung d ch m u
V1: S ml NaOH 0,2N chu n đ bình đ i ch ng

19


V2: S ml NaOH 0,2N chu n đ bình thí nghi m
V3: S ml d ch l c đem chu n đ
g: S gam m u phân tích
f: H s đi u ch nh NaOH 0,2N
2,28: S mg nit amin t

ng ng v i 1ml NaOH 0,2N

- Xác đ nh ho t đ c a enzym lipaza theo Nguy n V n Mùi [14]
Ho t đ lipaza đ

c bi u th b ng s ml NaOH 0,1N trong 10g h t theo công th c:
X=

(a − b). f .10
w

Trong đó:
X: Ho t đ enzym lipaza
a: S ml NaOH 0,1N dùng đ chu n đ bình thí nghi m
b: S ml NaOH 0,1N dùng đ chu n đ bình ki m tra

f: H s ch nh lý NaOH 0,1N
w: Kh i l

ng h t

- Xác đ nh ho t đ enzym amylaza theo Ph m Th Ánh H ng [6]
Ho t đ amylaza đ

c tính theo công th c:
X=

(V0 − V ).342
⋅K
20.103 .2.w.t

Trong đó:
Vo: S ml Na2S2O3 0,05N dùng chu n đ m u đ i ch ng
V: S ml Na2S2O3 0,05N dùng chu n đ m u thí nghi m
K: H s đi u ch nh n ng đ c a Na2S2O3 0,05N
342: Tr ng l
w: Kh i l

ng phân t đ

ng maltoza

ng nguyên li u

t: Th i gian ph n ng

20


2.2.3. Ph

ng pháp x lý th ng kê các k t qu th c nghi m

K t qu thí nghi m đ

c x lý theo các tham s :
n

n

∑X

X=
cv =

i =1

n

;δ =

δ ⋅100
X

2

; m=

∑(X
i =1

i

− X )2

; δ = δ2

n −1

δ

; m%=

n

md = m12 + m2 2 ; td =

m.100
X

d
; d = X DC − X TN
md

X : Giá tr trung bình s h c

n : S l n nh c l i
m : Sai s trung bình s h c
cv : H s bi n đ ng
m %:

δ:

chính xác c a thí nghi m
l ch chu n

md : Sai s c a hi u các trung bình s h c
td : Tiêu chu n đ tin c a hi u

Tiêu chu n đ tin c a hi u đ

c so v i b ng tiêu chu n Student v i s b c

t do: n1 + n2 - 2.
Trong đó: n1: S l n nh c l i
n2: S l n nh c l i

công th c thí nghi m
công th c đ i ch ng

S sai khác gi a các tr s trung bình ch có ý ngh a khi td l n h n ho c
b ng giá tr t

ng ng v i m c xác su t 0,95.

21

CH

NG 3: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N

3.1. Kh n ng n y m m c a h t
N y m m là quá trình sinh lý quan tr ng trong chu kì sinh tr
tri n c a th c v t nói chung và c a đ u t
t o c s ban đ u cho m t c th m i.
s thi u n
và tr
kh i l

ng nói riêng, đ m b o duy trì s s ng,
giai đo n này, th c v t r t m n c m v i

c. Quá trình n y m m c a h t đ u t

ng n

c c a h t, l

ng n

ng và phát

ng b t đ u b ng s hút n

c t i thích cho s n y m m b ng 50 - 70%

ng c a h t. Khi gieo h t trong môi tr

su t th m th u cao, nh ng h t n y m m đ

ng dung d ch saccaroz có áp

c là do chúng có kh n ng hút n

c

Nh ng h t n y m m là h t có chi u dài r m m đ t t 3mm tr lên và đ

c

l n h n s c hút c a môi tr

ng.

xác đ nh vào ngày th 3 sau khi gieo h t [25]. T l n y m m c a h t đ u t
đ

c

c trình bày

b ng 1.
B ng 1: T l n y m m c a h t đ u t

Gi ng

S h t n y m m (h t/m u 50 h t)
i ch ng

ng
Kh n ng

Thí nghi m

n y m m (%)

VX9-3

45,67 ± 0,67

23,00 ± 0,58

50,36

AK03

47,00 ± 0,58

26,00 ± 1,00

55,32

DT84

48,33 ± 0,33

33,67 ± 0,62

69,67

T k t qu b ng 1 cho th y: ph n đ

ct

in

c c t có t l n y m m cao

h u h t các gi ng, đ t trung bình 45,67 - 48,33 (h t/m u); ph n đ
d ch đ

ng

ct

i dung

ng, t l n y m m c a các gi ng đ u gi m, đ t t 23 - 33,67 (h t/m u),

b ng 50,36 – 69,67% so v i đ i ch ng.

22


Theo nghiên c u c a tác gi Nguy n Huy Hoàng (1992) [4] đã k t lu n: trong

môi tr ng đ ng, gi ng ch u h n t t có t l n y m m 80%, khá t 61 - 80%, trung
bình t 41 - 60%, y u t 21 - 40%, kém d

i 20%. Nh v y, gi ng DT84 thu c

nhóm ch u h n khá, AK03 và VX9-3 thu c nhóm ch u h n trung bình.
3.2. Sinh tr

ng c a m m đ u t

ng

3.2.1. Chi u dài m m
Ti n hành đo vào ngày th 3, 5, 7 sau khi gieo h t. K t qu đ c trình bày b ng 2.
B ng 2: Chi u dài m m (mm)
Gi ng

VX9-3

AK03

DT84

C

18,1±0,3

17,3±0,4

19,6±0,5

TN

7,0±0,3

10,9±0,2

7,9±0,3

% so C

38,67

63,01

40,31

C

29,4±0,4

30,2±0,3

32,1±0,3

TN

13,6±0,4

18,8±0,3

15,7±0,2

% so C

46,26

62,25

48,91

C

42,5±0,3

45,0±0,5

45,7±0,4

TN

20,4±0,4

26,6±0,7

23,0±0,4

% so C

48,00

59,11

50,33

Ngày 3

Ngày 5

Ngày 7

Qua phân tích k t qu b ng 2 cho th y: trong môi tr
đ ut

ng sinh tr

ng m nh h n h n so v i khi thi u n

Trong đi u ki n bình th

ng, s sinh tr

ng đ n

c, m m

c.

ng c a m m đ u t

ng di n ra

m nh m t ngày th 3 tr đi đ n ngày th 7. Vào ngày th 7, chi u dài m m
c a gi ng DT84 và AK03 có s chênh l ch không đáng k , th p nh t là VX9-3.

23


Trong đi u ki n áp su t th m th u cao, s chênh l ch so v i đ i ch ng ngày
càng nhi u, bi u hi n

hai gi ng DT84 và VX9-3. Riêng AK03 có t l ph n

tr m so v i đ i ch ng gi m d n.

Chi u dài
m m (mm)

50

C

40

TN

30
20
VX9-3

10
Ngày
3

5

Chi u dài
m m (mm)

7
Chi u dài
m m (mm)

50

50
40

40
30

30
20
10

20
10
Ngày
3

5

Ngày

7

3

AK03

Hình 1:

5

7

DT84

th bi u di n s sinh tr

24

ng m m c a các gi ng đ u t

ng


% so C

70

DT84

60

AK03

50
VX 9-3

40
30
20
10
Ngày
3

Hình 2:

c làm gi m kh n ng sinh tr

Chi u dài m m trong dung d ch đ
Trong dung d ch đ
hút đ

cn

ng c a m m đ u t

th bi u di n s sinh tr

Nh v y, thi u n

ng.

3.2.2. Kh i l

ic am mđ ut

trao đ i ch t

c, kh i l

đ

c trình bày

ng.

ng m m t t là gi ng có th

ng

ng c a m m đ u t

h t n y m m và ph thu c vào l

Ti n hành cân kh i l

ng c a m m đ u t

c

ng đ ti n hành trao đ i ch t, đ m b o quá trình n y

m m di n ra bình th

S t ng kích th

ng khi thi u n

ng ng n h n nhi u so v i m m đ i ch ng.

ng, nh ng gi ng có s sinh tr

c t môi tr

ng t

7

5

ng t

ng n

ng là k t qu c a quá trình
c có trong môi tr

ng.

i c a m m sau khi thí nghi m xong, k t qu

b ng 3 và hình 2.

25