Luận văn sư phạm Phương pháp giảng dạy bài tổng kết thuộc phần VII Tiến hóa, phần VII Sinh thái học - sinh học 12 ban cơ bản

Khóa lu n t t nghi p

TR

Nguy n Th Thanh Tâm

NG

IH CS

PH M HÀ N I 2

KHOA: SINH – KTNN
**********

NGUY N TH THANH TÂM

PH
NG PHÁP GI NG D Y BÀI
T NG K T THU C PH N VI:
TI N HÓA, PH N VII: SINH THÁI
H C - SINH H C 12 BAN C B N
KHÓA LU N T T NGHI P
Chuyên ngành: Ph

IH C

ng pháp gi ng d y

HÀ N I - 2009

Tr

ng HSP Hà N i 2

1

K31B-SP Sinh


Khóa lu n t t nghi p

TR

Nguy n Th Thanh Tâm

NG

IH CS

PH M HÀ N I 2

KHOA: SINH – KTNN
**********

NGUY N TH THANH TÂM

PH
NG PHÁP GI NG D Y BÀI
T NG K T THU C PH N VI:
TI N HÓA, PH N VII: SINH THÁI

H C - SINH H C 12 BAN C B N
KHÓA LU N T T NGHI P
Chuyên ngành: Ph

IH C

ng pháp gi ng d y

Ng

ih

ng d n khoa h c

Th.S TR

NG

C BÌNH

HÀ N I - 2009
Tr

ng HSP Hà N i 2

2

K31B-SP Sinh

Khóa lu n t t nghi p

Nguy n Th Thanh Tâm

L IC M
có đ

N

c thành công c a đ tài này, em đã nh n đ

báu, t n tình c a các th y giáo, cô giáo trong t ph

c s giúp đ quý

ng pháp gi ng d y và s

đóng góp ý ki n xây d ng c a các b n sinh viên. Em xin chân thành c m n
s giúp đ t n tình và nh ng đóng góp quý báu đó.
c bi t, em xin bày t lòng bi t n sâu s c t i th y giáo, Th c s
Tr

ng

c Bình- Ng

i th y đã tr c ti p h

ng d n, ch b o t n tình, giúp

đ em hoàn thành khóa lu n t t nghi p này.
Do th i gian và ph m vi nghiên c u có h n, nên đ tài nghiên c u c a
em không tránh kh i thi u sót. Em r t mong nh n đ

c s đóng góp ý ki n,

ch b o c a các th y cô giáo và các b n sinh viên đ đ tài đ

c hoàn thi n

h n.
Em xin chân thành c m n!
Hà N i, tháng 05 n m 2009
Sinh viên th c hi n

Nguy n Th Thanh Tâm

Tr

ng HSP Hà N i 2

3

K31B-SP Sinh


Khóa lu n t t nghi p

Nguy n Th Thanh Tâm

L I CAM OAN
D

is h

ng d n c a th y giáo Th.s Tr

ng

c Bình em đã hoàn

thành khóa lu n này. Em xin cam đoan k t qu nghiên c u này là hoàn toàn
do b n thân em nghiên c u, không trùng v i các k t qu c a các tác gi khác.

Hà N i, tháng 05 n m 2009
Sinh viên th c hi n

Nguy n Th Thanh Tâm

Tr

ng HSP Hà N i 2

4

K31B-SP Sinh


Khóa lu n t t nghi p

Nguy n Th Thanh Tâm

DANH M C T

Tr

ng HSP Hà N i 2

VI T T T

GV

: Giáo viên

HS

: H c sinh

THPT

: Trung h c ph thông

CLTN

: Ch n l c t nhiên

SV

: Sinh v t

TB

: T bào

KG

: Ki u gen

KH

: Ki u hình

QT

: Qu n th

QX

: Qu n xã

HST

: H sinh thái

QTSV

: Qu n th sinh v t

QXSV

: Qu n xã sinh v t

BDTH

: Bi n d t h p

PHT

: Phi u h c t p

5

K31B-SP Sinh


Khóa lu n t t nghi p

Nguy n Th Thanh Tâm

M CL C
PH N 1: M

1

U

1. Lý do ch n đ tài

1

2. M c tiêu và nhi m v c a đ tài

1

3.

2

it

4. Ph

ng và ph m vi nghiên c u
ng pháp nghiên c u

2

PH N 2: N I DUNG VÀ K T QU NGHIÊN C U

3

CH

NG 1: T NG QUAN CÁC V N

3

1.1. L

c s nghiên c u.

NGHIÊN C U

3

1.2. Tính tíc c c trong h c t p

3

1.3. Ph

4

1.4.

ng pháp d y h c l y h c sinh làm trung tâm
c tr ng c a ph

ng pháp d y h c tích c c

5

1.5. C s lý lu n và th c ti n c a lo i bài ôn t p, h th ng hoá, hoàn

5

thi n ki n th c
CH

8

NG 2: K T QU NGHIÊN C U

2.1. C u trúc, n i dung và m t s giáo án t ng k t ph n VI: Ti n hoá

8

2.2. C u trúc, n i dung và m t s giáo án t ng k t ph n VII: Sinh

43

thái h c
PH N 3: K T LU N VÀ KI N NGH

76

3.1. K t lu n

76

3.2. Ki n ngh

76

TÀI LI U THAM KH O

78

Tr

ng HSP Hà N i 2

6

K31B-SP Sinh


Khóa lu n t t nghi p

Nguy n Th Thanh Tâm

PH N 1: M

U

1. Lý do ch n đ tài.
ng tr

c s đ i m i c a đ t n

c ng có nh ng b

c thì ngành Giáo d c -

ào t o

c chuy n bi n m nh m và tích c c.

Hi n nay, ngành Giáo d c- ào t o đang t p trung vào vi c đ i m i n i
dung ch

ng trình và ph

ng pháp d y h c

t t c các c p h c, b c h c theo

h

ng phát huy tính tích c c, t giác, ch đ ng, sáng t o c a h c sinh, b i

d

ng ph

ng pháp t h c, rèn luy n k n ng v n d ng ki n th c vào th c

ti n.
Vi c đ i m i ph
Ch p hành trung
ph

ng

ng pháp Giáo d c-

ng pháp d y- h c đã đ

c h i ngh l n th 2 c a Ban

ng khóa VII đã ch rõ và c th : “

i m i m nh m

ào t o, kh c ph c l i truy n th m t chi u, rèn

luy n n p t duy sáng t o c a ng

i h c. T ng b

c áp d ng các ph

ng

ti n tiên ti n và hi n đ i vào quá trình d y- h c, đ m b o t h c, t nghiên
c u c a h c sinh, nh t là sinh viên. Phát tri n m nh phong trào t h c, t đào
t o th

ng xuyên và r ng kh p trong toàn dân, nh t là thanh niên”.
Nh n th c đ

c u đ tài: “ Ph

c t m quan tr ng c a v n đ này, tôi m nh d n nghiên
ng pháp gi ng d y bài t ng k t thu c ph n VI: Ti n

hóa, ph n VII: Sinh thái h c - Sinh h c 12 ban c b n”. V i mong mu n
góp m t ph n nh vào vi c nâng cao ch t l

ng gi ng d y, nâng cao trình đ

ki n th c và k n ng t ng h p, so sánh đ h c sinh n m v ng n i dung ki n
th c trong t ng ch

ng h c, ph n h c.

2. M c tiêu và nhi m v c a đ tài.
- Góp ph n làm sáng t c s lý lu n c a ph

ng pháp d y h c tích

c c và bi n pháp phát huy tính tích c c c a h c sinh.

Tr

ng HSP Hà N i 2

7

K31B-SP Sinh


Khóa lu n t t nghi p

Nguy n Th Thanh Tâm

- Giúp h c sinh n m v ng các ki n th c đã h c trong t ng ch

ng h c,

t ng ph n h c.
- Rèn luy n k n ng phân tích, t ng h p, so sánh cho h c sinh.
3.

it

3.1.

ng và ph m vi nghiên c u.
it

ng

Ph n VI: Ti n hóa và ph n VII: Sinh thái h c. Sách giáo khoa sinh h c
12- Ban c b n.
3.2. Ph m vi nghiên c u
Nghiên c u ph n VI: Ti n hóa và ph n VII: Sinh thái h c, ch

ng trình

sinh h c 12 - Ban c b n.
4. Ph

ng pháp nghiên c u.

4.1. Nghiên c u lý thuy t
- Phân tích n i dung, nhi m v , c u trúc ph n VI: Ti n hóa và ph n
VII: Sinh thái h c- Sinh h c 12- Ban c b n.
- Tìm hi u c s lý lu n và ph

ng pháp h

ng d n h c sinh ôn t p

ki n th c.
4.2. Quan sát s ph m
- Kh o sát, d gi các gi ôn t p

các tr

ng ph thông.

- Trao đ i v i giáo viên và h c sinh v ph

ng pháp d y và h c bài

t ng k t sau m i ph n h c.
4.3. Th c nghi m s ph m
Thi t k giáo án h

ng d n h c sinh ôn t p hoàn thi n ki n th c sau

m i ph n h c.

Tr

ng HSP Hà N i 2

8

K31B-SP Sinh


Khóa lu n t t nghi p

Nguy n Th Thanh Tâm

PH N 2: N I DUNG VÀ K T QU NGHIÊN C U
CH
1.1. L

NG 1: T NG QUAN CÁC V N

NGHIÊN C U

c s nghiên c u.
ng pháp gi ng d y bài t ng k t” là m t đ tài đ

“ Ph

quan tâm nh m nghiên c u đ tìm ra ph

c nhi u ng

ng pháp t ng k t, h th ng hóa ki n

th c m t cách khoa h c giúp h c sinh n m v ng, kh c sâu đ

c ki n th c.

Hi u qu c a bài d y có cao hay không là ph thu c vào vi c xác đ nh đ
m c tiêu và ph

i

ng pháp gi ng d y phù h p.

làm đ

c

c vi c đó giáo viên

c n ph i hi u sâu n i dung và b n ch t các m t ki n th c đã trình bày trong
sách giáo khoa. Ngoài ra còn ph i hi u đ

c các ki n th c liên quan t i bài

h c qua các tài li u tham kh o và th c ti n đ i s ng.
ng pháp gi ng d y bài t ng k t” là m t đ tài m i m c n đ

“ Ph

quan tâm nhi u h n n a đ tìm ra ph

c

ng pháp gi ng d y môn h c đ t hi u

qu cao nh t.

ng trình giáo d c ph thông ban hành kèm theo Quy t đ nh s

Ch

16/2006/ Q -BGD T ngày 5/6/2006 c a B tr

ng b GD&

T đã nêu

“Ph i phát huy tính tích c c, t giác, ch đ ng sáng t o c a h c sinh, phù h p
v i đ c tr ng môn h c, đ c đi m đ i t
h c; b i d

ng cho h c sinh ph

ng h c sinh, đi u ki n c a t ng l p

ng pháp t h c, kh n ng h p tác; rèn luy n

k n ng v n d ng ki n th c vào th c ti n; tác đ ng đ n tình c m, đem l i
ni m vui, h ng thú và trách nhi m h c t p cho h c sinh”.
1.2. Tính tích c c trong h c t p.
Theo GS Tr n Bá Hoành: “Tính tích c c là m t b n ch t v n có c a
con ng
đ

i trong đ i s ng xã h i t x a t i nay. Trong h c t p, tính tích c c

c th hi n

đ c tr ng

vi c tích c c nh n th c- Là tr ng thái ho t đ ng c a h c sinh

khát v ng h c t p, c g ng trí tu và ngh l c cao trong quá trình

n m v ng ki n th c”.
Tr

ng HSP Hà N i 2

9

K31B-SP Sinh


Khóa lu n t t nghi p

Nguy n Th Thanh Tâm

Tính tích trong h c t p c a h c sinh là m t hi n t

ng s ph m, bi u

s c g ng r t cao v nhi u m t trong ho t đ ng đ c l p. Nó đ

hi n

c bi u

hi n nh :
+ H c sinh hay th c m c, đòi h i gi i thích.
+ H c sinh có mong mu n tr l i câu h i c a giáo viên ho c b sung
câu tr l i c a b n.
+ H c sinh ch đ ng nh n th c v n đ m i.
+ H c sinh mu n tham gia đóng góp ý ki n, thông tin

ngoài n i dung

bài h c.
+ H c sinh có nh ng bi u hi n v m t tâm lý, c m xúc th hi n s tích
c c.
1.3. Ph

ng pháp d y h c l y h c sinh làm trung tâm

Khác v i ph

ng pháp d y h c truy n th ng, ph

h c sinh làm trung tâm đ cao vai trò ng
đ u h

ng pháp d y h c l y

i h c. Toàn b quá trình d y h c

ng vào nhu c u, kh n ng và h ng thú c a h c sinh. M c đích là

nh m phát tri n

h c sinh n ng l c đ c l p h c t p và gi i quy t v n đ .

H c sinh và giáo viên cùng nhau kh o sát v n đ , các khía c nh c a
t ng v n đ . Ng

i giáo viên ch đóng vai trò t ch c, h

ng d n, t o ra các

tình hu ng có v n đ , giúp h c sinh nh n bi t v n đ , l p gi thi t rút ra k t
lu n. Cho nên trong gi gi ng c n ph i t p trung vào vai trò và ho t đ ng c a
h c sinh ch không ph i ho t đ ng c a giáo viên, h c sinh ph i là trung tâm
c a quá trình d y h c. ây c ng là đ c đi m th hi n tính u vi t c a ph

ng

pháp d y h c tích c c.
Có nhi u quan đi m v ph
h

ng pháp d y h c tích c c theo nhi u

ng:
+ Theo R.C.Sharma (1998) vi t: “Trong ph

sinh làm trung tâm, toàn b quá trình d y h c đ u h

Tr

ng HSP Hà N i 2

10

ng pháp d y h c l y h c
ng vào nhu c u, l i ích

K31B-SP Sinh


Khóa lu n t t nghi p

Nguy n Th Thanh Tâm

c a h c sinh. M c đích là phát tri n

h c sinh k n ng và n ng l c đ c l p

gi i quy t các v n đ . Vai trò c a ng

i giáo viên là t o ra nh ng tình hu ng

có v n đ đ h c sinh nh n bi t v n đ và gi i quy t v n đ ”.
+ Theo Giáo s Tr n Bá Hoành: “Không nên xem xét vi c d y h c l y
h c sinh làm trung tâm c ng nh m t ph
v i các ph

ng pháp d y h c đ t ngang t m

ng pháp d y h c đã có mà nên quan ni m nó nh m t t t

m t quan đi m chi ph i c m c tiêu, n i dung, ph

ng,

ng pháp,ki n th c t ch c

và đánh giá hi u qu d y h c”.
T c s trên, ta th y đ i m i ph
khách quan và ph i đ i m i theo h

ng pháp d y h c là m t t t y u

ng l y h c sinh làm trung tâm. M i n

l c gi ng d y c a giáo d c đ u nh m t o đi u ki n thu n l i cho các em th
hi n chính mình.

có th th c hi n đ

c ph

ng pháp này, đòi h i giáo

viên ph i n m v ng tri th c khoa h c, ph i hi u th u đáo n i dung c a bài
h c, ph i có trình đ s ph m cao đ t ch c các ho t đ ng giúp các em l nh
h iđ

c tri th c.

1.4.

c tr ng c a ph

ng pháp d y h c tích c c

- D y h c l y h c sinh làm trung tâm.
- D y h c b ng t ch c các ho t đ ng cho h c sinh.
- D y h c chú tr ng vào rèn luy n ph

ng pháp t h c, t nghiên c u.

- D y h c cá th hoá và h p tác hoá.
- D y h c đ cao vi c t đánh giá.
1.5. C s lý lu n và th c ti n c a lo i bài ôn t p, h th ng hoá, hoàn
thi n ki n th c
1.5.1. C s lý lu n
Ôn t p, h th ng hoá ki n th c có m i quan h ch t ch v i nhau. Ôn
t p là đ c ng c ki n th c v ng ch c h n giúp cho chúng ta nh đ y đ ,
chính xác h n. Vi c c ng c hoàn thi n ki n th c cho h c sinh trong quá trình

Tr

ng HSP Hà N i 2

11

K31B-SP Sinh

Khóa lu n t t nghi p

Nguy n Th Thanh Tâm

ôn t p giúp các em b sung nh ng nh n th c ch a đúng, qua đó phát hi n
đ

c nh ng h n ch ti p thu ki n th c c a h c sinh, t đó giáo viên hoàn

ch nh thêm n i dung c a bài h c.
Trên c s h c sinh đã ôn t p hoàn thi n ki n th c, giáo viên h

ng

d n h c sinh h th ng hóa ki n th c b ng cách thi t l p s đ , b ng bi u, so
sánh th hi n m i quan h lôgic gi a các m t ki n th c trong t ng ch

ng

h c, ph n h c.
Trong quá trình d y h c khâu quan tr ng có ý ngh a quy t đ nh đ i v i
ch t l

ng l nh h i các ki n th c là khâu tài li u m i, nh ng ki n th c đó tr

nên v ng ch c, sâu s c hay không còn ph i ph thu c m t ph n vào khâu
hoàn thi n ki n th c. B i hoàn thi n ki n th c là ôn t p, c ng c , h th ng
hóa ki n th c, c ba m t này luôn luôn g n bó ch t ch v i nhau. Chính vì
v y mà nó có vai trò quan tr ng trong quá trình ôn t p sau m i ch

ng h c,

ph n h c.
Trong quá trình ôn t p h th ng hóa ki n th c, các ki n th c đ

c ôn

luy n l p đi l p l i có th d

i các hình th c khác nhau giúp các em hi u đ y

đ các khía c nh c a đ i t

ng, hi n t

tr

ng nghiên c u, các v n đ h c t p

c đó.
Nh v y vi c ôn t p, h th ng hóa ki n th c qua các bài t ng k t sau

m i ph n h c là vi c làm th
nhi u ph

ng xuyên có h th ng v i s v n d ng ph i h p

ng pháp khác nhau. Do đó khâu hoàn thi n ki n th c có m t vai

trò quan tr ng và ý ngh a trong toàn b quá trình d y h c.
1.5.2. C s th c ti n
Qua quan sát các gi d y bài t ng k t sau m i ch
môn sinh h c

tr

ng h c, ph n h c

ng THPT và qua tìm hi u t giáo án cho th y: Có m t

ph n không nh GV ch a th t s quan tâm t i khâu ôn t p, h th ng hoá ki n
th c sau m i ph n h c cho HS, h th

Tr

ng HSP Hà N i 2

ng chú ý vào khâu nghiên c u tài li u

12

K31B-SP Sinh


Khóa lu n t t nghi p

m i, bi u hi n

Nguy n Th Thanh Tâm

các hi n t

ng nh : Do thói quen d y theo l i áp đ t, ph n

c ng c bài ôn t p ch là đ n thu n yêu c u HS nh c l i ki n th c mà ch a
thi t l p đ
tích c c ít đ

c m i quan h gi a các m t ki n th c, nh ng ho t đ ng d y h c
c ti n hành ho c có ch là hình th c (GV có nêu câu h i, bài t p

yêu c u HS th c hi n thì câu h i, bài t p l i ch
các ki n th c v a h c…). Nh ng hi n t
l

ng đó ph n nào làm h n ch ch t

ng d y h c b môn.

CH

Tr

m c yêu c u HS nh c l i

ng HSP Hà N i 2

NG 2: K T QU NGHIÊN C U

13

K31B-SP Sinh


Khóa lu n t t nghi p

Nguy n Th Thanh Tâm

2.1. C u trúc, n i dung và m t s giáo án t ng k t ph n VI: Ti n hóa
2.1.1. C u trúc và n i dung.
2.1.1.1. C u trúc.
G m 11 ti t, chia 2 ch
Ch

ng.

ng I: B ng ch ng và c ch ti n hoá
G m 8 ti t, chia 8 bài

Bài 24 : B ng ch ng ti n hoá. Bài này ch trình bày v các b ng ch ng ti n
hoá gián ti p còn b ng ch ng ti n hoá tr c ti p là b ng ch ng hoá th ch đ

c

trình bày trong bài 32.
Bài 25 : Gi i thi u v h c thuy t ti n hoá c a Lamac va acuyn.
Bài 26 : Gi i thi u h c thuy t ti n hoá t ng h p hi n đ i v i quan ni m hi n
đ i v ti n hoá nh cùng các nhân t ti n hoá.
Bài 27 : Trình bày quá trình hình thành qu n th thích nghi.

Bài 28 : Gi i thi u v quan ni m loài sinh h c và các c ch cách li gi a các
loài.
Bài 29 và 30 : Gi i thi u cách th c hình thành loài m i.
Bài 31 : Trình bày s l

c v ti n hoá l n và chi u h

ng ti n hóa c a sinh

gi i.
Ch

ng II : S phát sinh và phát tri n c a s s ng trên Trái đ t
G m 3 bài

Bài 32 : Gi i thi u v s ti n hoá hoá h c và ti n hoá ti n sinh h c làm xu t
hi n các d ng s ng s khai đ u tiên trên Trái đ t.
Bài 33 : Trình bày v s phát tri n c a sinh gi i qua các đ i đ a ch t. S t n
t i, s tuy t ch ng hàng lo t c a các loài và s bùng n quá trình ti n hoá
hình thành loài m i luôn luôn g n li n v i các quá trình bi n đ i l n c a l p
v Trái đ t.

Tr

ng HSP Hà N i 2

14

K31B-SP Sinh

Khóa lu n t t nghi p

Nguy n Th Thanh Tâm

Bài 34 : Gi i thi u các giai đo n chính trong quá trình ti n hoá hình thành nên
chi Homo cùng v i quá trình phát sinh loài ng
v n hoá c a loài ng

i hi n đ i và s ti n hoá v

i.

2.1.1.2. N i dung
Ch
Là ch

ng I : B ng ch ng và c ch ti n hoá

ng m đ u c a ph n ti n hoá.

ây chính là ch

ng gi i thi u

các b ng ch ng phôi h c, gi i ph u so sánh, t bào h c và sinh h c phân t
ch ng minh quá trình ti n hoá c a các loài sinh v t. Các thuy t ti n hoá c
đi n và hi n đ i, đi sâu, phân tích các quan ni m hi n đ i v nguyên nhân và
c ch ti n hoá c a các loài.
Ch

ng II: S phát sinh và phát tri n c a s s ng trên Trái đ t.

Gi i thi u s phát sinh c a s s ng qua các giai đo n ti n hoá hóa h c
và ti n hóa ti n sinh h c, s phát tri n c a sinh v t qua các đ i đ a ch t. S
phát sinh loài ng

i.

- Trình bày n i dung và nh ng u nh

c đi m c a h c thuy t Lamac.

- Trình bày n i dung và nh ng u nh

c đi m đi m c a h c thuy t

acuyn.
- Gi i thích các c ch ti n hoá d

i ánh sáng c a các h c thuy t ti n

hoá hi n đ i.
- Trình bày các quan ni m v loài và các ki u hình thành loài.
- Gi i thích quá trình ti n hoá hóa h c và ti n hoá sinh h c.
- Gi i thích quá trình ti n hoá hình thành loài m i.

Tr

ng HSP Hà N i 2

15

K31B-SP Sinh


Khóa lu n t t nghi p

Nguy n Th Thanh Tâm

2.1.2. M t s giáo án t ng k t ph nVI : Ti n hóa.
GIÁO ÁN 1:
I. M c tiêu
1. Ki n th c
- HS khái quát đ

c toàn b ki n th c c a ph n“ Ti n hóa”.

- HS phân bi t đ

c gi a h c thuy t ti n hóa c a Lamac v i h c thuy t

ti n hóa c a acuyn. Nêu đ
- HS hi u đ

c s ti n b và h n ch c a h c thuy t acuyn.

c n i dung c a h c thuy t ti n hóa t ng h p cùng v i các

c ch ti n hóa d n đ n hình thành loài m i.

- HS gi i thích đ

c ngu n g c các loài và s phát tri n c a sinh gi i

qua các đ i đ a ch t.
2. K n ng
Rèn m t s k n ng cho h c sinh
- Phân tích.
- So sánh.
- Khái quát hóa ki n th c.
- T ng h p ki n th c.
3. Thái đ
- Hình thành th gi i quan khoa h c cho h c sinh.
- C ng c quan đi m duy v t bi n ch ng cho HS.
- Rèn luy n thái đ h c t p nghiêm túc và nh n bi t đ

c t m quan

tr ng c a bài t ng k t ôn t p.
II. Ph

ng ti n và ph
1. Ph

ng pháp

ng ti n

- Phi u h c t p.
- B n đ khái ni m ph n “ Ti n hóa”.

2. Ph

Tr

ng pháp

ng HSP Hà N i 2

16

K31B-SP Sinh


Khóa lu n t t nghi p

Nguy n Th Thanh Tâm

Trên c s h c sinh đã chu n b bài tr

c

nhà, yêu c u HS làm vi c

theo nhóm đ tr l i câu h i và th c hi n yêu c u c a GV.
III. Ho t đ ng d y- h c
1. n đ nh l p: ki m tra s s , s đ l p.
2. Ki m tra bài c : k t h p ki m tra, cho đi m trong quá trình gi ng
d y ôn t p.
3. Ti n trình bài d y
* M bài: GV nêu m c tiêu c a bài h c và gi i thi u n i dung chính

c a bài ôn t p.
Ho t đ ng c a GV và HS

N i dung
I. Ch

ng I: B ng ch ng và c

ch ti n hóa
GV

- B ng ch ng ti n hóa đ

c chia 1. Các b ng ch ng ti n hóa

làm m y lo i? Vai trò c a vi c
xác đ nh các b ng ch ng ti n
hóa?
GV

-H

ng d n h c sinh tr l i theo

b ng sau:( PHT s 1)
B ng ch ng ti n hóa
Gi i
Phôi
ia lý SH
ph u sinh

sinh
phân
so
h c
h c
t và
sánh
SH t
bào

HS

- Huy đ ng ki n th c đã h c, tr

- B ng ch ng ti n hóa nghiên c u

l i câu h i.

m c đ gi ng nhau gi a các loài
v

Tr

ng HSP Hà N i 2

17

các đ c đi m gi i ph u so
K31B-SP Sinh

Khóa lu n t t nghi p

Nguy n Th Thanh Tâm

sánh, s phân b đ a lý, s phát
tri n phôi sinh h c, các đ c đi m
v sinh h c phân t có th giúp
xác đ nh quan h h hàng c a các
loài sinh v t.
GV

-Yêu c u HS hoàn thành b ng so 2. Các h c thuy t ti n hóa
sánh sau:( PHT s 2)

a. H c thuy t ti n hóa c a Lamac

Ch tiêu so Thuy t Thuy t
sánh
Lamac
acuyn
Nguyên
nhân ti n
hóa
C ch
ti n hóa
Hình thành
đ c đi m
thích nghi
Hình thành

loài m i
HS

và acuyn

-Trên c s đã chu n b bài
nhà nhanh chóng hoàn thành
b ng so sánh.

GV

- G i đ i di n t ng nhóm nêu
đáp án c a b ng so sánh.

HS

-

i di n các nhóm trình bày,

l p nh n xét, b sung
GV

-Nh n xét đánh giá và đ a ra đáp
án

Tr

ng HSP Hà N i 2

18

K31B-SP Sinh


Khóa lu n t t nghi p

ÁP ÁN PHT S
Ch tiêu so

2: So sánh thuy t ti n hóa c a Lamac và acuyn
H c thuy t Lamac

sánh

Do môi tr
Nguyên nhân
ti n hóa

Nguy n Th Thanh Tâm

H c thuy t acuyn
Do tác đ ng c a ch n l c t

ng s ng thay đ i

nên sinh v t ph i ch đ ng thay nhiên thông qua các đ c tính
đ i t p quán ho t đ ng c a các bi n d và di truy n c a sinh
c quan đ thích nghi v i đi u v t.
ki n s ng m i.

S di truy n các đ c tính thu

C ch ti n
hóa

đ

S tích l y các bi n d có l i,

c trong đ i cá th do tác s đào th i các bi n d có h i

d ng c a ngo i c nh hay t p d
quán ho t đ ng.

i tác d ng c a ch n l c t

nhiên.

Ngo i c nh thay đ i ch m,

D

i tác d ng c a ngo i

sinh v t có kh n ng ph n ng c nh, sinh v t phát sinh các
phù h p nên trong l ch s

bi n d . Nh ng sinh v t mang

không có loài nào b đào th i.

bi n d có l i đ

c CLTN gi

l i, sinh s n và phát tri n

S hình thành
đ c đi m

th , các bi n d đó đ

thích nghi

truy n cho các th h sau và tr

u

c di

thành các đ c đi m thích nghi.
Nh ng sinh v t mang bi n d
không có l i thì CLTN đào
th i.
Loài m i đ
S hình thành
loài m i

Loài m i đ

c hình thành t

c hình thành t

t qua nhi u d ng trung gian, t

qua nhi u d ng trung gian

ng ng v i s thay đ i c a d

i tác d ng c a CLTN, theo

t

con đ

ngo i c nh.

ng phân ly tính tr ng,

t m t ngu n g c chung.

Tr

ng HSP Hà N i 2

19

K31B-SP Sinh

Khóa lu n t t nghi p

GV

HS
GV

Nguy n Th Thanh Tâm

- Sau khi thông báo đáp án phi u
h c t p s 2, GV h i:
+ H n ch c b n trong thuy t
ti n hóa c a Lamac và c a
acuyn là gì?
- i di n HS tr l i câu h i
* H n ch c a h c thuy t Lamac
- Nh n xét, b sung
và acuyn.
- H n ch c a Lamac: Ch a thành
công trong vi c gi i thích tính
h p lý c a các đ c đi m thích
nghi trên c th sinh v t. Ông cho
r ng m i thay đ i trên c th sinh
v t đ u di truy n đ c. Trong quá
trình ti n hóa, sinh v t ch đ ng
bi n đ i đ thích nghi v i môi
tr ng, không có loài nào b tiêu
di t, chúng ch chuy n đ i t loài
này sang loài khác.

- H n ch c a acuyn: Ch a
phân bi t đ c bi n d di truy n
và bi n d không di truy n. Ch a
th y đ c vai trò c a cách ly đ i
v i vi c hình thành loài m i.
b. Thuy t ti n hóa hi n đ i

GV
HS
GV

Tr

-Yêu c u: Phân bi t ti n hóa nh
và ti n hóa l n.
-V n d ng ki n th c v thuy t
ti n hóa hi n đ i đ tr l i.
- Sau khi HS trình bày đáp án,
yêu c u l p nh n xét, b sung và
đ a ra đáp án chính xác.

ng HSP Hà N i 2

20

K31B-SP Sinh


Khóa lu n t t nghi p

Nguy n Th Thanh Tâm

áp án: Phân bi t ti n hóa nh và ti n hóa l n
Ti n hóa nh

Ti n hóa l n
Là quá trình bi n đ i trên quy mô

Là quá trình làm bi n đ i c u trúc
di truy n c a qu n th (bi n đ i v

l n, tr i qua hàng tri u n m làm xu t

t n s alen và t n s các ki u gen c a hi n các đ n v phân lo i trên loài.
qu n th ). Quá trình ti n hóa nh

Hình thành loài đ

di n ra trên quy mô c a m t qu n th

gi i gi a ti n hóa nh và ti n hóa

và di n bi n không ng ng d

c xem là ranh

i tác l n.

đ ng c a các nhân t ti n hóa, qu n
th là đ n v nh nh t có th ti n hóa

và quá trình ti n hóa nh k t thúc khi
loài m i xu t hi n.

GV

- Yêu c u HS gi i thích s đ
* Gi i thích s đ hình 47.1-sgk
hình 47.1- sgk b ng cách đi n các
t thích h p vào bên c nh các m i
tên:
t bi n
CLTN(c nh tranh,khí
h u,b nh t t..)

Sinh s n
h u tính
KG

KH thích
nghi
Ki u hình

Các y u
môi tr ng

HS

Tr

KH không

thích nghi

- V n d ng k n ng t ng h p ki n
th c hoàn thi n s đ .
ng HSP Hà N i 2

21

K31B-SP Sinh


Khóa lu n t t nghi p

GV

Nguy n Th Thanh Tâm

- Gi i thích s đ :
t bi n phát sinh trong quá trình
sinh s n t o ngu n bi n d s c p
đ r i qua sinh s n t o ra các bi n
d t h p (bi n d th c p). Sinh
s n h u tính t o ra r t nhi u KG
khác nhau (BDTH) đ i sau. Các
KG trong nh ng môi tr ng c
th s cho ra nh ng KH khác
nhau. Các cá th v i các KH khác
nhau v kh n ng s ng sót c ng
nh kh n ng sinh s n(ch u s tác
đ ng c a CLTN) nên ho c là s ng

sót đ c ho c không s ng sót hay
kh n ng sinh s n kém.

- Gi i thích s đ trên.

3. Các nhân t ti n hóa
GV

-Yêu c u HS hoàn thành b ng
sau:( PHT s 3)
Các nhân t ti n hóa

Vai trò

Quá trình đ t bi n
Quá trình giao ph i
không ng u nhiên
Ch n l c t nhiên
Các y u t ng u nhiên
Di - nh p gen
HS

GV

Tr

- V n d ng ki n th c đã h c hoàn
thành b ng trên. i di n tr l i.
- Nh n xét và thông báo đáp án
đúng.

ng HSP Hà N i 2

22

K31B-SP Sinh


Khóa lu n t t nghi p

Nguy n Th Thanh Tâm

ÁP ÁN PHT S

3: Vai trò c a các nhân t ti n hóa

Các nhân t ti n hóa
Quá trình đ t bi n
Quá trình giao ph i
không ng u nhiên

Vai trò
T o ngu n nguyên li u s c p (đ t bi n) cho ti n
hóa (ch y u) và làm thay đ i nh t n s alen.
Làm thay đ i thành ph n ki u gen c a qu n th
theo h

ng gi m d n t l th d h p và t ng d n t

l th đ ng h p.

nh h

Ch n l c t nhiên

ng s ti n hóa, quy đ nh chi u h

nh p đi u bi n đ i t n s t

ng và

ng đ i c a các alen

trong qu n th .
Các y u t ng u nhiên

Di - nh p gen

GV

Làm thay đ i đ t ng t t n s t
gây nh h

ng l n t i v n gen c a qu n th .

Làm thay đ i t n s t
h

ng đ i các alen, gây nh

ng t i v n gen c a qu n th .

-Yêu c u HS hoàn thành b ng

II. Ch

sau:(PHT s 4)

tri n c a s s ng trên Trái đ t

Ti n hóa Ti n hóa Ti n hóa
hóa h c ti n sinh sinh h c
h c

HS

ng đ i các alen,

ng II: S phát sinh và phát

1. Các giai đo n ti n hóa

-V n d ng ki n th c đã h c, tr
l i.

GV

Tr

- Nh n xét và thông báo đáp án.

ng HSP Hà N i 2

23

K31B-SP Sinh


Khóa lu n t t nghi p

Nguy n Th Thanh Tâm

ÁP ÁN PHT S
Ti n hóa hóa h c

4: Các giai đo n ti n hóa

Ti n hóa ti n sinh h c

- Là quá trình hình - T các h p ch t h u
thành các ch t h u c

Ti n hóa sinh h c
- Sau khi t bào s khai

c s ti n hóa d n t o đ

c hình thành quá

đ n gi n t các ch t vô nên các t bào s khai. trình ti n hóa sinh h c
c .

T bào s khai nào có đ

- Các h p ch t h u c

đ

đ n gi n đ u tiên trên t
Trái đ t đ

c ti p di n nh các

c t p h p các phân nhân t ti n hóa cho ra
giúp chúng có kh

các loài sinh v t nh

c xu t hi n n ng phân chia và duy hi n nay.

b ng con đ

ng t ng trì thành ph n hóa h c

h p hóa h c t các ch t thích h p c a mình s
vô c nh ngu n n ng đ
l

ng s m sét, tia t

l i và nhân

r ng đó là các t bào
s ng đ u tiên.

ngo i, núi l a…
GV

c gi

- Yêu c u:

2. S phát sinh loài ng

i

Trình bày nh ng c n c đ gi i
thích ngu n g c đ ng v t c a
loài ng
HS

-

i.

i di n trình bày, l p nh n xét

b sung.
GV

- Nh n xét và thông báo đáp án.

* C n c đ gi i thích ngu n g c
đ ng v t c a loài ng

i.

- B ng ch ng v ngu n g c đ ng
v t c a loài ng

i: Ng

i có nhi u

đ c đi m gi ng v i đ ng v t có
x

Tr

ng HSP Hà N i 2

24

ng s ng và đ c bi t gi ng v i

K31B-SP Sinh


Khóa lu n t t nghi p

Nguy n Th Thanh Tâm

l p thú. Trong l p thú, ng

i có

nhi u đ c đi m gi ng linh tr
đ c bi t là v

i.

i có nhi u đ c đi m khác

- Ng
v i v

n ng

t ob x
và v

n ng

ng

i( hình dáng, c u

ng…). Nh v y, ng

n ng

i có h

i

hàng thân

thu c,là hai nhánh t m t ngu n
g c chung nh ng ti n hóa theo hai
h
GV

ng khác nhau.

* Nh ng giai đo n chính trong

-Ti p t c đ a ra câu h i:

Trình bày nh ng giai đo n chính quá trình phát sinh loài ng
trong quá trình phát sinh loài - Ng
ng
HS

-

i.

n ng

i

hi n nay (tinh tinh) tách nhau ra t

i di n HS trình bày, l p nh n m t t tiên chung.

xét b sung.
GV

i và các loài v

i.

- Sau khi tách ra, nhánh v

- Nh n xét, đánh giá, thông báo ng
đáp án đúng.

n

i c đ i phân hóa thành nhi u

loài khác nhau, trong s đó m t
nhánh ti n hóa thành chi Homo.
- Loài xu t hi n đ u tiên trong chi
Homo là H.habilis ( ng

i khéo

léo) sau đó là H.erectus (ng

i

đ ng th ng) sau n a là H.sapiens (
ng

i hi n đ i).

-Hi n nay, loài ng

i hi n đ i t n

t i và phát tri n. Các loài ng
khác đ u đã b di t vong.

Tr

ng HSP Hà N i 2

25

K31B-SP Sinh

i