Đề cương môn học Kinh tế chính trị học Mác Lênin

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ KHU VỰC I

MÔN: KINH TẾ CHÍNH TRỊ HỌC MÁC - LÊNIN

ĐỀ CƯƠNG MÔN HỌC

KINH TẾ CHÍNH TRỊ HỌC MÁC - LÊNIN

Hà Nội, tháng 9/2018
1


PHÂN CÔNG BIÊN SOẠN ĐỀ CƯƠNG
TT
1
2
3

4

5

Tên chuyên đề

Giảng viên biên sọn

Khái quát về kinh tế chính trị Mác-Lê nin

TS GVCC Đỗ Đức Quân,

Học thuyết giá trị thăng dư của Các Mác

ThS Trần Thanh Tùng
TS GVCC Tạ Thị Đoàn,

và ý nghĩa thời đại

ThS GVC Ngô Quang Trung

Lý luận của V.I.Lê Nin về Chủ nghĩa Tư

TS, GVCC Nguyễn Thị

bản độc quyền nhà nước và những biểu

Thanh Tâm,

hiện mới trong chủ nghĩa tư bản ngày nay

ThS Nguyễn Thị ThùyDung

Sở hữu và quan hệ lợi ích trong TKQĐ lên TS, GVC Trương Bảo Thanh
CNXH ở Việt Nam

TS GV Hoàng Đình Minh,

Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ

CN Hoàn Thị Lâm Oanh
ThS GVC Đặng Thị Tố Tâm,

nghĩa ở Việt Nam

ThS Đỗ Thị Nga,
TS GVCC Đỗ Đức Quân,

6

Công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với

TS GVCC Tạ Thị Đoàn
TS GVC Nguyễn Đức Chính,

phát triển kinh tế tri thức ở Việt Nam

CN Hoàng Khánh Lam

MỤC LUC
TT

Tên chuyên đề
2

Trang


1

Tổng quan về môn học

4

2

Các chuyên đề môn học

7

3

Khái quát về kinh tế chính trị Mác-Lê nin

7

4

Học thuyết giá trị thăng dư của Các Mác & ý nghĩa thời đại

20

5

Lý luận của V.I.Lê Nin về Chủ nghĩa Tư bản độc quyền nhà nước

27

và những biểu hiện mới trong chủ nghĩa tư bản ngày nay
6

Sở hữu và quan hệ lợi ích trong TKQĐ lên CNXH ở Việt Nam

35

7

Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam

47

8

Công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức ở

55

Việt Nam

3


ĐỀ CƯƠNG MÔN HỌC
TÊN MÔN HỌC: KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC-LÊNIN
PHẦN I: TỔNG QUAN VỀ MÔN HỌC
1. Thông tin chung về môn học
- Tổng số tiết quy chuẩn: 70 tiết (Lý thuyết: 40; Thảo luận: 15; Thực tế
môn học: 15).
- Các yêu cầu đối với môn học:
+ Đối với giảng viên: chuẩn bị giáo án, giáo trình và các phương tiện
hỗ trợ giảng dạy cần thiết.
+ Đối với học viên: Chuẩn bị vở ghi, giáo trình và các tài liệu học tập

cần thiết.
- Khoa giảng dạy: Kinh tế chính trị học.
- Số điện thoại: 0243.8540207;
Email Trưởng khoa:
2. Mô tả tóm tắt nội dung môn học
- Vị trí môn học: Kinh tế chính trị học Mác – Lênin nằm trong khối
kiến thức thứ nhất (Chủ nghĩa Mác - Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh), chiếm
70/1.390 tiết (5,03%) của chương trình Cao cấp lý luận chính trị.
- Vai trò môn học: Kinh tế chính trị học Mác – Lênin là một trong ba
bộ phận cấu thành của Chủ nghĩa Mác - Lênin, có vai trò cung cấp kiến thức
cơ bản về kinh tế, góp phần hình thành kiến thức nền tảng về lý luận chính trị,
làm cơ sở cho việc củng cố lập trường cách mạng, nâng cao năng lực tư duy
khoa học và năng lực, phương pháp lãnh đạo, quản lý, phương pháp tu dưỡng
nhân cách của người cán bộ lãnh đạo, quản lý đáp ứng yêu cầu của đất nước
trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập và phát triển.
- Toàn bộ nội dung môn Kinh tế chính trị trong chương trình Cao cấp lý
luận chính trị gồm 6 chuyên đề:
Chuyên đề 1: Khái quát về Kinh tế chính trị Mác-Lênin
Chuyên đề 2. Học thuyết giá trị thặng dư của Các Mác và ý nghĩa thời đại
Chuyên đề 3: Lý luận của V.I.Lênin về chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà
nước và những biểu hiện mới trong chủ nghĩa tư bản ngày nay
Chuyên đề 4: Sở hữu và quan hệ lợi ích trong thời kỳ quá độ lên chủ
nghĩa xã hội ở Việt Nam
4


Chuyên đề 5: Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
6. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức ở
Việt Nam
3. Mục tiêu môn học

- Về kiến thức: cung cấp cho học viên:
+ Những lý luận cơ bản của kinh tế chính trị học Mác – Lênin, gồm:
Dối tượng, nội dung, phương pháp nghiên cứu, vị trí, vai trò của kinh tế chính
trị Mác-Lênin trong nền tảng tư tưởng của Đảng ta và trong quản trị quốc gia;
Học thuyết giá trị thặng dư của C.Mác; Bản chất, nguyên nhân ra đời và
những biểu hiện chính của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước theo quan
điểm của Lê-nin; Nội dung cơ bản của kinh tế thị trường định hướng XHCN;
Vấn đề sở hữu và quan hệ lợi ích; Công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát
triển kinh tế tri thức.
So sánh sự biểu hiện của quy luật giá trị, quy luật giá trị thặng dư; Cơ
chế kinh tế của nghĩa tư bản trong các giai đoạn phát triển của chủ nghĩa tư
bản; Những nhận thức mới về sở hữu, về quan hệ lợi ích – trước và sau đổi
mới ở Việt Nam;
Phân tích bản chất của Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước, của nền
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam; Thực tiễn quan hệ
sở hữu và quan hệ lợi ích kinh tế; Các mô hình công nghiệp hóa trên thế giới,
nội dung và điều kiện tiền đề để đẩy mạnh CNH, HĐH gắn với phát triển kinh
tế tri thức ở Việt Nam trong bối cảnh mới.
Vận dụng lý luận kinh tế chính trị học Mác – Lênin như: Đối tượng và
phương pháp nghiên cứu; Lý luận giá trị, lý luận giá trị thặng dư; Cơ chế kinh
tế của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước để nhận biết bản chất các hiện
tượng và quá trình kinh tế, giải quyết hiệu quả các vấn đề kinh tế xã hội phát
sinh. Lý luận về sở hữu, về lợi ích kinh tế; về kinh tế thị trường; về công
nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển tế tri thức vào hoàn thiện thể chế,
phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam trong bối cảnh
hội nhập kinh tế quốc tế và phát triển kinh tế ngành/địa phương/lĩnh vực nơi
học viên công tác.
- Về kỹ năng: cung cấp cho học viên:
5

Kỹ năng tư duy logic, hệ thống để nhận diện các vấn đề kinh tế theo
phương diện của Kinh tế chính trị học Mác – Lênin.
Kỹ năng phân tích đánh giá, phản biện, hoạch định, tư vấn chính sách
và giải quyết các vấn đề thực tiễn nảy sinh trong phát triển kinh tế thị trường
định hướng XHCN ở Việt Nam của các chủ thể kinh tế.
- Về tư tưởng:
Củng cố, xây dựng niềm tin khoa học, lập trường giai cấp công nhân
đối với phát triển kinh tế - xã hội đất nước trên cơ sở xây dựng và phát triển
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh công nghiệp
hóa, hiện đại hóa gắn với kinh tế tri thức và hội nhập quốc tế trong thời đại
ngày nay.
Nhận thức đúng đắn vai trò của chủ nghĩa tư bản trong tiến trình phát
triển của lịch sử, từ đó cũng cố niềm tin về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội.
Nhận thức sâu sắc hơn về các quy luật phát triển kinh tế thị trường,
củng cố và khắc sâu niềm tin vào đường lối, chính sách phát triển kinh tế
trong TKQĐ lên CNXH của Đảng và Nhà nước ta.
Nhận thức đúng đắn quá trình xây dựng và phát triển mô hình kinh tế
thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam nhằm quán triệt các quan điểm
đường lối chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về về sở
hữu, về CNH, HĐH gắn với kinh tế tri thức để thúc đẩy phát triển kinh tế đất
nước, chủ động sáng tạo trong hoạch định và tổ chức thực thi chính sách.

6


PHẦN II: CÁC CHUYÊN ĐỀ MÔN HỌC
I. Chuyên đề 1:
1. Tên bài giảng: KHÁI QUÁT VỀ KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC – LÊNIN
2. Số tiết lên lớp: 5 tiết

3. Mục tiêu: Bài giảng này sẽ cung cấp cho học viên:
Về kiến thức: Trang bị cho học viên hệ đào tạo cao cấp lý luận chính trị nhận thức một cách sâu sắc về sự hình
thành, phát triển, nội dung cốt lõi, đối tượng, phương pháp nghiên cứu của kinh tế chính trị Mác-Lênin. Trên cơ sở đó,
học viên hiểu được mối liên hệ giữa kinh tế chính trị Mác-Lênin với dòng chảy tư tưởng kinh tế nhân loại.
Về Kỹ năng: Góp phần giúp xây dựng kỹ năng phân tích, tổng kết thực tiển, tiếp thu sáng tạo lý luận kinh tế chính
trị và vận dụng tri thức kinh tế chính trị để giải quyết các quan hệ kinh tế trong quản trị quốc gia.
Về tư tưởng: Thông qua nhận thức sâu sắc về đối tượng nghiên cứu của môn học, học viên khẳng định được vị trí
của khoa học Kinh tế chính trị Mác-Lênin trong nền tảng tư tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam cũng như ý nghĩa của
môn học đối với việc nâng cao khả năng tư duy, tầm nhìn chiến lược trong hoạt động của đội ngữ cán bộ lãnh đạo quản lý
đang tham gia quản trị quốc gia.

7


4. Chuẩn đầu ra và đánh giá người học
Sau khi kết thúc bài giảng này, học viên có

Đánh giá người học
Yêu cầu đánh giá

thể đạt được:
Về kiến thức:

Hình thức đánh giá

- Phân tích, luận giải rõ được tính vượt trội - Thi viết tự luận;

- Phân tích được sự hình thành và phát triển của trong đối tượng, phương pháp của kinh tế - Thi vấn đáp;
KTCT Mác – Lênin.

chính trị Mác-Lênin so với các trường phái - Thi vấn đáp theo

- Phân tích làm rõ được đối tượng của KTCT tước đó để thấy được những đóng góp của nhóm.
Mác – Lênin.

Mác, Lênin cho kinh tế chính trị học,

- Phân tích được các phương pháp nghiên cứu - Phân tích, đánh giá việc vận dụng đối tượng
của KTCT Mác – Lênin.

nghiên của cứu kinh tế chính trị Mác – Lênin

- So sánh được đối tượng nghiên cứu kinh tế vào quá trình đổi mới kinh tế ở nước ta.
chính trị của các trường phái trước Mác với đối - Phân tích, đánh giá việc vận dụng các quy
tượng nghiên cứu KTCT Mác – Lênin để thấy luật kinh tế trong hoạch định các chính sách
được được những đóng góp của Mác - Lênin.

kinh tế ở nước ta.

- Vận dụng đối tượng nghiên của cứu kinh tế
chính trị Mác – Lênin vào quá trình đổi mới
kinh tế ở nước ta.
- Vận dụng các quy luật kinh tế trong hoạch
định các chính sách kinh tế.
8


Về kỹ năng:

- Kỹ năn vận dụng đối tượng nghiên cứu của - Thi viết tự luận;

- Vận dụng đối tượng nghiên cứu của kinh tế kinh tế chính trị Mác – Lênin trong quá trình - Thi vấn đáp;
chính trị Mác – Lênin vào quá trình đổi mới đổi mới kinh tế ở nước ta.
kinh tế ở nước ta.

- Thi vấn đáp nhóm.

- Kỹ năng vận dụng các quy luật kinh tế

- Phân tích đánh giá việc vận dụng các quy luật trong hoạch định các chính sách kinh tế theo
kinh tế trong hoạch định các chính sách kinh tế tiếp cận của kinh tế chính trị học Mác –
dưới cách tiếp cận của kinh tế chính trị học Mác Lênin.
– Lênin.
Về tư tưởng:

Nhận thức sâu sắc về tính khoa học, cách - Thi viết tự luận;

Tin tưởng vào tính khoa học, cách mạng của mạng của kinh tế chính trị học Mác-Lênin và - Thi vấn đáp;
kinh tế chính trị học Mác-Lênin, vào nền tảng tư nền tảng tư tương của Đảng công sản Việt - Thi vấn đáp nhóm.
tương của Đảng công sản Việt Nam.

Nam.

9


5. Nội dung chi tiết và hình thức tổ chức dạy học
Nội dung chi tiết
1. KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC –

Hình thức tổ chức dạy học

Câu hỏi đánh giá quá trình
Câu hỏi trước giờ lên lớp:

LÊNIN TRONG NỀN TẢNG TƯ

1. Trình bày sự hình thành và phát

TƯỞNG CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN

triển của KTCT Mác – Lênin.

VIỆT NAM

* Thuyết trình kết hợp nêu vấn đề:

1.1. Sự hình thành và phát triển của - Phân tích khái niệm kinh tế chính trị.

2. Trình bày đối tượng nghiên cứu
kinh tế chính trị của các trường phái

kinh tế chính trị Mác-Lênin

- Phân tích cơ sở hình thành của Kinh tế trước Mác.

- Khái niệm kinh tế chính trị

chính trị (Bối cảnh lịch sử; Cơ sở lý luận)

3 Trình bày đối tượng, phương pháp

- Cơ sở hình thành của Kinh tế chính + Chủ nghĩa trọng thương

nghiên cứu của KTCT Mác – Lênin.

trị Mác-Lênin

+ Chủ nghĩa Trọng nông

4. Trình bầy quy luật kinh tế và chính

+ Bối cảnh lịch sử

+ Kinh tế chính trị tư sản cổ điển Anh

sách kinh tế.

+ Cơ sở lý luận

- Phân tích khái quát các giai đoạn hình

- Khái quát các giai đoạn hình thành thành và phát triển của kinh tế chính trị
và phát triển của Kinh tế chính trị Mác – Lênin
Mác- Lênin

+ Giai đoạn C. Mác và Ăngghen (những

+ Giai đoạn C.Mác, Ph.Ăngghen:

nội dung cơ bản và thành tựu chủ yếu)

những nội dung cơ bản và thành tựu

+ Giai đoạn của Lênin (những nội dung cơ

chủ yếu

bản và thành tựu chủ yếu)

+ Giai đoạn V.I.Lênin: những nội dung + Giai đoạn sau Lênin đến nay (những nội Câu hỏi trong giờ lên lớp:
Câu 1: Phân tích được sự hình thành
cơ bản và thành tựu chủ yếu
dung cơ bản và thành tựu chủ yếu)
10


+ Giai đoạn từ sau V.I.Lênin đến nay:

và phát triển của KTCT Mác – Lênin.

những nội dung cơ bản và thành tựu

- Phân tích, luận giải KTCT Mác - Lênin - Phân tích làm rõ được đối tượng của

chủ yếu

là cuộc cách mạng trong lịch sử nhận thức KTCT Mác – Lênin.

- Kinh tế chính trị Mác - Lênin là

về kinh tế

cuộc cách mạng trong lịch sử nhận

+ Cuộc cách mạng trong nhận thức về pháp nghiên cứu của KTCT Mác –

thức về kinh tế

kinh tế chính trị của Mác – Ănghen

+ Cuộc cách mạng trong nhận thức

+ Sự bổ sung phát triển KTCT mang tính Câu 3: So sánh được đối tượng

về kinh tế chính trị của Mác –

cách mạng của Lênin

Ăngghen

- Phân tích vị trí, vai trò của kinh tế chính trường phái trước Mác với đối tượng

+ Sự bổ sung phát triển KTCT mang

trị Mác – Lênin trong nền tảng tư tưởng nghiên cứu KTCT Mác – Lênin để

tính cách mạng của Lênin

của Đảng cộng sản Việt Nam

1.2. Vị trí, vai trò của kinh tế chính

+ Phân tích nền tảng tư tưởng của Đảng Mác - Lênin.

trị Mác – Lênin trong nền tảng tư

cộng sản Việt Nam và các yếu tố cấu thành

tưởng của Đảng cộng sản Việt Nam

+ Phân tích các bộ phận cấu thành nền

Câu 2: Phân tích được các phương
Lênin.
nghiên cứu kinh tế chính trị của các

thấy được được những đóng góp của

- Nền tảng tư tưởng của Đảng cộng tảng tư tưởng của Đảng cộng sản Việt
sản Việt Nam và các yếu tố cấu thành

Nam

+ Nền tảng tư tưởng của Đảng cộng
sản Việt Nam
+ Các bộ phận cấu thành nền tảng tư - Phân tích vị trí của kinh tế chính trị Mác
tưởng của Đảng cộng sản Việt Nam

– Lênin trong nền tảng tư tưởng của Đảng

- Vị trí của kinh tế chính trị Mác –

cộng sản Việt Nam
11

Câu hỏi sau giờ lên lớp


Lênin trong nền tảng tư tưởng của

+ Vị trí tạo nền tảng tư tưởng của Đảng Câu 1: Vận dụng đối tượng nghiên

Đảng cộng sản Việt Nam

cộng sản Việt Nam

+ Tạo nền tảng tư tưởng của Đảng

+ Vị trí tạo nền tảng cơ sở khoa học cho và quá trình đổi mới kinh tế ở nước

cộng sản Việt Nam

việc hoạch định đường lối chính sách của ta.

+ Tạo nền tảng cơ sở khoa học cho

Đảng cộng sản Việt Nam

việc hoạch định đường lối chính sách

- Phân tích, luận giải vai trò của kinh tế dụng các quy luật kinh tế trong hoạch

của Đảng cộng sản Việt Nam

chính trị Mác – Lênin trong nền tảng tư định các chính sách kinh tế.

- Vai trò của kinh tế chính trị Mác –

tưởng của Đảng cộng sản Việt Nam

Lênin trong nền tảng tư tưởng của

+ Góp phần làm sáng tỏ bản chất các vấn

Đảng cộng sản Việt Nam

đề kinh tế chính trị

+ Góp phần làm sáng tỏ bản chất các

+ Góp phần làm mới tư duy trong cuộc

vấn đề kinh tế chính trị

đấu tranh giành chính quyền và đổi mới tư

+ Góp phần làm mới tư duy trong

duy phát triển đất nước trong bối cảnh hội

cuộc đấu tranh giành chính quyền và

nhập

đổi mới tư duy phát triển đất nước
trong bối cảnh hội nhập
2. ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP

- Tự học: Học viên tự học mục (Từ mục

CỦA KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC-

2.1.1. Các quan điểm khác nhau về đối

LÊNIN

tượng nghiên cứu của kinh tế chính trị

2.1. Đối tượng nghiên cứu của kinh trước C.Mác đến mục 2.1.5. Quan điểm
tế chính trị Mác-Lênin

của các nhà kinh tế Việt Nam về đối tượng
12

của cứu kinh tế chính trị Mác – Lênin

Câu 2: Phân tích, đánh giá cơ chế vận

- Các quan điểm khác nhau về đối

nghiên cứu của kinh tế chính trị Mác –

tượng nghiên cứu của kinh tế chính

Lênin)

trị trước C.Mác
-

Quan

điểm

của

C.Mác

và

Ph.Ăngghen về đối tượng nghiên cứu
của kinh tế chính trị
- Quan điểm của V.I.Lênin về đối
tượng nghiên cứu của kinh tế chính trị
- Quan điểm của các nhà kinh tế Liên

* Thảo luận nhóm: Phân tích làm rõ đối

xô trước đây về đối tượng nghiên cứu

tượng nghiên cứu của kinh tế chính trị

của kinh tế chính trị Mác – Lênin

Mác – Lênin và vận dụng đối tượng

- Quan điểm của các nhà kinh tế Việt

nghiên cứu của kinh tế chính trị Mác

Nam về đối tượng nghiên cứu của

Lênin trong quá trình đổi mới kinh tế ở

kinh tế chính trị Mác – Lênin

nước ta.

- Tổng hợp các quan điểm và xác

+ Các nhóm trình bày, trao đổi, phản biện

định đối tượng nghiên cứu của kinh

+ Giang viên hệ thống và neo chốt nội

tế chính trị Mác – Lênin: mặt xã hội

dung

của quá trình tái sản xuất xã hội:
+ Theo nghĩa hẹp: KTCT nghiên cứu
QHSX của một phương thức sản xuất
nhất định nhằm vạch rõ bản chất và
13


xu hướng vận động của phương thức
sản xuất đó.
+ Theo nghĩa rộng: KTCT nghiên
cứu QHSX của các phương thức sản
xuất nhằm vạch rõ các quy luật chi
phối sự sản xuất – phân phối – trao
đổi – tiêu dùng của cải xã hội trong
xã hội loài người.
(i). KTCT không nghiên cứu QHSX
một cách biệt lập tách rời, mà trong
mối quan hệ biện chứng với LLSX và
kiến trúc thượng tầng.
(ii). KTCT nghiên cứu cả 3 mặt của
QHSX (quan hệ sở hữu, quan hệ tổ
chức quản lý, quan hệ phân phối) thể
hiện trong cả 4 khâu của quá trình tái
sản xuất xã hội (sản xuất – phân phối
– trao đổi – tiêu dùng).
(iii). KTCT nghiên cứu QHSX không
dừng lại ở việc mô tả vẻ bề ngoài, mà
đi sâu nghiên cứu các mối quan hệ
14

bản chất, bền vững và xu hướng vận
động của QHSX, tức là nghiên cứu
các qui luật kinh tế và cơ chế vận
hành của nền kinh tế.

- Tự học: Học viên tự học phương pháp

2.2. Phương pháp nghiên cứu của biện chứng duy vật và tiếp cận hệ thống;
kinh tế chính trị Mác-Lênin

các phương pháp nghiên cứu chung

- Phương pháp luận của kinh tế
chính trị Mác – Lênin: phép biện
chứng duy vật và cách tiếp cận hệ

* Thuyết trình kết hợp nêu vấn đề:

thống

- Phân tích, làm rõ khái niệm

- Các phương pháp nghiên cứu

- Yêu cầu của Trừu tượng hóa khao học

chung: kết hợp tổng hợp và phân
tích; quy nạp và diễn dịch, so sánh,

* Thuyết trình kết hợp nêu vấn đề:

thống kê, mô hình hóa…

- Phân tích làm rõ kinh tế chính trị về

- Phương pháp nghiên cứu đặc thù:

phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa

Trừu tượng hóa khoa học, logic kết

+ Kinh tế chính trị giai đoạn chủ nghĩa tư

hợp với lịch sử

bản tự do cạnh tranh

3. NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA KINH + Kinh tế chính trị giai đoạn chủ nghĩa tư
TẾ CHÍNH TRỊ MÁC-LÊNIN

bản độc quyền

- Kinh tế chính trị về phương thức - Phân tích làm rõ kinh tế chính trị về
sản xuất tư bản chủ nghĩa

thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, chủ
15

+ Kinh tế chính trị về chủ nghĩa tư nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản
bản tự do cạnh tranh

- Quan hệ sở hữu và thành phần kinh tế,

+ Kinh tế chính trị về chủ nghĩa tư quan hệ lợi ích
bản độc quyền

- Kinh tế thị trường định hướng xã hội

- Kinh tế chính trị về thời kỳ quá

chủ nghĩa

độ lên chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa

- Công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với

xã hội và chủ nghĩa cộng sản

phát triển kinh tế tri thức

- Quan hệ sở hữu và thành phần kinh
tế, quan hệ lợi ích
- Kinh tế thị trường định hướng xã

- Thảo luận nhóm: Kinh tế chính trị Mác

hội chủ nghĩa

– Lênin trong lãnh đạo quản lý quốc gia

- Công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn

+ Các nhóm trình bày, trao đổi, phản biện

với phát triển kinh tế tri thức

+ Giang viên hệ thống và neo chốt nội
dung

4. KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁCLÊNIN

TRONG

LÃNH

ĐẠO

QUẢN LÝ QUỐC GIA
4.1. Góp phần củng cố lập trường tư
tưởng chính trị, mở rộng tư
duy chiến lược của cán bộ lãnh
đạo quản lý trong việc giải
16


quyết các quan hệ kinh tế liên
tục phát sinh trong thực tiễn

lãnh đạo quản lý đất nước
- Củng cố lập trường tư tưởng chính
trị của đội ngũ lãnh đạo quản lý
- Hình thành và phát triển tư duy
chiến lược cho đội ngũ lãnh đạo
quản lý
4.2. Cung cấp cơ sở khoa học cho
việc xây dựng tầm nhìn, đường
lối phát triển kinh tế - xã hội
của đất nước cho đội ngũ cán
bộ lãnh đạo, quản lý trung cao
cấp trong TKQĐ lên CNXH ở
Việt Nam
- Cung cấp cơ sở khoa học trong việc
xây dựng tầm nhìn, đường lối
phát triển kinh tế cho cán bộ
lãnh đạo quản lý trung cao cấp
- Cung cấp cơ sở khoa học về các quy
luật kinh tế trong điều tiết các
17


mối quan hệ kinh tế
4.3. Cung cấp phương pháp luận
khoa học cho việc thực hiện xây
dựng các chính sách kinh tế đối
nội cũng như hội nhập quốc tế
của Việt Nam trong bối cảnh
thế giới luôn thay đổi
- Cung cấp phương pháp luận cho

việc đảm hài hòa các quan hệ lợi
ích
- Vận dụng sáng tạo phương pháp
luận về giải quyết các vấn đề
kinh tế cơ bản trong quá trình
giành giữ chính quyền
4.3.3. Vận dụng phương pháp luận
trong quá trình đổi mới phát triển kinh
tế trong bối cảnh hội nhập
6. Tài liệu học tập (Phù hợp với mục tiêu, chuẩn đầu ra, nội dung bài giảng/chuyên đề và ghi rõ chương/mục/trang cần đọc)
6.1. Tài liệu phải đọc:

18


(1) Giáo trình Cao cấp lý luận chính trị, Tập 2: Kinh tế chính trị Học Mác – Lênin, NXB Lý luận Chính trị, H.2018 Bài 1:
Trang 11-48 ;
(2) Kinh tế học Chính trị Mác - Lê Nin, tập I: Về phương thức sản xuất TBCN, NXB Thông tin & Truyền thông, H. 2016;
Chương I: Trang 5-32;
(3) C.Mác – Ăngghen, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, H.1995, Tập 19, 23, 25, 26;
6.2. Tài liệu nên đọc:
(1) V.I Lênin, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, H. 2005, Tập 30, 36, 38, 39, 41, 43, 44, 45;
(2) Đinh Thế Huynh, Phùng Hữu Phú, Lê Hữu Nghĩa, Vũ Văn Hiền & Nguyễn Viết Thông, 30 năm đổi mới và phát triển
ở Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Nxb Chính trị quốc gia, H. 2015;
(3) Phùng Hữu Phú, Lê Hữu Nghĩa, Vũ Văn Hiền & Nguyễn Viết Thông, Một số vấn đề lý luận – thực tiễn về chủ nghĩa
xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam qua 30 năm đổi mới, Nxb Chính trị quốc gia, H.2016;
7. Yêu cầu với học viên (Nêu rõ các hoạt động người học phải thực hiện phù hợp với chuẩn đầu ra, nội dung, hình thức
tổ chức dạy học và yêu cầu đánh giá của bài giảng đã tuyên bố).
- Chuẩn bị nội dung thảo luận: Thảo luận nhóm theo nội dung thảo luận; Trình bày kết quả vào phiếu nhóm; Trưởng nhóm
đại diện nhóm lên trình bày kết quả làm việc nhóm.

- Chuẩn bị nội dung tự học: Đọc trước các nội dung theo yêu cầu của giảng viên trong tài liệu đã được cung cấp
- Chuẩn bị nội dung câu hỏi trước, trong, sau giờ lên lớp ở Mục 5:
+ Đối với ngưỡng đánh giá các câu hỏi trước giờ lên lớp theo chuẩn đầu ra: Nhớ/hiểu được các nội dung câu hỏi.
+ Đối với ngưỡng đánh giá các câu hỏi trong giờ lên lớp: Hiểu/áp dụng/phân tích/tổng hợp/đánh giá được các nội dung
câu hỏi.
+ Đối với ngưỡng đánh giá các câu hỏi sau giờ lên lớp: Áp dụng/phân tích/tổng hợp/đánh giá được các nội dung câu hỏi.
19


- Đọc tài liệu theo hướng dẫn: Đọc các nội dung trong các tài liệu đã hướng dẫn để phục vụ cho việc tham gia thảo luận.
- Tập trung nghe giảng, tích cực tham gia trả lời các câu hỏi, tham gia đối thoại, đóng góp ý kiến, thảo luận.

20


II. Chuyên đề 2:
1. Tên chuyên đề: “HỌC THUYẾT GIÁ TRỊ THẠNG DƯ CỦA C.MÁC VÀ Ý NGHĨA THỜI ĐẠI”
2. Số tiết trên lớp:10 tiết
3. Mục tiêu:
Chuyên đề này sẽ cung cấp cho học viên:
Về kiến thức:Giúp học viên hiểu được một cách chỉnh thể nội dung học thuyết giá trị thặng dư – “hòn đá tảng” của
chủ nghĩa Mác và ý nghĩa thời đại của học thuyết này.
Về kỹ năng:Giúp học viên xây dựng được kỹ năng tư duy, phương pháp luận khoa học trong việc lý giải bản chất
của các quan hệ kinh tế nảy sinh trong bối cảnh thế giới cũng như trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.
Về tư tưởng:Giúp học viên xác lập niềm tin vào nền tảng tư tưởng của Đảng và con đường phát triển của đất nước
trong bối cảnh ngày nay.
4. Chuẩn đầu ra và đánh giá người học
Chuẩn đầu ra
(Sau khi kết thúc bài giảng/chuyên đề này, học viên có thể đạt được)
- Về kiến thức:

Đánh giá người học
Hình thức đánh
Yêu cầu đánh giá
giá
Hiểu được một cách - Thi viết tự luận

(1) Hiểu được các phạm trù cơ bản trong Học thuyết giá trị (hàng hóa; giá chỉnh thể nội dung - Thi vấn đáp theo
trị của hàng hóa; lao động cụ thể, lao động trừu tượng; lượng giá trị hàng học

thuyết

giá

trị nhóm

hóa) và Học thuyết Giá trị thặng dư của C.Mác - hàng hóa sức lao động, thặng dư – “hòn đá
giá trị thặng dư, tư bản bất biến, tư bản khả biến, m’, M, P, Z, R, tích lũy tư tảng” của chủ nghĩa
bản.

Mác và ý nghĩa thời
21


(2) Phân tích được nội dung yêu cầu, hình thức biểu hiện và tác động của
quy luật giá trị đối với sự phát triển sản xuất hàng hóa.
(3) Vận dụng được hai phương phương pháp sản xuất giá trị thặng dư để
tạo ra giá trị gia tăng trong nền kinh tế;
(3) Vận dụng được lý luận về tích lũy tư bản (tích tụ và tập trung tư bản) đại của học thuyết
vào việc huy động và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực;

này.

(4) Vận dụng được lý luận về giá trị thặng siêu ngạch trong việc thúc đẩy
nâng cao năng lực cạnh tranh;
(5) Vận dụng được lý luận về các hình thái biểu hiện của giá trị thặng dư
trong việc tạo gia giá trị tăng ở các lĩnh vực thương nghiệp, tín dụng, ngân
hàng và nông nghiệp.
- Về kỹ năng:

- Thành thạo trong

(1) Xây dựng được kỹ năng tư duy, phương pháp luận khoa học trong việc việc nhận diện, đánh
lý giải bản chất của các quan hệ kinh tế nảy sinh trong bối cảnh thế giới giá, đề xuất giải pháp
cũng như trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.

thúc đẩy phát triển

(2). Vận dụng các nguyên lý kinh tế cơ bản trong Học thuyết Giá trị, Học kinh

tế

đất

nước/

thuyết giá trị thặng dư của Mác vào thực tiễn nhằm phát triển kinh tế thị /ngành/địa phương nơi
trường ở Việt Nam ngành/địa phương nơi học viên công tác.hiện nay.
- Về tư tưởng:

học viên công tác;
- Tin tưởng vào đường

(1) Nhận thức được sâu sắc hơn về tính quy luật phát triển kinh tế hàng lối, chính sách của
hóa, kinh tế thị trường của nền sản xuất xã hội;

Đảng và Nhà nước
22


(2) Củng cố và khắc sâu được niềm tin vào đường lối, chính sách phát triển
kinh tế trong TKQĐ lên CNXH của Đảng và Nhà nước ta.

trong quá trình xây
dựng và phát triển
kinh tế hiện nay.

5. Nội dung chi tiết và hình thức tổ chức dạy học
Hình thức tổ chức

Nội dung chi tiết

Câu hỏi đánh giá quá trình

dạy học
1. LÝ LUẬN GIÁ TRỊ - CƠ SỞ KHOA HỌC ĐỂ TIẾP - Thuyết trình

Câu hỏi trước giờ lên lớp:

CẬN HỌC THUYẾT GIÁ TRỊ THẶNG DƯ CỦA - Phát vấn

1. Hàng hóa là gì? Hai thuộc tính của

C.MÁC
- Neo chốt vấn đề
1.1. Hàng hóa và giá trị của hàng hóa
- Thảo luận nhóm
- Hàng hóa
- Giá trị của hàng hóa
1.2. Tính chất hai mặt của lao động sản xuất hàng hóa
- Lao động cụ thể
- Lao động trừu tượng
1.3. Các nhân tố ảnh hưởng tới lượng giá trị của hàng

hàng hóa? Vì sao H có 2 thuộc tính?
2. Phân tích nguồn gốc, bản chất của

hóa
- Sức sản xuất của lao động
- Cường độ lao động
- Tính chất giản đơn hay phức tạp của lao động
1.4. Quy luật giá trị
- Nội dung quy luật giá trị
- Cơ chế hoạt động của quy luật giá trị
- Tác động của Qui luật giá trị

giá trị hàng hóa.
3. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến
lượng giá trị hàng hóa. Ý nghĩa thực
tiễn.

4. Nội dung, yêu cầu, hình thức biểu
hiện của quy luật giá trị và ý nghĩa
nghiên cứu.
5. So sánh hàng hóa sức lao động với
hàng hóa thông thường.
6. Luận giải nguồn gốc, bản chất iá trị
thặng dư tư bản chủ nghĩa.
7. Quy luật phổ biến của tích lũy tư

23


Hình thức tổ chức

Nội dung chi tiết

dạy học

Câu hỏi đánh giá quá trình

2. NỘI DUNG HỌC THUYẾT GIÁ TRỊ THẶNG DƯ

bản? Nhân tố ảnh hưởng đến quy mô

CỦA C.MÁC
2.1. Nguồn gốc và bản chất của giá trị thặng dư tư bản

tích lũy tư bản? Ý nghĩa thực tiễn

chủ nghĩa

2.1.1. Hàng hóa sức lao động và sự tạo ra giá trị thặng dư

trong quá trình CNH, HĐH.
8. Phân biệt giá trị thặng dư với lợi
nhuận, và tỷ suất giá trị thặng dư với

tư bản chủ nghĩa.
2.1.2. Tỷ suất và khối lượng gá trị thặng dư tư bản chủ

tỉ suất lợi nhuận.
9. Biểu hiện của quy luật giá trị thặng

nghĩa
2.2. Hai phương pháp sản xuất giá trị thăng dư trong tư

dư dưới chủ nghĩa tư bản. Giải thích

bản chủ nghĩa
2.2.1. Phương pháp sản xuất giá trị thặng dư tuyệt đối
2.2.2. Phương pháp sản xuất giá trị thặng dư tương đối
2.3. Các hình thái biểu hiện của giá trị thặng dư trong
nền sản xuất tư bản chủ nghĩa
- Lợi nhuận và tỷ suất lợi nhuận
- Sự biểu hiện ra bên ngoài của lợi nhuận dưới các hình
thức cụ thể như lợi nhuận thương nghiệp, lợi tức, địa tô
2.4. Quá trình tích lũy tư bản
2.4.1. Bản chất của tích lũy tư bản
2.4.2. Những nhân tố ảnh hưởng đến quy mô tích lũy của tư
bản
2.4.3. Quy luật phổ biến của tích lũy tư bản

2.5. Quy luật giá trị thặng dư – Quy luật kinh tế tuyệt
24

xu hướng vận động tất yếu của chủ
nghĩa tư bản.
Câu hỏi trong giờ lên lớp:
10.Phân tích điều kiện để sức lao động
trở thành hàng hóa? Vận dụng vào
thực tiễn phát triển thị trường lao
động ở Việt Nam hiện nay.
11.Phân tích 2 phương pháp sản xuất gía
trị thặng dư. Vận dụng vào phát triển
kinh tế ngành/ địa phương hiện nay.
12.Lý giải tại sao giá trị thặng dư siêu
ngạch là hình thức biến tướng của


Hình thức tổ chức

Nội dung chi tiết

dạy học

đối của chủ nghĩa tư bản
- Nội dung, bẩn chất của qui luật
- Tác động của qui luật
3. Ý NGHĨA THỜI ĐẠI CỦA HỌC THUYẾT GIÁ TRỊ

Câu hỏi đánh giá quá trình
giá trị thặng dư tương đối.

13. Giải thích Qui luật giá trị thặng dư –
qui luật kinh tế tuyệt đối của chủ
nghĩa tư bản?

THẶNG DƯ CỦA C.MÁC
3.1. Học thuyết giá trị thặng dư là cơ sở khoa học cho việc

Câu hỏi sau giờ lên lớp:

luận giải tính chất lịch sử của phương thức sản xuất tư bản

14. Luận giải, làm rõ nội hàm phạm trù

chủ nghĩa
3.2. Học thuyết giá trị thặng dư là cơ sở khoa học vững

“bóc lột” trong bối cảnh hiện nay và

chắc trong thời đại ngày nay khi khẳng định nguồn gốc sự

trong thế giới hiện đại?
15.Ý nghĩa của việc nghiên cứu lý luận

giàu có là từ tăng năng suất lao động
3.3. Học thuyết giá trị thặng dư là cơ sở khoa học cho việc
nhận thức và phát triển kinh tế thị trường hiện đại

lý luận về bần cùng hóa của Mác

địa tô của Marx trong thực tiễn ở

nước ta hiện nay.
16.Ý nghĩa của học thuyết giá trị, học
thuyết giá trị thặng dư của Marx.

6. Tài liệu học tập (Phù hợp với mục tiêu, chuẩn đầu ra, nội dung bài giảng/chuyên đề và ghi rõ chương/mục/trang
cần đọc)
6.1. Tài liệu phải đọc
(1). Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Giáo trình Cao cấp lý luận chính trị, Kinh tế chính trị học Mác –
Lênin, Nxb. Lý luận chính trị, H. 2018.
25