Luận văn sư phạm Thực hiện chiến tranh và số phận con người trong tập truyện Cỏ lau của Nguyễn Minh Châu

Trần Thu Hậu

Khóa luận tốt nghiệp

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA NGỮ VĂN
*************
TRẦN THU HẬU

HIỆN THỰC CHIẾN TRANH VÀ SỐ PHẬN
CON NGƯỜI TRONG TẬP TRUYỆN
CỎ LAU CỦA NGUYỄN MINH CHÂU
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Văn học Việt Nam

HÀ NỘI – 2009
1


Trần Thu Hậu

Khóa luận tốt nghiệp

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA NGỮ VĂN
*************
TRẦN THU HẬU

HIỆN THỰC CHIẾN TRANH VÀ SỐ PHẬN
CON NGƯỜI TRONG TẬP TRUYỆN
CỎ LAU CỦA NGUYỄN MINH CHÂU

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Văn học Việt Nam

Người hướng dẫn khoa học

ThS. NGUYỄN THỊ TUYẾT MINH

HÀ NỘI – 2009
2


Trn Thu Hu

Khúa lun tt nghip

LI CM N

Để h oàn th µnh khã a ln tèt nghiƯp nµy , ng­ ời viết nh ận
đư ợc sự chỉ bảo, giú p đỡ t ận tình của c ác thầy cô t rong khoa
Ngữ Văn, trong tổ Văn học V iệt Nam, đ ặc biệt l à sự giúp đỡ
c ủa cô gi áo Nguy ễn Thị Tuyế t Min h. Tôi xin gửi lời cảm ơn
c hâ n thành tớ i các th ầy c ô giá o.

Hà Nội, ngày 15 tháng 5 năm 2009
Tác giả khóa l uậ n
Trầ n Thu HË u

3

Trn Thu Hu

Khúa lun tt nghip

LI CAM ĐOAN

Tôi xin cam ®oan kh ãa lu Ën n µy l µ k ết q uả nghiên cứu của
ri êng tôi. Kết quả nghiên cứ u này chưa đư ợc công bố ở đ âu và
dư ới hìn h thứ c n ào. Nếu sai tôi xin c hịu t rách nhi ệm.

Hà Nội, ngày 1 5 thá ng 5 năm 20 09
Tác giả khóa luậ n
Trầ n Thu Hậu

4


Trn Thu Hu

Khúa lun tt nghip
MC L C

Mở đầu....................................................................................................................... 5
1. Lí do chọn đề tài................................................................................................... 5
2. Lịch sử vấn đề ...................................................................................................... 7
3. Mục đích nghiên cứu........................................................................................... 8
4. Nhiệm vụ nghiên cứu.......................................................................................... 8
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...................................................................... 8
6. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................... 9
7. Đóng góp của khóa luận..................................................................................... 9

8. Bố cục của khóa luận........................................................................................... 10
Chương 1: Những vấn đề chung............................................................................ 11
1.1.Khái quát về đề tài chiến tranh trong văn xuôi Việt Nam hiện
đại............................................................................................................................... 11
1.2.Vị trí tập truyện Cỏ lau của Nguyễn Minh Châu trong đời sống văn
học đương đại Việt Nam......................................................................................... 14
Chương 2: Hiện thực chiến tranh trong tập truyện Cỏ lau
..................................................................................................................................... 18
2.1. Cảm hứng nhận thức lại hiện thực chiến tranh............................................ 18
2.2. Hiện thực Nỗi buồn chiến tranh” ............................................................... 22
Ch­¬ng 3: Sè phËn con ng­êi trong tËp trun Cá lau
..................................................................................................................................... 27
3.1.Sè phËn ng­êi lÝnh............................................................................................. 27
3.1.1.Nh÷ng ng­êi anh hùng trong chiến tranh................................................. 27
3.1.2.Những số phận bi kịch trong đời thường................................................... 32
3.2.Số phận người phụ nữ- những nàng vọng phu............................................... 38
5


Trần Thu Hậu

Khóa luận tốt nghiệp

KÕt ln...................................................................................................................... 44
Tµi liƯu tham kh¶o.................................................................................................... 47

6


Trần Thu Hậu

Khóa luận tốt nghiệp
MỞ ĐẦU

1 .LÝ do chä n đ ề tài
Nguyễn Minh Châ u là một tron g số c ác nhà văn lớn của
văn họ c Việt Nam h iệ n đại Việt N am nửa sau thÕ kû XX. Sin h
ra t ¹i mét vïng qu ê giàu truyền thống cách mạn g , gắn bã víi sù
ng hiƯ p cÇm bó t cđ a mét ng­êi lÝnh , Nguy Ơn Minh Ch© u cã dị p
đi và tiế p xú c với thự c tế si nh động của cuộc số ng. Ông cùng
đồ ng đ ội trải qua nh ững năm tháng ác liƯt cđa cu éc kh ¸ng ch iÕn
c hèng Mü c ứu nước và gi ai đ oạn c am g o nhất của những năm
h oà bình xây dựng Tỉ q c. ë con ng­êi «ng nỉi b Ët n iềm đam
mê sáng tạo, s ự dũng cảm đ áng quý của một n hân cách n hà văn
c ó tình y êu sâu nặng với cuộc số ng , con ngườ i, qu ê h ương, đất
nư ớc. Sự n ghi ệp vă n chươn g l à tấm gươn g ph ản chi ếu qu á trình
ph át tri ển củ a văn xuô i Việt Nam đư ơng đại. Trướ c 19 75, sáng
t ác mang ®Ëm chÊt sư th i cđa «ng ®· gã p ph ần tạ o n ên b ức phù
đi êu h oành t rán g về hiện thự c anh hïng cđa d ©n té c ta trong
c hi Õn tranh vÖ què c. Sau 1975 tõ cué c “ Ch iÕn ® Êu cho quy Ịn
sè n g cđa cả d ân tộc nhà văn c ùng đất n­í c chu n sang
“ Ch iÕn ® Êu cho qun sèn g cđa tõn g con n g­êi”[6, tr 390 ]. N ền
văn học mang âm hưởn g sử thi với qu an ni ệm có phần gi ản đơn
về c hiến tran h và con ng ười n ay khô ng còn đủ sức chuy ển tải
b ao vấn đề b ức xúc . Là nh à văn tâm huyết suố t đ ời t răn t rở , b ăn
kh oăn như ngọn n ến tự đốt thân mình để ch áy sáng và Ng uyễn
M inh Châu là một tron g những Người mở đườ n g t inh anh và
tà i năn g nhất (Ngu yên Ngọ c) của cô ng cuộc đổi mới văn họ c.
ở Ng uyễn Min h Châu sự đổi mới m¹nh mÏ trong ý thøc n ghƯ
7

Trn Thu Hu

Khúa lun tt nghip

th uật luôn đi l iền với nh ững tìm tòi , đổ i mới tron g sáng tác c ủa
nh à văn . Cỏ la u tËp truy Ưn cu èi cïng cđa ® ời văn Ngu yễn Minh
Châu có mộ t ý nghĩ a qu an trọng tron g cao trào đổi mới vă n h ọc
nh ững n ăm 1 980 . Ngh iên cứu về một nh à văn đi

tiên ph ong

t ron g trong sù n ghiƯ p ® ỉi mớ i vă n họ c và tìm hiểu về mộ t tập
t ruyện đặ c sắ c củ a « ng , chón g t«i mong muè n tiÕp tục đ ịnh vị
và nh ận thức sâu sắc hơn về nhữ ng đó ng gó p nghệ thuật củ a nhà
văn .
Sa u 1975 , đ ất nướ c Việt Nam b ước sang thời k ỳ hòa bình .
Song sù khèc li Ưt cđ a ch iÕn tranh và số phận con người luôn là
c ảm hứng sáng t ác của nhiều nhà vă n . Tuy không chiÕm mét vÞ
t rÝ sè mét nh ­ gia i đ oạn trư ớc nhưn g đề tà i chiế n tranh và số
ph ận con người vẫn phản ánh rõ n ét qu á t rình chuy ển biến củ a ý
th ức văn h ọc, n hất là t õ khi ® Êt n ­í c b­í c vào th ời kỳ đổi mới.
Trong cuộ c sống đời thường, văn xuôi viết về ch iến t ranh
và con ngư ời có nh ững đỉnh cao tiêu biểu . Hiện thực đời sống
c ủa mỗi c á nh ân sau chiế n tranh đà thôi thúc ngư ời cầm b út có
lư ơng tri phải nói bao điều b Ão tố ở bên tron g mà mộ t t hời
họ chưa kịp nói . Với độ lùi th ời gian , các nh à văn viết về chi ến
t ranh có sự th ấu đáo từng trải hơn . Họ đà tái bút về chi ến
t ranh và số ph ận con n gười t rên nhiều b ình diện , cấp độ . Đó là

nh ững t răn t rở , những ch iêm nghiệm đầy suy tư vỊ hiƯn thù c.
Cã th Ĩ n ãi t ron g tËp trun Cá la u Ng un Minh Ch©u đ Ã ph ản
á nh rõ nét về hi ện th ùc chiÕn tranh vµ sè ph Ën con ng­êi , đặc
bi ệt là s ố ph ận ngườ i lính trở về sau chi ến tranh .
Chọn đề tài: HiƯ n thùc c hi Õn tranh v µ sè phË n co n ng ­ê i
trong tË p truyÖn Cỏ lau tác g iả kh oá luận mong muốn
8

gó p


Trn Thu Hu

Khúa lun tt nghip

ph ần làm rõ hơ n vấn đề chiế n tranh và c on người s au 1975. B ên
c ạn h đó , việc thự c h iện đề tài ngh iên cứ u còn có ý ngh ĩa vô
c ùng q uan trọ ng đố i với việc họ c tập và n ghiên cứu k h oa học
văn chương củ a một sinh viên Ngữ văn trư ớc ngưỡng cửa nghề
ng hiệ p và tương lai.
2 . Lịch s ử vấn đề
Đề t µi chiÕn t ranh vµ sè ph Ën con ng ười là một dòng ch ảy
kh ông ngừ ng của văn học Việt Nam. Mỗ i giai đoạn lịch sử các
nh à văn lại ph ản ánh vấn đề ở nhữ ng đ iể m nhìn và cách cảm
nh Ën kh ¸c nhau . Khi t hùc hi Ưn ® Ị t µi: HiƯn thùc chiÕn tra nh
vµ sè phË n con ng ­êi tro ng tË p tr un Cá la u c đa Ng uy Ơn
Mi nh Châu chúng tôi tập trun g chú ý vào một số công t rình
s au:
Cuốn Nguyễn Mi nh Châ u v Ị t¸ c g ia t¸ c phÈm (Ngu n
Träng Hoµn gi íi thiƯu vµ tuy Ĩn chän ) đà tập h ợ p kh á đầy đủ

c ác bài viết về cuộ c đ ời, s ự ng hiệ p của Nguy ễn Minh Ch âu được
đ ăng rải rác trên cá c b áo, tạp chí nhi ều nă m qua. Tron g đó đáng
c hú ý là b ài Đư ờng tới Cỏ la u của Chu V ăn Sơn . ở đ ây tác giả
đ Ã kh ẳng định : Tron g cuộc chiến t ranh kh ốc li ệt và dai d ẳn g
v ừa qua , vẻ đ ẹp mẫu tính điển hình nhất c ủa người ph ụ nữ Việt
Na m [6 , tr221 ].
Tác giả Ph ạm Duy Nghĩa trong cuốn Nhà vă n Ng uy ễn
Mi nh Châu và cảm hứng nhâ n vă n (Nh à xuấ t b ản Hộ i nhà
văn ) đ Ã ít nh iều đề cập tớ i kiểu con n gười cô đơn và nh ân vật số
ph ận .
Tác gi ả Tôn Phương Lan tron g b ài viết : Ngư ời lính tron g
v ăn xuôi viết v ề chiến tranh của những nhà văn c ầm sú n g” (B¸o
9


Trn Thu Hu

Khúa lun tt nghip

V ăn ngh ệ Qu ©n ®é i sè 4 -1995 ) ®· ®Ị c ập cụ t hể : Người lính
tron g văn học thời kỳ nà y được th ể hiện tr ong nhiều h ình ảnh
n gười lính trở về và bướ c vào cuộc số n g, cuộ c chiến đấu mới
tư ơn g đối đơn thư ơn g đ ộc m· tron g du y tr× cuéc sè n g b ình
th ườn g cho cá nhân , cho gia đình , c ho xà hội [7 ,t r96].
Tác giả Trịnh Thu Tu yết trong b ài viết : Một vài kiểu l oại
nh ân vật tro n g tru n n g¾n Cá lau cđa N gun Minh Châu (Tạ p
c hí V ăn ng hệ Quâ n ®éi s è 8-1999) ch o r»ng: “Cá la u là một
nh ó m tượn g đài về số ph ận c on n gười .
Nh ìn ch ung các ý kiến đ ánh gi á về Cỏ lau mới chỉ d ừng
l ại ở n hững nh ận xét khái quát. Tiếp thu gợi ý củ a những nhà

ng hiê n cứ u , kh oá luận đi vào tìm hiểu một cá ch h ệ thốn g : Hi Ưn
th ùc chiÕ n tranh vµ sè phËn con ng­ êi tron g tË p trun Cá lau
c đa Ngu yễn Minh Châu .
3 . Mục đ ích nghiên cứu
Thực h iện đề t ài : Hiệ n t hùc chiÕn tr anh vµ sè p hË n con
ng ­êi tro ng tËp tr un Cá la u cđa Ng uy ễn Minh Châ u tá c giả
kh oá lu ận muốn làm rõ những đóng gó p mới mẻ của Nguyễn
M inh Châu t rong qu an niệm vỊ con ng ­êi vµ qu an ni Ưm h iện
th ực . Từ đó càn g nh ận thức rõ hơn vị trí văn họ c sử của n hà văn
đố i với đ ời sốn g văn họ c đương đại Việt Nam.
4 . Nhi ệm v ụ nghiên cứu
Nh iệm vụ t rọng tâ m của kh oá lu ận là tì m hiểu hiện th ực
c hi Õn tranh vµ sù ch i ph èi cđ a n ã tí i s è ph Ën con ng ­êi trong
t Ëp tru n Cá lau cđa Nguy Ôn M inh Ch ©u .

10


Trn Thu Hu

Khúa lun tt nghip

5 . Đố i tượ ng và phạm vị ng hiên cứu
Đố i tượ ng nghi ên cứu củ a kh oá luận là tập t ru n Cá lau
c đa Nguy Ơn Minh Ch©u .
V ề ph ạm vi ng hiên cứu khoá lu ận tập tru ng đi vào l àm rõ
vấn đ Ị hiƯn thù c chiÕn tranh vµ sè phËn con ng­êi trong tËp
t ruyÖn Cá la u.
TËp t ruy Ön b ao gå m b a t¸c ph Èm:
 Cá Lau

M ùa trái cóc ở miền Nam
Phiên chợ Giát
Trong qu á t rình ng hiên cứu , chúng tô i có so s ánh với một
số t ác phÈm cđa Nguy Ơn Minh Ch© u tr­íc 197 5 như Mả nh
trăng c uối rừng , Dấu chân ng ười lính.
6 . Phươ ng p háp ng hiên cứu
6 .1 . Phương pháp h ệ thố ng.
Phươ ng ph ¸p nµy nh» m hƯ th èng h o¸ c ¸c u tè ngh Ư thu Ët
th Ĩ hi Ưn vấn đ ề hiện thự c chiến tranh và s è ph Ën c on ng ­êi.
6 .2 . Ph­¬ng pháp s o sánh .
Phương ph áp n ày được sử dụng trên ha i bình diện đồng
đ ại và l ịch đ ại để thấy được n ét đ Ỉc s ¾c trong ngh Ư thu Ët thĨ
hi Ưn h iện thực chi ên t ranh và số phận con ng ­êi cđa tËp Cá l au.
6 .3 .Ph­¬ng pháp ph ân tíc h tổng hợ p.
Phươ ng ph áp này nh ằm cắt ng hĩa lý giải để khẳng địn h
t ính thu yết phục của vấn đề nghi ên cứu .
7 . Đó ng góp của k hóa l uậ n.
V ới đề tài n ày , kh óa lu ận gó p phần làm rõ hơn vỊ hiƯn
th ùc chi Õn tranh vµ sè phËn con ng­ê i trong tËp Cá la u.
11


Trần Thu Hậu

Khóa luận tốt nghiệp

K h o¸ lu Ën là một tư li ệu tha m kh ảo rất thiết thực tron g
họ c tập và giảng dậy tá c ph Èm cđ a Ngu n Min h Ch©u và những
t ác phẩm l iên quan đ ến chiến tranh, sè phËn con ng­êi .
8 . Bè cơc cđa khóa luậ n

Ng oài ph ần Mở đầu , phầ n Kết luận và Tài liệu th am kh ảo,
kh oá luận đượ c triển kh ai trong b a chương như s au:
Chươ ng 1 : Những v ấn đề c hung
Chươ ng 2: Hiệ n thực chiÕn tranh tro ng tË p truy Ön Cá
la u
 Ch­¬ ng 3 : Sè phË n con ng­êi trong tËp truyÖn Cá la u

12


Trn Thu Hu

Khúa lun tt nghip
CHƯƠNG 1
NHữNG VấN Đề CHUNG

1 .1 Khái quát về đ ề tài chiến tranh tro ng vă n xuôi Việt Na m
hiện đại
Lịch sử Việt Nam l à l ịch sử bốn ng hìn n ăm dựn g nước và
gi ữ nướ c. Lị ch s ử của một dân tộc ki ên cường , không cam chịu
ki ếp đời nô lệ đ Ã kiên qu yết đứng l ên c hống kẻ thù x âm lư ợc.
Chúng ta c ó quyền tự hào về t ruyền thống đánh gi ặc, về tinh
th ần bất k huất, về nh ững chi ến công hà o h ùng chó i lọi củ a quân
và dân t a. Văn học Vi ệt Nam luôn g ắn bó ch ặt chẽ với đờ i sống
và vận mệnh của d ân tộc. Viết về chiến tranh luôn l à ng uồn cảm
hứ ng của nh iề u nh à văn , đ ặc b iệt là những người mặc áo lính .
V ăn học viết về chiến tranh k hông chỉ ghi lại

cái hà o

hù ng, nhữn g ch iến công ở vùng đ ất thép và lửa, những địa
b àn ác liệt...mà hơn th ế n ữa l à n ét d áng , là gươ ng mặt , tầm vóc,
l à ph ẩm chất con n gười được bộc lộ và định hình t rong những
h oàn cảnh g ay g o, khố c liệt . Có thể n ói tủ sách hay nh ất, đồ sộ
nh ất củ a giai đ oạn văn họ c 1945-1975 là văn xuôi viết về đề tài
c hi ến tranh . Đó là sự ph ản ánh nhanh n hạy kị p thời những c uộc
t iến công , ra trận đ ể cổ vũ, động viên ch o cuộc chiến đ ấu vĩ đ ại
c ủa d ân tộc. Bao th ế hệ nh à văn tài n ăn g đ Ã d ẫn độc gi ả vào thế
gi ới của lòng dũng cảm, tình ngườ i , đứ c hy sinh...Nó i cá ch
kh ác đó là th ế giới củ a cái cao c ả, cái đẹp vượt lên sự huỷ diệt
c ủa b om đ ạn , chiến tranh .Văn xuôi viết về chi ến t ranh man g âm
hư ởng h ào hùng , ngợi ca là chủ yếu . Tầm vóc thờ i ®¹i cđ a cc
c hi Õn ® · gió p cho văn họ c khả năng mới t rong phản ¸n h vµ ca

13


Trần Thu Hậu

Khóa luận tốt nghiệp

ng ỵi chđ n ghÜa anh hùng cách mạng Việt Nam. K hôn g khí sơc
s« i trong cc chi Õn t r­êng kú anh dũn g của d ân tộ c ta được
hi ện lên qu a hàng loạt các tác phẩm tiêu biểu: Đất nước đ ứng
l ên, Rừng xà nu củ a Ng uyªn Ngä c, Mét trun chÐp ë bƯ nh
v iện, Hò n đất của Anh Đức, Mả nh tră ng cuèi rõng , DÊ u ch© n
ng ­êi l ính củ a Nguyễn Mi nh Châ u...Đối với thế hệ nh à văn
t rưởng th ành t rong khá ng chiến , phản ánh h iện thự c c hi ến t ranh
c ách mạng và ngườ i lín h vừa là trách nhiệm vừa là ni ềm s ay mê
và chi ến t rườ ng đà trở thàn h ®iĨm hé i tơ trong suy ng hÜ cđa họ .

Các tác giả ngợi ca chủ nghĩ a anh hù ng cách mạng thô ng qua vẻ
đ ẹp củ a người l ính ch iến đ ấu vì lý t­ëng ®éc lËp tù do. Sù cèng
hi Õn h Õt m× nh cho sù ng hiƯp chun g ch o chủ nghĩa anh hù ng
c ách mạng và sự h y sinh cao cả ở người lính l à thư ớc đo duy
nh ất đ ể kh ẳng định nhân c¸ch cđa hä . Lí p lí p thÕ hƯ những
ng ười cầm sún g họ gặ p nhau ở lý tư ởng cách mạng cao cả , ở
t inh th ần sẵn sàng vượ t lên mư a bom bà o đạn, ở tình đồ ng đội
th iên g liêng . Họ đ Ã dấn th ân vào nơ i g ian khổ , ác li ệt để thử
th ách ý chí k iên định và lý tưởng mà họ đ Ã chọ n. Nhiều tác
ph ẩm đà đ Ỉt n g­êi lÝnh t r­íc ranh giíi ngh iƯt ngà của sự sống
và cái ch ết để khẳng định ý nghĩa cao cả của sự hy sinh . Đó là
nh ững con ngư ời đ ại diện đầy đủ ch o t ầm vó c, ý chí, khát vọ ng
c ủa cộng đ ồng của d ân tộc. Lý t­ëng vµ nh Ën thø c Êy trë th µnh
ý chí h ành độn g ở mỗi ngư ời lín h. Ch­a ba o g iê ý thø c céng
®å ng , chñ nghÜa a nh hïng t Ëp th ể lại đượ c đề cao và chứ a đ ùng
nh iÒu ý nghÜa thÈ m mü nh ­ vËy. Nó góp ph ần n âng cao vị thế
c on ng ười Việt Na m trong những kh oảnh khắc lÞch sư kh èc l iƯt

14


Trần Thu Hậu

Khóa luận tốt nghiệp

l µm ph ong phó t hêm cho văn chương d ân tộ c bởi chđ nghÜa anh
hï ng c ao c¶.
Sa u kh i chiÕn t ranh k Õt thó c , nh÷ng nh à văn t rở về từ cuộc
c hi ến đ Ã có đi ều kiện nhìn nhận l ại những gì mình trải nghi ệm
t ron g c hiến tranh. Mặc dù viết về chiến tranh và ngườ i lính

s ong chín h họ lại ph ác họa nhữn g ch ân dung chiến s ĩ g ần với
đờ i sống hiện thự c hơ n . Vẻ đ ẹp lí tưởng mà trư ớc đ ây họ d ày
c ông vun đ ắp, c a n gợi dần dầ n nhườ ng chỗ cho cái đ ẹp củ a sự
c hủ động , tích cự c vượt khó, vượt khổ đ ể làm chủ cuộc số ng
mới . Văn xuôi sau 1975 viết về chiến tranh phát t riển mạnh mẽ
t ron g thàn h tựu chu ng củ a thời kỳ đổ i mới , lu ôn đồng hành g ắn
bó vớ i vận mệnh của d ân tộ c, đi qu a những b ước t hă ng trầm và
th ực sự đ Ã tạo ra nh ững biến đổi sâu sắc của một giai đ oạn văn
họ c. Kh i hào q uang chi ến th ắng bớt rực rỡ ồn à o thì văn xuôi
viết về chiến tranh cũn g mang mà u s ắc kh ác . N hững vấn đề sử
th i nay chuy ển s ang màu s ắc thế sự . ChiÕn t ranh ® · lïi xa
nh ­ng bã ng ® en vỊ c hiÕn tranh vÉn k h«ng th«i ám ảnh trong đời
số ng xà hội. Người cầm bút có cái n hìn trự c diện hơn về chiến
t ranh , v× vËy hiƯn thù c vỊ chi Õn tranh đượ c n hìn nhận đán h gi á
một cách trung thự c, mạn h d ạn hơ n. Nh­ vËy vÊn ®Ị chi Õn t ranh
® · b ắt đầu đư ợc phân tích đ ào sâ u và khai th ác từ nhiều gó c độ ,
kh ía cạnh kh ác nh au và nh ân vật ng ười lính tron g văn họ c t hời
kỳ này b ắt đầu có sự chu yển dịch. N gười lín h được soi chi ếu
kh ám phá ở nh iều góc độ , khí a cạnh th ể hiện tính chấ t đa tạp ,
muôn màu muôn v Ỵ cđa vị trơ , cđa c¸i th Õ giíi bao qua nh con
n g­êi v µ n ga y tron g néi t©m con ng­êi ” (Ngun Minh Ch âu).
Hình t ượng người lín h kh ông còn được l ý t­ëng hã a, hä còng
15


Trần Thu Hậu

Khóa luận tốt nghiệp

s ai lÇm cịn g th ườn g xuy ên chiến đ ấu

vớ i phần bón g tối của

mình . Đây chính l à điểm nổi b ật khác b iệt của văn họ c viÕt vỊ
c hi Õn tranh vµ n g­êi lÝn h thê i h Ëu chi Õn . N g­êi lÝnh trë vỊ víi
c c sèng ® êi th­ên g cịn g nh­ b ao con ng­ êi kh ¸c , họ tìm thấy
ni ềm vui , nỗi buồ n , y êu th ương , căm h ận , d ũng cả m, tru ng
th ành , phản bộiTrong số c ác tá c phẩm th ể hiện đ ặc sắc đi ều
đó ph ải k ể đ ến: M iền cháy củ a Ngu yễn Min h Châu, Đất Trắng
c ủa Ng uyễ n Trọng Oánh , Thời xa vắ ng của Lê Lựu , Nỗi b uồ n
c hiÕ n tra nh cđa B¶o N inh , ¡n mµy d Ü v· ng cđa Chu Lai, Chi m
é n bay của Ngu yễn Trí Huân , Khô ng p hải tr ò đ ùa của Khuất
Qu ang Thụy , Sao đổỉ ngôi của Chu Văn Và kh ông thể k hông
nh ắc đến Cỏ la u của Nguy ễn Minh Châu .
Có th ể nói với độ lùi thời gi an nhữ ng người cầ m bú t đÃ
bì nh tĩnh nh ìn lại cuộ c chiến với tầm nhìn đầy nh ân văn và đÃ
gó p một tiếng nói có g iá trị ch o vă n họ c Việt Nam. Văn xuôi
viết về chiến tranh và người lính chiếm một ph ần khá lớn trong
t oàn bộ nền văn học . Chún g ta h iểu hơn về thời kỳ đau thư ơng
mà vĩ đại , hào hùng củ a d ân tộ c ta .
1 .2 VÞ trÝ tËp trun Cá lau cđa Ng uyễn Minh Châu t ro ng đờ i
số ng vă n học đương đại Việt Nam.
Qu an sát sự vận động của văn học Việt Nam từ sau 1 975 ,
c húng ta thấy văn xuô i có những bi ến đ ổi mạnh mẽ s âu sắc.
Hàng loạt tên tu ổi t ạo nên diện mạo, sự k hởi sắc của văn xuôi
V iệt Na m thời kỳ đ ỉi mí i nh­ Chu Lai , B¶o Ninh , Dương
Hướng , Tạ D uy Anh , Ma Vă n Kh áng , P hạm Th ị Hoài t rong rÊt
nh iỊu tªn ti Êy Ngu n Min h Ch âu được đánh g iá là người
mở đườn g tinh anh và tà i năng( Nguy ên Ng ọc ). Trªn suèt l é
16

Trần Thu Hậu

Khóa luận tốt nghiệp

t r×n h cđa m×nh Ngu yễn Minh Ch âu đ Ã kh ông ngừng suy ngh ĩ,
ki ếm tìm những cách thể hiện mới và ông đ Ã gặt h ái đượ c nh iều
th ành côn g rực rỡ mà tập truyện Cỏ la u là t iêu biểu .
Trước k hi về với cỏ lau cát bụ i, n hà văn N guyễn Minh
Châu ố m gần hai năm. Gia đình, cơ quan , b ằng hữu khơ i đ ộng
đ ến đáy lòng thươn g y êu t rắc ẩn đặng níu gi ữ ông ở lại lâu hơn
với trần th ế. Trong khi đó th ì ông dốc hết mình đ ể g ắng gỏi
từ ng g iờ mà k Þp h oµn th µnh tËp truy Ưn Cá la u trước k hi n hắm
mắt. Nh à xuất bả n Văn học đ Ã in mộ t cách trân trọng và tập
t ruyện Cỏ la u đượ c xu ất b ản năm 19 89. Tập truyện đ Ã gây mộ t
t iếng vang lớn làm thay đổi lố i tiếp nh ận của công chúng y êu
văn học bÊy l©u nay . Hä nh Ën ra chi Õn tranh khô ng chỉ l à n hững
lờ i ca tụng nh ững chiến côn g và sự hy sinh anh dũng, là nhữn g
t ấm huân chươ ng l ấp lánh trên ngực ngườ i ch iến s ĩ trë vỊ sau
c c chi Õn …Ví i t Ëp t run Cá la u cđa Ng u n Minh Châu
c hi ến t ranh đồn g ng hĩa với đ au thươn g . Đặc biệt ch iến t ranh là
c hế t chó c và nước mắt, là sự chia c ắt và ám ảnh , sự mất mát tan
vỡ trong hạnh phú c gi a đìn h.
TËp trun Cá l au cã s ù míi mỴ trong néi dung vµ t­ du y
ng hƯ thu Ët . Nguyễn Minh Châ u đà kh ẳng đ ịnh vị trí củ a mình
kh i viết về đ ề tµi c hiÕn tranh vµ ng­ êi lÝnh . TËp truy ện đ ặc sắc
n ày đ Ã đạt giải t hưở ng củ a Hộ i Nhà văn Việt N am (1988-1989 ).
Cá la u gå m b a truy ện ng ắn :
Cỏ La u

Mùa trái có c ở miề n Nam
Phi ên chợ Giá t

17


Trn Thu Hu

Khúa lun tt nghip

M ỗi truyện kh oảng t rên dướ i 60 trang , d ày đặc chi tiết,
c uồn c uộn sứ c vóc và đi Öp t rïng ý nghÜa . TËp truyÖn Cá lau đÃ
gó p ph ần tôn vinh tên tuổi của Nguy ễn Minh Ch âu t rên văn đàn
th ời đổi mới.
Cùng vi ết về đề tà i chiến tranh như bao tác ph ẩm văn xuôi
kh ác trong văn họ c đương đ ại Việt Nam nhưng Cỏ la u đà k hẳng
đị nh đ ược vị t rí qu an trọng ở mản g đ ề tài này . ChiÕn tranh ngµy
c µn g lïi xa , nh­ng kÝ ức về nó ng ày càng hiện rõ và đ ược cô
đọ ng . Cuộ c chiến tranh đi vào trang viết của nh à văn lại đư ợc
mở rộng những chiều kích khác nh au củ a nó . Viế t về chi ến
t ranh với n hững mảng hiƯn thù c th Ët d÷ d éi, thËt b Êt ngê cïng
víi nh÷ng b Ý mËt vỊ ch iÕn công , tổn t hất, n hững vinh quang và
bi kịch cù ng n hiều phươ ng diện khác c ủa ch iến t ranh đều đ ược
hi ện diện . Các tác phẩm tạ o ra đượ c một thÕ gi íi nh©n vËt cđa
c hi Õn tranh ma ng di ện mạo đ ặc biệt của ch iến t ranh . Tiêu bi ểu
nh ư Nỗ i buồ n chiến tr anh (Bảo Ninh), Bến k hông chồng
(Dương Hướng ), Một ngà y và một đờ i (Lê Văn Thảo), Thời xa
v ắng (Lê Lựu ), Nă m 75 hä ®· sè ng nh­ t hÕ (Ngu n TrÝ
Hu ©n )…Son g Cá la u cđa Nguy Ơn Minh Châu đà góp một tiếng
nó i vào những t ác ph ẩm văn họ c vi ết về chiến tranh thê i h Ëu

c hi Õn gièn g nh­ An atôlisôlôk hôp khẳng đị nh: Cỏ la u củ a
Nguyễn Min h Châu mô tả chiến tra nh đầy xúc độn g, đậm t ính
nh ân văn. Ch iến tranh đư ợc t ái hiện , sự đan cài giữ a qu á khứ ,
hi ện tại, g iữa c¸ c s ù kiƯn t rong c hi Õn tranh và s au chiến tranh ,
đó là nỗi đau thể x ác, tinh thần ẩ n chứa bê n tron g mà mỗi
c húng ta phải chiêm nghi ệm mới thấy . Xin đ a tạ nh à văn
Nguyễn Min h Châu t ác gi ả tập truy ện ng ắn đ ầy tài n ăng , một
18


Trần Thu Hậu

Khóa luận tốt nghiệp

t ron g nh÷n g ngư ời ở và o giai đ oạn đ ầu củ a văn học hậu ch iến .
Sinh thờ i Ng uyễn Min h Ch âu đ Ã tự đánh gi¸, tỉng kÕ t sù n ghiƯp
s ¸ng t ¸c của mình Mình v iết văn c ả đời tràn g giang đại hả i có
k hi c hỉ còn lại đượ c và i cái tr uyện n gắn. ĐÃ hai mươi n ăm trôi
qu a k ể từ ng ày nh à văn từ g ià cõi đời , câu nó i khiêm tốn này
c ủa ô ng đượ c ch ứng thực b ởi đạ i đa số độ c gi ả văn họ c. Vớ i trải
ng hiệ m của một nh à văn từng chiế n đấ u trên chi ến trường , viết
t ập truy ện Cỏ lau, Nguyễn Minh Châu đ Ã th ể hiện được tài
n ăng , đ ánh dấ u sự th ành công lớn ở đ ề tài chiến tranh tron g văn
họ c đương đ ại Việt Nam. Tập truyện Cỏ la u khẳn g đị nh đ ược vị
t rí chính là ở sự th ành công ®ã vµ thù c sù cã d Êu Ên ®Ëm nét
t ron g văn học đươn g đại Việt N am.

19

Trn Thu Hu

Khúa lun tt nghip
CHƯƠNG 2

HIệN THựC CHIếN TRANH TRONG
TËP TRUN Cá LAU
2 .1 C¶ m høng nhË n thức lại hiện thực chiến tranh
M ỗi lần lịch sử th ay trang con ngườ i lại có nhu cầu nh ận
th ức lại lị ch sử và nh ận thức l ại chín h mình. Chiến t ranh k Õt
th óc , lÞch sư më s ang mét trang kh ác đưa đ ất nướ c bướ c và o
th êi kú ®ỉi mí i , x t hiƯn một khuynh hướng mới t rong văn
xuôi, khuyn h hướng nh ận thức lại. Khuynh hướn g này lấy q uá
kh ứ l àm đố i tư ợng phân tích nh ưng khôn g ph ải toàn bộ quá khứ
mà l à những phần khu ất l ấp, những vấn đ ề chư a đượ c văn học
th ời kỳ trướ c qu an tâm đúng mức . Trong ý thø c h iƯn t ¹i viƯ c rót
ra b µi häc tõ qu ¸ kh ø l µ hÕ t s ức cần thiết . Nhữn g sai lầm ấu t rĩ,
nh ững định kiến hẹ p hòi, căn bƯnh chđ q uan duy ý chÝ cđa mét
“thê i xa vắn g gây ra kh ông ít bi kị ch ch o cá nhân đư ợc mổ xẻ
kh á thuy ết phụ c . Đáp ứng yêu cầu nh ìn thẳng và o sự thự c nhi ều
t ác ph ẩm nhìn lại h iện thự c củ a quá khứ, phơ i bày mặt trái còn
bị che khu ất, lên án t ư tư ởng thói qu en đà lỗi thờ i trở thàn h vật
c ản đối với sự phát triển của xà hội. Tiêu biểu như Bế n k hông
c hồng củ a Dư ơng Hướng , Mả nh đấ t lắ m người nhi ều ma của
Nguyễn Khắ c Trườ ng , Nỗi buồ n c hiÕ n tranh c đa B¶o Ninh ,
Thêi x a vắ ng củ a Lê Lựu
N ếu giai đoạ n t rướ c 1975 văn học d ùng c on ng ười làm
ph ương tiện đ ể biểu đ ạt lịch sử thì giờ đ ây văn học qua th ăng
t rầm củ a lịch s ử mà k h¾c hä a sè ph Ën con ng­ê i .Chiến t ranh
được nhận thứ c lại t ừ sự tác đ ộng gh ê gớm củ a nó đ ến t ính cá ch

và số ph ận c on ngư ời với bao nỗi éo le, bi kị ch xót xa và nỗi
20


Trần Thu Hậu

Khóa luận tốt nghiệp

bu ån d ai d ẳng . Như vậy lịch sử đ ượ c nh ìn từ c ái nhìn nhân b ản.
The o tinh th ần này , ch iến tranh b ên cạnh những chiến công làm
bừ ng lên ni ềm kiê u hÃnh t ự hào về ph ẩm giá củ a dâ n tộ c chi ến
t ranh c òn đượ c cân đ ong bằng những nỗi buồn , t hươ ng tổn về
nh ân tính và hạnh phúc . Các n hà văn dùn g ngòi bút để k hám
ph á , nh ận thức lại lịch sử , đồng thờ i các n hà văn là m một cuộc
đối chứn g với chính mình . ý thứ c tù vÊn tõ Na m Ca o, Th¹ch
La m l¹i đượ c ti ếp nố i trong văn xuôi hôm n ay ví i Ngu n Minh
Ch©u , Nguy Ơn Huy Thi ệp, Ph ạm Th ị Hoài , Ph an Th ị Vàng
Anh
Nguyễn Minh Châu l à một ngò i bút luôn trăn trở và đầy
t rách nhiệm. Viết vỊ cc kh ¸ng c hiÕn chè ng Mü khi chi ến
t ranh đà lùi xa hơn mười năm, ông có một độ lùi thời g ian để
bì nh tĩnh suy ngÉm vỊ hi Ưn thù c chiÕn tranh . Nhà văn có n hu
c ầu nhận thức lại cuộc chi ến đấu và con n gười th ời c hống Mỹ .
V ẫn th ể hiện được cái h µo hïng , hi s inh gian khỉ c đa d ân tộc
nh ưng đi ều nhà vă n chú ý đến nhiều hơ n l à đ ề cập đ ến những
mặt gian k hổ , h i sinh . Ng uyễn Minh Châu đà đư a ra một n hËn
th øc , tỉ ng kÕt vỊ ch iÕn tranh: Chiến tranh kh ông chỉ là ch iến
c ông , chiến tranh c òn là muôn vàn vận độn g thay đổi liên quan
đ ến cuộ c đời từng con ng­ê i cơ thĨ. Th Ëm chÝ kh i nhìn lại
nh ững ch iến công thì trong đó cũng chứa đựn g biết bao chuyện

th ật và chu yện giả dối đ ến mứ c đau lò n g nhưn g lịch sử v iết
th ành văn b ao giờ cũn g tra ng trọn g và sạ ch sÏ” [1 ,t r 5 25]. Sù
kh èc liƯt vµ ng hiệt ng à của chiến t ranh đượ c Nguy ễn Minh
Châu trì nh bày một các h n ghiêm túc và kh á đ ầy đủ
t ruyện Cỏ la u.
21

trong tËp


Trần Thu Hậu

Khóa luận tốt nghiệp

N Õu hiƯn thù c chi Õn tranh trong DÊ u c h©n ng ­êi lính,
M ảnh tr ăng cuối rừng được N guyễn Minh Ch âu c hủ y ếu nhìn
nh ận t ừ h iện thực chiế n trư ờng thì giờ đ ©y hiƯn thùc Êy mµ cơ
th Ĩ trong t Ëp truy ện Cỏ la u đượ c mở rộng về bi ên độ , về ph ạm
vi. Hi ện thự c chiÕ n tranh trong DÊu ch© n ng ­êi lính l à hi ện
th ực được d ựng lên với k hông khí và con ngườ i ở chiến t rường .
ở đ ó Nguy ễn Minh Ch âu ® Ĩ cho ng­êi ®äc ® i vµ o mét chi ến
dị ch lớn củ a quân g iả i phó ng mi ền N am. Đó là rừng Trường Sơn
ng út ng àn , Đườ ng 9, Kh e Sanh với không khí rùng rùng ti ếng
b om đ ạn , những c ản h h ành quân xuy ên rừn g , xuyê n núitất cả
đư ợc miê u t ¶ nh­ mé t b¶n anh hïng ca th ế t rận: Không ai có
tà i nào phân bi ệt hoặ c đế m đượ c có b ao nhiêu đơn vị , cũ ng
k hôn g th ể biết đ ây là đườn g rừn g ha y là quản g trường, là rừng
c ây ha y rừng súng đạn , rừn g n gười. Người ta chỉ biết đông đúc
v à chật chộ ilà tiến g ồn của cuộc số ng, là đàn on g cần la o
®a n g san mét nưa tỉ ® i đánh giặcKhôn g th ể nào tả hết nh ữn g

k huôn mặt chiến sĩ, nhữn g k huôn mặ t c hỉ hu y, n hữn g kh uôn mặ t
tầ ng tần g lớ p lớp ngườ i ®an g nèi ti Õp nhau ® i xa tõ c hân dố c,
từ dưới suối, từ khắ p n gõ n gác h của rừn g, mặt n gười nào cũn g
đẫ m mồ hôi và bừn g bừn g như say [6 ,tr282]. Thông qu a vẻ đẹp
c ủa nhữ ng n gười lính chiến đ ấu vì lý tưở ng độc lập tự d o tác
gi ả muốn ca ngợi chủ ngh ĩa anh hùng cách mạng .
N ếu như â m hưởng h ào hùng, l ạc qu an ph ơi phớ i l à giọng
đi ệu c hủ đ ạo c ủa Dấu chân người lÝnh th× tËp t ruy Ưn Cá la u
mang mét âm hưởng khác. Cái tang thương mất mát đư ợc nói tới
nh iều hơn . Nh à văn k hai th ác kh á s âu cái đau th ương, tổn th ất
c ủa từng số phận cá nh ân ng ười lính. Lự c cưới vợ đượ c mấy
22


Trn Thu Hu

Khúa lun tt nghip

ng ày đà lên đường ® Õn víi chiÕn tr­êng , ló c trë vỊ th ì vợ đà có
một gia đ ình kh ác. Cuộ c đời củ a Lực g ây mộ t xú c động sâu sắc
t ron g ngư ời đ äc vỊ sù mÊt m¸t cđa ng ­êi lÝnh trong c hi Õn t ranh
: “ Vµ c uèi cïn g hình nhữ ng n gười đ àn bà bằn g đ á đầ y cô đơn
giữa trời xanh đứn g nh× n xuèn g mé t vïn g thun g lũn g đất đai
đư ợc t ưới bó n đà trở n ên phì nhi êu , có mộ t ngườ i lín h già sốn g
su ốt đời với một ông bố già , trồng s ắn , gi eo lúa tr ên một vạt
đấ t có một n gô i mộ , thỉn h thoảng mộ t mình ch èo một chiếc
th uy ền gỗ xuô i dòng Đồn g Vô i về làn g chơ i [1 , tr 518 ].
Cã thĨ nãi viÕt vỊ chiÕn tranh Ngu n Minh Ch©u mn
c ung cÊp ch o người đọ c mộ t cái nhìn nh iều chi ều , đa d iện , phức
t ạp. Ông quan tâm đến số ph ận riêng t ư củ a tõng ng­êi lÝn h ,

tõ ng con ng­êi cô t hĨ trong c¸i k hèc liƯt cđ a chiÕn tranh .
Nguyễn Minh Ch âu có những nhận thứ c kh ông đ ơn giản, xuôi
c hi ều về hiện thực chiế n tranh, có đư ợc cái nhìn hi ện t hực và
ng hiê m ng ặt như vậy về cuộ c chi ến tranh bởi tá c giả đ Ã có độ
lù i th ời g ian đ ể

chiêm ngh iƯm, nh Ën thø c l¹i hiƯn thù c chi Õn

t ranh . B»ng s ù nhËn thøc l¹i cùng vớ i nhữ ng trăn t rở suy tư của
một n gòi bút đ ầy trách nhiệm Nguyễn Minh Ch âu đà khẳng định
đư ợc vị trí củ a ngư ời có công đầu t rong việc gó p phần đ ổi mới
văn họ c Việ t Nam những năm 8 0 .

23


Trần Thu Hậu

Khóa luận tốt nghiệp

2 .2 Hi Ưn thùc nỗi buồn c hiến tranh
Chi ến tranh chấm dứ t, ®Êt n­í c chuy Ĩn s ang thêi kú mới,
kh ông còn tiếng súng , k hông còn b om đ ạn nh ưng hiệ n th ực
c hi ến t ranh đ ể l ại trong cuộc sống t hời b ình th ật đáng buồn .
Thật đúng là Chi ến tra nh khô ng phả i trò ®ïa ”. HiƯn thùc
bu ån ® au cđ a chiÕn t ranh là cảnh gia đình ch ia ly , tu ổi t rẻ mất
mát, là tình yêu tan vỡ, là n hững mặt trái củ a cuộc sống , là
nh ững th ay đổi các bậc t han g giá trị. Vi ết về h iện thực ch iến
t ranh thời h ậu chiến nghệ sĩ khô ng bị bó b uộc trong nhữn g tư
tư ởng định s ẵn mà t hể hiện tính đa chiều của hiện th ùc. Nhi Ịu

b× nh diƯn cđa chi Õn t ranh: Qu á khứ, h iện tại, tương lai , chi Õn
t r­êng , h Ëu ph­¬ng , tỉn thÊt , vinh quang cđa hi Ưn t hùc ch iÕn
t ranh đượ c n hà văn kh ai t há c. Việc mở rộ ng chiều kí ch và cái
nh ìn toàn diện tron g những t ác phẩm vi ết về đ ề t ài này thự c sự
đ Ã tìm ch o nh à văn một lố i đi riêng để tạo nên một diện mạ o
mới mà Nguyễn M inh Ch âu là mộ t đ ại diện tiêu biểu .
Cỏ lau ch o người đ ọc mé t c¶ m nhËn thÊm thÝ a: HiƯn thùc
c hi ến tranh là hiện thự c nỗi buồn . HiƯn thù c b n ®au cđa
c hi Õn t ran h là cảnh g ia đình ph ải chia li . Trong Phi ên chợ Giá t
nỗ i bu ồn d o chiến tranh đem lại b ao ph ủ kh ắp gia đ ình là o
K húng . ChiÕ n tranh ®· c­í p ® i ® øa con th ân y êu của l Ão, đ ể rồi
c uộ c đời là o chìm đắm trong bóng tối d ày đ ặc, hoa ng vu . Cái
c hÕ t cđa Dị ng lµm ch o gi a đ ình chi a lìa, l àm ch o ngư êi cha téi
ng hiƯ p mÊt niỊm t in vµo cu ộc đ ời, l Ão kh ông còn gì d ù là tấm
ả nh thờ củ a c on c ó chăng chỉ là Cái b a lô bẩn thỉ u , rách
bư ơ m, hôi há m Đó là nhân chứng cho sự tàn khố c của chi Õn
t ranh , mét sù thù c bn ®au cđa c hi ến t ranh đ ầy xót xa. Chi Õn
24


Trần Thu Hậu

Khóa luận tốt nghiệp

t ranh ® · ph á đi cảnh đ oàn t ụ của gi a đì nh l Ão Kh úng, ch a mẹ
ph ải xa c on. Cái chết củ a Dũng để l ại nỗ i n iề m khó có thể sẻ
c hi a và nh ững vết thươn g không th ể h àn gắn t rong l òng người
th ân . Cái chế t đ ó để lại trong lòng l Ão Khúng trơ trọi l ại duy
nh ất mộ t nỗi đ au của ngư ời cha mất con . Chiến tranh không chỉ
l àm cho gia đình l Ão Khúng phải chia lìa, g ia đ ình mụ Hái cũ ng

ph ải chịu nỗi đ au mất mát khi b a đứ a con hi sinh trên mặt trËn .
Chi Õn t ran h ®· ®em ® Õn khô ng khí t ang tóc, chia lì a ba o phu
kh ắp xóm làng . LÃo K húng khô ng th ể nói đượ c g ì hơn khi xung
qu anh mình là nhữn g ngư ời cũng đà t rải q ua những mất mát hơn
th ế nữa. Mất đ i đứ a c on thân y êu, g ia đình ph ải chi a c ắt, nỗi
đ au n ày không g ì c ó thể x oa dịu, làm vơ i bớt đi trong lòng là o
K húng . Song sự mất mát dù lớn đến ®©u , nã vÉn buéc ng­ êi ta
c hÊ p nh ận . Những mất mát đ ó mÃi đ ể lại t rong lòng một nỗi đ au
â m Ø , mé t dÊ u Ê n n Ỉng n ề l àm th ay đ ổi cả t âm tính con n gười.
Sau khi n ỗi thống khổ ® · dÇn d Çn qua ®i nh­n g v ẫn â m ỉ như
mộ t đợt són g biển p hủ vào đ ất liền đà rú t nhưn g vẫn để lại cái
c hất mặn là m xót xa c© y kho ai, c©y lóa , d­ ên g n hư là lần đ ầu
t iên lÃo n ghĩ đ ến nỗi nhọ c nhằn mà từ na y đ ời lÃo p hải gánh
c hịu một nỗ i đau đớ n khôn g b ao giờ nguôi quên vì cái ch ết của
th ằn g Dũn g.
Qu ảng (Cỏ lau ) cũn g là một nh ân chứng số ng ch o nh ững
b ất h ạnh mà chi ến t ranh đ em lại . Qu ảng cũng từng là một ngườ i
l ính , vì s ự x a cách Qu ảng mất đi người vợ đ ầu tiên , vì Chi ến
tranh l àm n gư ời ta hư đi hơn là làm n g­ê i ta tèt h¬n” [1 ,tr
50 4]. Nh­n g nhê ch iÕn t ranh ®· ®em ® Õn ch o Quảng ngư ời vợ
th ứ h ai, n gười đàn bà ông suốt đời tôn thờ và y êu th­ ¬ng , s ong
25