Quan điểm của V.I.Lênin về sử dụng quan hệ hàng hóa tiền tệ trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội - Ý nghĩa và định hướng vận dụng cho Việt Nam

Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

V n Công V

M CL C
M

U .................................................................................................................... 2

PH N N I DUNG .................................................................................................... 3
I. KHÁI NI M HÀNG HÓA, TI N T ........................................................................... 3
1. Hàng hóa ................................................................................................................... 3
2. Ti n t ........................................................................................................................ 3
3. Quan h hàng hóa ti n t ......................................................................................... 4
II. QUAN I M C A V.I.LÊNIN V S D NG QUAN H HÀNG HÓA TI N T
TRONG TH I K QUÁ
LÊN CH NGH A Xĩ H I ........................................... 4
1. B i c nh l ch s và ti n trình đ a ra quan đi m v s d ng quan h hàng hóa
ti n t trong th i k quá đ lên ch ngh a xư h i c a Lênin .......................................... 4
2. Chính sách kinh t m i ậ khôi ph c và phát tri n quan h hàng hóa ti n t ..... 9
3. Nhà n c có vai trò k t h p k ho ch hóa v i s d ng quan h hàng hóa ậ ti n
t ......................................................................................................................................... 15
III. ụ NGH A VĨ NH H
NG V N D NG VI C S D NG QUAN H HÀNG
HÓA TI N T TRONG TH I K QUÁ
LÊN CH NGH A Xĩ H I VI T
NAM ................................................................................................................................... 16

K T LU N .............................................................................................................. 23
DANH M C TÀI LI U THAM KH O ................................................................. 24

1


Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

M
Là ng

V n Công V

U

i mácxít đã lãnh đ o giai c p vô s n giành chính quy n th ng l i đ u

tiên trên th gi i, tr

c yêu c u lu n ch ng c s lý lu n và th c ti n cho ti n trình

xây d ng xã h i m i theo tinh th n ch ngh a c ng s n, V.I.Lênin đã r t chú tr ng
t i lý lu n v ch ngh a xã h i, trong đó, đáng chú ý là th i k quá đ lên ch ngh a
xã h i. Theo Lênin, đó là th i k chuy n hóa v ch t t xã h i t b n ch ngh a
h

ng t i xã h i ch ngh a trong đó di n ra s k th a nh ng thành t u ti n b mà

xã h i c đã đ t đ

c và chính nh ng thành t u đó là ti n đ cho s phát tri n xã h i

m i.

Bàn v th i k quá đ lên ch ngh a xã h i, V.I.Lênin có nhi u tác ph m nêu
b t c s lý lu n ch t ch v các v n đ kinh t - xã h i c a đ t n
Trong đó, Ng

c lúc b y gi .

i đ c bi t quan tâm và đ a ra quan đi m v v n đ s d ng quan h

hàng hóa ti n t - m t trong nh ng v n đ có ý ngh a quan tr ng, góp ph n làm thay
đ i c c di n kinh t - xã h i c a n

c Nga sau n i chi n. Trong khuôn kh môn h c

H c thuy t c a Lênin v th i k quá đ lên ch ngh a xã h i, h c viên th c hi n ti u
lu n v i v n đ quan tr ng đó: “Quan đi m c a V.I.Lênin v s d ng quan h hàng
hóa ti n t trong th i k quá đ lên ch nghiã xã h i. Ý ngh a và đ nh h
d ng cho Vi t Nam”.
2

ng v n


Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

V n Công V

PH N N I DUNG
I. KHÁI NI M HĨNG HịA, TI N T
1. Hàng hóa
Hàng hóa là s n ph m c a lao đ ng, nó có th th a mãn nh ng nhu c u nh t

đ nh nào đó c a con ng

i thông qua trao đ i, mua bán.

Khi nghiên c u ph

ng th c s n xu t t b n ch ngh a, Mác b t đ u b ng s

phân tích hàng hóa. i u này b t ngu n t các lý do sau:
Th nh t, hàng hóa là hình thái bi u hi n ph bi n nh t c a c a c i trong xã h i
t b n. Mác vi t: “Trong nh ng xã h i do ph

ng th c s n xu t t b n ch ngh a

chi ph i thì c a c i xã h i bi u hi n ra là m t “đ ng hàng hóa kh ng l ””1.
Th hai, hàng hóa là hình thái nguyên t c a c a c i, là t bào kinh t trong đó
ch a đ ng m i m m m ng mâu thu n c a ph

ng th c s n xu t t b n ch ngh a.

Th ba, phân tích hàng hóa ngh a là phân tích giá tr - phân tích cái c s c a
t t c các ph m trù chính tr kinh t h c c a ph

ng th c s n xu t t b n ch ngh a.

N u không có s phân tích này, s không th hi u đ

c, không th phân tích đ

c

giá tr th ng d là ph m trù c b n c a ch ngh a t b n và nh ng ph m trù khác nh
l i nhu n, l i t c, đ a tôầ
2. Ti n t
Hàng hóa là s th ng nh t c a hai thu c tính giá tr s d ng và giá tr . V m t
giá tr s d ng, t c hình thái t nhiên c a hàng hóa, ta có th nh n bi t tr c ti p đ

c

b ng các giác quan. Nh ng v m t giá tr , t c hình thái xã h i c a hàng hóa, nó không
có m t nguyên t v t ch t nào nên dù cho ng

i ta có l t đi l t l i mãi m t hàng hóa,

thì c ng không th s th y, nhìn th y giá tr c a nó. Giá tr ch có m t tính hi n th c
thu n túy xã h i và nó ch bi u hi n ra cho ng

i ta th y đ

c trong hành vi trao đ i,

ngh a là trong m i quan h gi a các hàng hóa v i nhau. Chính vì v y, thông qua s
nghiên c u các hình thái bi u hi n c a giá tr , qua các giai đo n phát tri n l ch s ,
1

V.I. Lênin: Toàn t p, Nxb CTQG, H. 2005, t.27, tr.472
3


Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

V n Công V

chúng ta s tìm ra ngu n g c phát sinh c a ti n t , hình thái giá tr n i b t và tiêu
bi u nh t.
V b n ch t, ti n t là m t hình thái giá tr c a hàng hóa, là s n ph m c a quá
trình phát tri n s n xu t và trao đ i hàng hóa. Các nhà kinh t tr

c C.Mác gi i thích

ti n t t hình thái phát tri n cao nh t c a nó, b i v y đã không làm rõ đ

c b n ch t

c a ti n t . Trái l i, C.Mác nghiên c u ti n t t l ch s phát tri n c a s n xu t và
trao đ i hàng hóa, t s phát tri n c a các hình thái giá tr hàng hóa, do đó đã tìm
th y ngu n g c và b n ch t c a ti n t .
V y ti n t là hàng hóa đ c bi t đ

c tách ra t trong th gi i hàng hóa làm

v t ngang giá chung th ng nh t cho các hàng hóa khác, nó th hi n lao đ ng xã h i
và bi u hi n quan h gi a nh ng ng

i s n xu t hàng hóa.

3. Quan h hàng hóa ti n t
Quan h hàng hóa ậ ti n t là m t khái ni m t ng th , bao hàm nhi u ph m trù
có m i liên h qua l i ch t ch v i nhau: s n xu t hàng hóa, l u thông, phân ph i và
tiêu dùng hàng hóa, quy lu t giá tr , l u thông ti n t , cung và c u, giá c và s hình

thành giá c , hàng hóa, giá tr , ti n t , giá thành, ti n l
h ch toán kinh t , th tr

ng, l i nhu n, doanh l i,

ng, tài chính, tín d ngầ Ph n l n các ch tiêu k ho ch và

các ch tiêu báo cáo v s l

ng và ch t l

h i ch ngh a đ u bi u hi n d

ng c a quá trình phát tri n n n kinh t xã

i hình th c giá tr .

Vi c s d ng đ y đ và tri t đ quan h hàng hóa, ti n t trên c s xã h i ch
ngh a là đi u ki n t t y u đ chuy n sang lãnh đ o b ng ph

ng pháp kinh t

t t

c các c p c a n n kinh t qu c dân.
II. QUAN I M C A V.I.LểNIN V S D NG QUAN H HÀNG HÓA
TI N T TRONG TH I K QUÁ
LểN CH NGH A Xĩ H I
1. B i c nh l ch s và ti n trình đ a ra quan đi m v s d ng quan h hàng hóa
ti n t trong th i k quá đ lên ch ngh a xư h i c a Lênin

4


Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

V n Công V

Có l ch a m t v n đ kinh t nào l i gây ra nhi u cu c tranh lu n trong các
nhà khoa h c và nhà chính tr v i nhi u quan đi m khác nhau trong th c ti n kinh
t nh v n đ quan h hàng hóa ậ ti n t d

i ch ngh a xã h i.

u n m 1919, V.I.Lênin m t l n n a l i nói lên l p tr

ng có tính nguyên t c

c a mình v v n đ s ph n c a quan h hàng hóa ậ ti n t trong t
vi t b n d th o C

ng l nh m i c a

V.I.Lênin vi t và đ

c

ng lai, khi Ng

ng. Trong v n ki n có tính chi n l

i h i VIII c a

i

c do

ng c ng s n (B) Nga thông qua, đã đ ra

nhi m v hi n nay c a chính quy n Xô vi t là ph i kiên quy t ti p t c thay th vi c
buôn bán b ng ch đ phân ph i s n ph m m t cách có k ho ch và có t ch c trên
quy mô toàn qu c và “thi hành m t s bi n pháp nh m m r ng l nh v c thanh toán
không dùng ti n và chu n b th tiêu ti n t ”2.
“Trong giai đo n đ u c a b

ng th i,

đây Ng

i c ng ch ra:

c quá đ t ch ngh a t b n lên ch ngh a c ng s n,

trong khi ch a t ch c xong hoàn toàn n n s n xu t và ch đ phân ph i s n ph m
theo ph
đ

2
3

ng th c c ng s n ch ngh a, thì vi c th tiêu ti n t ch a h th c hi n

c”3.

Sđd, t.38, tr. 525
Sđd, t.38, tr. 527
5


Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

V n Công V

V.I.Lênin đã quan tâm đ n v n đ này trên quan đi m lý lu n có tính nguyên
t c. Tháng 5/1919, Ng
t

i đã nêu rõ thái đ c a mình đ i v i s ph n c a ti n t trong

ng lai: “…Ti n hi n nay còn t n t i và s còn t n t i khá lâu trong th i k quá đ

t xã h i t b n c lên xã h i xã h i ch ngh a m i”4. Lu n đi m trên th hi n quan
đi m v s c n thi t ph i duy trì quan h hàng hóa ậ ti n t trong su t c m t th i k
đ u xây d ng ch đ kinh t m i.
Hàng hóa, ti n t , giá c trong s th ng nh t c a chúng và m i quan h gi a
chúng v i nhau là nh ng nhân t c b n c a c ch kinh t . Ch t l

ng và hi u qu

ho t đ ng c a toàn b n n s n xu t xã h i ch y u ph thu c vào c n c kinh t c a

các nhân t nói trên, t c là ph thu c vào m i quan h ch t ch v i các quy lu t
khách quan. Tuy nhiên, m i quan h gi a các hình th c c th c a quan h hàng hóa
ậ ti n t v i các quy lu t kinh t trong th i k đ u khó kh n nh t c a b

c chuy n

sang ch đ m i luôn luôn b phá v do nhi u nguyên nhân, trong đó có vi c phát
hành quá m c ti n gi y. Tình hình d n đ n ch là m c t ng c a giá c v
t ng c a kh i l

t quá m c

ng ti n gi y trong l u thông, đó c ng là cu c kh ng ho ng c a h

th ng ti n t . H th ng này đã ph i ng ng th c hi n t t c các ch c n ng c a nó.
Trong đi u ki n đó, quá trình hi n v t hóa các quan h kinh t là không tránh
kh i. N m 1920, H i đ ng dân y đã ban hành m t lo t s c l nh bãi b vi c thanh
toán b ng ti n trong n i b khu v c qu c doanh đ i v i nhiên li u, nguyên li u, thành
ph n công nghi p, v n chuy n hàng hóa, s d ng b u v , đi n tín, đi n tho i và vô
tuy n di n. Do đó, nhu c u v các nghi p v ngân hàng c ng không c n thi t n a, và
đ n tháng Giêng n m 1920, Ngân hàng nhân dân (t c Ngân hàng nhà n

c) b gi i

th . Vào th i k này, đã hình thành m t h th ng s n xu t “c đi n”, không dùng
ti n m t và phân ph i th ng, tr c ti p nh ng s n ph m c a các xí nghi p công nghi p
qu c doanh, và nh h

ng c a h th ng này v n còn t n t i cho đ n nay. Các t ng

c c c a H i đ ng kinh t qu c dân t i cao đã xây d ng các b ng cân đ i v t t v
4

Sđd, t.38, tr. 423
6


Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

V n Công V

s n xu t và phân ph i các lo i s n ph m quan tr ng nh t; quy đ nh các nhi m v k
ho ch cho các nhà máy v kh i l

ng và danh m c s n ph m s n xu t; phân ph i

các thành ph n và b o đ m cung c p cho các xí nghi p m c d u ngày càng có khó
kh n v nguyên v t li u, v t li u và nhiên li u. Vi c cung c p cho s l n công nhân,
viên ch c c ng nh cho nông dân nghèo th c hi n theo tem phi u, trên th c t là
không ph i tr ti n. Ng
c a nhà n

i ta c ng xóa b c vi c thu ti n đ i v i m t lo t d ch v

c dành cho dân c (ph c v y t , th tín, trên tàu xe, ti n thuê nhà và t t

c các d ch v công c ng cho nh ng ng

i trong các c n nhà c a nhà n

c và vi c

s d ng nhà t mầ). Do vi c cung c p theo tem phi u và các d ch v không m t ti n
ch a đáp ng đ
l

c m i nhu c u c a dân c , cho nên ng

i ta ph i dùng ti n đ tr

ng cho công nhân, viên ch c. Nh ng vì m c giá c t ng lên m t cách đ t bi n

(hàng nghìn l n), cho nên kho n ti n l

ng đó trong thu nh p c a ng

i lao đ ng

ch ng có ý ngh a gì c .
Khi các quan h th tr

ng b suy y u thì trong trao đ i ng

i ta đã dùng đ n c

bao diêm, lít x ng, đ u mu i, bánh xà phòng, mét v iầ đ làm v t ngang giá.
n i này m t đ u mu i có th đ i l y m t pút bánh mì, thì

th i, n u
đ iđ

ng

n i khác ch

c có n a pút. Trong đi u ki n y, m t s nhà kinh t tìm cách đ a ra c s

“khoa h c” cho vi c hi n v t hóa các quan h kinh t , cho s “tiêu vong” c a ti n t ,
và coi đó d

ng nh là m t nét đ c tr ng nh t và u vi t nh t c a ch đ m i. Ví d

N.I.Bu-kha-rin coi vi c ti n t m t giá là s “t ph đ nh” c a chúng và “s th tiêu
t ng b

c c a h th ng hàng hóa”. V.M.Xmi c-n p trong bài nói t i

i h i các H i

đ ng kinh t qu c dân l n th I đã kh ng đ nh: “Trong lúc này, khi chúng ta đang
ti n t i ch đ xã h i ch ngh a thì vi c h th p t giá đ ng rúp hoàn toàn không làm
chúng ta lo s ; b i vì khi ch ngh a xã h i toàn th ng thì đ ng rúp s không còn có
giá tr gì, và trong l u thông c a chúng ta s không c n đ n ti nầ”5. i u hoàn toàn
h p logic là nh ng ý ki n đ ngh xóa b quan h hàng hóa ậ ti n t c n ph i tr l i
5

V n ki n

i h i các H i đ ng kinh t qu c dân toàn Nga, l n th I, ti ng Nga, tr. 147
7

Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

V n Công V

câu h i v y thì l y gì đ thay th ti n t , vì r ng vi c trao đ i s n ph m ch có th và
ph i ti n hành d a trên c s ngang giá.
thay cho ti n t , trong nh ng n m 20, m t s nhà kinh t h c Xô vi t đ ngh
dùng đ n v lao đ ng (tred). Ví d , ngay t mùa hè n m 1918, M.N.Xmít đã đ ngh
nên “chuy n sang m t hình th c trao đ i m i: thay th h th ng ti n t c b ng h
th ng trao đ i gi lao đ ng l y gi lao đ ng”. Trong nh ng n m n i chi n, v n đ
“đ n v lao đ ng” lùi xu ng hàng th y u. N u nh c n thi t ph i bi u hi n các ch
tiêu kh i l

ng b ng ti n thì th

ng ng

i ta s d ng giá c n m 1913 tính b ng

đ ng rúp vàng (ch ng h n nh khi xây d ng k ho ch GOELRO). Tuy nhiên, trong
th c ti n kinh t , không ph i lúc nào c ng có th s d ng nh ng công c kinh t đó,
và

i h i III H i đ ng kinh t qu c dân toàn Nga (tháng 1/1920), m t l n n a l i

nêu nhi m v “v vi c xác đ nh m t đ n v tính toán c đ nh” và l y s đo l
đ n v lao đ ng làm c s cho đ n v tính toán đó.

ng c a

i h i đã thành l p m t ti u ban

đ c bi t do X.G.Xt -ru-mi-lin làm ch t ch đ nghiên c u v n đ “đ n v tính toán
c đ nh”. Trên sách báo b t đ u m t cu c tranh lu n sôi n i. Vào đ u n m 1921,
ngay B dân y tài chính c ng b t đ u nghiên c u v n đ này. Ch ng bao lâu đã xây
d ng đ

c b n d th o s c l nh v đ n v lao đ ng.

đ nh là m t ngày lao đ ng bình th

n v đo l

ng đó đ

c quy

ng c a m t công nhân b c m t. D th o đó đ

trình lên H i đ ng dân y xem xét, và sau khi đ

c

c phê chu n thì có hi u l c t ngày

1-1-1922.
Tuy nhiên, vào th i gian đó ng

i ta đã có m t s kinh nghi m qua vi c th c

hi n chính sách kinh t m i. S trao đ i s n ph m đã b th t b i. Thay th vào đó là
th

ng nghi p và vi c mua bán đã b t đ u đ

c ph c h i m t cách t phát “ầ Hàng

hóa rõ ràng đã th ng s n ph mầ”6.
Khi chú ý đ n tính ch t n đ nh và không th đ o ng

c c a quá trình m i b t

đ u đó, vào tháng 8/1921, H i đ ng dân y đã ra Ch th v vi c thi hành nh ng
6

T p chí N n kinh t qu c dân, ti ng Nga, s 10, 1921, tr. 23
8


Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

V n Công V

nguyên t c c a chính sách kinh t m i, đòi h i ph i áp d ng “Nh ng bi n pháp nh m
phát tri n trao đ i hàng hóa qu c doanh và h p tác xã, đ ng th i không nên gi i
h n trong ph m vi trao đ i đ a ph
ti n t

b t k n i nào có th làm đ

v là ph i nâng cao và c ng c s

ng, mà ph i chuy n sang trao đ i d
c và thu n l i”7.

i hình th c

ng th i, c ng đ ra nhi m

n đ nh c a đ ng rúp.

Ch ng bao lâu sau, tháng 11/1921, V.I.Lênin công b bài báo “V ý ngh a c a
vàng hi n nay và sau khi ch ngh a xã h i hoàn toàn th ng l i”. Trong đó Ng
ch ng minh,

i đã

m t trình đ cao h n chính sách kinh t m i, g n v i vi c ph c h i

các quan h hàng hóa ậ ti n t , Ng

i vi t: “Th

ng nghi p, đó là “m t xích” trong

các dây xích nh ng s bi n l ch s , trong nh ng hình th c quá đ c a công cu c xây
d ng ch ngh a xã h i c a chúng ta vào nh ng n m 1921 – 1922” ầ “Chúng ta
ph i đem toàn l c ra n m l y”. N u ngày nay chúng ta “n m” đ

c khá ch t m t

xích đó, thì ch c ch n là trong m t ngày r t g n đây, chúng ta s làm ch đ

c toàn

b cái dây xích”8
2. Chính sách kinh t m i ậ khôi ph c và phát tri n quan h hàng hóa ti n t
Cách m ng Tháng M
đ

i thành công, n n chuyên chính vô s n

n

c Nga v a

c thi t l p, ch a k p th c hi n nh ng nhi m v m i c a cách m ng đ ra

k quá đ thì s can thi p v trang c a n

c ngoài và n i chi n x y ra. Các n

qu c không ch t n công b ng quân s mà còn bao vây kinh t đ i v i n

th i
cđ

c Nga và

ti p tay cho b n ph n đ ng bên trong ch ng l i cách m ng xã h i ch ngh a và chính
quy n Xô vi t, hòng bóp ch t thành qu còn đang tr ng n
M

c c a cách m ng Tháng

i.
Tr

c tình hình vô cùng nguy hi m "ngàn cân treo s i tóc" c v chính tr và

kinh t , đ b o v thành qu cách m ng, đánh th ng b n đ qu c can thi p và b n
ph n đ ng trong n

c; ti p t c đ a s nghi p cách m ng đi lên, chính quy n Xô vi t

Các Ngh quy t c a ng và Chính ph và các v n đ kinh t , ti ng Nga, NXB Chính tr , Mátxc -va, t. 1, tr. 247
8 V.I.Lênin, Toàn t p, T p 44, Nxb M., 1978, tr. 279
7

9


Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

V n Công V

bu c ph i thi hành "chính sách kinh t c ng s n th i chi n". Sau khi n i chi n k t
thúc n n kinh t n

c Nga lâm vào tình tr ng c c k khó kh n nh Lê-nin đã đánh

giá: đó là cu c kh ng ho ng toàn di n ch a t ng có, m t tai h a h t s c nguy hi m.
Xét v m t kinh t so v i n m 1913 s n l

ng công nghi p gi m 7 l n, n ng su t lao

đ ng gi m 4 l n, hàng lo t xí nghi p công nghi p phá s n, l c l

ng công nhân tr c

ti p s n xu t gi m đi 1/3. Trong l nh v c s n xu t nông nghi p và nông thôn còn
nghiêm tr ng h n. Nông dân b t bình v i vi c Nhà n
có n i đã n ra bi u tình ch ng đ i, ng

c tr ng thu l

i lao đ ng không thích thú v i công vi c

đ ng áng. Do đó di n tích gieo tr ng c ng nh s n l

ng l

gi m sút nghiêm tr ng; đó là ch a k đ n tâm lý chán tr
dân

nông thôn.

ng th c th a,

ng th c, th c ph m

ng c a hàng tri u nông

i s ng nhân dân ngày m t thi u th n, kh u ph n l

có 25 gam bánh m /ng

i/ngày và kh u ph n đ

Song đi u quan tr ng là Nhà n

ng ch có 200 gam/ng

c Liên Xô lúc đó không có đ l

ph m đ cung c p cho dân theo đ nh l

ng th c ch
i/thángầ.

ng th c, th c

ng nói trên.

Nguyên nhân c a tình tr ng sa sút kinh t trên đây ch y u do h u qu chi n
tranh n i chi n, song m t khác còn do tác đ ng c a "chính sách kinh t c ng s n th i
chi n" - m t chính sách không có s t n t i quan h hàng hoá - ti n t mà chính
quy n Xô vi t bu c ph i th c hi n nó trong đi u ki n l ch s hi m nghèo c a n

Nga lúc y. úng nh Lê-nin nói: "Trong m t thành trì b bao vây, ng

i ta có th

và ph i "ch n đ ng" t t c m i s trao đ i. Nh tinh th n d ng c m phi th
qu n chúng, chúng ta đã ch u đ ng đ

c

ng c a

c trong 03 n m"9. V.I. Lê-nin đã nh n ra,

gi i pháp tình th ch đúng trong th i đi m ng t nghèo, nay đã tr thành khuy t đi m
khi nó b kéo dài quá m c. V n đ n i b t là, không th dùng ý chí ch quan đ xây
d ng ch ngh a xã h i mà không tr i qua giai đo n quá đ . V.I. Lê-nin nh n đ nh:
“Mùa xuân 1921, chúng ta th y rõ r ng chúng ta đã th t b i trong cái ý đ nh dùng
ph
9

ng pháp “xung phong”, ngh a là dùng con đ

V.I.Lênin, Toàn t p, T p 43, Nxb M., 1978, tr. 278
10

ng ng n nh t, nhanh nh t, tr c


Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

V n Công V

ti p nh t đ th c hi n vi c s n xu t và phân ph i theo nguyên t c xã h i ch ngh a”10.
Chính sách c ng s n th i chi n, có th xem nh th nghi m đ u tiên v mô hình ch
ngh a xã h i đã g p kh ng ho ng và t t y u ph i đ i m i. Nh ng d u sao thì chính
sách kinh t c ng s n th i chi n c ng đã giúp cho cách m ng n
đ

c Nga t p trung

c nhân l c, v t l c và tài l c trong lúc hi m nghèo đ đ y lùi b n đ qu c can

thi p và chi n th ng b n ph n đ ng trong n
chính quy n, b o v đ
ng nhiên khi b

c ch m d t n i chi n, gi v ng đ

c

c thành qu c a cách m ng xã h i ch ngh a.
c vào giai đo n xây d ng và phát tri n kinh t

th i bình

thì "chính sách kinh t c ng s n th i chi n" tr nên l i th i và bi n thành "v t c n"
kìm hãm s phát tri n n n kinh t . C n ph i có nh ng chính sách m i phù h p v i
nhi m v m i c a cách m ng đ t ra.

áp ng đúng yêu c u đó chính sách kinh t

m i - còn có tên g i là "NEP" do Lê Nin đ s

ng đã ra đ i.

N i dung c a "NEP" r t phong phú trong đó có m t v n đ quan tr ng là nh ng
b t h p lý c a “Chính sách c ng s n th i chi n” b bãi b , ch đ “tr ng thu l

ng

th c th a” đ

ng

c thay b ng thu l

ng th c v i t cách là “li u pháp c p t c, c

quy t nh t, c p thi t nh t” đ phát tri n s n xu t, cho phép nông dân đ

c "t do

trao đ i s n ph m th a" sau khi đã n p thu nông nghi p. Vi c trao đ i hàng hóa
trên c s c a nguyên t c th tr

ng đ

c th a nh n và ph c h i, quan h hàng - ti n

là “đòn b y” kinh t , là hình th c c b n c a các m i liên h gi a công nghi p v i

nông nghi p, gi a thành th v i nông thôn. L i ích c a ng
tâm và th c hi n, nông dân đ
mìnhầ

c phép mua bán và trao đ i l

i lao đ ng đ

c quan

ng th c “th a” c a

i u đó c ng có ngh a là ph c h i l i quan h hàng hóa - ti n t trong n n

kinh t qu c dân Nga (đã b hu b trong th i chi n) đ thông qua đó th c hi n các
quan h kinh t gi a Nhà n

c v i nông dân, công nghi p v i nông nghi p, s n xu t

v i tiêu dùng.

10

V.I. Lê-nin: Toàn t p, Nxb. Ti n b , M, 1978, b n ti ng Vi t, t. 44, tr. 254
11


Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

Lê-nin đã phân tích sâu s c th c tr ng kinh t n

mu n c a nh ng ng

V n Công V

c Nga, tâm tr ng và mong

i s n xu t và qu n chúng nhân dân sau n i chi n. Ng

rõ nông dân đang đòi h i gì
công nhân chúng ta? và Ng

Nhà n

c chuyên chính vô s n,

i nêu

ng và giai c p

i đã kh ng đ nh: "… ph i t ch c vi c trao đ i nh ng

s n ph m công nghi p c n thi t cho nông dân đ l y lúa mì c a nông dân. Ch có
chính sách l

ng th c y m i phù h p v i nh ng nhi m v c a giai c p vô s n. Ch

có chính sách đó m i có th c ng c đ

c c s c a ch ngh a xã h i và đ a ch

ngh a xã h i đ n th ng l i hoàn toàn"11. ó là "chính sách đáng mong mu n nh t",
"đúng nh t"12. T t

ng trên đây c a Lê-nin kh ng đ nh r ng: trong n n kinh t qu c

dân có s n xu t hàng hóa ph i có t do trao đ i, ph i có th

ng m i; đi u đó di n ra

nh m t t t y u kinh t khách quan. Lê-nin còn ch rõ trong th i k qua đ chúng ta
"không nên ch n đ ng m i s phát tri n c a nh ng hình th c trao đ i không ph i
qu c doanh"13 - t c là nh ng hình th c trao đ i t b n ch ngh a, h p tác xã và t
b n Nhà n

cầ Làm nh v y là d i d t và t sát. "D i d t, vì v ph

t , chính sách y không th nào th c hi n đ

c; t sát vì nh ng

ng di n kinh

ng nào đ nh thi

hành m t chính sách nh th nh t đ nh s b phá s n"14.
Tháng 11/1921, V.I.Lênin công b bài báo “V ý ngh a c a vàng hi n nay và
sau khi ch ngh a xã h i hoàn toàn th ng l i”. Trong đó Ng

i đã ch ng minh,

m t trình đ cao h n chính sách kinh t m i, g n v i vi c ph c h i các quan h hàng
hóa ậ ti n t , Ng

i vi t: “Th

ng nghi p, đó là “m t xích” trong các dây xích

nh ng s bi n l ch s , trong nh ng hình th c quá đ c a công cu c xây d ng ch
ngh a xã h i c a chúng ta vào nh ng n m 1921 – 1922” ầ “Chúng ta ph i đem
toàn l c ra n m l y”. N u ngày nay chúng ta “n m” đ

11

V.I.Lênin, Toàn t
V.I.Lênin, Toàn t
13 V.I.Lênin, Toàn t
14 V.I.Lênin, Toàn t
12

p, T
p, T
p, T
p, T

p 43, Nxb M., 1978, tr. 265
p 43, Nxb M., 1978, tr. 267
p 43, Nxb M., 1978, tr. 267
p 43, Nxb M., 1978, tr. 267
12

c khá ch t m t xích đó, thì


Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

V n Công V

ch c ch n là trong m t ngày r t g n đây, chúng ta s làm ch đ

c toàn b cái dây

xích”15
C ng trong th i gian đó đã công b s c l nh v vi c phát hành vào l u thông
các ký hi u ti n t m i n m 1922. Nh v y, v n đ đ n v “tred” (Nh ng n m 20, đ
thay cho ti n t , m t s nhà kinh t h c Xô vi t đ ngh dùng đ n v lao đ ng “tred”)
t nó đã m t đi. H n n a, vào đ u nh ng n m 20, m t lo t nh ng v n đ ph

ng

pháp lu n làm c s cho vi c tính toán đ n v lao đ ng đã không gi i quy t đ

c

(ch ng h n nh vi c quy đ i lao đ ng ph c t p và lao đ ng lành ngh , v vi c tính
toán trong các t l trao đ i s n ph m hao phí không nh ng lao đ ng s ng mà c lao
đ ng quá kh ầ). Ngoài ra, nhi u nhà kinh t đã ch ra m t cách có lý r ng, ngay c
n u đ n v “tred” đ

c d a trên c n c khoa h c và áp d ng trong th c ti n thì ch ng

qua nó c ng l i bi n thành m t ký hi u ti n t m i mà tính u vi t c a nó còn lâu
m i có th đ

c nh t trí th a nh n.

Vi c ph c h i và phát tri n các quan h hàng hóa ậ ti n t đi kèm theo m t quá
trình ph c t p và lâu dài (g n 2 n m) xóa b vi c hi n v t hóa các quan h kinh t và
tr công lao đ ng. M t trong nh ng bi n pháp đ u tiên trong l nh v c này là s c l nh
ngày 9/7/1921 nh m ph c h i vi c tr ti n c
trên tuy n đ

ng s t và đ

c v n chuy n hàng hóa và hành khách

ng th y. Sau đó là các s c l nh v vi c tr ti n b u phí

và đi n tín, d ch v công c ng, ti n thuê nhàầ
Vi c cung c p l

ng th c, th c ph m và hàng công nghi p thi t y u cho dân c

không ph i tr ti n, ngày càng b thu h p. Theo đ ngh c a V.I.Lênin thì m t h
th ng m i v tr l
t ng b

ng t p th và cá nhân đã đ

c thi hành “m t cách th n tr ng và

c”. Theo s c l nh ngày 18/7/1921, vi c cung c p cho công nhân đã đ

c

chuy n sang ch đ phân ph i m i t 1/7 s th c hi n theo danh sách biên ch tính
đ n quý I n m 1921. Qu l
xu t v i s l
15

ng th c, th c ph m đ

ng công nhân ít h n. L

c chia cho các xí nghi p s s n

ng th c, th c ph m do b n thân xí nghi p

V.I.Lênin, Toàn t p, T p 44, Nxb M., 1978, tr. 279
13


Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

V n Công V

phân ph i, có tính đ n trình đ lành ngh và k lu t lao đ ng c a công nhân. H
th ng m i đã có nh ng k t qu tích c c: ng
cu i cùng, n ng su t lao đ ng đ
ch

ng trình s n xu t đ

c nâng cao, tình tr ng tùy ti n ngh vi c đã gi m,

c th c hi n và th c hi n v

Vi c m r ng kh i l
tín d ng và tr

i ta ngày càng quan tâm đ n k t qu
t m c.

ng l u chuy n hàng hóa đòi h i ph i khôi ph c h th ng

c h t là Ngân hàng nhà n

c. Ngân hàng nhà n

cđ

c thành l p

“nh m m c đích dùng tín d ng và các nghi p v khác c a ngân hàng đ thúc đ y s
phát tri n công nghi p, nông nghi p và l u chuy n hàng hóa, đ ng th i nh m m c
đích t ng nhanh vòng quay c a ti n t và thi hành các bi n pháp khác nh m thi t l p
l u thông ti n t , m t cách đúng đ n”16
Th c ti n c a n

c Nga sau khi k t thúc n i chi n đã cho th y vi c ph c h i

quan h hàng hóa - ti n t đ thông qua đó th c hi n các quan h kinh t trong n n
kinh t qu c dân và k t qu c a nó ch ng t "NEP" đã đáp ng k p th i nh ng đòi
h i c a s n xu t, lòng mong mu n và l i ích kinh t h p lý c a nông dân, công nhân,
nh ng ng

i s n xu t khác và nhân dân n

c Nga sau n i chi n cách m ng. Nh v y

s n xu t đã phát tri n nhanh chóng. Ch trong vòng 5 n m t 1921 - 1925 s n xu t
công nghi p, nông nghi p và m t s ngành khác đ t m c tr
l

c chi n tranh.

ng th c và th c ph m t ng khá nhanh, đ i s ng công nhân và nông dân đ

c bi t
cc i

thi n, n n đói b đ y lùi. N n kinh t không ch thoát kh i tình tr ng kh ng ho ng
mà còn t o đ

c th đ đi lên, nhi u m t tiêu c c xã h i đ

chóng, t o đi u ki n cho n

c Nga Xô vi t phát tri n phi th

đ i công nghi p hùng h u, đ t n

c đã đ

c kh c ph c nhanh

ng tr thành m t n

c công nghi p hóa, t ng tr

c

ng hàng n m

17,1%. S n xu t công nghi p c a Liên Xô n m 1985 đã b ng 85% c a M , kh i
l

ng đ u t c a Liên Xô ngang v i M , t tr ng kinh t c a Liên Xô lúc này là

10%, trong lúc đó dân c ch chi m kho ng 5% dân s th gi i. Chính nh v y mà
Liên Xô đ ti m l c đánh b i b n phát xít
16

c trong

i chi n th gi i l n th II,

Ph.I.Mi-khai-lép-xki: L ch s ti n t và tín d ng, ti ng Nga, tr. 87
14

Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

V n Công V

đ ng th i gi i phóng cho nhân lo i th gi i thoát kh i ách th ng tr c a đ qu c phát
xít. Thành t u r c r c a công cu c xây d ng CNXH
ph i kinh ng c.

Liên Xô đã làm cho th gi i

ó là s phát tri n kinh t - xã h i vì con ng

i, vì đ i đa s nhân

dân lao đ ng.
3. Nhà n
ti n t

c có vai trò k t h p k ho ch hóa v i s d ng quan h hàng hóa ậ

Lu n đi m này đ

c V.I.Lênin đ a ra trong quá trình so n th o và t ch c th c

hi n “chính sách kinh t m i”

n

c Nga Xô vi t t mùa xuân n m 1921. Trong

đi u ki n t “chính sách c ng s n th i chi n” chuy n sang “chính sách kinh t m i”
đòi h i ph i nhanh chóng khôi ph c và phát tri n quan h hàng hóa ậ ti n t . Mu n
v y, tr

c h t ph i khôi ph c và phát tri n n n kinh t hàng hóa nhi u thành ph n

d a trên c s nhi u hình th c s h u khác nhau v t li u s n xu t, thay th quan
h giao n p, c p phát b ng quan h mua bán t do, ch đ tr l
tr ti n l

ng. Nhà n

ng hi n v t b ng

c th c hi n qu n lý kinh t d a trên s d ng quan h hàng

hóa ậ ti n t , s d ng các công c đòn b y kinh t , k t h p k ho ch hóa v i vi c s
d ng các quan h th tr
Xí nghi p nhà n

ng.
cđ

c s p x p s n xu t và t ch c qu n lý theo T - r t,

Xanh ậ đi ậ ca, ngh a là thành các công ty l n tham gia th tr

ng, th c hi n ch đ

ho ch toán kinh doanh th c s : đ m b o quy n t ch c a doanh nghi p v s n xu t,

tài chính, phân ph i l i nhu n; th c hi n phân ph i theo lao đ ngầ Không phân bi t
th tr

ng có t ch c và th tr

thành ph n; coi th tr

ng t do; t ch c m ng l

ng v a là c n c v a là đ i t

i th

ng nghi p nhi u

ng xây d ng k ho ch. Khôi

ph c, thi t l p và c ng c h th ng tài chính ngân hàng, n đ nh ti n t làm công c
đi u ti t k ho ch. L p ngân sách qu c gia và ph n đ u th c hi n ngân sách đó đã
tr thành hình th c quan tr ng nh t c a công tác k ho ch hóa.
Vi c phát tri n quan h hàng hóa ậ ti n t không thay th cho k ho ch, mà ch
thay đ i cách làm k ho ch. V.I.Lênin vi t: “Chính sách kinh t m i không thay đ i
15


Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

k ho ch kinh t th ng nh t c a nhà n

V n Công V

c và không v

t ra ngoài gi i h n c a k

ho ch đó, nh ng thay đ i bi n pháp th c hi n k ho ch đó”17
Nh v y, chính đây ph
tr

ng và th ch kinh t th tr

đ u tiên đã đ

ng pháp lu n v nguyên t c k t h p k ho ch v i th
ng trong đi u ki n quá đ lên ch ngh a xã h i, l n

c V.I.Lênin đ a ra.

III. ụ NGH A VÀ NH H
NG V N D NG VI C S D NG QUAN H
HĨNG HịA TI N T TRONG TH I K QUÁ
LểN CH NGH A Xĩ
H I VI T NAM
T nh ng bài h c thành công và th t b i rút ra t th c ti n xây d ng ch ngh a
xã h i

Liên Xô và các n

c xã h i ch ngh a khác, c ng nh

n

c ta sau h n 30

n m đ i m i đã ch ng t r ng "NEP" v i n i dung khôi ph c và phát tri n quan h
hàng hóa - ti n t nói trên sau n i chi n không ch có ý ngh a nh t th i đ i v i n

c

Nga lúc b y gi , mà còn có ý ngh a lâu dài đ i v i t t c các n

c - nh t là v i nh ng

n

ng phát tri n kinh t ,

c có n n kinh t kém phát tri n t tìm ra cho mình con đ

thoát kh i nghèo nàn l c h u đ ti n lên ch ngh a xã h i.
V in

c ta, "NEP" đ

nh ng ch tr

c coi là m t trong nh ng c n c khoa h c hoàn h o c a

ng và chính sách đ i m i trong l nh v c quan h hàng hóa - ti n t .

Nó giúp ích soi sáng c v lý lu n và th c ti n nh ng b
đ i m i kinh t h n 30 n m qua đ có đ

c đi c th trong quá trình

c th ng l i v kinh t hàng hóa nh hôm

nay. T ng s n ph m xã h i t ng bình quân hàng n m t 7% đ n 8,2%; l m phát đ

c

đ y lùi t 774% (n m 1986) xu ng m t con s

nh ng n m cu i th k 20 và đ u

th k 21; thu nh p qu c dân tính theo đ u ng

i t ng nhanh; nông nghi p đ c bi t

là l

ng th c t ch thi u n đ n ch đ

n và còn có xu t kh u m i n m t 4 đ n 5

tri u t n đ ng hàng th 2 v xu t kh u g o trên th gi i.
T

i h i V và đ c bi t là t

ta v n d ng sáng t o t t

17

i h i VI đ n

i h i XII,

ng và Nhà n

ng c a Lê Nin trong “NEP” đ ra nhi u ch tr

V.I.Lênin: Toàn t p, t.54, NXB Ti n b , M.1977, tr.131
16

c

ng, chính


Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

V n Công V

sách đúng trong vi c s d ng quan h hàng hóa - ti n t , đ t o ra nh ng đòn b y
kinh t thúc đ y s n xu t và đ i s ng phát tri n. Nh ng ch tr
có ý ngh a chi n l

c đã đ

ng và chính sách l n

c th c thi và đ t k t qu t t, đó là:

1. Duy trì và phát tri n n n kinh t hàng hóa nhi u thành ph n (kinh t th tr ng
đ nh h ng XHCN) trong su t th i k quá đ và th c hi n c ch th tr ng có s
qu n lý c a Nhà n c.
Ch tr

ng trên đây là s v n d ng sáng t o quan h hàng - ti n trong "NEP"

vào đi u ki n n

c ta. Nó đ

th t b i Liên Xô, các n

c rút ra t nh ng bài h c kinh nghi m thành công và

c XHCN ông Âu và t ngay trong th c ti n n

c ta sau

khi k t thúc chi n tranh nh t là nh ng n m cu i c a th p k 80, đã mách b o chúng
ta r ng ph i xác đ nh rõ ràng mô hình và c th h n v m c tiêu phát tri n n n kinh
t n

c ta trong th i k quá đ lên CNXH. N n kinh t

ki u gì? và m c tiêu cu i cùng ph i đ t đ

y s d ng mô hình nào?

c là gì? Không th ch nói chung chung

ti n lên s n xu t l n XHCN. Tr l i nh ng câu h i đó

ng và Nhà n

c ta ch rõ:

Ph i xây d ng và phát tri n m t n n kinh t hàng hóa v i c c u nhi u thành ph n
(kinh t th tr

ng) đi theo đ nh h

qu ph i th c hi n c ch th tr

ng xã h i ch ngh a và đ nó v n hành có hi u

ng có s qu n lý c a Nhà n

c. T quan đi m trên

giúp ta suy ngh đúng đ n h n, chi ti t h n và không ng ng đ i m i nh ng chính
sách kinh t và l i ích đ phát huy vai trò đòn b y c a kinh t hàng hóa, quan h hàng
- ti n thúc đ y s n xu t và đ i s ng c a c n

c, nh v y kinh t n

c ta phát tri n

khá m nh trong h n 30 n m qua.
Quan h hàng hóa - ti n t là ph

ng th c, th tr

ng là môi tr

ng đ kinh t

hàng hóa t n t i và phát tri n trong b t k ch đ xã h i nào, còn b n ch t c a m t
n n s n xu t hàng hóa thì do b n ch t quan h s n xu t xã h i quy t đ nh. Trong
nh ng xã h i có t n t i ch đ chi m h u t nhân t b n ch ngh a v t li u s n
xu t, n n s n xu t hàng hóa

đó t t y u mang b n ch t t b n ch ngh a.

phân hóa giàu nghèo và tình tr ng ng
v in

c ta có

i bóc l t ng

ng C ng s n lãnh đ o, có Nhà n
17

đây, s

i là không th tránh kh i.

i

c chuyên chính vô s n c a dân,


Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

V n Công V

do dân, vì dân, có ch đ công h u XHCN v nh ng t li u s n xu t ch y u, có s
qu n lý c a Nhà n

c đ i v i th tr

ng thì n n kinh t hàng hóa

c u nhi u thành ph n, nh ng nó t t y u đi theo đ nh h
m c tiêu dân giàu, n
ng và Nhà n

n

c ta dù có c

ng XHCN và ph c v cho

c m nh, xã h i công b ng, dân ch , v n minh. Chính vì v y

c ta đã quy t tâm xóa b , đo n tuy t v i c ch kinh t bao c p,

chuy n h n sang kinh t hàng hóa nhi u thành ph n, s d ng quan h hàng - ti n đ
th c hi n các m i quan h kinh t gi a Nhà n

c v i nông dân, công nghi p v i

nông nghi p, gi a các thành ph n kinh t và gi a s n xu t v i tiêu dùng xã h i. Các
xí nghi p kinh t trong s n xu t và trong l u thông đ u ph i ho t đ ng theo ph
th c h ch toán kinh doanh, l y thu bù chi đ m b o có lãi h p lý, đ
bình đ ng tr
và th tr

c pháp lu t trong c nh tranh th tr

ng ngoài n

ng, k c

th tr

ch

ng

ng quy n

ng trong n

c

c.

Duy trì và phát tri n n n kinh t hàng hóa đa thành ph n đi theo đ nh h

ng

XHCN trong su t th i k quá đ ; th c hi n c ch th tr

ng có s qu n lý c a Nhà

n

ng và Nhà n

c là ch tr

ng và quy t sách h t s c đúng đ n c a

m t c ng nh trong su t th i k quá đ lên CNXH
hóa (kinh t th tr

n

c ta tr

c

c ta. B i l kinh t hàng

ng) là thành t u v n minh c a nhân lo i và đang là xu th phát

tri n kinh t khách quan c a các n

c trên th gi i c ng nh c a n

c ta.

2. Trong giai đo n kh ng ho ng tài chính ậ ti n t th gi i
Tr

c tình hình n n kinh t n

c ta đang g p khó kh n t m th i do tác đ ng

c a kh ng ho ng kinh t tài chính toàn c u n m 2008;
kinh t th tr

ng đ nh h

ng ta v n l y phát tri n

ng xã h i ch ngh a và th c hi n m c tiêu dân giàu, n

c

m nh, xã h i công b ng, dân ch v n minh làm m c tiêu trung tâm đ đ a ra nh ng
nhóm, gi i pháp h u hi u nh m ki m ch và đ y lùi l m phát và t ng giá, kích c u
s n xu t, tiêu dùng, b o đ m đ i s ng dân sinh và phát tri n b n v ng.
Nhi u n

c l n trên th gi i trong đó có M đang b chìm đ m trong cu c kh ng

ho ng tài chính - ti n t và d n đ n kh ng ho ng suy thoái kinh t toàn c u, n
18

c ta


Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

và nhi u n

V n Công V

c đang phát tri n c ng ph i h ng ch u nh ng khó kh n l n tác đ ng t

cu c kh ng ho ng suy thoái kinh t toàn c u d i vào. T gi a n m 2007, n n kinh t
n

c ta l i r i vào tình tr ng l m phát bùng n lên m c 2 con s và kéo theo là s

t ng giá, đ c bi t là các m t hàng thi t y u c a đ i s ng dân sinh, ch s (CPI) n m
2008 lên t i 22,9%; t c đ t ng tr
6,23%

n m 2008 và 5,32%

ng kinh t b s t gi m t 7,5% n m 2006 xu ng

n m 2009; đ i s ng dân sinh g p nh ng khó kh n

nh t đ nh. Nguy c suy thoái kinh t và th t nghi p
trong n n kinh t n

c ta.

ng

kh c ph c tình tr ng trên,

i lao đ ng đang ti m n
ng và Nhà n

c ta đã s m

đ a ra các nhóm gi i pháp đ ki m ch l m phát và t ng giá nh m duy trì t c đ t ng
tr

ng kinh t cao và phát tri n b n v ng, b o đ m đ i s ng dân sinh, không ch t ng

c

ng qu n lý kinh t v mô mà còn m nh d n s d ng nh ng gói tài chính l n hàng

t đôla t ngu n d tr tài chính qu c gia đ kích c u s n xu t và tiêu dùng thông
qua u đãi lãi su t cho vay th p v i các doanh nghi p, đ c bi t là v i các doanh
nghi p v a và nh đang có nguy c b phá s n đ v c l i s n xu t, trong đó coi tr ng
s n xu t hàng xu t kh u có giá tr cao và th

ng hi u h p d n đ t ng xu t kh u,

hàng tiêu dùng có giá thành h đ c i thi n đ i s ng dân sinh; duy trì t c đ t ng
tr

ng không đ b t t gi m, t o đi u ki n đ phát tri n kinh t b n v ng. Nh ng gi i

pháp l n trên đây là s v n d ng sáng t o c a

ng ta v m i quan h hàng hóa -

ti n t trong đi u ki n kinh t - xã h i, nh m s m đ a n n kinh t n

c ta tr l i th

n đ nh và phát tri n đi lên. Nh ng gi i pháp đó đã và đang phát huy tác d ng: l m
phát, t ng giá cao đã đ

c ki m ch và ch n đ ng vào cu i n m 2009, tính thanh

khoán c a n n kinh t đã tr l i bình th

ng, nhi u m t hàng đ c bi t là nh ng m t

hàng tiêu dùng thi t y u cho đ i s ng dân sinh, giá c đã n đ nh, t o ni m tin và
ph n kh i trong nhân dân.
3. Xây d ng th tr ng xã h i th ng nh t trong c n
th gi i. Th c hi n chính sách m t giá

c và g n v i th tr

ng

Quy lu t v n đ ng c a quan h hàng hóa - ti n t không ch p nh n s chia c t
th tr

ng xã h i thành t ng m ng theo đ a gi i hành chính và càng không ch p nh n
19


Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

chính sách nhi u giá và giá bao c p mua nh "c
doanh b t ch p l lãi. Sai l m này n

th tr

p", bán nh "cho", s n xu t kinh

c ta đã v p ph i trong m t th i gian dài và tác

h i c a nó là kìm hãm và phá hu l c l
đã bi t. V n d ng sáng t o "NEP",

V n Công V

ng s n xu t m t cách đáng s nh chúng ta

ng và Nhà n

c ta đã quy t đ nh xây d ng m t

ng xã h i th ng nh t, b o đ m cho m i hàng hóa đ

trong c n

c l u thông thông su t

c. Th c hi n chính sách m t giá trên c s v n d ng quy lu t giá tr và

quan h cung - c u hàng hóa, b o đ m giá c sát v i giá tr , xóa b tình tr ng "l
th t, lãi gi " trong n n kinh t . G n th tr

ng trong n

c v i th tr

ng th gi i là

đòi h i khách quan đ cho n n s n xu t hàng hóa phát tri n m nh. S c mua trong
n

c và s c mua ngoài n

c b sung cho nhau t o thành m t s c mua l n và th

ng

xuyên phát tri n, đó chính là đi u ki n quan tr ng đ thúc đ y kinh t hàng hóa
n

c ta phát tri n không ng ng.
T

i h i VII và đ c bi t là t

r ng th tr

ng trong n

i h i VIII tr đi

c, th c hi n quan h đa ph

ng ta đã ch tr

ng v i th tr

ng m

ng th gi i trên

nguyên t c b o đ m đôi bên cùng có l i - chính sách này đã t o ra m t s c h p d n
v nđ ut n

c ngoài vào n

c ta và kích thích ngo i th

kh u t ng nhanh có l i cho n n kinh t n

ng phát tri n xu t, nh p

c ta trong nh ng th p k qua.

4. Ch p nh n t do c nh tranh và m r ng liên doanh liên k t gi a các thành
ph n kinh t , gi a trong n c v i ngoài n c
V n d ng sáng t o n i dung quan h hàng - ti n trong "NEP",

ng ta đã quy t

tâm t b mô hình kinh t bao c p s c ng, không phù h p ch có 2 thành ph n kinh
t : Qu c doanh và t p th ; không th tr

ng, không có quan h trao đ i mua bán theo

đúng ngh a, không có c nh tranh và không có liên doanh liên k t kinh t ầ Thay th
b ng n n kinh t th tr

ng đ nh h

ng XHCN v i nhi u thành ph n kinh t tham

gia, s d ng quan h hàng - ti n làm ph
bán s n ph m trên th tr
hàng hóa. Ch tr

ng th c v n đ ng, th c hi n trao đ i mua

ng theo đúng quy lu t giá tr - quy lu t kinh t c a s n xu t

ng này đã đ t đ

c nh ng thành công l n trong s phát tri n kinh

t h n 30 n m qua.
20


Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

V n Công V

C nh tranh là quy lu t v n có c a s n xu t và l u thông hàng hóa - m t đ ng
l c m nh trong kinh t th tr
tr

ng. C nh tranh thúc đ y s n xu t hàng hóa và th

ng phát tri n t th p đ n cao, t đ n đi u đ n phong phú. C m đoán c nh tranh

là th tiêu m t m t đ ng l c m nh c a s n xu t hàng hóa.
Liên doanh liên k t gi a các thành ph n kinh t , gi a kinh t trong n
kinh t ngoài n

cv i

c, là s c n thi t, xu t phát t yêu c u phát tri n s n xu t, m r ng

kinh doanh. Liên doanh liên k t còn nh m m c tiêu nâng cao ti m l c v n, k thu t,

s c m nh trong c nh tranh và kh n ng s n xu t kinh doanh c a t ng đ n v xí
nghi p, các ch th tham gia liên doanh liên k t đ u có l i, làm giàu chính đáng cho
mình, cho t p th thì đ ng th i c ng làm giàu cho xã h i. L i ích toàn dân, t p th
và l i ích cá nhân đ

c k t h p hài hòa v i nhau.

5.
phát tri n m nh m n n kinh t th tr ng đ nh h ng XHCN ph i d a
vào phát huy n i l c là chính, đ ng th i k t h p v i s d ng có hi u qu các
ngu n ngo i l c
T túc, t c

ng, t ch v n là truy n th ng c a dân t c ta trong 4 ngàn n m

l ch s xây d ng và b o v đ t n
hi n nay và l c l
thu c vào n

c. Trong tình hình chính tr th gi i ph c t p nh

ng s n xu t ngày càng có xu h

ng qu c t hóa, đ không b l

c ngoài v n đ phát huy, khai thác s d ng có hi u qu m i ngu n n i

l c đ phát tri n kinh t là đi u c c k quan tr ng, ph i xem đó là v n đ chi n l
tr

c

c m t c ng nh lâu dài. Tuy nhiên vi c thu hút và s d ng có hi u qu các ngu n

ngo i l c c ng không kém ph n quan tr ng đ t o đi u ki n cho n
m nh, s m đu i k p các n

c ta có thêm s c

c tiên ti n trên th gi i. Song dù quan tr ng đ n đâu thì

ngo i l c không th thay th đ

c n i l c.

6. Xây d ng chính sách tài chính qu c gia phù h p v i n n kinh t th tr
đ nh h ng XHCN
T c ch ngân sách bao c p

ng và Nhà n

c ta đã ch tr

ng

ng nhanh chóng

ph i chuy n sang xây d ng chính sách tài chính qu c gia phù h p v i kinh t th
tr

ng. Tr

c h t là thay đ i c ch ho t đ ng c a h th ng ngân hàng, tách các

ngân hàng ph c v s n xu t và kinh doanh, tín d ng thành h th ng ngân hàng ho t
21


Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

V n Công V

đ ng theo c ch kinh doanh và th c hi n h ch toán kinh t . Ngân hàng ph c v nhu
c u v n cho các xí nghi p s n xu t kinh doanh ph i tuân theo quy lu t c a quan h
hàng - ti n. Vay v n kinh doanh ph i tr lãi theo quy đ nh; kinh doanh mà không đ
đ tr lãi thì ngân hàng c t vi c cung c p v n cho xí nghi p kinh doanh; vay quá đ nh
m c ho c quá h n ch a tr đ
n

c thì ph i ch u lãi su t caoầ Thành l p kho b c Nhà

c không làm ch c n ng kinh doanh ti n t ch có ch c n ng qu n lý các qu ngân

sách: qu d tr tài chính c a Nhà n
T ng b

c, qu ngo i t t p trung c a Nhà n

c th c hi n lu t ngân sách b o đ m ngân sách Nhà n

m t công c m nh đ Nhà n

c qu n lý n n kinh t .

22

cầ

c th t s tr thành


Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

V n Công V

K T LU N
Quan đi m c a Lênin v s d ng quan h hàng hóa ti n t trong th i k quá đ
lên ch ngh a xã h i đã có tác d ng tích c c trong vi c phát tri n kinh t - xã h i
không ch c a n

c Nga và còn c a các n

c đang trong th i k quá đ lên ch ngh a

xã h i, trong đó có Vi t Nam.
Nhìn l i h n ba th p k qua th c hi n đ
bình di n c n
- mà ng

ng l i đ i m i kinh t c a

ng trên

c, n i dung quan h hàng hóa - ti n t (th hi n ch y u trong "NEP")

i kh i x

ng là Lênin, đã đ

sáng t o và s m tr thành ph bi n

c

ng và Nhà n

c ta t ng b

c v n d ng

t t c các l nh v c c a đ i s ng kinh t - xã

h i, nhanh chóng xóa b c ch kinh t c - c ch kinh t bao c p đã l i th i không
còn phù h p. N n kinh t th tr

ng theo đ nh h

ng XHCN, thay th c ch kinh t

bao c p th t s đã là m t c ch kinh t m i có s c s ng đáng tin c y

n

c ta

không ch h n 30 n m qua mà ch c ch n nó v n còn có s c s ng m nh m trong su t
th i k quá đ lên CNXH c a Vi t Nam.

23


Ti u lu n H c thuy t c a Lênin v TKQ lên CNXH

V n Công V

DANH M C TÀI LI U THAM KH O
[1] B Giáo d c và ào t o, Giáo trình Nh ng nguyên lý c b n c a ch ngh a Mác
ậ Lênin, NXB Chính tr qu c gia, Hà N i, 2009.
[2] Vi n Kinh t chính tr , H c vi n chính tr Qu c gia H Chí Minh, Giáo trình H c
thuy t kinh t c a Lênin v ch ngh a t b n đ c quy n và th i k quá đ lên ch ngh a xã
h i.
[3] R.Bê-lô-u-x p, V.Cu-li-c p, A.Ma-la-phê-ép, K.Mi-cun-xki, Iu.Bô-rô-d -đin,
A. ê-ri-a-bin, Quan h hàng hóa ậ ti n t và Quy lu t giá tr d

i ch ngh a xã h i, NXB

S th t, Hà N i, 1988.
[4] Website: />[5] Website: />
24