ảnh hưởng đạo tin lành đời sống tinh thần đồng bào dân tộc thiểu số tây nguyên

Học viện chính trị quốc gia hồ chí minh

Lê hồng phong

ảnh hưởng của đạo tin lành đối với
đời sống tinh thần của đồng bào dân tộc
thiểu số ở tây nguyên hiện nay

luận án tiến sĩ triết học

Hà Nội - 2014


Học viện chính trị quốc gia hồ chí minh

Lê hồng phong

ảnh hưởng của đạo tin lành đối với
đời sống tinh thần của đồng bào dân tộc
thiểu số ở tây nguyên hiện nay

Chuyên ngành: CNDVBC&CNDVLS
Mã số:

62 22 80 05

luận án tiến sĩ triết học

Người hướng dẫn khoa học: GS, TS. Lê hữu nghĩa

Hà Nội - 2014

L I CAM OAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên c u c a
riêng tôi. Các s li u, k t qu nêu trong lu n án là trung
th c. Nh ng k t lu n c a lu n án ch a t ng đ

c công b

trong b t c công trình nào.

Tác gi lu n án

Lê H ng Phong


M CL C
M
Ch

Trang
1

U
ng 1: T NG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U LIÊN QUAN
N
TÀI

6

1.1. Các công trình nghiên c u liên quan đ n đ o Tin lành và đ i s ng tinh
th n c a đ ng bào dân t c thi u s
Tây Nguyên

6

1.2. Các công trình nghiên c u liên quan đ n nh h ng c a đ o Tin lành
đ i v i đ i s ng tinh th n c a đ ng bào dân t c thi u s
Tây Nguyên

16

1.3. Các công trình nghiên c u liên quan đ n quan đi m, gi i pháp phát huy
m t tích c c, h n ch m t tiêu c c trong nh h ng c a đ o Tin lành
đ i v i đ i s ng tinh th n c a đ ng bào dân t c thi u s
Tây Nguyên.

19

Ch

2.1.
2.2.
Ch

ng 2:
O TIN LÀNH TRONG
I S NG TINH TH N C A
NG BÀO
DÂN T C THI U S

TÂY NGUYÊN- M T S V N
LÝ LU N

26

i s ng tinh th n và m t s nhân t nh h ng đ n đ i s ng tinh th n
c a đ ng bào dân t c thi u s
Tây Nguyên

26

o Tin lành

Tây Nguyên

54

ng 3: NH H
NG C A
O TIN LÀNH
I V I
I S NG TINH
TH N C A
NG BÀO DÂN T C THI U S
TÂY NGUYÊN HI N
NAY – TH C TR NG, NGUYÊN NHÂN VÀ XU H
NG NH H
NG

70

3.1. Th c tr ng nh h ng c a đ o Tin lành đ i v i đ i s ng tinh th n c a
đ ng bào dân t c thi u s
Tây Nguyên hi n nay

70

3.2. Nguyên nhân và xu h ng nh h ng c a đ o Tin lành đ i v i đ i
s ng tinh th n c a đ ng bào dân t c thi u s
Tây Nguyên

97

Ch

ng 4: QUAN I M VÀ M T S GI I PHÁP C B N NH M PHÁT HUY
NH NG NH H
NG TÍCH C C, H N CH NH NG NH H
NG
TIÊU C C C A
O TIN LÀNH
IV I
I S NG TINH TH N C A
NG BÀO DÂN T C THI U S
TÂY NGUYÊN HI N NAY

121

4.1. Quan đi m c b n nh m phát huy nh ng nh h ng tích c c, h n ch
nh ng nh h ng tiêu c c c a đ o Tin lành đ i v i đ i s ng tinh th n

c a đ ng bào dân t c thi u s
Tây Nguyên hi n nay

121

4.2. M t s gi i pháp c b n nh m phát huy nh ng nh h ng tích c c và
h n ch nh ng nh h ng tiêu c c c a đ o Tin lành đ i v i đ i s ng
tinh th n c a đ ng bào dân t c thi u s
Tây Nguyên hi n nay
K T LU N

127
151

DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH KHOA H C C A TÁC GI

154

DANH M C TÀI LI U THAM KH O

155

PH L C

167


1

M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
Tôn giáo là m t hi n t

ng xã h i đ c bi t, ra đ i trong nh ng đi u ki n

l ch s nh t đ nh. Trong quá trình phát tri n, tôn giáo luôn có nh h

ng khá

sâu s c đ n các l nh v c c a đ i s ng xã h i nh : kinh t , chính tr , xã h i,
v n hóa, đ o đ c, l i s ng… Vi t Nam là m t đ t n

c có truy n th ng v n

hóa lâu đ i và là m t qu c gia có nhi u tôn giáo, s l

ng ng

i theo đ o khá

đông. Theo s li u th ng kê c a Ban Tôn giáo Chính ph n m 2011, n

c ta

có h n 25 tri u tín đ , chi m h n ¼ dân s . H n n a, tôn giáo c ng đang là
m t v n đ ph c t p và h t s c nh y c m liên quan đ n chính sách đ i n i,
đ i ngo i c a

ng và Nhà n

c. Do v y, vi c th c hi n chính sách tôn giáo

là v n đ quan tr ng không nh ng nh h

ng tr c ti p đ n nhu c u tinh th n

c a m t b ph n nhân dân mà còn tác đ ng không nh t i tình hình chính tr ,
kinh t - xã h i c a đ t n

c.

Tây Nguyên (bao g m 5 t nh Kon Tum, Gia Lai,
Lâm

k L k,

k Nông và

ng) có v trí đ a lý, chính tr , kinh t và an ninh – qu c phòng h t s c

quan tr ng, là đ a bàn chi n l

c v qu c phòng - an ninh không ch đ i v i

khu v c mà còn đ i v i c n

c. Bên c nh đó, Tây Nguyên c ng là n i có

nhi u di n bi n ph c t p v dân t c và tôn giáo. Vì v y, qua các giai đo n
cách m ng, bên c nh vi c gi i quy t các v n đ v chính sách kinh t - xã h i,
ng và Nhà n

c ta luôn xác đ nh công tác tôn giáo là v n đ có t m quan

tr ng đ c bi t. Nh v y, nh ng n m qua kinh t - xã h i Tây Nguyên đã có
nhi u kh i s c, đ i s ng v t ch t và tinh th n c a đ ng bào các dân t c Tây
Nguyên đ

c nâng lên, góp ph n quan tr ng vào s nghi p xây d ng và b o

v T qu c.
Tuy nhiên, trong th i gian qua do nhi u nguyên nhân khác nhau, đ o Tin
lành

Tây Nguyên phát tri n nhanh và nh h

ng đ n nhi u l nh v c c a đ i

s ng v t ch t và tinh th n c a đ ng bào dân t c thi u s

Tây Nguyên. Bên


2
c nh nh ng m t tích c c và ho t đ ng tôn giáo bình th
pháp lu t, tình hình đ o Tin lành

ng, n đ nh, tuân th

Tây Nguyên di n bi n r t ph c t p. L i

d ng nh ng khó kh n v đ i s ng, đ c đi m tâm lý, phong t c t p quán c a
đ ng bào dân t c thi u s và nh ng thi u sót trong quá trình th c hi n chính
sách dân t c, tôn giáo c a
c

ng và Nhà n

c ta, các th l c thù đ ch đã t ng

ng ho t đ ng tuyên truy n, l a ph nh, phát tri n đ o trái phép, kích đ ng

t t

ng ly khai, lôi kéo ng

iv

t biên trái phép; l i d ng vi c phát tri n

“Tin lành êga” đ lôi kéo chia r tôn giáo này v i tôn giáo khác, gi a ng
có tôn giáo và không tôn giáo, tách Tin lành c a ng

i

i Kinh ra kh i Tin lành

c a đ ng bào dân t c thi u s ; đ c bi t âm m u chia r đ ng bào tôn giáo v i
ng, Nhà n

c nh m phá ho i kh i đ i đoàn k t dân t c, đi n hình là các v

b o lo n mang tính ch t chính tr vào tháng 2 n m 2001 và tháng 4 n m 2004.
bên ngoài, các ph n t ph n đ ng, c c đoan vu cáo

ng và Nhà n

c ta

đàn áp dân t c thi u s , tôn giáo, vi ph m dân ch , nhân quy n ch ng phá ta
gây m t n đ nh chính tr xã h i, làm nh h
tinh th n c a đ ng bào dân t c thi u s

ng x u đ n s n xu t, đ i s ng

Tây Nguyên.

Trong khi đó, vi c gi i quy t m t s v n đ c a đ o Tin lành theo ch
tr

ng c a

ng

m t s n i còn h n ch trên nhi u m t, v n còn có nh n

th c, quan đi m và cách gi i quy t ch a th t s th ng nh t. i u đó d n đ n

m t b ph n không nh đ ng bào dân t c thi u s ch a hi u đúng đ n v
chính sách dân t c, tôn giáo c a
m t

ng và Nhà n

Tây Nguyên có nhi u ph c t p, nh h

tri n kinh t - xã h i, b o đ m an ninh tr t t
chính tr c a c n

c, làm cho tình hình các

ng không nh đ n vi c phát
Tây Nguyên, và n đ nh

c. Bên c nh đó, do yêu c u ph i xây d ng đ i s ng v n

hóa tinh th n phong phú, lành m nh làm c s , đ ng l c đ phát tri n kinh t
- xã h i; t ng c
dân t c thi u s

ng, c ng c tính th ng nh t trong đa d ng

vùng đ ng bào

Tây Nguyên; ch ng l i nh ng tiêu c c trong quá trình h i

nh p và giao l u v n hóa hi n nay có ý ngh a h t s c quan tr ng.

3
Trong b i c nh đó, vi c t p trung nghiên c u đ o Tin lành, nh t là
nghiên c u nh h

ng c a đ o Tin lành đ i v i đ i s ng tinh th n c a đ ng

bào dân t c thi u s
nh h

Tây Nguyên hi n nay nh m tìm ra gi i pháp kh c ph c

ng tiêu c c và phát huy nh ng nh h

ng tích c c là v n đ có ý

ngh a lý lu n và th c ti n c p thi t.
V i nh ng lý do trên, nghiên c u sinh ch n v n đ “ nh h

ng c a đ o

Tin lành đ i v i đ i s ng tinh th n c a đ ng bào dân t c thi u s

Tây

Nguyên hi n nay” làm đ tài nghiên c u lu n án Ti n s Tri t h c c a mình.
2. M c đích và nhi m v nghiên c u
2.1. M c đích
Trên c s phân tích th c tr ng, nguyên nhân và xu h

ng nh h

ng

c a đ o Tin lành đ i v i đ i s ng tinh th n c a đ ng bào dân t c thi u s
Tây Nguyên, lu n án đ xu t m t s quan đi m và gi i pháp c b n nh m
phát huy nh ng nh h

ng tích c c và h n ch nh ng nh h

ng tiêu c c c a

đ o Tin lành đ i v i đ i s ng tinh th n c a đ ng bào dân t c thi u s

Tây

Nguyên hi n nay.
2.2. Nhi m v
- Làm rõ khái ni m đ i s ng tinh th n và nh ng đ c tr ng đ i s ng tinh
th n c a đ ng bào dân t c thi u s

Tây Nguyên.

- Trình bày khái quát v đ o Tin lành, v quá trình du nh p, phát tri n
c a đ o Tin lành

Tây Nguyên.

- Làm rõ th c tr ng nh h
t ng nh h

ng tích c c, tiêu c c và nguyên nhân gia

ng tiêu c c c a đ o Tin lành đ i v i đ i s ng tinh th n c a đ ng

bào dân t c thi u s
- D báo xu h

Tây Nguyên hi n nay.
ng nh h

nh m phát huy nh ng nh h

ng và đ xu t m t s quan đi m, gi i pháp
ng tích c c và h n ch nh ng nh h

ng tiêu

c c c a đ o Tin lành đ i v i đ i s ng tinh th n c a đ ng bào dân t c thi u s
Tây Nguyên trong b i c nh hi n nay.


4
it

3.

ng và ph m vi nghiên c u c a lu n án

- Lu n án t p trung nghiên c u đ o Tin lành

Tây Nguyên, nh h

c a nó đ i v i đ i s ng tinh th n c a đ ng bào dân t c thi u s
nh : t t

ng

Tây Nguyên

ng chính tr ; đ o đ c, l i s ng; v n hóa truy n th ng; tín ng

ng

truy n th ng.
- Ph m vi nghiên c u: Các t nh Tây Nguyên (Kon Tum, Gia Lai,
L k,

k Nông, Lâm

k

ng) trong th i k đ i m i.

4. C s lý lu n và ph

ng pháp nghiên c u

4.1. C s lý lu n và th c ti n
- Lu n án d a trên c s lý lu n c a ch ngh a Mác - Lênin, t t

Chí Minh, các v n ki n c a
giáo, đ

ng và Nhà n

c ta v chính sách dân t c, tôn

ng l i v n hóa và phát tri n kinh t - xã h i vùng Tây Nguyên.

- Lu n án d a vào các v n ki n c a các đ i h i
Trung

ng H

ng, các ngh quy t c a

ng, các tài li u c a các c p y đ ng và chính quy n các t nh Tây

Nguyên hi n nay có liên quan đ n đ tài.
- C s th c ti n là tình hình kinh t - xã h i, đ i s ng tinh th n c a đ ng
bào dân t c thi u s
4.2. Ph

Tây Nguyên hi n nay.

ng pháp nghiên c u

Lu n án s

d ng ph

ng pháp lu n c a ch

ch ng và ch ngh a duy v t l ch s ; các ph
tích và t ng h p; lôgíc và l ch s ; so sánh; ph

ngh a duy v t bi n

ng pháp c th nh : phân
ng pháp đi u tra xã h i

h c, kh o sát th c ti n… ngoài ra, lu n án còn s d ng k t qu nghiên
c u đi u tra xã h i h c c a các công trình đã công b

n

c ta có liên

quan đ n đ tài.
5. óng góp m i c a lu n án
- Làm rõ th c tr ng nh ng nh h
nguyên nhân nh h

ng tích c c, tiêu c c và nh ng

ng tiêu c c c a đ o Tin lành đ i v i đ i s ng tinh th n

c a đ ng bào dân t c thi u s

Tây Nguyên hi n nay.

5
- D báo xu h

ng nh h

b n nh m phát huy nh h

ng và đ xu t m t s quan đi m, gi i pháp c

ng tích c c và h n ch nh ng nh h

ng tiêu c c

c a đ o Tin lành đ i v i đ i s ng tinh th n c a đ ng bào dân t c thi u s
Tây Nguyên trong b i c nh hi n nay.
6. Ý ngh a lý lu n và th c ti n c a lu n án
- Lu n án có th dùng làm tài li u tham kh o cho các c quan
Nhà n
n

c trong vi c xây d ng ch tr

c ta nói chung và

ng và

ng, chính sách v dân t c, tôn giáo

các t nh Tây Nguyên nói riêng.

- Lu n án có th làm tài li u tham kh o cho nghiên c u và gi ng d y
trong các tr

ng chính tr t nh và H c vi n chính tr qu c gia H Chí Minh

các khu v c.
7. K t c u c a lu n án
Ngoài ph n m đ u, k t lu n, danh m c các công trình khoa h c đ

c

công b có liên quan đ n lu n án và danh m c tài li u tham kh o, n i dung
c a lu n án g m 4 ch

ng, 9 ti t.


6
Ch

ng 1

T NG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U
LIÊN QUAN

N

TÀI

1.1. Các công trình nghiên c u liên quan đ n đ o Tin lành và đ i
s ng tinh th n c a đ ng bào dân t c thi u s

Tây Nguyên

1.1.1. Các công trình nghiên c u liên quan đ n đ o Tin lành
Tác gi Nguy n Xuân Hùng v i bài vi t "V Ngu n g c và s xu t hi n
tên g i đ o Tin lành t i Vi t Nam"[102 ] cho r ng, ch đ n n m 1911, khi các
giáo s c a H i Liên hi p C

c và Truy n giáo (CMA) l p tr s truy n

giáo thì vi c truy n đ o Tin lành cho ng

i Vi t Nam m i đ

đ n đ u nh ng n m 30 tên g i đ o Tin lành đ

c b t đ u và

c ph bi n và tr thành tên

g i ph thông. Ngày nay, tên g i đ o Tin lành tr thành tên riêng ph bi n t i
Vi t Nam.
Nghiên c u v đ o Tin lành

Vi t Nam nói chung và Tây Nguyên nói

riêng, tác gi Nguy n Thanh Xuân ch biên hai cu n sách “B

đ o Tin lành trên th gi i và

Vi t Nam” [130] và “

c đ u tìm hi u

o Tin lành

Vi t

Nam” [11]. Tác gi đã khái quát v quá trình ra đ i và phát tri n c a đ o Tin
lành trên th gi i; các giáo lý, lu t l , các l nghi, t ch c giáo h i, s gi ng
và khác nhau gi a Tin lành và Công giáo. Trên c s đó tác gi đã trình bày
quá trình du nh p, phát tri n đ o Tin lành

Vi t Nam.

ây là nh ng cu n

sách tham kh o có giá tr , giúp cho nghiên c u sinh có cái nhìn đ y đ h n v
đ o Tin lành và quá trình du nh p, phát tri n đ o Tin lành
chung,

n

c ta nói

Tây Nguyên nói riêng.

Bài vi t “Vài nh n bi t v Tin lành M ” c a tác gi

[66] cho r ng, tôn giáo có v trí l n trong đ i s ng n
th c hi n chính sách bành tr

ng, ng

Quang H ng

c M . H n n a, khi

i M đã s d ng v khí tôn giáo

không ch nh là m t “kinh nghi m” c a các th l c th c dân x a kia, mà h n
th , nó còn vì, tôn giáo là m t “c n tính” c a h . Trên c s làm rõ đ c đi m


7
tôn giáo liên quan đ n s hình thành c ng đ ng Tin lành M , tác gi đã đi sâu
làm rõ m t s đ c tr ng c a Tin lành M và đ a ra b n nh n xét v Tin lành
M . Nh ng nghiên c u c a tác gi là nh ng t li u quý cho quá trình nghiên
c u s du nh p và nh h

ng c a đ o Tin lành đ i v i n

c ta nói chung,

Tây Nguyên nói riêng.
Cu n sách “L ch s đ o Tin lành” c a tác gi Jean Bau Bérot [71] đã đ
c p đ n v v n đ c i cách tôn giáo

châu Âu th k XVI và cùng v i nó là

s ra đ i đ o Tin lành. Bu i đ u hình thành, nó là m t “tôn giáo ph n kháng”,
ph n đ i m t s t c l , truy n th ng ho c c u trúc c a nhà th Công giáo La
Mã. Do b đàn áp d d i, nhi u tín đ Tin lành ph i di c sang châu M , l p
nên nhi u giáo phái khác nhau. Trên c s đó tác gi đã trình bày tính hi n đ i
và th c tr ng đ o Tin lành đ

ng th i. L ch s đ o Tin lành cho th y rõ tính

ch t ph c t p, không ng ng c i cách, hi n đ i hóa và đa giáo phái c a nó.
Tìm hi u l ch s

y giúp chúng ta lý gi i rõ h n m t s hi n t

ng th c t

đang di n ra hi n nay c a đ o Tin lành.
Cu n sách "N n đ o đ c Tin lành và tinh th n c a ch ngh a t b n" tác
gi Max Weber (Bùi V n Nam S n, Nguy n Ngh , Nguy n Tùng, Tr n H u
Quang d ch) [80].

ây là công trình nghiên c u công phu, trong đó tác gi đi

tìm ngu n g c c a s ra đ i và phát tri n c a ch ngh a t b n c n đ i, b ng
cách kh o sát quan ni m đ o đ c và đ ng c

ng x c a các cá nhân thu c

các giáo phái Tin lành, phác h a m t cái khung ph
hi u nh ng đ ng l c v n hóa - tinh th n v n luôn đ

ng pháp lu n nh m tìm
c chi ph i, thúc đ y,

ho c c n tr quá trình bi n đ i kinh t - xã h i. T nh ng v n đ nghiên c u,
tác gi cho r ng n n đ o đ c Tin lành có m i liên h v i tinh th n c a ch
ngh a t b n và t o ra đ ng l c tinh th n c n thi t và thu n l i cho s phát
tri n ch ngh a t b n
Mã Phúc Thanh T

châu Âu.
i trong bài “Vài nét t

ng đ ng trong đ o đ c Tin

lành và đ o đ c truy n th ng” [121], trên c s trình bày t ng quan v đ o


8
Tin lành, đã đi sâu lu n gi i làm rõ s t

ng đ ng gi a đ o đ c Tin lành

v i đ o đ c truy n th ng trên c s lý gi i nh ng đ c tr ng v n hóa, giá tr
nhân v n t

ng đ ng gi a các n n v n hóa đ h

ng t i s hòa đ ng và

h i nh p.
Bài vi t "M i quan h gi a Nhà n

c Vi t Nam v i các t ch c Tin

lành hi n nay" c a tác gi Nguy n H ng D

ng [34], trên c s phân tích

tính đ c thù v l ch s truy n giáo phát tri n đ o Tin lành và đ c thù v s
đa d ng t ch c đ o Tin lành
n

Vi t Nam, đã làm rõ m i quan h gi a Nhà

c Vi t Nam v i các t ch c đ o Tin lành, m i quan h này đ

hi n qua đ

ng l i, chính sách c a

c th

ng và Nhà n

c ta v i đ o Tin lành.

Theo tác gi , v i nguyên t c tôn tr ng t do tín ng

ng tôn giáo c a nhân

dân, đ c bi t là nh ng quy đ nh t i Pháp l nh Tín ng
th 01 c a Th t

ng Tôn giáo và Ch

ng Chính ph v m t s công tác đ i v i đ o Tin lành

mà tr ng tâm là vi c công nh n t ch c H i Thánh Tin lành thì quan h
gi a Nhà n

c Vi t Nam v i các h phái Tin lành vì v y đ

m t cách c b n. Giáo s , tín đ đ o Tin lành tin t
chính sách tôn giáo c a
đ

ng h

ng và Nhà n

c c i thi n

ng vào đ

ng l i,

c Vi t Nam, tích c c th c hi n

ng hành đ o: S ng Phúc Âm ph ng s Thiên Chúa, ph c v T

qu c và Dân t c.
Cu n sách “Quan đi m, đ
đ tôn giáo
trong ch

ng l i c a

ng v tôn giáo và nh ng v n

Vi t Nam hi n nay” c a tác gi Nguy n H ng D

ng [35],

ng IV, ph n II, nh ng v n đ công nh n các t ch c Tin lành;

trên c s đ a ra hai đ c thù quan tr ng quy đ nh v n đ công nh n các t
ch c Tin lành
Tin lành

Vi t Nam là đ c thù v l ch s truy n giáo phát tri n đ o

Vi t Nam và đ c thù v s đa d ng t ch c Tin lành

tác gi đã trình bày đ

ng l i, chính sách c a

ng và Nhà n

Vi t Nam;
c ta v v n

đ công nh n các t ch c Tin lành t i Vi t Nam và nh ng k t qu đ t đ
trong th i gian qua.

c


9
1.1.2. Các công trình nghiên c u liên quan đ n đ i s ng tinh th n c a
đ ng bào dân t c thi u s

Tây Nguyên

Cu n sách "N p s ng - Phong t c Tây Nguyên" [26].

ây là t p K y u

h i th o khoa h c c a B V n hóa - Thông tin t ch c tháng 5 n m 1994.
Các nhà khoa h c cho r ng, Tây Nguyên là mi n đ t chi n l

c quan tr ng,

là vùng có kho tàng v n hóa dân gian truy n th ng phong phú đa d ng, đa
s c và h t s c đ c đáo. Trong các l h i, phong t c t p quán c a đ ng bào
ch a đ ng bao cái hay, lòng nhân ái, tính nhân v n, khi u th m m , kh
n ng di n đ t tình c m tinh t ... song đang b mai m t đi m t cách nhanh
chóng. Nguyên nhân do s th p kém c a đ i s ng kinh t và trình đ dân trí;
cách c x c a chúng ta không thích h p v i v n v n hóa c truy n; s xâm

nh p nhanh chóng c a đ o Tin lành

vùng đ ng bào các dân t c thi u s

Tây Nguyên... Trên c s đánh giá th c tr ng n p s ng, phong t c Tây
Nguyên, nh ng cái c n khai thác, phát huy; nh ng h t c, l c h u c n ng n
ch n, lo i b , các tác gi đã đ a ra nh ng ki n ngh nh m gìn gi và phát
huy nh ng phong t c, t p quán t t đ p c a đ ng bào các dân t c thi u s
Tây Nguyên. Nh : bài vi t "Hãy c u l y nh ng dòng v n hóa c a các dân
t c ít ng

i" c a tác gi Hoàng Qu c H i; "Nh ng phong t c t p quán nên

gi và nên b

Tây Nguyên" c a tác gi Hoàng Bích Nga; "Vài suy ngh v

n p s ng và phong t c t p quán c a đ ng bào Tây Nguyên" c a tác gi Linh
Nga Niêk

am... Cu n sách là tài li u tham kh o có giá tr cho các nhà khoa

h c, các nhà ho ch đ nh chính sách và các nhà qu n lý nh m tìm ra các gi i
pháp có tính đ ng b cho vùng đ t có nh ng đ c thù nh Tây Nguyên.

ng

th i, công trình c ng là c s đ nghiên c u sinh đ a ra nh ng gi i pháp
phát huy nh ng m t tích c c, kh c ph c nh ng h n ch đ i s ng tinh th n
c a đ ng bào dân t c thi u s

Tây Nguyên.

Cu n sách “M t s nét đ c tr ng c a Phong t c các dân t c Tây
Nguyên” do Lâm Tâm - Linh Nga Niêk

am ch biên [104], đã kh c h a

nh ng nét đ c tr ng c a Tây Nguyên trên các l nh v c c a đ i s ng xã h i


10
nh : t ch c xã h i, tôn giáo tín ng

ng, hôn nhân và v l h i. ây là nh ng

tài li u quý giúp nghiên c u sinh hi u đ

c nh ng nét đ c tr ng v phong t c

các dân t c Tây Nguyên, đ có c n c khi nghiên c u đ xu t các gi i pháp
xây d ng đ i s ng tinh th n

Tây Nguyên hi n nay.

Cu n sách "V n hóa c truy n Tây Nguyên" c a tác gi L u Hùng [65]
đã gi i thi u nh ng nét đ c s c v v n hóa c truy n c a Tây Nguyên nh :
v n hóa v t ch t (g m sinh ho t kinh t - s n xu t; t p quán n, hút; nhà c a
và hình th c c trú; công c , d ng c , v khí), v n hóa xã h i (g m các quan
h h hàng thân thu c; làng; truy n th ng s h u; phong t c trong chu k đ i

ng

i), v n hóa tinh th n (g m tín ng

ng - tôn giáo; v n h c dân gian; ca

múa nh c dân gian và ngh thu t t o hình trang trí dân gian). Qua tác ph m
này tác gi đã cho th y m i quan h bi n ch ng và vai trò quy t đ nh c a t n
t i xã h i đ i v i ý th c xã h i; c a đ i s ng v t ch t đ i v i đ i s ng tinh
th n c a đ ng bào dân t c thi u s Tây Nguyên. ây là cu n sách tham kh o
có giá tr , giúp nghiên c u sinh có cái nhìn đ y đ h n v đ i s ng tinh th n
c a đ ng bào dân t c thi u s
h

Tây Nguyên, trên c s đó làm rõ s

nh

ng c a đ o Tin lành đ i v i đ i s ng tinh th n c a đ ng bào dân t c thi u

s Tây Nguyên.
Cu n sách “Gi gìn và phát huy các giá tr v n hóa Tây Nguyên” do
Nguy n H ng S n và Tr

ng Minh D c ch biên [60] là công trình c a t p

th tác gi nghiên c u và gi ng d y

H c vi n Chính tr - Hành chính Khu

v c III, H c vi n Chính tr - Hành chính qu c gia H Chí Minh. N i dung
cu n sách đ c p đ n c s hình thành các giá tr v n hóa Tây Nguyên và nh
h

ng c a nó đ n quá trình phát tri n kinh t - xã h i hi n nay nh : nh

h

ng đ n s phát tri n kinh t ; gi i quy t các v n đ xã h i,

tr

n đ nh chính

Tây Nguyên... trên c s đó các tác gi đ a ra các gi i pháp ch y u gi

gìn và nâng cao giá tr v n hóa, t o đ ng l c cho s phát tri n kinh t - xã h i
Tây Nguyên trong quá trình công nghi p hóa, hi n đ i hóa hi n nay. Cu n
sách là t li u quý đ tham kh o, đ a ra các gi i pháp nh m gi gìn và phát


11
huy các giá tr v n hóa Tây Nguyên hi n nay.
c p đ n đ i s ng v n hóa

Tây Nguyên, tác gi Ngô

c Th nh đã

có m t lo t các công trình nghiên c u nh : "B o t n và phát huy v n hóa

truy n th ng c a các t c ng

i

Tây Nguyên"; "Buôn làng, lu t t c và v n

đ qu n lý c ng đ ng c a các t c ng

i

Tây Nguyên hi n nay"; "M t s đ c

tr ng trang ph c Tây Nguyên"; " nh h

ng s n xu t và phân công lao đ ng

trong các dân t c t i ch

Tây Nguyên"[110]; "M t s v n đ v b o t n và

phát huy v n hóa truy n th ng Tây Nguyên"[109]. Nh ng công trình nghiên
c u c a tác gi t p trung đi sâu làm rõ v n hóa truy n th ng c a đ ng bào các
dân t c thi u s

Tây Nguyên, các khuynh h

ng bi n đ i và đ a ra m t s

gi i pháp trong vi c b o t n và phát huy v n hóa truy n th ng c a các t c
ng

i

Tây Nguyên. Nh ng phân tích, nh n đ nh, đánh giá c a tác gi v a

c th , v a t ng quát s là nh ng tài li u tham kh o có giá tr cho các nhà
qu n lý, các nhà ho ch đ nh chính sách phát tri n Tây Nguyên.
Bài tham lu n "M t, còn c a v n hóa dân gian Tây Nguyên; v n đ b i
d

ng đ i ng cán b v n hóa và tác gi ng

Niêk

am, đ

c trình bày t i

ih i

i dân t c" c a tác gi Linh Nga

i bi u toàn qu c l n th II H i V n

h c - Ngh thu t các dân t c thi u s Vi t Nam n m 1997[63]. Theo tác gi ,
v n hóa dân t c Tây Nguyên đang ngày càng m t d n, b i xu h
hóa buôn làng, ý th c c a con ng

ng đô th

i có l i khi đã không có s giáo d c

truy n th ng m t cách đ y đ . Trên c s đó, tác gi đã đ c p đ n vi c xem
xét cái gì nên gi ? cái gì nên b ? i u đó c n ph i có m t đ i ng cán b v n
hóa ng

i dân t c t i ch , có tri th c. Tham lu n là tài li u tham kh o t t đ

góp ph n nghiên c u v th c tr ng đ i s ng tinh th n c a đ ng bào dân t c
thi u s

Tây Nguyên hi n nay.

Cu n sách "Gi gìn và phát huy tài s n v n hoá các dân t c

Tây B c

và Tây Nguyên" c a H i V n ngh dân gian Vi t Nam[64] là cu n sách t p
h p nh ng bài vi t c a các nhà khoa h c am hi u v v n hóa các dân t c Tây
B c và Tây Nguyên thu c hai H i th o khoa h c c a H i V n ngh dân gian


12
Vi t Nam ph i h p v i
tin Th thao

y ban nhân dân t nh S n La và S V n hóa Thông

k L k t ch c n m 1994 và 1995. Công trình đã làm n i b t

tính phong phú, đ c đáo c a v n hóa c truy n các dân t c Tây Nguyên nh :
ngôn ng , ngh thu t, ki n trúc, phong t c t p quán, tín ng

ng, trang ph c...

nhi u bài vi t đã kh ng đ nh, v n hóa các dân t c Tây Nguyên có tác d ng to
l n đ i v i đ i s ng nhân dân Tây Nguyên x a và nay. Trong nh ng n m
qua, m c dù đã đ

c s u t m, phát huy nh ng do đi u ki n xã h i và nh n

th c ch a đúng đ n đ i v i v n hóa dân t c nên đang có nguy c mai m t và
pha t p làm m t đi tính nguyên s c a nó. Trong bài tham lu n "Hãy b o v
b n s c v n hóa t t đ p các dân t c ng
nay"[64], tác gi

i Tây Nguyên trong đ i s ng hi n

ng Nghiêm V n đã kh ng đ nh, nhân lo i nh n ra v n hóa

dân t c m i là đ ng l c c a phát tri n. B o v b n s c v n hóa Tây Nguyên
chính là b o v con ng

i Tây Nguyên, và đ ng th i là b o v b n s c v n

hóa c a c dân toàn khu v c trong đó có c các t c ng

i trong qu c gia, dân

t c Vi t Nam. B o v b n s c v n hóa Tây Nguyên không có ngh a là ch i t

s du nh p y u t v n hóa nhân lo i, mà ng

c l i cùng v i vi c nâng cao dân

trí, vi c trau d i v n hóa c a b n thân, th y đúng và t hào v v n hóa c a
chính mình, m i là con đ

ng ch c ch n nh t đ ti p thu khoa h c và công

ngh , phát tri n kinh t , nâng cao m c s ng ng

i dân.

Trong bài "Gi

gìn và phát huy b n s c v n hoá các dân t c Tây

Nguyên", c a tác gi

Tô Ng c Thanh [64] cho r ng: v n đ gi gìn và phát

huy di s n v n hóa dân t c đang là m i quan tâm c a toàn th gi i. N n v n
hóa các dân t c Tây Nguyên r t phong phú, đ c đáo, đ m đà b n s c dân t c.
Tác gi c ng nh n m nh, c n ph i th ng th n nói r ng, vi c làm c a chúng ta
ch a th t hi u th u đáo nh ng giá tr c a v n di s n đó; chúng ta ch a hi u
cái giá tr c n c t, xu t phát t v tr quan, th gi i quan, nhân sinh quan c a
đ ng bào, mà t đó h sáng t o ra toàn b các s n ph m và giá tr v n hóa.
M t s s bài vi t khác l i đi sâu vào các l nh v c nh : âm nh c, c ng chiêng,
l h i... c a các dân t c Tây Nguyên. Trên c s đó các tác gi đã đ a ra

13
nh ng vi c c n làm ngay trong nh ng n m t i và đ xu t nh ng gi i pháp
nh m gìn gi và phát huy b n s c v n hoá các dân t c Tây Nguyên hi n nay.
ây là cu n sách tham kh o có giá tr , giúp cho nghiên c u sinh có cái nhìn
đ y đ h n v v n đ gi gìn phát huy b n s c v n hóa Tây Nguyên hi n nay.
Cu n sách “V n hóa các dân t c Tây Nguyên - th c tr ng và nh ng v n
đ đ t ra” do Tr n V n Bính ch biên[16], là công trình t p h p bài nghiên
c u c a nhi u tác gi am hi u v Tây Nguyên thu c nhóm
c p Nhà n

tài khoa h c

c KX.05-04 giai đo n 2001 - 2005. Công trình đã phân tích, đánh

giá khách quan và t

ng đ i toàn di n v th c tr ng đ i s ng v n hóa tinh

th n c a đ ng bào các dân t c thi u s Tây Nguyên trong th i k đ i m i;
đ ng th i đã đ a ra nh ng d báo xu h

ng và đ xu t nh ng gi i pháp ch

y u nh m phát tri n đ i s ng v n hóa tinh th n các dân t c Tây Nguyên d
s tác đ ng c a quá trình công nghi p hóa, hi n đ i hóa đ t n
"V n hóa các t c ng

i

c. Trong bài

i Tây Nguyên thành t u và th c tr ng", tác gi Tô

Ng c Thanh kh ng đ nh[16]: chính nh ng ti n b v

t b c trong kinh t và

xã h i đang đ t ra nh ng thách th c l n cho vi c ti p n i, phát tri n truy n
th ng v n hóa các t c ng
m tb

i Tây Nguyên.

các t c ng

i Tây Nguyên đã có

c nh y v t, nh y xa v i t c đ l n, t o ra nh ng đ t bi n l n lao

trong đ i s ng v n hóa c a các t c ng
m t này là s xu t hi n con ng

i Tây Nguyên. Thay đ i l n nh t v

i Tây Nguyên th i đ i m i. Các hình th c

ho t đ ng v n hóa x a đã m t đi c s xã h i mà t đó và vì đó, chúng đ

c

sinh ra và t n t i. N n v n hóa c truy n đang b th thách trong tình tr ng
c a m t th c th b gi i th vì b m t đi c s kinh t - xã h i v n có c a
mình. Thêm n a, nh ng y u t v n hóa ngo i sinh l i đang tràn ng p đ i s ng
hàng ngày c a đ ng bào. T t c nh ng nhân t đó đang đ t v n hóa c truy n
các t c ng

i Tây Nguyên bên b v c c a s mai m t. Trong bài vi t "Xây

d ng đ i s ng v n hóa tinh th n c a các dân t c thi u s
gi Tr

Tây Nguyên", tác

ng Minh D c[16] c ng đ a ra 4 hi u ng tiêu c c c a đ i s ng v n

hóa tinh th n c a đ ng bào dân t c thi u s

Tây Nguyên. Theo tác gi , s


14
t ng tr

ng khá nhanh v kinh t

Tây Nguyên bên c nh m t tích c c nh ng

c ng t o ra s phân hóa giàu nghèo m t cách sâu s c, vi c m t r ng v i t c
đ nhanh đã phá v c u trúc v n hóa truy n th ng, làm đ t gãy truy n th ng

v n hóa các dân t c thi u s

Tây Nguyên... Nh ng s li u, c li u c a các

tác gi là phong phú và có giá tr . Cu n sách là tài li u tham kh o t t đ
nghiên c u sinh có cái nhìn đ y đ , toàn di n h n v th c tr ng và nh ng v n
đ đ t ra đ i v i v n hóa các dân t c Tây Nguyên.
K y u h i th o khoa h c "Nhà Rông - Nhà Rông v n hóa" do Vi n V n
hóa- Thông tin, T p chí V n hóa - Ngh thu t, S V n hóa Thông tin Kon
Tum t ch c n m 2004[126] đã kh ng đ nh nh ng giá tr c a nhà rông c
truy n, vai trò c a nhà rông trong tâm th c ng

i dân các dân t c thi u s

Tây Nguyên. Các tham lu n đã đi sâu làm rõ nh ng v n đ b c xúc đang đ t
ra t th c ti n khoa h c c a nhà rông, v i t cách là m t thi t ch v n hóa
đ

ng đ i, là di s n v n hóa c ph

ng di n v t th l n ph

ng di n phi v t

th . Kh ng đ nh vi c tu b , s a ch a đ gi gìn thi t ch v n hóa c truy n
này là c n thi t. Công trình m c dù đi sâu nghiên c u v nhà rông nh ng nhà
rông v i t cách là m t thi t ch v n hóa nên có vai trò quan tr ng trong đ i
s ng tinh th n c a đ ng bào các dân t c Tây Nguyên. Nh ng đánh giá, nh n
đ nh c a các nhà nghiên c u là c s khoa h c đ nghiên c u sinh xác đ nh
quan đi m, n i dung và ph

bào dân t c thi u s

ng th c xây d ng đ i s ng tinh th n c a đ ng

Tây Nguyên hi n nay.

Bài vi t “Th bàn v xã h i và gia đình các t c ng
c a tác gi

ng Nghiêm V n[122], trên c s ph

ngh a Mác- Lênin, tác gi cho r ng: xã h i các t c ng
đây là xã h i

i

Tây Nguyên”

ng pháp lu n c a ch
i

Tây Nguyên tr

c

th i k dân ch quân s , thu c m t k nguyên thu , ch a

chuy n hoá thành xã h i có giai c p. Các c dân Tây Nguyên nh t là nh ng
vùng h o lánh còn duy trì khá ch t ch ch đ công h u. M t s t c ng

i

v n còn ch đ m u h , có m t s l i đang chuy n d n sang ch đ ph h .
Nh ng nghiên c u c a tác gi là nh ng t li u quý, cho quá trình nghiên c u


15
đ đ a ra nh ng nguyên nhân nh h

ng c a đ o Tin lành đ i v i đ i s ng

tinh th n c a đ ng bào dân t c thi u s

Tây Nguyên t đó đ a ra nh ng gi i

pháp phát huy nh ng nh h

ng tích c c, kh c ph c nh h

ng tiêu c c c a

đ o Tin lành đ i v i đ i s ng tinh th n c a đ ng bào dân t c thi u s

Tây

Nguyên hi n nay.
Cu n sách "V n hoá, xã h i và con ng

i Tây Nguyên" do Nguy n T n

c ch biên[46] đã mô t và phân tích xã h i truy n th ng Tây Nguyên t :
th ch t con ng

i Tây Nguyên, đ i s ng v t ch t, ph

ng th c s n xu t, t

ch c xã h i, đ i s ng v n hoá, phong t c t p quán, nh ng h th ng công c
s n xu t và t duy... Tác gi đ a ra 6 h ng s giá tr c a v n hoá Tây Nguyên,
4 v n đ đ t ra đ i v i Tây Nguyên, và 8 v n đ c n làm tr

c tiên đ i v i

Tây Nguyên đ đ a Tây Nguyên hòa nh p và phát tri n. Nh ng s li u, c
li u đ a ra c a Tác gi là phong phú và có s c thuy t ph c. Cu n sách là tài
li u có ý ngh a đ nghiên c u sinh đ a ra nh ng gi i pháp phát huy nh ng giá
tr đ i s ng tình th n c a đ ng bào dân t c thi u s

Tây Nguyên.

Báo cáo t ng quan đ tài c p b "Th c tr ng h
giá tr v n hóa tinh th n các dân t c thi u s

Tây Nguyên" do Nguy n Ng c

Hòa làm ch nhi m[57], đã đánh giá th c tr ng h
c a đ ng bào các dân t c thi u s

ng th và sáng t o các

ng th và sáng t o v n hóa

Tây Nguyên trong th i gian qua; phân tích

nh ng thành t u, h n ch và đ a ra nh ng v n đ c p thi t đang đ t ra trong
quá trình nâng cao c h i h

ng th và sáng t o các giá tr v n hóa

Nguyên. Trên c s đó tác gi đã đ a ra nh ng đ nh h
đ xu t 7 gi i pháp nâng cao c h i h
tinh th n các dân t c thi u s

Tây

ng c b n, đ ng th i

ng th và sáng t o các giá tr v n hóa

Tây Nguyên.

Cu n sách "M t s v n đ v v n hóa - xã h i các dân t c thi u s
Tây Nguyên hi n nay" do D

ng Th H

ng,

ình Hãng,

u Tu n Nam

đ ng ch biên[70], đã t p h p nh ng bài vi t c a các nhà khoa h c nghiên
c u v v n hóa - xã h i các dân t c thi u s
là đánh giá t

Tây Nguyên hi n nay, đ c bi t

ng đ i toàn di n v th c tr ng đ i s ng v n hóa tinh th n c a


16
đ ng bào các dân t c thi u s

Tây Nguyên, s chuy n bi n trong v n hóa c

truy n, s tác đ ng c a các y u t v n hóa - xã h i đ i v i s
tri n

n đ nh và phát

Tây Nguyên hi n nay. Trên c s đó các tác gi đã đ xu t các gi i

pháp phát tri n đ i s ng v n hóa - xã h i Tây Nguyên trong quá trình đ y
m nh công nghi p hóa, hi n đ i hóa.
Tác gi

H ng K trong cu n “V n hóa c truy n

Tây Nguyên

trong phát tri n b n v ng” [72], đã trình bày t ng quan nh ng v n đ c b n
v v n hóa, xã h i Tây Nguyên, nh ng giá tr c b n c a v n hóa Tây Nguyên
t i ch và vai trò c a nó đ i v i phát tri n b n v ng. Tác gi cho r ng, tr

c

s bi n đ i nhanh chóng c a cu c s ng hi n đ i, v n hóa Tây Nguyên trong
th i gian t i c n đ

c đ nh h

ng: b o t n, khôi ph c v n hóa truy n th ng,

k t h p gi a truy n th ng v i hi n đ i; giao l u và nh h

ng, h i nh p và

thích ng v n hóa. Trên c s nghiên c u th c tr ng v n hóa c truy n Tây
Nguyên, tác gi đã đ a ra 3 đ xu t, 3 ki n ngh và nh ng gi i pháp nh m b o
t n và phát huy các giá tr v n hóa Tây Nguyên trong phát tri n b n v ng.
ây là cu n sách tham kh o có giá tr , giúp cho nghiên c u sinh có cái nhìn
đ y đ h n v nh ng v n đ c b n c a v n hóa Tây Nguyên, nh ng đ xu t,
ki n ngh và gi i pháp trong cu n sách là nh ng g i ý b ích khi gi i quy t
các v n đ v n hóa xã h i

vùng đ t này.

1.2. Các công trình nghiên c u liên quan đ n nh h
lành đ i v i đ i s ng tinh th n c a đ ng bào dân t c thi u s

ng c a đ o Tin
Tây Nguyên

Bài vi t "Tìm hi u nh ng h qu c a vi c truy n giáo Tin lành đ i v i
v n hóa truy n th ng và tín ng

ng tôn giáo Vi t Nam" c a tác gi Nguy n

Xuân Hùng[102], đ c p đ n s va ch m c a vi c truy n giáo Tin lành đ i
v i các t p t c gia đình, xã h i, tín ng

ng c truy n và các tôn giáo khác t i

Vi t Nam, trên c s đó tác gi đã làm rõ h qu t s va ch m c a vi c
truy n giáo Tin lành, lý gi i nguyên nhân và nh ng tác đ ng tr l i c a v n
hóa truy n th ng dân t c vào c ng đ ng Tin lành Vi t Nam. Theo tác gi , h i
nh p v i v n hóa dân t c, đó không ch là mong mu n c a riêng c ng đ ng


17
Tin lành mà còn là mong mu n chung c a nhi u tín đ các tôn giáo khác t i
Vi t Nam.
Bài vi t “Kitô giáo tr

c buôn làng”, in trong cu n sách M t s v n đ

phát tri n kinh t - xã h i buôn làng các dân t c Tây Nguyên c a tác gi
Quang H ng[115], là k t qu c a cu c h i th o "Lu t t c h

ng

c và nh ng

v n đ phát tri n kinh t - xã h i c a buôn làng các dân t c Tây Nguyên" do
Trung tâm Khoa h c xã h i và Nhân v n qu c gia ph i h p v i UBND t nh
Gia Lai t ch c. Tác gi đã cho r ng, s hi n di n Kitô giáo

Tây Nguyên

luôn là m t nhân t chính tr , xã h i và tôn giáo h t s c ph c t p. Thiên chúa
giáo và Tin lành không ch là v n đ thu n túy tín ng

ng mà còn là v n đ

giành gi t qu n chúng c a các giáo h i v i chính quy n cách m ng

c s .

ây là v n đ có quan h ch t ch đ i v i vi c th c hi n chính sách dân t c,
tôn giáo c a

ng và Nhà n

c ta Tây Nguyên.

Báo cáo t ng quan đ tài c p b "

o Tin lành

Tây Nguyên đ c đi m và

các gi i pháp th c hi n chính sách", do Nguy n V n Nam làm ch nhi m[84],
đã chú tr ng nghiên c u quá trình du nh p, phát tri n và nh ng bi n đ ng c a
đ o Tin lành trên đ a bàn t nh
qu n lý Nhà n

k L k đ t đó đ a ra nh ng ki n ngh v vi c

c đ i v i tôn giáo này. Theo tác gi , đ o Tin lành còn t n t i

lâu dài, do đó không nên có ý đ nh nhanh chóng gi i quy t v n đ Tin lành.
Tuy nhiên c ng không vì th mà không phê phán gay g t nh ng bi u hi n tiêu
c c trong đ o Tin lành, nh ng ý đ mu n bi n đ o Tin lành thành công c c a
các th l c đ qu c và b n ph n đ ng. h

ng ng

i dân vào th c hi n cái

thi n, tránh cái ác, giúp h th y đ o đ c tôn giáo phù h p v i đ o đ c c a xã
h i mà chúng ta đang xây d ng.
Tác gi V D ng trong bài “V n đ đ o Tin lành
nay: nhìn t góc đ c a Tâm lý h c” [32], d

Tây Nguyên hi n

i góc đ Tâm lý h c, tác gi

đã đ a ra b n nguyên nhân d n t i s phát tri n nhanh chóng đ o Tin lành

trong các vùng đ ng bào dân t c thi u s (k c

khu v c phía b c l n Tây

Nguyên) trong th i gian v a qua, đó là: v b n than đ o Tin lành; v nh ng


18
ng

i truy n đ o; v tài li u tuyên truy n; v phía đ ng bào (các tín đ ). Tác

gi kh ng đ nh: đ o Tin lành có liên quan tr c ti p đ n các cu c gây r i
Tây Nguyên v a qua. H u h t nh ng ng

i ch ng đ i chính quy n và tham

gia các cu c gây r i v i nh ng hành vi ch ng đ i quy t li t đ u là tín đ c a
đ o Tin lành. Chính k thù
m t ph

trong và ngoài n

c đã s d ng Tin lành nh

ng ti n đ lôi kéo đ ng bào. Trên c s đó, tác gi đã đánh giá khái

quát nh ng m t tích c c và tiêu c c c a đ o Tin lành

Tây Nguyên hi n

nay. Nh ng nghiên c u c a tác gi là tài li u tham kh o quý, giúp nghiên
c u sinh nghiên c u th c tr ng nh h

ng và các nhân t

nh h

ng c a đ o

Tin lành đ i v i đ i s ng tinh th n c a đ ng bào dân t c thi u s

Tây

Nguyên hi n nay.
Tác gi H T n Sáng v i bài vi t “
đ i v i m t s l nh v c xã h i
đ o Tin lành

o Tin lành và nh h

ng c a nó

Tây Nguyên” [100] cho r ng, trên th c t ,

Tây Nguyên không đ n thu n là v n đ tín ng

ng – tôn giáo,

c ng không hoàn toàn ch là v n đ âm m u l i d ng t do tín ng

ng đ

th c hi n m u đ ch ng phá c a các th l c thù đ ch. Theo tác gi , nghiên
c u gi i quy t v n đ đ o Tin lành

Tây Nguyên c n quán tri t quan đi m

ph c h p mà tr c c n b n là nh n th c và x lý m i quan h gi a tôn giáo và
chính tr trong đ i s ng c a đ ng bào các dân t c thi u s t i ch . Trên c s
đó tác gi đã trình bày s

nh h

ng c a đ o Tin lành t i m t s l nh v c xã

h i Tây Nguyên- phân tích t ph

ng di n quá trình th c hi n chính sách tôn

giáo, dân t c c a

c ta và đ a ra n m gi i pháp đ i v i công

tác đ o Tin lành

ng và Nhà n
Tây Nguyên.

Tác gi Nguy n V n Nam trong bài “ nh h

ng c a đ o Tin lành v i

thi t ch xã h i truy n th ng c a đ ng bào các dân t c thi u s

Tây

Nguyên”[86], trên c s nghiên c u Thi t ch xã h i truy n th ng c a đ ng
bào dân t c thi u s

Tây Nguyên, tác gi đã trình bày s

nh h

ng c a

đ o Tin lành đ i v i thi t ch truy n th ng xã h i nh : s ph c t p v chính
tr v i thi t ch xã h i truy n th ng; s ph c t p v xã h i, t p quán v n


19
hóa; v i tín ng

ng truy n th ng. T đó tác gi đã đ a ra m t s v n đ đ t

ra đ i v i đ o Tin lành

Tây Nguyên trong quá trình th c hi n công tác. Bài

vi t có giá tr tham kh o khi nghiên c u sinh ti n hành nghiên c u s

h

nh

ng c a đ o Tin lành đ i v i đ i s ng tinh th n c a đ ng bào dân t c

thi u s

Tây Nguyên.

Cu n sách “Gi "lý c " hay theo "lý m i"? b n ch t c a nh ng cách
ph n ng khác nhau c a ng

i Hmông

Vi t Nam v i nh h

ng c a đ o

Tin lành” do tác gi Nguy n V n Th ng làm ch biên[106], đã làm rõ b n
ch t c a nh ng cách ph n ng khác nhau c a ng

i Hmông v i nh h

c a đ o Tin lành, hay nói cách khác tác gi đã làm rõ s
Tin lành đ i v i ng

i Hmông

n

nh h

ng

ng c a đ o

c ta, t đó tác gi đã đ a ra nh ng ki n

ngh , gi i pháp cho vi c gi i quy t và qu n lý v n đ c i đ o theo đ o Tin
lành c a ng
Tác gi

i Hmông.
Quang H ng v i bài vi t "M t s v n đ v Tin lành

Tây

Nguyên"[69], trên c s phác h a nh ng nét chung nh t v đ o Tin lành
Tây Nguyên, đã đi sâu phân tích m t s v n đ có liên quan trong quan h v i
phát tri n b n v ng kinh t - xã h i c a khu v c này nh : Th c t i Tin lành
Tây Nguyên hôm nay; Tin lành

Tây Nguyên: cái nhìn l ch s v ph

di n chính tr - xã h i và tâm lý; Tin lành
phía tr

c. Tác gi cho r ng, nh h

ng

Tây Nguyên hôm nay: m y v n đ

ng c a tôn giáo nói chung, đ o Tin lành

nói riêng đ i v i đ i s ng v n hóa c a đ ng bào dân t c thi u s Tây Nguyên
là đi u r t đáng l u tâm, không ch tr

c m t mà còn là v n đ lâu dài.

1.3. Các công trình nghiên c u liên quan đ n quan đi m, gi i pháp
phát huy m t tích c c, h n ch m t tiêu c c trong nh h

ng c a đ o Tin

lành đ i v i đ i s ng tinh th n c a đ ng bào dân t c thi u s
T góc đ qu n lý nhà n

c, các t nh Gia Lai, Kon Tum,

Tây Nguyên.
k L k đã có

m t s nghiên c u v th c tr ng phát tri n đ o Tin lành và Tin lành "
đ a ph

ga"

ng nh : "Nguyên nhân, đi u ki n ph c h i và phát tri n đ o Tin lành

20
trong đ ng bào dân t c Jrai, Bahnar nh ng n m 1989 - 1994" do công an
t nh Gia Lai ti n hành nghiên c u n m 1995[23]; "Th c tr ng và gi i pháp
đ i v i s phát tri n đ o Tin lành trong đ ng bào dân t c thi u s

t nh Kon

Tum" do Công an t nh Kon Tum nghiên c u n m 1998[24]; "Th c tr ng và
nh ng bi n pháp đ i sách đ u tranh v i vi c tuyên truy n và phát tri n đ o
Tin lành trái phép

đ a bàn biên phòng Kon Tum" do B ch huy Biên phòng

t nh Kon Tum th c hi n nghiên c u n m 1999[17]; "Nghiên c u th c ch t
phát tri n đ o Tin lành trong vùng đ ng bào dân t c thi u s
Công an t nh

k L k" do

k L k nghiên c u n m 1999[25]... Các công trình trên đã

nghiên c u làm rõ hi n tr ng phát tri n đ o Tin lành và đánh giá m c đ tín
ng

ng c a qu n chúng

đ a ph

ng. Trên c s đó đánh giá s b vi c th c

hi n công tác đ i v i đ o Tin lành, đ xu t ph
gi i pháp gi i quy t tr
D
"

ng h

ng chung và m t s

c m t đ i v i đ o Tin lành.

i góc đ an ninh, B Công an đã có các công trình nghiên c u nh :

o Tin lành - Nh ng v n đ liên quan đ n an ninh tr t t

nay" do ThS. L i

Vi t Nam hi n

c H nh th c hi n n m 2000[56]; "Th c tr ng tình hình

ph c h i, phát tri n đ o Tin lành

các vùng dân t c thi u s mi n núi n

c

ta và nh ng v n đ đ t ra đ i v i công tác an ninh" do Nông V n L u th c

hi n n m 1995[74]; "Nguyên nhân tâm lý xã h i c a s ph c h i, phát tri n
đ o Tin lành trong đ ng bào các dân t c thi u s
đ đ t ra đ i v i công tác an ninh" do V

Tây Nguyên và nh ng v n

ng Th Kim Oanh th c hi n n m

2006[94]… Các công trình nghiên c u trên đã đi sâu khai thác, tìm hi u quá
trình xâm nh p và ch ra nh ng nguyên nhân ph c h i và phát tri n đ o Tin
lành trong đ ng bào các dân t c thi u s mi n núi c n

c nói chung,

đ ng

bào dân t c thi u s Tây Nguyên nói riêng. Nh ng tác đ ng c a đ o Tin lành
vùng đ ng bào dân t c thi u s , nh ng ho t đ ng c a đ o Tin lành liên
quan đ n công tác an ninh tr t t . Trên c s đó, các công trình đã đ xu t
nh ng gi i pháp c b n nh m gi i quy t nh ng v n đ ph c t p v an ninh
tr t t

vùng có đ o Tin lành.


21
tài nhánh c p nhà n
h

o Tin lành

c"

Vi t Nam - Th c tr ng, xu

ng phát tri n và nh ng v n đ đ t ra hi n nay cho công tác lãnh đ o,

qu n lý" do Hoàng Minh ô ch nhi m[48], đã khái quát đ
Tin lành trong c n

c th c tr ng đ o

c, ch ra 5 nguyên nhân ph c h i và phát tri n đ o Tin

lành và khai thác sâu m i quan h gi a đ o Tin lành v i các l nh v c c a đ i
s ng chính tr xã h i và đ i s ng tâm linh
đó, đ tài đã ch ra 5 xu h

Vi t Nam hi n nay. Trên c s

ng phát tri n c a đ o Tin lành và nh ng gi i pháp

gi i quy t v n đ đ o Tin lành

n

c ta.

Báo cáo t ng quan đ tài nhánh "Chính sách c a Nhà n
v i đ o Tin lành vùng đ ng bào dân t c thi u s

công tác ch đ o, đi u hành c a

c Vi t Nam đ i

Tây Nguyên nh m ph c v

ng và Chính Ph " do Hoàng Minh ô làm

ch nhi m[50]. Tác gi đã chú tr ng nghiên c u th c tr ng đ o Tin lành
Nguyên, nh ng ch tr

ng chính sách tôn giáo và th c hi n ch tr

ng, chính

sách tôn giáo đ i v i đ o Tin lành vùng đ ng bào dân t c thi u s

Tây

Nguyên. Trên c s đó tác gi đã đ ra nh ng gi i pháp, ki n ngh v ph
h

Tây

ng

ng, m c tiêu, quan đi m, chính sách và c ch t ch c th c hi n ph c v

tr c ti p cho công tác ch đ o c a
v n đ đ o Tin lành

ng và đi u hành c a Chính ph đ i v i

Tây Nguyên. ây là t li u quý đ nghiên c u sinh tham

kh o, nhìn toàn c nh v đ o Tin lành

n

c ta nói chung, Tây Nguyên nói

riêng, xem xét và đ a ra nh ng gi i pháp nh m phát huy nh ng nh h
c c, kh c ph c nh ng nh h

ng tích

ng tiêu c c c a đ o Tin lành đ i v i đ i s ng

tinh th n c a đ ng bào dân t c thi u s

Tây Nguyên hi n nay.

Tác gi L u V n Sùng "Nhìn l i s ki n Tây Nguyên n m 2001 và
2004"[101] cho r ng s ki n b o lo n chính tr
2004 là do m t s nguyên nhân nh : tr

Tây Nguyên n m 2001 và

c h t là do l c l

ng ph n đ ng

đ

c chính quy n M nuôi d

ng, s d ng nh m ch ng phá cách m ng

n

c ta; th hai, nguyên nhân t vi c khai thác phát tri n kinh t - xã h i

Tây Nguyên không th t s phù h p v i ph

ng th c, đi u ki n sinh s ng và

canh tác c a đ ng bào dân t c t i ch ; th ba, nguyên nhân t s ch quan,