Bài văn Tây Tiên

Tây Tiến
Quang Dũng
Tây Bắc ơi, Người là mẹ của hồn thơ
Chế Lan Viên đã thốt lên những lời đầy xúc động ấy trong bài thơ có tên “ Tiếng hát con tàu “. Nhưng
không phải đợi đến cuối những năm 50, khi Chế Lan Viên viết “ Tiếng hát con tàu “ thì Tây Bắc mới trở
thành một nguồn cảm hứng bất tận của thơ. Hàng chục năm trước bài thơ của Chế Lan Viên ấy, mảnh
đất Tây Bắc, cuộc sống, cảnh vật và con người Tây Bắc đã từng làm dào dạt lên trong một hồn thơ để
làm nên một bài thơ mà số phận thăng trầm đủ làm cho chúng ta tin rằng nó sẽ bất diệt với thời gian. Đó
chính là khúc ca mang âm hưởng bi hùng hoà với chất lãng mạn say người của nhà thơ Quang Dũng –
bài thơ “ Tây Tiến “.
Bài thơ thoạt đầu có mang tên “ Nhớ Tây Tiến “ và quả đúng như nhan đề ấy, tràn ngập trong bài thơ là
hình ảnh Tây Tiến, nhưng là Tây Tiến qua nỗi nhớ khôn nguôi. Và đó là lý do khiến cho bài thơ được mở
đầu bằng một tiếng gọi da diết của nỗi nhớ mong :
Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi !
Chẳng phải tình cờ mà nỗi nhớ thương được bắt đầu từ hình ảnh dòng sông Mã, bởi đây là con sông đã
thao thiết chảy qua những miền đất mà người lính Tây Tiến đã đặt dấu chân lên. Vì thế mà dòng sông
nước mạnh ấy trong dòng thơ mở đầu của bài thơ cũng có thể giúp cho nhà thơ diễn tả dòng thương nhớ.
Dòng sông Mã đến với nhà thơ trong cảm giác không chỉ là “ xa” mà là “ xa rồi”. Xa là khoảng cách của
không gian, và con người đã không cưỡng lại được, không làm gì được nữa.Chính vì thế khi đã thấm thía
đến tận cùng cảm giác “ sông Mã ra rồi “ thì những chữ “ Tây Tiến ơi “ lại càng mang nhiều hơn, chất
chứa nhiều hơn niềm thương nhớ.
Nhưng đến câu thơ thứ hai nỗi nhớ thương ấy dường như được nâng cao lên, bay bổng lên bởi tác giả đã
từ dòng sông mà hướng đến núi rừng. Và cảm giác bay lên ấy, người đọc dường như còn nghe thấy được
trong âm điệu của một dòng thơ mà âm thanh vút cao lên về phía cuối câu :
Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi !
Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi
Và bằng cách ấy, dòng thơ về nỗi nhớ gợi ra được cả sự bao la ở không gian, sự dài rộng của thời gian.
Nỗi nhớ cứ lan tỏa mênh mang mãi. Chính thế Quang Dũng đã để cho chữ “ nhớ “ xuất hiện ở đầu hai
nhòp. Và sau chữ “nhớ “ thứ hai sẽ là những chữ không thể nào hợp hơn và hay hơn là hai chữ “ chơi vơi “.
Sau hai câu thơ đầu tiên, hai câu thơ đóng vai trò khúc dạo, thì hình ảnh của miền đất in dấu chân của
đoàn quân Tây Tiến sẽ ào ạt, dồn dập tràn về trong nỗi nhớ của người chiến só, và hình ảnh của miền

biên cương ấy hiện lên đầu tiên trong một vẻ đẹp hiểm trở , hoang dã , dữ dội mà hùng vó. Cảm giác như
tác giả đã dùng hết những quyền lực của ngôn từ để làm cho vẻ đẹp hùng vó và dữ dội ấy phải hiện lên,
không chỉ bằng hình thù mà còn qua cả sự va đập của những âm thanh. Tác giả Quang Dũng, trong hơn
mười câu thơ, đã có khả năng làm cho người đọc như được ngợp trong cảm giác về độ cao thăm thẳm
của một miền rừng núi, nơi có nhiều đèo dốc cứ gập ghềnh, khúc khuỷu, nơi có những “ cồn mây “ heo
hút, nơi mà đường xá cheo leo như muốn thử thách sức lực và nghò lực của con người. Và chúng ta không
chỉ nhìn thấy mà còn như nghe thấy được, bởi có những câu thơ chỉ đọc lên thôi đã thấy vất vả, nhọc
nhằn. Đó là chưa kể những sáng tạo âm thanh còn lạ lùng hơn trong hai câu thơ :
Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Đêm đêm Mường Hòch cọp trêu người
Câu thơ trên chỉ có hai tiếng mang thanh trắc nhưng đều mang vần giống nhau và thanh điệu giống nhau
– “ th “ và thanh sắc. Nhưng nếu đặt hai thanh trắc ấy vào một vò trí ấn tượng thì sẽ thấy được sự gầm
thét của thác đang vang động hẳn lên trên miền rừng núi thăm thẳm. Để rồi đến câu thơ sau, những
thanh nặng được rơi xuống ở giữa câu, đã làm cho người thưởng thức như có thể nghe thấy tiếng bước
chân nặng nề đầy đe doạ của một loài mãnh thú. Như vậy, Quang Dũng đã tái tạo rất thành công một
Tây Bắc hoang vu, hiểm trở, oai linh nhưng vẻ đẹp của miền Tây ấy trong đoạn thơ này lại không hề đơn
điệu. Tác giả bài thơ đã không quên đem đến cho chúng ta những sắc thái thẩm mó khác nhau của miền
đất mà lòng mình yêu mến, say mê. Nhà thơ đã cho chúng ta chiêm ngưỡng vẻ đẹp phẳng lặng của Mộc
Châu trong một đêm mưa, một Mộc Châu đang trải ra trước con mắt của những người chiến só từ trên
mỏm Pha Luông nhìn xuống :
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi
trong một dòng thơ lạ làm sao, toàn thanh bằng. Hay đến cuối đoạn thơ , chúng ta sẽ được nhà thơ ủ ấp
trong vẻ đẹp nồng ấm của Mai Châu, thung lũng lúa vàng và những cô gái Thái. Bởi thế nhà thơ nói đến
Mai Châu với chữ “ mùa “ , sau đó là chữ “ em “ với cảm giác nồng nàn của “ cơm nếp xôi” và “ thơm lên
khói”. Quang Dũng đã gợi ra một vẻ đẹp rất thực của miền Tây, từ một tâm hồn rất hiểu và yêu Tây Bắc,
được làm nên bằng những năm đẹp nhất của tuổi trẻ, bằng sự hi sinh của những người lính, người học
sinh, sinh viên để lên với miền Tây. Cái giá của câu thơ là những tháng năm gian khổ, là tình yêu và
khao khát.
Tuy nhiên vẫn không thể không thừa nhận rằng lãng mạn là cảm xúc chủ đạo của đoạn thơ đầu. Chỉnh
cảm hứng lãng mạn đã giúp nhà thơ đem hết tài năng để làm cho vẻ đẹp của miền Tây hiện lên vẻ kì ảo

nhất của vùng đất lạ. Như thế thủ pháp lạ hoá được sử dụng triệt để (đặc trưng của bút pháp lãng
mạn).Chính vì thế Quang Dũng mới viết về màn sương Sài Khao, không chỉ che lấp một vài người mà là
cả đoàn quân.
Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi
Hay nhà thơ sẽ không viết “ hoa nở “ mà là “ hoa về”, để cho những bông hoa bất chợt hiển hiện dường
như có linh hồn, có hồn thiêng. Và nhà thơ cũng sẽ không viết “đêm sương” mà nhất đònh viết là “đêm
hơi” để gợi ra một hình ảnh thật lạ về một đêm mù mòt ở trên núi cao .Những câu thơ sau, nhà thơ cũng
tìm cách dồn nén, chắt lọc để những hình ảnh luôn luôn hiển hiện trong vẻ đột ngột, khác thường : “ cọp
trêu người “ , “ súng ngửi trời”. Và chúng ta cũng không nên quên rằng miền đất Tây Tiến trong bài thơ
cũng được nhìn qua con mắt và qua cảm xúc của một chàng trai vốn quen thuộc với thò thành, vừa rời
ghế nhà trường và tâm hồn còn đầy ắp những ấn tượng của văn chương, sách vở. Chính vì thế, bức tranh
Tây Tiến của Quang Dũng cứ phảng phất, ẩn hiện một phong vò của “ Thục đạo nan “
Chao ôi đường Thục khó
Khó như là lên trời
hay của những câu thơ “ biên tái “ trong Đường Thi.
Quang Dũng cũng cho Tây Tiến của mình một phong vò như thế.
Dốc lên khúc khuỷu , dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống.
Rất có thể ảnh hưởng của những vần thơ “ biên tái “ấy đã khiến Quang Dũng rất chú ý đến hiệu quả tâm
lý của những đòa danh như Tiêu Quan, Hàn Hải,... hay nói đến trong thơ cổ. Nhưng những Sài Khao,
Mường Lát, Mường Hòch, Pha Luông đã góp phần không ít để tạo nên âm hưởng của núi rừng, tạo ra
cảm giác, vẻ hấp dẫn của một miền đất xa xôi, lạ lẫm, có khả năng dìu trí tưởng tượng của con người
đến những chân trời mới, bờ bến mới. Những dòng thơ do đó đã chứa đựng rất nhiều tình yêu, niềm khao
khát của một người đang đuổi theo một giấc mộng tung hoành của một con người say mê đất nước, một
tâm hồn dứt khoát không chòu để cầm tù trong một giới hạn của một không gian chật chội mà muốn lang
thang với mây trời. Đó là một trong những lý do giúp Quang Dũng và rất nhiều chàng trai Hà Thành trong
đoàn binh Tây Tiến lúc bấy giờ có thể chế ngự những khó khăn, dám hy sinh cho sự nghiệp chiến đấu
của Tổ Quốc mình.
Nhưng mặt đất Tây Tiến đối với Quang Dũng không chỉ mang vẻ đẹp của sự hoang vu, của hiểm trở và

hùng vó. Trong lòng Quang Dũng, trong nỗi “nhớ chơi vơi “của mình, vẫn còn có hình ảnh của một miền
đất Tây Tiến khác, một miền đất thơ mộng, trữ tình và vẻ đẹp ấy sẽ được nhà thơ làm cho nó hiện ra
trong đoạn thơ thứ hai của bài thơ, trước hết là trong bốn câu thơ đầu.
Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa
Kìa em xiêm áo tự bao giờ
Khèn lên man điệu nàng e ấp
Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ
Đoạn thơ được mở đầu bằng một hình ảnh buổi liên hoan trong doanh trại. Nỗi nhớ và tình yêu đã khiến
cho nhà thơ không quên đặt vào đây những chi tiết rất đặc trưng cho miền núi rừng ở phía tây Tổ Quốc.
Để khi nói về những buổi hội hè tưng bừng trong hoa lửa , nhà thơ đã không quên đưa vào một chữ
“đuốc”. Sắc thái riêng của những người sơn nữ trong câu thơ thứ hai cũng được biểu hiện rất nhiều trong
hình ảnh “ xiêm áo” . Sắc điệu núi rừng ấy đến câu thơ thứ ba còn được thể hiện rõ hơn qua những chữ
như “ man điệu “ và qua hình ảnh cây khèn, thứ nhạc cụ dường như chỉ có ở vùng Tây Bắc. Và ấn tượng
xa xăm trong câu thơ thứ tư sẽ mất đi nhiều lắm nếu trong đoạn thơ ấy không có hai chữ “ Viên Chăn”.
Nhưng không chỉ thế mà bốn câu này mang những xúc cảm hiện thực, bởi chất men say lãng mạn vẫn
tiêu biểu cho hồn thơ Quang Dũng, một lần nữa gặp lại trong bốn câu thơ. Trong ấn tượng ấy, nhà thơ đã
đưa chữ “đuốc” vào cấu trúc “ hội đuốc hoa” như để nhớ đến ấn tượng về những hội hoa đăng vốn rất
quen thuộc trong văn chương, sách vở. Như vậy Quang Dũng đã làm cho hình ảnh những cô gái dân tộc
được hiện lên như trong một giấc mơ với những chữ thật ngỡ ngàng – “ kìa em “ở đầu câu và “ tự bao giờ
“ ở cuối câu. Và tưởng tượng của người đọc sẽ mở ra cả về không gian và thời gian bởi những từ như “
man điệu “ hay “ nàng”, những chữ mà thi ca thời ấy thường ít khi nói đến. Và hình ảnh đêm liên hoan ấy
khép lại trong một sự chuyển đổi cảm giác giữa “ sóng nhạc “ với “hồn thơ “, cả hai theo nhau hình như
lan toả đến một Viên Chăn rất xa xăm. Nhưng câu thơ ấy lại không khỏi làm ta nhớ đến khúc hát sầu
muộn về những người lính thú trong ca dao cổ, những con người sống giữa tre gỗ trên ngàn, măng mai
măng trúc trong bữa ăn để thấm thía nỗi khổ của sự cô đơn, không ai tri kỷ. Vì thế những câu thơ của
Quang Dũng đã dựng nên một chân dung về những người chiến só trong thời đại mới, vẫn rất lãng mạn,
mộng mơ nhưng vẫn ấm áp tình người.
Tuy nhiên, cái tài hoa của Quang Dũng đã bộc lộ nhiều hơn trong bốn câu thơ sau, những câu thơ vẽ lại
một buổi chiều sương Châu Mộc.
Người đi Châu Mộc chiều sương ấy

Có thấy hồn lau nẻo bến bờ
Có nhớ dáng người trên độc mộc
Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa.
Bốn câu thơ sau đẹp một vẻ đẹp của một bức tranh lụa, mơ màng, huyền ảo. Cảm giác mơ màng ấy,
người đọc thơ có thể nhận ra ở hai câu thơ đầu tiên. Ở đó, mọi cái dường như đều được nói đến trong
một không thật là rõ ràng, xác đònh. “ “Người đi “ không rõ là ai, buổi chiều cũng mờ ảo đi khi tác giả đặt
ngay sau đó một chữ “ sương”, và cũng không thật rõ bởi chữ “ấy”. Trong hai câu thơ sau, sự huyền ảo
sẽ được nói lên bởi vì những dòng thơ luôn luôn bắt đầu bằng chữ “ có “ và đặt dưới dạng câu hỏi, nhưng
là câu hỏi hướng về một người không xác đònh, một câu hỏi mà người hỏi hình như không chờ đợi một sự
trả lời. Câu hỏi dường như nửa như là tự hỏi. Tuy nhiên, câu hỏi ấy lại vẽ ra một bức tranh về một miền
rừng suối không gập ghềnh mà man mác, xa xăm. Cảm giác ấy cứ được thấm vào những chữ như “ bến
bờ “ hay “độc mộc” mà tác giả cố ý tách ra khỏi chữ “ thuyền” để lạ hoá. Và trên bức tranh ấy, thiên
nhiên như mang hồn phách của con người.Lau cũng phải là “ hồn lau “để thiên nhiên cũng giống như con
người. Trong khi đó con người hiện lên chỉ như là một dáng nét trong cảnh vật, vì thế nhà thơ không nói
đến “bóng người”. Như vậy,có một sự nhoà nhạt trong ranh giới phân biệt giữa con người và cảnh sắc. Vì
thế bức tranh thơ càng trở nên mờ ảo, lung linh. Đoạn thơ thứ hai kết thúc trong một câu thơ rất lạ và rất
thú :
Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa.
Lạ ở cách đặt câu với chữ “ trôi “đảo lên đầu, làm cho ấn tượng “ trôi” rõ hơn trong cảm nhận, trong cách
đặt câu và cả cách tổ chức âm thanh với bốn thanh ngang trong bảy chữ : bốn thanh bằng ở đầu tiên và
ba thanh bằng ở cuối cùng. Câu thơ thú vò vì ở đó chúng ta tìm thấy một mối tương quan giữa sức mạnh
của thiên nhiên vốn được coi là hung bạo- “dòng nước lũ” với một vẻ đẹp dễ bò nghó là mềm yếu – “ hoa
đong đưa”. Nhưng Quang Dũng không hề có xúc cảm như Nguyễn Du :
Hoa trôi man mác biết là về đâu.
vì hoa ấy vẫn “đong đưa” đều đặn và tình tứ ngay bên dòng nước lũ hung dữ, mạnh mẽ. Câu thơ để lại
cho chúng ta cảm giác về sự bất diệt của vẻ đẹp, in dấu trong chúng ta, làm cho người đọc rung động
trước miền Tây Tiến không chỉ gian khổ anh hùng mà còn có rất nhiều thơ mộng.
Đến đoạn thơ thứ ba,chúng ta bắt gặp hình ảnh đoàn quân Tây Tiến trực tiếp hiện lên trên bình diện thứ
nhất của bài thơ. Quang Dũng đã đủ bản lónh và dũng cảm để không lảng tránh khi cho ta thấy đấy là
những con người phải sống trong một hoàn cảnh cực kì gian khổ, những con người mà thể xác còn in rất

rõ căn bệnh sốt rét rừng : tóc không mọc, da xanh như lá.
Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
Quân xanh màu lá dữ oai hùm
Tuy nhiên những sự thật khốc liệt ấy vẫn không làm cho những câu thơ trở nên bi l và cũng không làm
mất đi cảm hứng lãng mạn vốn là nguồn cảm hứng chủ đạo của bài thơ. Và những người chiến só ấy vẫn
hùng tráng trong gian khổ. Như thế, Quang Dũng không viết “ tóc không mọc” mà bằng một cách nói bất
cần, bất chấp- “ không mọc tóc”. Nhà thơ cũng không viết “đoàn quân “mà viết “đoàn binh” để lạ hoá câu
thơ một cách cần thiết cho thủ pháp thơ lãng mạn. Ở câu sau cũng thế, chỉ cần thay “ xanh như lá “ bằng
“ xanh màu lá” thì hình ảnh những người chiến binh ấy bỗng nhiên hoà vào màu sắc của cây rừng để trở
thành hiện thân của sự lớn lao và oai linh của rừng thẳm. Và chính trên nền “ xanh màu lá “ thì hình ảnh “
dữ oai hùm” mới có điều kiện để hiện lên, để thấy những người chiến só phải sống trong gian lao mà vẫn
mang vẻ oai hùm của chúa sơn lâm. Sự hài hoà của hiện thực và lãng mạn làm nên vẻ riêng của người
chiến só.
Đến hai câu thơ tiếp theo:
Mắt trừng gửi mộng qua biên giới
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm
nhà thơ đưa chúng ta đi vào thế giới nội tâm của những người chiến binh Tây Tiến. Nhà thơ đã dẫn người
đọc vào xứ sở của những con người tràn đầy mơ mộng. Trong hai câu thơ mà ta nói tới, câu trên có một
chữ “ mộng”, câu dưới có một chữ “ mơ”, nhưng mỗi dòng thơ lại nói đến một sự mơ mộng khác nhau,
mang những vẻ đẹp khác nhau, vừa tương phản với nhau lại vừa bổ sung lẫn cho nhau để làm nên thế
giới tinh thần hoàn chỉnh của những người chiến só đại diện cho đoàn binh Tây Tiến. Tác giả đã làm cho
người đọc nhận ra những người chiến só sống theo lý tưởng anh hùng của người trai thời loạn. Giấc mộng
được nói đến là giấc mộng diệt thù, chiến chinh, tang bồng hồ hải. Giấc mộng ấy hiện lên trong vẻ đẹp
dữ dội với hình ảnh cặp mắt “ trừng”. Nhưng hình ảnh ấy lại không hoàn toàn giống với những tráng só,
chinh nhân trong văn học thời trước đó.Họ đã mang một lý tưởng rộng lớn hơn , không giới hạn những
hoài bão của mình chỉ trong những Phú Xuân, Đồng Nai hay Xứ Đông, Xứ Đoài nào, cũng không giới hạn
bên trong phạm vi một biên giới. Giấc mộng anh hùng ở đây sẽ vượt “qua biên giới”. Ba chữ ấy đã cho ta
thấy những người chiến só ấy, không chỉ là những người yêu nước mà còn có tinh thần quốc tế, không chỉ
đánh giặc trong nước mà còn cả ở ngoài nước Việt. Nhưng vẻ đẹp ấy sẽ mất đi rất nhiều lãng mạn , hào
hoa nếu không có những câu thơ tiếp theo :

Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm.
Trong câu thơ cuối cùng này , chúng ta bắt gặp những người chiến só vẫn còn nguyên trong mình tâm
hồn lãng mạn của một người trai gốc gác thò thành, đầy ắp trong lòng những ấn tượng văn chương sách
vở. Câu thơ đẹp vì những hình ảnh thơ mộng, mong manh của một giấc mơ, âm điệu nhẹ nhàng, nâng
niu trau chuốt, với những âm giai êm ả của những thanh bằng trong những chữ “ như mơ” hay “ kiều thơm
“...
Và Quang Dũng cũng đã dành đến một nửa số câu thơ của đoạn thứ hai này để nói về những chiến só
Tây Tiến đã hy sinh. Chính bằng cách đó, nhà thơ đã nói lên được một sự thật về một đoàn quân, một
cuộc hành binh. Ở đó, sự mất mát, chết chóc đã xảy ra thường xuyên như một niềm ám ảnh. Nhưng tỉ lệ
ấy cũng còn nói với chúng ta về một bản lónh thơ Quang Dũng, một con người dám thừa nhận một sự
thực, cho dù đó là một sự thực tàn nhẫn và khốc liệt. Cũng có thể thấy ở đây một con người không lảng
tránh những điều đau đớn của cuộc chiến tranh, không tô vẽ cho chiến tranh, điều mà chúng ta thường
thấy ở không ít những nhà văn, nhà thơ. Vì thế đọc bốn câu thơ đầu, người ta thấy có thể cảm nhận cùng
nhà thơ rằng cái chết luôn luôn rình rập theo từng bước chân người chiến só.
Rải rác biên cương mồ viễn xứ.
Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh
Áo bào thay chiếu anh về đất
Sông Mã gầm lên khúc độc hành.
Đoạn thơ bắt đầu bằng hai chữ “ rải rác”, sự rải rác của những nấm mồ. Để người đọc đừng quên rằng
những nấm mồ rải rác suốt dọc chiều dài một “ biên cương”.Nhà thơ cũng không giấu giếm rằng không ít
những người chiến só khi mất đi không có một mảnh chiếu để liệm thân . Người ta chỉ chôn cất các anh
trong chính những tấm áo mà các anh đã mặc trong trận đánh. Và nỗi đau đớn ấy, nhà thơ thấy không
chỉ thấm vào lòng những con người mà còn tràn ngập trong thiên nhiên, thấu đến tận dòng sông Mã.
Con sông vì những sự hy sinh của người chiến só mà phút chốc trở nên lẻ bạn, lặng lẽ một mình chảy về
xuôi với tất cả nỗi bơ vơ của sự “độc hành” ( và như thế không nên và không thể hiểu rằng dòng sông
đưa tiễn linh hồn người chiến só về xuôi như nhiều tài liệu đã viết ). Và Quang Dũng sẽ không phải là
Quang Dũng nếu sự thực ấy được nhìn bằng một con mắt tràn đầy lãng mạn. Nhà thơ làm cho hồn thơ
bay cao lên, vượt ra khỏi sự thực. Xúc cảm lãng mạn góp phần không nhỏ làm cho những câu thơ này
không bi l mà bi tráng. Chỉ cần thay chữ “ biên giới” thường gặp bằng chữ “ biên cương” hiếm gặp rồi
lại thêm vào đó từ Hán Việt “ viễn xứ “, cái chết của những người chiến só đã được nhuộm lên bởi một

không khí trang trọng, cổ kính. Câu thơ cũng gợi mở ra rất nhiều tưởng tượng. Trọng lượng của nó dường
như đã dồn rất nhiều cho một chữ “đi “ , chữ đứng cuối nhòp thơ. Và do đó nó đóng vai trò của một trọng
âm cảm xúc, không phải tình cờ, mà vì chữ “đi “ ấy với nhiều người sẽ gợi nhớ đến cảm giác “ nhất khứ “
và từ đó nhớ đến hình ảnh của một tráng só Kinh Kha. Và chúng ta vẫn có thể thấy dòng thơ đó phảng
phất tinh thần, linh hồn của quyết tâm “ nhất khứ bất phục hoàn “, tráng chí mà người anh hùng của một
thời rất xa xưa đã hát lên bên bờ con sông Dòch lạnh lùng. Câu thơ của Quang Dũng cũng nói đến một
sự ra đi và không hẹn ngày trở lại. Chỉ có điều xúc cảm ấy còn thơ hơn, đẹp hơn trong hai chữ “đời
xanh”. Nhà thơ nói đến một lẽ sống mà người ta\sẵn sàng hiến dâng đến cả cái đẹp đẽ nhất của cuộc
đời mình là tuổi trẻ.
Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh.
Câu thơ thứ ba cũng không chỉ nói đến một nỗi khổ cực mà nhiều chiến binh Tây Tiến gặp trên đường,
nỗi khổ cực theo đuổi đến khi họ chết. Ấn tượng được gợi ra từ cách nói táo bạo hai chiều. Không phải là
cái bi, và cũng không phải là cái bi, vì những chữ “áo bào thay chiếu “ không khỏi làm cho người đọc liên
tưởng tới hình ảnh rất đẹp trong thơ văn cổ, hình ảnh “ da ngựa bọc thây “. Và nhờ thế, những người
chiến só hy sinh đã được nâng lên tầm vóc một con người anh hùng, một con người chọn cho mình cái
chết đúng với tâm niệm, lẽ sống của một anh hùng. Cảm giác ấy một lần nữa còn trở lại trong cách nói “
anh về đất “. Làm như vậy, cái chết được hình dung như một sự “ tụ nghóa” và những người chiến só hy
sinh đang trở về cùng đất Mẹ. Nỗi đau thương của dòng sông Mã trong câu thơ cuối cũng không chỉ bộc
lộ nỗi đau thương.
Sông Mã gầm lên khúc độc hành.
Con sông ấy cất lên tiếng gầm của một sinh thể cảm thấy mình bò mất mát, tổn thương quá lớn, nỗi đau
thương của một sức mạnh vó đại, lớn lao.Những chữ “sông Mã gầm lên“ làm cho câu thơ thêm một âm
hưởng hùng tráng để trở thành một lời đau đớn và cũng là một lời ngợi ca, ngợi ca những con người rất
cao đẹp, lớn lao.Và như thế, đoạn thơ thứ ba này cũng sẽ sống mãi trong kí ức của người đọc, trong hình