SKKN kỹ năng dạy nhạc lí và âm nhạc thường thức nhằm phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh thcs

KỸ NĂNG DẠY NHẠC LÍ VÀ ÂM NHẠC THƯỜNG THỨC
NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CHỦ ĐỘNG SÁNG TẠO CỦA
HỌC SINH THCS
I: MỤC TIÊU:

Trong nhà trường phổ thông, Âm nhạc là môn học còn mới so với nhiều
môn học truyền thống khác đã được giảng dạy lâu năm. Đội ngũ giáo viên dạy
âm nhạc ở trường phổ thông còn thiếu và phương pháp giảng dạy chưa thống
nhất, chưa thực sự phù hợp và đáp ứng được yêu cầu với đối tượng HS phổ
thông. Trong những năm qua, môn Âm nhạc tuy chưa được giảng dạy đầy đủ ở
tất cả các trường phổ thông (do chưa đáp ứng được đầy đủ số lượng GV)
nhưng những người làm công tác nghiên cứu Âm nhạc , các nhà quản lí giáo
dục cùng với các giáo viên đã xây dựng đựơc mô hình , một phương pháp dạy
học Âm nhạc tương đối phù hợp ở phổ thông từ Tiểu học đến THCS. Cần xác
định rõ ràng rằng ở trường phổ thông, dạy Âm nhạc là dạy 3 phân môn gồm:
Học hát, Nhạc lí – Tập đọc nhạc và Âm nhạc thường thức. Đây là nội dung chủ
yếu xuyên suốt trong nhà trường phổ thông. Dạy âm nhạc trong nhà trường phổ
thông tức là dạy đại trà cho tất cả HS. Bất kể mọi HS nào ngồi trên ghế nhà
trường phổ thông đều phải đựơc học âm nhạc, dù em đó có năng khiếu hay
không có năng khiếu, có thích hay không thích học âm nhạc. Phân môn nhạc lí
và âm nhạc thường thức là 2 phân môn lí thuyết đòi hỏi HS phải có sự tìm tòi,
hiểu biết, biết nghe và vận dụng vào thực tế cuộc sống chứ không chỉ có năng
khiếu hát hay đọc nhạc đúng là được. Vì vậy cần phải có kỉ năng dạy nhạc lí và
âm nhạc thường thức nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS
THCS?
- Chương trình âm nhạc THCS được xây dựng trên đặc điểm tâm sinh lí

lứa tuổi và năng lực tiếp thu của học sinh THCS .
- Cung cấp cho học sinh một số kiến thức âm nhạc cần thiết phù hợp với
lứa tuổi, phát huy khả năng âm nhạc, tạo cho các em có một trình độ văn hoá
âm nhạc nhất định góp phần giáo dục toàn diện và hài hoà nhân cách.

- Rèn luyện những kỹ năng đơn giản về ca hát và tập đọc nhạc, nghe
nhạc và biết hát có diễn cảm. Nghe nhạc có nâng cao hiểu biết về đời sống âm
nhạc, góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục văn hoá âm nhạc cho học sinh .
- Hình thành và phát triển năng lực cảm thụ âm nhạc của HS, tạo cho
học sinh niềm hứng thú, niềm vui trong học tập, làm cho đời sống tinh thần của
các em thêm phong phú, lành mạnh, tạo điều kiện để các em bộc lộ rõ và phát
triển năng khiếu.
II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:
1


* Về phân môn Nhạc lí:
1: Mục tiêu dạy phân môn Nhạc lí nhằm phát huy tính tích cực, chủ
động, sáng tạo của HS THCS .
- Dạy nhạc lí ở trường THCS là dạy các kiến thức nhạc lí tối thiểu, được quy
định trong chương trình, gồm những kiến thức về lí thuýêt âm nhạc được giới
thiệu như sau:
Lớp 6 :
+ Những thuộc tính của âm thanh
+ Các kí hiệu âm nhạc.
+ Nhịp và phách.
+ Nhịp 2/4, 3/4 và cách đánh nhịp 2/4, 3/4
+ Những kí hiệu thường gặp trong bản nhạc.
Lớp 7 :
+ Nốt tròn; Nhịp 4/4; Nhịp lấy đà.
+ Cung và nửa cung; Dấu hóa.
+ Sơ lược về quảng.
+ Gam trưởng; Giọng trưởng.
Lớp 8 :
+ Gam thứ, giọng thứ.

+ Giọng song song, giọng ;La thứ hòa thanh.
+ Thứ tự các dấu thăng, giáng ở hóa biểu(1 đến 4 dấu hóa)
+ Gịong cùng tên.
+ Nhịp 6/8.
Lớp 9 :
+ Gíơi thiêụ về quảng
+ Sơ lược về hợp âm
+ Giới thiệu về dịch dọng.
Yêu cầu của môn Nhạc lí ở THCS là cung cấp cho học sinh những kiến
thức cơ bản, về lí thuyết âm nhạc giúp cho học sinh trong học hát, tập đọc
nhạc và nâng cao về sự hiểu biết về âm nhạc. Qua việc học nhạc lí, học sinh
có những kiến thức nhạc lí đơn giản, tối thiểu để cảm nhận và thể hiện được
kiến thức đó trong các bài hát, các bản nhạc trong quá trình nghe nhạc……
2


2. Phương pháp dạy Nhạc lí nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,
sáng tạo của HS THCS.
Theo cấu trúc của SGK Âm nhạc THCS , các nội dung Nhạc lí thường
đựơc dạy trứơc các bài TĐN, có khi nằm trong một tiết cùng với việc ôn tập bài
hát. Như vậy thời lượng dành cho nhạc lí là rất có hạn, vì thế không thể dạy
nhạc lí kĩ càng sâu sắc như ở các trường chuyên nghiệp. Các nội dung về nhạc
lí trong SGK thường đựôc giới thiệu ở mức độ sơ giản. GV cần áp dụng
phương pháp dạy Nhạc lí qua thực hành, qua thực tiễn để rút ra kết luận, rút ra
kiến thức cần thiết.GV hoàn toàn không nên khai thác sâu, mở rộng kiến thức
mà chủ yếu cho các em công nhận, không cần lí giải phức tạp, chỉ cần giúp cho
HS có khái niệm ban đầu và biết sử dụng thuật ngữ khi tiếp cận với hiện tượng
cụ thể trong bản nhạc. Khi dạy Nhạc lí, GV nên vận dụng phương pháp quy
nạp trong dạy học, bằng những câu hỏi gợi mở, những ví dụ cụ thể để HS tự
tìm hiểu, khám phá kiến thức sau đó mới đưa ra kết luận. Cần cho HS nghe

minh họa bằng tiếng đàn, tiếng hát của GV trích từ các tác phẩm sẽ làm cho giờ
học nhẹ nhàng, thoải mái, các em dễ hiểu một số kiến thức nhạc lí nhiều khi rất
trừu tượng . Nội dung dạy Nhạc lí trong chương trình âm nhạcTHCS cung cấp
cho HS những kiến thức lí thuyết âm nhạc sơ giản và cần thiết, nhằm hỗ trợ
cho học hát và nâng cao sự hiểu biết về âm nhạc. Dạy Nhạc lí giúp cho HS có
khái niệm, biết được đặc điểm, tính chất của một số kiến thức đựôc thể hiện
trên bản nhạc.Trong một tiết học âm nhạc, thời lượng dạy cho phân môn Nhạc
lí không nhiều. Do đó, để dạy nội dung nhạc lí có hiệu quả, GV cần có những
phương pháp nhằm nâng cao hiệu quả học tập của HS cũng như chất lượng
giảng dạy của GV.
Trước đây, GV khi dạy Nhạc lí thường định nghĩa giảng giải quá chi
tiết, ít lấy những ví dụ từ thực tế để rút ra nhận xét, kết luận. Do đó tiết dạy
Nhạc lí thường khô khan, khó hiểu và gây cho HS sự nhàm chán.
Dạy Nhạc lí cần được giới thiệu ngắn gọn, cô đọng và chỉ nên ở mức độ đơn
giản. Nên thông qua các bài học thực hành như các bài hát, bài tập đọc bản
nhạc để rút ra những kiến thức cần giới thiệu trong nội dung nhạc lí.
Với trình độ và khả năng tiếp thu của HS THCS, GV chỉ nên giới thiệu
cho HS hiểu biết những khái niệm cơ bản và sử dụng đúng những thuật ngữ
đơn giản mà không nên khai thác sâu, mở rộng kiến thức nhạc lí như dạy HS
học ở các trường âm nhạc chuyên nghiệp.
Một tiết dạy Nhạc lí ở THCS nên theo các bước như sau:
1. Giới thiệu những khái niệm, nội dung, kiến thức nhạc lí.
2. Liên hệ những kiến thức nhạc lí ở các bài hát, bài tập đọc nhạc trong
SGK.
3


3. Liên hệ những kiến thức nhạc lí qua âm thanh.
4. Củng cố kiến thức.
Bước 1:

Trình bày khái niệm, đặc điểm, tính chất của kiến thức nhạc lí cần
thực hiện đầu tiên để HS biết về nội dung bài học. Đây là bứơc giới thiệu
những nội dung kiến thức nhạc lí cần đạt được trong bài học.
Hoạt động của GV, HS:
Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

- GV yêu cầu HS nghiên cứu SGK để HS trình bày khái niệm, đặc điểm, tính
trình bày khái niệm kiến thức nhạc lí. chất, tác dụng của kiến thức nhạc lí.
- Yêu cầu HS trình bày đặc điểm, tính
chất, tác dụng của kiến thức đó.
Có thể phân chia các nhóm để nghiên cứu và thảo luận. Sau đó, GV gọi
các nhóm lên trình bày tóm tắt theo sự hiểu biết của mình về nội dung kiến
thức đó. Các nhóm nhận xét lẫn nhau.
Bước 2:
Minh họa kiến thức trên bản nhạc nhằm giúp HS nhận biết được kiến
thức đó, các em có thể liên hệ với những bài hát, TĐN đã học. Đây là sự vận
dụng nguyên tắc dùng cái đã biết để dạy cái chưa biết, dạy từ đơn giản đến
phức tạp.
GV tìm chọn những bài hát, bài tập đọc nhạc đã học để HS liên hệ với
kiến thức nhạc lí vừa học. Khi HS xem những bài hát, bài tập đọc nhạc, GV
yêu cầu HS tìm ra những kiến thức nhạc lí được học ở trong các bài hát, bài tập
đọc nhạc đó.
Hoạt động của GV, HS :
Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

- GV dùng bản nhạc, những bài hát, - HS nhận biết đựơc kiến thức trên bản

TĐN đã học, để minh họa về kiến nhạc.
thức nhạc lí .
- Yêu cầu HS phát hiện ra kiến thức - HS tìm kiến thức nhạc lí ở các bản
nhạc lí ở các bản nhạc trong SGK.
nhạc trong SGK.
Bước 3:
4


GV cho HS nghe băng âm thanh hoặc GV tự trình bày bài hát hoặc
bài tập đọc nhạc để minh hoạ, giới thiệu kiến thức nhạc lí.
Khi nghe qua băng âm thanh, bằng cảm nhận của mình, HS sẽ có những
nhận xét về cách sử dụng các kiến thức nhạc lí đã được thể hiện trong bài hát,
bản nhạc đó. Đây là sự vận dụng nguyên tắc từ thực hành rút ra lí thuyết. Bước
này thực hiện sau việc minh họa kiến thức trên bản nhạc vì hoạt động nghe
diễn ra sau hoạt động nhận biết nhằm củng cố điều HS đã biết.
Hoạt động của GV, HS :
Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

- GV trình bày giai điệu bài hát, TĐN HS nghe , nhận xét sự khác nhau giữa
để minh họa kiến thức nhạc lí.
giai điệu có sử dụng và không sử dụng
kiến thức nhạc lí.
- Yêu cầu HS nhận xét.
Bước 4:
Củng cố là việc làm không thể thiếu đối với tất cả các phân môn, cũng
như với tất cả các nội dung dạy học, nhằm giúp HS khắc sâu kiến thức vừa qua
những bài tập đơn giản.

GV yêu cầu HS nhắc lại những kiến thức vừa học và gọi một số em khác
nhận xét. Sau đó GV nhận xét và rút ra kết luận.
Hoạt động của GV, HS:
Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

- GV chỉ định HS nhắc lại về kiến - HS nhắc lại kiến thưc vừa học.
thức, kết luận các ý kiến.
- GV yêu cầu HS thực hiện một vài - HS thực hiện một vài bài tập để củng
bài tập đơn giản để củng cố kiến thức cố kiến thức.
vừa học.

* Để dạy tốt phân môn Nhạc lí, GV cần sử dụng những phương tiện sau:
+ Nhạc cụ: đàn phím điện tử, đàn ghi - ta, kèn mê – lô - đi – on...
+ Nhạc cụ gõ: thanh phách, song loan, trống nhỏ, mỏ, sênh tiền...
+ Máy nghe và băng, đĩa nhạc, máy chiếu, màn hình vô tuyến và vi
tính...
* Cách sử dụng các phương tiện khi dạy Nhạc lí:
5


+ Khi cần minh họa các kiến thức bằng âm thanh để giúp HS nhận ra vai
trò của nội dung nhạc lí, việc sử dụng nhạc cụ ( đàn phím điện tử) là hết sức
cần thiết và hay được sử dụng khi GV minh họa kiến thức bằng âm thanh giúp
HS nhận ra vai trò , tác dụng của nội dung Nhạc lí. Tuy học về lí thuyết nhưng
HS cần được nghe , nhận xét, phân biệt sự khác nhau giữa giai điệu có sử dụng
và không sử dụng kiến thức nhạc lí. Hầu hết các kiến thức nhạc lí đều có thể
dùng đàn phím điện tử minh họa để HS nhận ra đặc điểm, tính chất của kiến
thức đó.

+ Khi học về gam ( gam trưởng,thứ) , quảng... GV rất cần cho HS nghe
hiệu quả qua nhạc cụ để HS phân biệt đựơc đặc điểm và tính chất của gam và
các loại gam, các loại quảng khác nhau...
+ Băng , đĩa nhạc giúp HS nghe và phân biệt được những chố ngân dài
của các nốt nhạc,những chỗ nhấn phách mạnh, nhẹ của các loại nhịp khác
nhau. Hoặc GV có thể dùng các nhạc cụ gõ để giới thiệu về phách mạnh, phách
mạnh vừa, phách nhẹ trong các loại nhịp 2/4, 3/4 , 4/4, 6/8.
+ Máy nghe và băng đĩa nhạc cũng có thể khai thác để dạy Nhạc lí. Ví
dụ: Khi giới thiệu trường độ của âm thanh, GV cho HS nghe băng, đĩa nhạc để
các em phân biệt những chỗ ngân dài, ngắn khác nhau. Khi giới thiệu về các
loại nhịp cũng có thể cho HS nghe và phân tích về nhịp thông qua tác phẩm cụ
thể.
Trên đây là một quy trình mang tính truyền thống hoàn toàn có thể vận
dụng. Tuy nhiên, nếu dạy Nhạc lí theo phương pháp quy nạp ta sẽ có cách làm
như sau:
- Cho HS nghe một số ví dụ bằng tiếng đàn, tiếng hát có liên quan đến
kiến thức sắp học.
- Đặt câu hỏi cho HS tìm hiểu, phát hiện sau khi đựơc nghe.
- GV tổng hợp, bổ sung, rút ra kết luận.
- Củng cố kiến thức: cho HS nghe lại các ví dụ và nêu lên khái niệm
( định nghĩa hoặc kết luận) . Có thể làm bài tập nếu thấy cầc thiết.
Cách làm như vậy chính là phương pháp từ thực hành rút ra lí thuyết.
3. Kỹ năng dạy Nhạc lý để phát huy tính tích cực, chủ động, sáng
tạo của HS THCS:
Dạy nhạc lý, giáo viên có thể khuyến khích sự sáng tạo của học sinh
thông qua những bài tập sau đây :
* Sáng tạo hình tiết tấu:

6

Mục tiêu là học sinh được biết hình tiết tấu dựa vào những nốt nhạc cho
trước . tương tự như cho các chữ cái để ghép vần, đáp án sẽ có rất nhiều dạng
khác nhau.
* Bài tập 1:
? Hãy dùng 1 nốt trắng, 4 nốt đen, 8 nốt móc đơn để viết 5 ô nhịp 2/4 ?
Từ những nốt nhạc trên, học sinh có thể ghi nhiều ô nhịp khác nhau, các
em chưa cần kẻ khuông nhạc, GV có thể hướng dẫn thông qua một số ví dụ.
* Sáng tạo các đoạn nhạc :
* Bài tập 2:
? Hãy dùng 1 nốt trắng, 4 nốt đen, 8 nốt móc đơn để viết 5 ô nhịp 2/4,
cao độ đều viết ở nốt Mi.
Bài tập này học sinh phải kẻ khuông nhạc, có thể các em phát triển từ bài
tập một và cao độ đều viết bằng nốt Mi.
* Bài tập 3:
? Hãy dùng một nốt trắng, 4 nốt đen, 8 nốt móc đơn để viết 5 ô nhịp 2/4,
với cao độ các nốt tự chọn .
So với bài tập hai, bài tập này học sinh có thể viết cao độ với các nốt bất
kỳ và như vậy, sự khác biệt trong từng bài tập của học sinh sẽ mỡ rộng hơn.
*Bài tập 4:
? Hãy viết 5 ô nhịp 2/4 với các nốt nhạc tự chọn về cao độ và trường độ.
So với bài tập số 3, khi thực hiện bài này, sự sáng tạo của học sinh được
phát huy cao hơn không còn rằng buộc bởi trường độ như các bài trước, các
em sẽ có rất nhiều phương án làm bài của mình .
*Bài tập 5:
? Hãy viết 8 ô nhịp 2/4 trong đó sử dụng các ký hiệu: dấu lặng đen, lặng
đơn, dấu nối, dấu luyến, dấu chấm đôi .
Bài này thực hiện sáng tạo cao hơn ngoài việc viết đúng và đủ các nốt
như các bài tập trên, học sinh phải hiểu tác dụng các ký hiệu âm nhạc và viết
chúng một cách hợp lý.

GV nên cho HS thực hiện các bài tập từ dễ đến khó các em dần hiểu
được cách làm và sẽ có hứng thú khi tự mình thu hái kết quả . Để bài tập tương
đối dễ nghe, GV có thể hướng dẫn: Nên viết các nốt nhạc liền bậc hoặc gần
nhau về cao độ, dùng các quãng thuận. Kết bài nên ở nốt La hoặc Đô.
Nếu giáo viên có khả năng đàn những giai điệu do học sinh sáng tác, nên
chọn một vài bài đàn cho các em nghe, hoặc có máy ghi âm, giáo viên cho ghi
7


âm vào máy và bật lên cho HS nghe. Sau đó quen thuộc với dạng bài tập này.
Các em sẽ có thể viết được giai điệu hay hơn .
Trong quá trình giảng dạy phân môn Nhạc lí GV cũng có thể kết hợp
kiẻm tra lí thuyết bằng phương pháp kiểm tra trắc nghiệm hoặc tự luận. Kiểm
tra , đánh giá phải phản ánh đúng đựơc khả năng học tập của các em , về khả
năng âm nhạc của các em qua các nội dung đã học, có như vậy mới khuyến
khích, động viên được tinh thần học tập của các em , khuyến khích các em
tham gia vào các hoạt động âm nhạc trong và ngoài nhà trường.
- Kiểm tra tự luận với các câu hỏi như:
+ Nhịp là gì? Phách là gì?
+ Sự khác nhau giữa nhịp 2/4 và nhịp 3/4?
+ Hãy phân biệt sự khác nhau giữa dấu nối và dấu luyến?
+ Bài hát Lí cây đa là dân ca của vùng nào? Trong bài sử dụng những kí
hiệu âm nhạc nào?
- Kiểm tra trắc nghiệm với dạng câu hỏi như:
* Hãy khoanh tròn vào đáp án mà em cho là đúng:
- Nhịp 3/4 là nhịp có 2 phách, mỗi phách là một nốt đen:
A.

Đúng

B.

Sai

- Âm thanh có mấy thuộc tính:
A. 4 thuộc tính.

B. 5 thuộc tính

C. 6 thuộc tính.

* Hãy dùng mũi tên nối từng cột ở bên trái với từng cột ở bên phải mà
em cho là đúng:
Nhịp

Số phách trong một nhịp

3/4

2 phách

2/4

4 phách

4/4

3 phách

C

4 phách

* Hãy điền một số từ còn thiếu vào những chỗ trong câu cho đúng :
- Hóa biểu có một dấu thăng là giọng ...............................................................
- Hóa biểu có một dấu giáng là giọng ...............................................................
- Nhịp 4/4 là nhịp có .............................phách, mỗi phách là............................
8


- Quảng là ........................................................., có 2 loại quảng là .................
* Về phân môn Âm nhạc thường thức:
1. Mục tiêu dạy phân môn Âm nhạc thường thức nhằm phát huy tính tích

cực, chủ động, sáng tạo của HS THCS .
- Qua việc giới thiệu tác giả, tác phẩm trong chương trình, HS biết được
những nét cơ bản về thân thế, sự nghiệp cũng như tác phẩm của một số nhạc sĩ
được Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về Văn học - Nghệ
thuật; một số nhạc sĩ quen biết và có nhiều đóng góp cho thiếu nhi; một vài
nhạc sĩ thuộc trường phái cổ điển, lãng mạn và cận đại phương Tây.
- Phần giới thiệu về một số loại bài hát và một số thể loại nhạc đàn, sơ
lược về dân ca, một số nhạc cụ dân tộc và phương Tây phổ biến giúp cho HS
bước đầu có hiểu biết cũng như những kiến thức mang tính thường thức âm
nhạc.
- Các bài đọc thêm trong chương trình cung cấp cho HS những hiểu biết
thêm về âm nhạc và tác dụng của âm nhạc đối với đời sống con người.
Phân môn Âm nhạc thường thức trang bị cho HS một số hiểu biết để góp
phần thực hiện mục tiêu giáo dục cho HS có một trình độ văn hóa âm nhạc nhất
định.
2. Phương pháp dạy âm nhạc thường thức nhằm phát huy tính tích

cực, chủ động, sáng tạo của HS THCS:
Dạy các nội dung này không yêu cầu các kĩ năng thực hành như dạy hát
hay dạy tập đọc nhạc. Trước đây, khi dạy âm nhạc thường thức, GV thường dạy
chay hoặc ít chú ý đến việc sử dụng minh hoạ bằng hình ảnh, âm thanh … Việc
đổi mới phương pháp dạy Âm nhạc thường thức không thể không chú ý đến
trang, thiết bị dạy học như: máy nghe nhìn, băng, đĩa nhạc, nhạc cụ, tranh, ảnh,
hình vẽ minh hoạ và máy vi tính… Nếu do điều kiện khó khăn, không có đầy
đủ những trang thiết bị dạy học thì ít ra GV cũng phải biết minh hoạ bằng
giọng hát, tiếng đàn, sưu tầm những tranh, ảnh có nội dung phù hợp để khắc
phục việc thiếu hụt các phương tiện nghe - nhìn, giúp cho giờ học đạt hiệu quả
giáo dục cao hơn.
Khi dạy Âm nhạc thường thức, GV cần chọn lọc những kiến thức cần
thiết, cô đọng để diển giảng, truyền đạt cho HS.
Cần đặt các câu hỏi gơị mở để HS tự tìm hiểu các nội dung của bài học.
Một trong những yêu cầu cần thiết là khi học Âm nhạc thường thức, HS
phải được nghe các tác phẩm âm nhạc. Việc nghe các tác phẩm âm nhạc giúp
HS phát huy tính tích cực bằng cách tham gia bình luận tác phẩm và phát biểu
cảm nhận của mình.
9


GV cần chuẩn bị băng, đĩa hoặc tự mình trình bày các bài hát , các bản
nhạc cho HS nghe.
GV cũng không nên diễn giảng nhiều mà cần khai thác tranh, ảnh và các
phương tiện, máy móc... để hỗ trợ cho việc dạy phân môn này.
Trong SGK , do khuôn khổ quy định của cuốn sách , thời lượng của tiết
dạy nên những nội dung của phân môn Âm nhạc thường thức được viết hết sức
ngắn gọn. Để dạy tốt phân môn này , GV cần sưu tầm thêm những tư liệu từ
nhiều nguồn khác nhau như: Trong các thư viện, các loại sách báo, các trung
tâm băng đĩa nhạc, các nhạc viện, các viện nghiên cứu Âm nhạc, các đài phát

thanh, đài truyền hình...
Việc sưu tầm những tư liệu về âm nhạc không những giúp dạy tốt môn
âm nhạc mà còn bổ sung những kiến thức âm nhạc rất bổ ích cho các GV.
Một số gợi ý về cách dạy phân môn Âm nhạc thường thức như sau:
- GV giới thiệu sơ qua về tác giả, tác phẩm sau đó cho HS nghe nhạc
minh họa.
- GV đặt những câu hỏi để HS trao đổi, thảo luận sau đó gọi HS phát
biểu ý kiến trứơ c khi nghe tác phẩm.
- GV cho HS nghe tác phẩm âm nhạc, sau đó cho HS phát biểu cảm nhận
của mình, nêu những nhận xét, so sánh, tìm thêm các ví dụ khác...
Để phát huy tính tích cức của HS , cần khuyến khích các em tự tìm hiểu
và trình bày các nội dung đã học.
Động viên HS sưu tầm tranh , ảnh, các bài viết về các nhạc sĩ đựơc giới
thiệu trong SGK. Hướng dẫn HS sáng tạo những nhạc cụ đơn giản phục vụ cho
việc học âm nhạc.
Dạy Âm nhạc thường thức ở trường THCS nhằm cung cấp cho HS
những thông tin về tác giả, tác phẩm, những hiểu biết về âm nhạc mang tính
phổ thông. Khi dạy âm nhạc thường thức, một điều hết sức quan trọng là HS
sau khi đựơc nghe giới thiệu về âm nhạc mang tính phổ thông . Khi dạy Âm
nhạc thường thức , một điều hết sức quan trọng là HS sau khi đựơc nghe giới
thiệu về tác giả, tác phẩm cần phải được nghe tác phẩm âm nhạc đó. Chỉ sau
khi đựơc nghe tác phẩm, HS mới có thể cảm nhận đựơc nội dung, tính chất âm
nhạc và có thể phát biểu được cảm nhận của mình vể tác phẩm đó.
- Những phương tiện cần thiết để dạy Âm nhạc thường thức:
+ Tranh ảnh minh họa.
+ Nhạc cụ: đàn phím điện tử, đàn ghi – ta, kèn mê – lô - đi – on...
+ Máy nghe và băng, đĩa nhạc.
10

_ Cách sử dụng các phương tiện để dạy Âm nhạc thường thức:
+ Dùng tranh ảnh để giới thiệu về sự nghiệp âm nhạc của các nhạc sĩ
Việt Nam cũng như thế giới sẽ giúp HS có được những hình ảnh thức tế, đựơc
học tập bằng đa giác quan làm cho tiết học trở nên sinh động và hấp dẫn hơn.
+ Việc dùng tranh ảnh, băng đĩa nhạc sẽ giúp HS đỡ phải diễn giảng
nhiều mà hiệu quả của giờ học lại cao hơn. Đây là định hướng đổi mới và là thế
mạnh của việc sử dụng các phương thức dạy học ở phân môn này.
+ GV dùng nhạc cụ để thể hiện tác phẩm của các nhạc sĩ trong nước và
thế giới trong tiết dạy này. Việc minh họa các nội dung âm nhạc thường thức sẽ
tạo sự cuốn hút đối với HS, giúp HS cảm nhận đựơc âm nhạc sâu sắc hơn , thấy
gần gũi hơn với nội dung bài học và yêu thích môn học hơn.
+ Khai thác thông tin, hình ảnh, âm thanh trên mạng , qua hệ thống băng,
đĩa hình, giới thiệu cho HS thưởng thức và cảm nhận.
Việc sử dụng phương tiện dạy học là rất cần thiết, đặc biệt là môn Âm
nhạc. Nó góp phần thực hiện đổi mới phương pháp dạy học và nhằm nâng cao
hiệu quả, GV phải có kĩ năng sử dụng phương tiện thành thạo, biết kết hợp một
cách hài hòa giữa phương tiện với các phương pháp dạy học, sử dụng chúng
phù hợp với thời gian và nội dung của tiết học.
Khi dạy Âm nhạc thường thức , GV không nên truyền thụ kiến thức một
chiều mà cần đặt thêm các câu hỏi để HS cùng tham gia thảo luận, qua đó các
em có thể nói lên những hiểu biết và cảm nhận qua sự trải nghiệm của bản thân
tuy có thể còn rất ít ỏi.
GV cần vận dụng một cách linh hoạt tùy thuộc vào từng chủ đề nội
dung:
Ví dụ: Giới thiệu tác giả, tác phẩm không nên thực hiện giống như giới
thiệu nhạc cụ; dạy về các vùng miền dân ca không nên thực hiện giống như các
hình thức biểu diển hoặc thể loại âm nhạc. Tuy nhiên, dù với nội dung chủ đề
nào thì GV cũng cần có lời giải thích, thuyết trình ngắn gọn sau đó cho HS
nghe minh họa.Tuyệt đối không đi sâu vào những vấn những vấn đề mang tính
chuyên môn như về thể loại âm nhạc , tính năng nhạc cụ, các tác phẩm lớn

mang tính chuyên nghiệp cao...
3. Những nội dung cơ bản của phân môn Âm nhạc thường thức ở
THCS.
Những kiến thức phổ thông về âm nhạc mà HS nên biết và cần biết tạo
thành nội dung phân môn Âm nhạc thường thức trong chương trình Âm nhạc ở
trường THCS. Âm nhạc thường thức đem đến cho HS những hiểu biết sơ lược
nhưng phổ biến trong đời sống âm nhạc về các hoạt động như: sáng tác, biểu
diễn, các sinh hoạt âm nhạc, các loại nhạc cụ, các vấn đề của đời sống âm nhạc
11


xưa và nay, mối quan hệ giữa âm nhạc với đời sống , tác giả, tác phẩm âm nhạc
có ảnh hưởng trong xã hội...
Phân môn Âm nhạc thường thức trang bị cho HS một số hiểu biết để góp
phần thực hiện mục tiêu giáo dục cho HS có một trình độ văn hóa âm nhạc nhất
định.
Bao gồm các nội dung sau :
- Giới thiệu tác gỉa, tác phẩm, nghe nhạc…
- Giới thiệu nhạc cụ dân tộc và phương tây phổ biến.
- Dân ca Việt Nam và một số hình thức sinh hoạt âm nhạc dân gian.
- Một số hình thức biểu diễn âm nhạc: Nhạc hát, nhạc đàn và hát bè.
- Một số thể loại bài hát và một số thể loại nhạc đàn.
- Âm nhạc thiếu nhi Việt Nam và đôi nét sáng tác về ca khúc Thiếu nhi.
Ngoài ra còn một số bài đọc thêm, một số câu chuyện, một số bài viết
nói về tác dụng và ảnh hưởng của âm nhạc đối với đời sống , xã hội ….
Mỗi nội dung Âm nhạc thường thức đã chứa đựng tính văn hóa âm nhạc.
Văn hóa là một khái niệm rất rộng bao gồm trình độ văn hóa, văn hóa ứng xử,
văn hóa giao tiếp, văn hóa trong kinh doanh, văn hóa trong phong tục, lễ hội....
Văn hóa âm nhạc có thể xem là những hiểu biết mang tính phổ thông nhất về
các vấn đề âm nhạc như: thưởng thức, đánh giá, nghe – xem ca nhạc, thị hiếu

âm nhạc, tham gia và hưởng ứng các hoạt động âm nhạc, những kiến thức sơ
giản về nhạc lí, ca hát, đọc nhạc...
c. Kĩ năng dạy Âm nhạc thường thức phát huy tính tích cực,chủ
động, sáng tạo của HS THCS:
Giáo dục âm nhạc trong trường phổ thông dù bằng mọi biện pháp hay
hình thức nào đều nhằm tới mục đích làm cho tai nghe của HS ngày một nhạy
bén hơn, tinh tế hơn, nâng cao năng lực cảm thụ âm nhạc và trình độ nhận thức
âm nhạc. Do đó, dạy âm nhạc cho các em phải hết sức tránh giảng giải những lí
thuýêt khô cứng, nặng nề, những kiến thức chuyên môn chỉ dành cho những
người làm nghề âm nhạc hoặc chuyên nghiên cứu về âm nhạc. Cần phải cho
các em được nghe âm nhạc, được hoạt động theo âm nhạc và được bày tỏ sự
cảm nhận âm nhạc bằng trực giác. Không nên dạy những bài tập chỉ đơn thuần
về kỉ thuật mà nên dùng những bài hát ngắn, đơn giản hoặc những trích đoạn
âm nhạc trong các tác phẩm của Việt Nam và thế giới nhằm cung cấp những
giai điệu hay, góp phần nâng cao thẩm mĩ âm nhạc cho HS.
Khi dạy Âm nhạc thường thức, giáo viên cần chọn lọc những kiến thức
cần thiết, cô đọng để diễn giải, truyền đạt cho học sinh.
12


Cần đặt các câu hỏi gợi mở để học sinh tự tìm hiểu các nội dung của
bài học.
Một trong những yêu cầu cần thiết là khi học âm nhạc thường thức, học
sinh phải được nghe các tác phẩm âm nhạc. Việc nghe các tác phẩm âm nhạc
giúp học sinh phát huy tính tích cực bằng cách tham gia bình luận tác phẩm và
phát biểu cảm nhận của mình.
Giáo viên cần phải chuẩn bị băng, đĩa hoặc tự mình trình bày các tác
phẩm cho học sinh nghe.
Giáo viên không nên diễn giải nhiều mà cần khai thác tranh, ảnh và các
phương tiện máy móc…..

Giáo viên đạt những câu hỏi để học sinh trao đổi, thảo luận, sau đó phát
biểu ý kiến của mình trước tác phẩm, nêu nhận xét so sánh, tìm thêm các ví dụ
khác…..
Để phát huy tính tích cực sáng tạo của học sinh , cần khuyến khích các
em tự tìm hiểu và trình bày nội dung bài học.
Trong mỗi bài học các nội dung phải đựơc tích hợp, xuyên suốt trong quá trình
dạy. Ví dụ như khi dạy mỗi bài hát phải kết hợp giới thiệu tác giả, tác phẩm, tập
nghe và cảm thụ âm nhạc. Tập đọc nhạc phải kết hợp với hát, nhạc lí và diễn
cảm âm nhạc.
Khi dạy âm nhạc thường thức, GV có thể khuyến khích sự sáng tạo của
HS thông qua những bài tập sau :
* Sáng tạo khi làm tài liệu học tập :
Bài tập này thể hiện sự sáng tạo và lòng say mê học tập của học sinh, có
thể yêu cầu:
- Tự làm nhạc cụ gõ đơn giãn.
Ví dụ thanh phách, hay những dụng cụ tạo ra âm thanh (chai nhựa đựng
viên bi, hòn sỏi, hạt đậu.....) .
- Làm Album âm nhạc theo nhóm 4 - 5 HS, HS tìm hiểu và giới thiệu về
sự nghiệp cuộc đời các ca sỹ Việt Nam hoặc nhạc sỹ nỗi tiếng thế giới thông
qua bài viết, tranh ảnh, âm nhạc và những câu chuyện về họ. Để Album âm
nhạc có nhiều dữ liệu, GV nên cho HS chuẩn bị trong thời gian tương đối dài
(khoảng 2 - 3 tuần).
Những Album âm nhạc có giá trị, GV nên trưng bày trong phòng học âm
nhạc hoặc khai thác sử dụng trên lớp. HS thấy việc mình làm có ích, điều đó sẽ
khuyến khích tinh thần tìm hiểu và ý thực học tập của các em.

13


GV cũng có thể ra những dạng bài tập đơn giản để kiểm tra , đánh giá

quá trình học tập của các em bằng hình thức tự luận hoặc trắc nghiệm như:
• Kiểm tra bằng hình thức tự luận:
- Em hãy kể đôi điều về nhạc sĩ Bét – tô - ven mà em biết?
- Hãy kể tên một số bài hát của nhạc sĩ Đỗ Nhuận mà em biết?
- Hãy kể tên một số bài hát phổ thơ viết cho thiếu nhi?.......
• Kiểm tra bằng hình thức trắc nghiệm:
* Hãy khoanh tròn vào đáp án mà em cho là đúng?
- Nhạc sĩ Hoàng Việt là tác giả của bài hát:
A. Lên ngàn.

B. Hành quân xa.

C. Tiếng chuông và ngọn cờ.

- Bài hát Hò ba lí là của vùng dân ca nào?
A. DC Thanh Hóa.
Ninh.

B. DC Nam Bộ.

C.DC quan họ Bắc

* Hãy điền một số từ còn thiếu vào những chỗ trong câu cho đúng?
- Nhạc sĩ Bê – tô - ven là người nứơc :..................................................................
- Nhạc sĩ Hoàng Việt là tác giả của ..........................( Quê hương ) đầu tiên của
nền âm nhạc Việt Nam hiện đại.
- Nhạc sĩ ...................tác giả của vở Nhạc kịch đầu tiên của nền âm nhạc Việt
Nam hiện đại. ( Vở Cô sao).
- Hãy nói cảm nhận của em khi nghe bản Nhạc buồn Sô panh?.......
Âm nhạc có tác dụng làm giàu nguồn cảm xúc của con người. Không

phải mọi người đều có điều kiện cũng như khả năng chơi nhạc và hát, nhưng
nghe nhạc thì dễ dàng hơn. Thưởng thức âm nhạc không đòi hỏi chúng ta phải
có năng khiếu âm nhạc mà chỉ cần lòng yêu thích và sự đồng cảm.
IV : Kết luận :
Dạy học tích cực thực chất là cách dạy hướng tới người học, giúp người
học được hoạt động để nhận thức, chủ động , sáng tạo trong học tập.tạo điều
kiện cho HS tìm tòi, phát hiện kiến thức, chống lại thói quen học tập thụ động (
thầy nói – trò nghe, thầy đọc giảng - trò ghi chép) . Tổ chức những hoạt động
mang tính tích cực trong dạy học âm nhạc cung nhằm kích thích HS tham gia
vào quá trình học tập, khuyến khích các em học tập, tiếp thu kiến thức, kĩ năng
thông qua các giác quan, đặc biệt chú ý đến thính giác. GV phải là người tạo
điều kiện cho HS hoạt dộng nhằm phát huy hứng thú và nhu cầu tìm hiểu của
các em. Khi học ngôn ngữ, người ta chú ý đến vấn đề nghe – nói - đọc – viết thì
khi học âm nhạc ở trường phổ thông người ta người ta nghĩ tới nghe – hát - đọc
14


– ghi và cảm thụ âm nhạc. Dạy và học âm nhạc theo hướng phát huy tính tích
cực, chủ động, sáng tạo của HS là sự phối hợp các hoạt động trong mỗi tiết
học, mỗi bài học từ nội dung đến phương pháp giảng dạy, từ cách truyền thụ
của thầy đến cách học và tiếp thu của trò. Đặc trưng của môn Âm nhạc là tiếng
đàn và tiếng hát ( nói chung là âm thanh âm nhạc) . Ngoài ra còn thể hiện ở
những tranh, ảnh, liên quan đến bài hát, những nhạc cụ, những động tác phụ
họa cho bài hát,những điệu múa, điệu nhảy liên quanđến tiết tấu và giai điệu
âm nhạc... Biết kết hợp và sử dụng những dụng cụ trực quan đem lại hiệu quả
cao trong giờ học âm nhạc.
Quan niệm và cảm xúc của mỗi người trước cái đẹp luôn khác nhau, từ
quan niệm đó nãy sinh nhiều ý tưởng và trường phái khác nhau trong nghệ
thuật. Trong quá trình giảng dạy âm nhạc trong phổ thông, GV cần tạo mọi
điều kiện để HS phát huy được những cảm xúc nghệ thuật và sự sáng tạo trong

học tập.
Muốn làm được điều đó, HS cần có quá trình rèn luyện không chỉ ở môn
âm nhạc. Sáng tạo giúp học sinh phát huy được những suy nghĩ, tư tưởng và
hành động của mình, nâng cao kết quả học tập và hình thành những năng lực
riêng biệt cho các em.
Trong học tập, so với bắt chước và tìm tòi thì sáng tạo là hình thức cao
nhất thể hiện tính tích cực học tập của học sinh. hãy bắt đầu khuyến khích các
em mạnh dạn nói lên những cảm nhận của mình về môn học, về bài hát, bài
TĐN. HS có thể phản bác lại ý kiến của giáo viên, của bạn bè có thể trình bày
những ý kiến tư tưởng của mình. Đó là cơ sở để có kỹ năng sáng tạo lớn hơn .
GV cần tạo điều kiện để học sinh tự nhận xét tự đánh giá, tự cảm nhận
để có thể điều chỉnh cách học.
Phải làm cho môn Âm nhạc gần gũi, thân thiện với tất cả HS không để
các em có năng lực trung bình hoặc ít có khẳng âm nhạc sợ học và chán học
môn âm nhạc.
GV phải phát huy sáng tạo , chủ động tìm những biện pháp, thủ thuật có
hiệu quả cac nhất để chuyển tải các nội dung âm nhạc nhẹ nhàng, sinh động,
hấp dẫn và có tác dụng giáo dục thẩm mĩ cao.
V. Kết luận và kiến nghị:
1. Kết luận:
Qua quá trình nghiên cứu và thực nghiệm “ Kĩ năng dạy Nhạc lí và Âm
nhạc thường thức nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS
THCS ‘’bản thân tôi tự thấy được đây là một phương pháp tối ưu đối với phân
môn Âm nhạc ở trường THCS. Là một giáo viên giảng dạy phân môn Âm
nhạc, tôi luôn luôn trau dồi kiến thức, học hỏi đồng nghiệp, luôn có tâm huyết,
15


tìm tòi sáng tạo những điều mới nhằm nâng cao chất lượng dạy và học mà
không hoàn toàn phụ thuộc vào SGK.

Những vấn đề mà tôi nêu trên đây, rất mong sự góp ý của bạn bè đồng
nghiệp và các cấp lãnh đạo về phương pháp dạy học môn Âm nhạc ở trường
THCS để có hướng đi hiệu quả.
2. Kiến nghị:
- Muốn đạt hiệu quả cao, GV phải cố gắng minh họa bằng âm thanh, hình ảnh (
nhất là âm thanh) bằng đàn phím điện tử.
- Ngoài các phương tiện , thiết bị được Bộ Giáo dục và Đào tạo trang bị cho
các trường, GV cần có ý thức tự sưu tầm, tự tìm tòi, nghiên cứu để có được
những tư liệu, phương tiện có thể sử dụng khi dạy Âm nhạc thương thức và
Nhạc lí. Đó là công việc thường xuyên, lâu dài mà bất kì một GV âm nhạc nào
có lòng yêu nghề , có ý thức trách nhiệm, tâm huyết với sự nghiệp giáo dục đều
cần phải quan tâm.
- Âm nhạc là môn học thể hiện bằng âm thanh của giọng nói và âm thanh của
tiếng đàn, là nơi để tạo không khí vui vẻ, thoải mái cho cả người dạy và người
học. Vì vậy cần phải có phong học bộ môn riêng để không làm ảnh hưởng đến
các lớp học khác và giúp cho GV không phải vất vả trong việc mang, di chuyển
các phương tiện dạy học như đàn phím điện tử, máy chiếu, máy nghe nhạc,
máy vi tính,...

16