Vai trò của nhà văn hóa xã trong công tác tư tưởng ở huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình hiện nay

MỞ ĐẦU
1.

Lý do chọn đề tài

Sự ra đời và đi vào cuộc sống của Nghị quyết Trung ương 5 (khóa
VIII) về đẩy mạnh phát triển đời sống văn hóa, nâng cao vị thế của hoạt động
văn hóa trong phát triển kinh tế xã hội đã tạo nên một phong trào văn hóa mới
ở cơ sở, đô thị cũng như nông thôn. Trong các yếu tố để xây dựng và nâng
cao đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân thì hệ thống thiết chế văn hóa cơ
sở có vai trò quan trọng. Đó là hệ thống cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất, kỹ
thuật, trang thiết bị để bảo đảm cho các hoạt động văn hóa có thể diễn ra,
nhằm phục vụ nhu cầu hưởng thụ và sáng tạo văn hóa của nhân dân.
Hệ thống thiết chế văn hóa bao gồm: Nhà văn hóa, thư viện, bảo tàng,
công viên văn hóa,... nhưng trong hoạt động văn hóa cơ sở thì nhà văn hóa
được xem là thiết chế cơ bản nhất. Nhà văn hóa cơ sở, trước hết là để phục vụ
nhu cầu sinh hoạt văn hóa cộng đồng, cụ thể có hai chức năng: Là nơi biểu
diễn nghệ thuật đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa của nhân dân và cũng là
nơi "nuôi dưỡng", đào tạo và phát hiện những mầm non nghệ thuật từ cơ sở.
Ðể triển khai tốt việc xây dựng và phát triển hệ thống thiết chế văn hóa cơ sở
cần có sự quan tâm sâu sắc của lãnh đạo các cấp ở địa phương, có thể coi đó
là yếu tố quyết định. Hiện nay còn một số địa phương chưa nghiêm túc triển
khai tổ chức thực hiện Quy hoạch thiết chế văn hóa cơ sở, chưa nhận thức
đúng về vị trí, vai trò của văn hóa, mối quan hệ gắn bó giữa kinh tế, văn hóa
và chính trị, chưa coi phát triển văn hóa là trách nhiệm của hệ thống chính trị
và toàn xã hội. Sự quan tâm ấy phải được thể hiện bằng chương trình hành
động cụ thể như quy hoạch đất đai, đầu tư kinh phí để xây dựng thiết chế văn
hóa.
Những thiết chế đó đã trở thành nơi sinh hoạt văn hóa cộng đồng, đáp
ứng nhu cầu của nhân dân về hưởng thụ, sáng tạo và bảo tồn bản sắc văn hóa
các dân tộc Việt Nam. Thực tiễn đã khẳng định hệ thống thiết chế văn hóa cơ

1


sở không thể thiếu trong đời sống văn hóa của nhân dân, giữ vai trò nòng cốt
trong tổ chức các hoạt động tuyên truyền phục vụ nhiệm vụ chính trị, xã hội
của đất nước, khẳng định vai trò chỉ đạo, hướng dẫn các hoạt động văn hóa văn nghệ ở cơ sở và là bộ mặt văn hóa của địa phương. Xuất phát từ vai trò
quan trọng của của các thiết chế văn hóa cơ sở nói chung và đặc biệt là nhà
văn hóa xã, phường, thị trấn, gọi chung là nhà văn hóa xã trong tất cả các lĩnh
vực của đời sống xã hội ở từng địa phương mà bản thân em đã lựa chọn cho
mình vấn đề “Vai trò của nhà văn hóa xã trong công tác tư tưởng ở huyện
Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình hiện nay” làm vấn đề nghiên cứu cho bài tiểu luận
môn Quản lý hoạt động tư tưởng – văn hóa.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích
Trên cơ sở làm sáng tỏ cơ sở thực tiễn về vai trò của nhà văn hóa xã
trong công tác tư tưởng. Từ đó vận dụng để xem xét, đánh giá thực trạng và
qua đó đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm hiện thực hoá những quan điểm,
đường lối chính sách của Đảng và sự quản lý của Nhà nước, góp phần nâng
cao vai trò của nhà văn hóa xã nhằm hoàn thành nhiệm của nó trong việc phục
vụ nhu cầu sinh hoạt của cộng đồng nói chung và đặc biệt là làm tốt vai trò
của nó trong công tác tư tưởng của Đảng ở huyện Yên Thủy cũng như toàn
tỉnh Hòa Bình.
2.2. Để thực hiện mục tiêu trên, đề tài có nhiệm vụ
Một là: Phân tích những vấn đề lý luận chung về nhà văn hóa xã trong
công tác tư tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Hai là: Đánh giá tình hình tư tưởng và thực trạng sử dụng nhà văn
hóa xã ở huyện Yên Thủy trong thời gian qua.

2

Ba là: Trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất
lượng hoạt động của nhà văn hóa xã trong công tác tư tưởng ở huyện Yên
Thủy trong thời gian tiếp theo.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đi sâu làm rõ nội dung quan trọng của đề tài: Vai trò của nhà văn hóa
xã trong công tác tư tưởng ở huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình hiện nay.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu các quan điểm chỉ đạo của Đảng và các cấp uỷ đảng
của địa phương về vai trò của các thiết chế văn hóa cơ sở đặc biệt là nhà
văn hóa xã và vai trò của nhà văn hóa xã trong công tact ư tưởng ở huyện
Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình trong những năm gần đây.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
4.1. Cơ sở lý luận
Dựa vào những nguyên lý lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam, đồng thời kế
thừa một số kết quả nghiên cứu của các công trình nghiên cứu có lien quan
đến đề tài.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng một số phương pháp bổ trợ như thống kê, tổng
hợp, sưu tầm, phân tích, quan sát, nghiên cứu tài liệu…
5. Ý nghĩa của đề tài
Ý nghĩa về lý luận: Góp phần làm sáng tỏ hơn vai trò của nhà văn hóa
xã trong công tác tư tưởng ở huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình trong giai đoạn
hiện nay. Đồng thời làm sáng tỏ một số khái niệm công cụ.

3

Ý nghĩa thực tiễn: Qua quá trình nghiên cứu đề tài này, bàn thân tôi muốn
kiểm tra, đánh giá lại trình độ hiểu biết và việc ứng dụng các kiến thức đã được
học để làm sáng tỏ thêm một số vấn đề về các thiết chế văn hóa cơ sở đồng thời
muốn đóng góp một phần nào đó vào việc làm tài liệu tham khảo cho một số bạn
sinh viên và một số người quan tâm đến vấn đề này.
6. Kết cấu đề tài
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo thì nội
dung tiểu luận gồm:
Chương 1: Nhà văn hóa và vai trò của nhà văn hóa trong công tác tư
tưởng: khái niệm, nội dung cơ bản
Chương 2: Vai trò của Nhà văn hóa xã trong công tác tư tưởng ở
huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình hiện nay
Chương 3: Một số giải pháp nhằm phát huy vai trò của Nhà văn hóa
xã trong công tác tư tưởng ở huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình hiện nay

4


NỘI DUNG
Chương 1: NHÀ VĂN HÓA VÀ VAI TRÒ CỦA NHÀ VĂN HÓA
XÃ TRONG CÔNG TÁC TƯ TƯỞNG: KHÁI NIỆM, NỘI DUNG CƠ
BẢN
1.1. Một số khái niệm liên quan
1.1.1. Văn hóa:
Hồ Chí Minh cho rằng “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc
sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức,
pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh
hoạt hằng ngày về mặt ăn, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những
sáng tạo và phát minh đó tức là văn hóa”. Với cách hiểu này, văn hóa sẽ bao
gồm toàn bộ những gì do con người sáng tạo và phát minh ra. Cũng giống

như định nghĩa của Tylor, văn hóa theo cách nói của Hồ Chí Minh sẽ là một
“bách khoa toàn thư” về những lĩnh vực liên quan đến đời sống con người.
Theo UNESCO, văn hóa được hiểu theo hai nghĩa: nghĩa rộng và
nghĩa hẹp. Theo nghĩa rộng thì “Văn hóa là một phức hệ- tổng hợp các đặc
trưng diện mạo về tinh thần, vật chất, tri thức và tình cảm… khắc họa nên
bản sắc của một cộng đồng gia đình, xóm làng, vùng, miền, quốc gia, xã
hội… Văn hóa không chỉ bao gồm nghệ thuật, văn chương mà còn cả lối
sống, những quyền cơ bản của con người, những hệ thống giá trị, những
truyền thống, tín ngưỡng…”; còn hiểu theo nghĩa hẹp thì “Văn hóa là tổng thể
những hệ thống biểu trưng (ký hiệu) chi phối cách ứng xử và giao tiếp trong
cộng đồng, khiến cộng đồng đó có đặc thù riêng” …
Vậy văn hóa là gì? văn hóa là sản phẩm của con người được tạo ra
trong qua trình lao động (từ lao động trí óc đến lao động chân tay), được chi
phối bởi môi trường (môi tự nhiên và xã hội) xung quanh và tính cách của
5


từng tộc người. Nhờ có văn hóa mà con người trở nên khác biệt so với các
loài động vật khác; và do được chi phối bởi môi trường xung quanh và tính
cách tộc người nên văn hóa ở mỗi tộc người sẽ có những đặc trưng riêng.
1.1.2. Thiết chế văn hóa:
Khái niệm thiết chế văn hóa được sử dụng khá rộng trong các ngành
khoa học xã hội và đặc biệt trong chuyên ngành văn hóa học. Ở Phương Tây,
khái niệm này được dùng trong ngôn ngữ của nhiều nước: Institution ( tiếng
Anh, tiếng Pháp), Ínstutut (tiếng Nga), dịch ra tiếng Việt là: thiết chế, thể chế,
định chế. Xét về mặt từ nguyên, “thể chế” và “thiết chế” là đồng nghĩa, nhưng
dựa vào tính quy ước của ngôn ngữ, của sự phân hóa nghĩa và tiện cho việc
vận dụng lý thuyết để nhận thức thực tiễn thì việc tách nghĩa của thuật ngữ
trên là hợp lý. Cách gọi thiết chế văn hóa, thể chế văn hóa là cách gọi tắt.
Cách gọi đầy đủ là: thiết chế, thể chế trong lĩnh vực văn hóa. Vậy thể chế văn

hóa có thể hiểu như sau:
Thiết chế văn hóa là một tổ chức xã hội có kết cấu bên trong khá chặt
chẽ, ra đời nhằm đáp ứng nhu cầu của con người. Thiết chế văn hóa là các
cơ quan, các tổ chức xã hội, bộ máy nhân sự cùng cơ sở vật chất, thể chế
tương ứng được hình thành làm nhiệm vụ tổ chức các hoạt động sản xuất,
bảo quản, phân phối, trao truyền các giá trị văn hóa đến con người.
Cần chú ý thiết chế văn hóa có thể là những cơ quan, nhưng không
phải mọi cơ quan đều trở thành thiết chế văn hóa ( ví dụ: đoàn văn công
nghiệp dư, Hội đồng tư vấn nghệ thuật… lập ra một thời gian có thể giải tán.
Đó là những tổ chức văn hóa tạm thời). Để trở thành thiết chế văn hóa, mỗi cơ
quan, tổ chức phải có ba yếu tố:Có bộ máy nhân sự được tổ chức có hệ thống,
có thể chế vận hành, định hướng cho mọi hoạt động, có cơ sở vật chất, trụ sở
và các thiết bị chuyên dùng để tiến hành hoạt động văn hóa.
6


1.1.2. Nhà văn hóa xã:

Nhà văn hóa cơ sở, trước hết là để phục vụ nhu cầu sinh hoạt văn hóa
cộng đồng, cụ thể có hai chức năng: Là nơi biểu diễn nghệ thuật đáp ứng nhu
cầu hưởng thụ văn hóa của nhân dân và cũng là nơi "nuôi dưỡng", đào tạo và
phát hiện những mầm non nghệ thuật từ cơ sở. Hiện nay, khái niệm nhà văn
hóa có thể được hiểu là nơi sinh hoạt văn nghệ. Theo tiêu chuẩn chung, nhà
văn hóa thôn, làng, ấp, bản, khu phố có diện tích từ 80m2 đến 100m2, có tính
đa năng hơn và thường kết hợp với trạm truyền thanh cùng một số cơ sở vật
chất để hoạt động văn hóa văn nghệ và tổ chức hội họp, học tập, kèm theo là
các sân chơi ngoài trời, sân chơi thể thao. Nhà sàn văn hóa ở miền núi phía
Bắc, nhà Rông văn hóa ở Tây Nguyên, nhà văn hóa thôn, ấp ở đồng bằng... đã
trở thành nơi sinh hoạt văn hóa cộng đồng quen thuộc từ nhiều năm nay.
Nhà văn hoá xã và các hoạt động của nhà văn hoá xã chính là giá trị

văn hoá của cộng đồng. Phải coi những hoạt động văn hoá ở nhà văn hoá
cộng đồng là nền tảng cho công tác xây dựng đời sống văn hoá ở cơ sở, nghĩa
là xây dựng đời sống văn hoá cơ sở phải xuất phát từ việc kế thừa, khai thác
và phát huy những bản sắc văn hoá dân tộc vốn có ngay chính tại nhà cộng
đồng truyền thống mà ngày nay gọi là nhà văn hoá cộng đồng hay nhà văn
hóa xã, phường. Nhà văn hoá xã và những hoạt động của nó là sự phản ánh
tựu trung nhất, đầy đủ nhất giữa văn hoá truyền thống và văn hoá hiện đại của
cộng đồng dân tộc. Xây dựng và phát triển đời sống văn hoá ở cơ sở trong
giai đoạn hiện nay còn là sự kết hợp hài hoà giữa các yếu tố văn hoá truyền
thống và các yếu tố văn hoá hiện đại.
Nếu như nhà cộng đồng truyền thống, nhà văn hóa xã, phường là thiết
chế tâm linh với các nhu cầu hoạt động văn hoá tự thân của cộng đồng làng,
bản thì nhà văn hoá xã ngày nay không những như vậy mà nó có chức năng
7


xã hội với qui mô rộng lớn hơn, vượt ra ngoài phạm vi cộng đồng làng, xã
liên quan đến toàn xã hội. Như vậy nhà văn hoá xã, phường ngày nay cùng
lúc phải đảm bảo hai nhiệm vụ chức năng song song vừa đảm bảo các hoạt
động của nhà cộng đồng truyền thống vừa đảm bảo những hoạt động như một
nhà văn hoá cơ sở.
1.1.3. Công tác tư tưởng:
Công tác tư tưởng là hoạt động có mục đích của một giai cấp, một
chính đảng, nhằm hình thành, phát triển, truyền bá hệ tư tưởng trong quần
chúng, thúc đẩy quần chúng hành động vì lợi ích của chủ thể tư tưởng. Công
tác tư tưởng dưới chủ nghĩa xã hội là hoạt động có mục đích của Đảng Cộng
sản, nhằm hình thành, phát triển, truyền bá hệ tư tưởng xã hội chủ nghĩa thành
hệ tư tưởng chi phối, thống trị trong đời sống tinh thần xã hội; hình thành,
phát triển, truyền bá cương lĩnh, đường lối, chính sách của Đảng trong xã hội,
cổ vũ động viên mọi người hành động chủ động, tích cực, sáng tạo vì lý

tưởng, mục tiêu xã hội chủ nghĩa; đấu tranh chống lại những luận điệu sai trái
phản động; bảo vệ chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối,
quan điểm của Đảng, giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc.
Trong quá trình ra đời và lãnh đạo cách mạng, Đảng Cộng sản Việt
Nam luôn xác định, công tác tư tưởng là nhiệm vụ trọng yếu.Công tác tư
tưởng có 3 bộ phận hợp thành: công tác nghiên cứu lý luận, công tác tuyên
truyền giáo dục và công tác cổ động.
1.2. Vai trò của nhà văn hóa xã trong đời sống xã hội
Nhà văn hoá xã, thị trấn có vai trò quan trọng trong hệ thống thiết chế
văn hoá cơ sở, trong sự nghiệp đổi mới và phát triển kinh tế xã hội của các địa
phương trên cả nước, phục vụ kịp thời các nhiệm vụ chính trị, phát triển và
nâng cao chất lượng phong trào văn hoá, văn nghệ, thể dục - thể thao quần

8


chúng ở cơ sở. Mặt khác, Nhà văn hóa còn đem lại hiệu quả thiết thực trong
việc xây dựng đời sống văn hóa.
Về chính trị: Nhà Văn hóa vừa là nơi hội họp của chính quyền, đoàn
thể, vừa là nơi diễn ra các hoạt động văn hóa – văn nghệ, thể thao; nơi phổ
biến thời sự, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sáh pháp luật của Nhà
nước; nơi chuyển giao khoa học kĩ thuật, trưng bày tranh ảnh, sách báo, vui
chơi giải trí; nơi diễn ra các hoạt động chính trị tập trung của cấp ủy, chính
quyền cơ sở. Các nhà văn hoá mới được xây dựng đều khang trang sạch đẹp,
được trang bị khá đầy đủ bàn ghế, tăng âm, loa đài, phông màn… bảo đảm
cho việc hội họp và tổ chức các hoạt động văn hoá văn nghệ của nhân dân.
Nhờ có nhà văn hoá, việc tổ chức họp dân mỗi khi thôn, khu phố có việc cũng
được thuận lợi.
Về kinh tế: Ngày nay, không ai có thể phủ nhận vai trò quan trọng của
văn hoá với tư cách là nhân tố trực tiếp tham gia vào quá trình phát triển kinh

tế. Lịch sử phát triển của loài người cho thấy, ở bất kỳ thời kỳ nào, với bất kỳ
quốc gia nào, con người cũng đều đóng vai trò quyết định với quá trình sản
xuất, mà trước hết, họ là một thực thể văn hoá. Tố chất con người (tinh thần
yêu nước, trình độ khoa học công nghệ, tinh thần tổ chức xã hội, tính nhân
văn...) có ý nghĩa quyết định làm nên sức mạnh của văn hoá ở mỗi quốc gia dân tộc. Và do đó ở thời kỳ hiện đại, nói đến tiềm năng phát triển của mỗi
quốc gia, người ta không chỉ nói tới tài nguyên thiên nhiên, mà phải nói tới
yếu tố quyết định là văn hoá, được thể hiện qua năng lực sáng tạo, trí tuệ, tài
năng, đạo đức của con người ở quốc gia đó...
Về văn hóa - xã hội: Đời sống kinh tế phát triển, nhu cầu thỏa mãn
tinh thần đòi hỏi ngày càng cao. Hệ thống các nhà văn hóa hơn bao giờ hết
phải phát huy vai trò của mình, là nơi để nhân dân tham gia vào các hoạt động
chung, góp phần đẩy lùi tệ nạn xã hội. “Trong xã hội hiện đại, nhà văn hóa
9


ngoài là nơi tổ chức các hoạt động của đời sống văn hóa tinh thần, còn góp
phần đẩy lùi các tệ nạn xã hội, bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống
của dân tộc
Vai trò của nhà văn hoá trong đời sống nhân dân, nhất là nhân dân
nông thôn ngày càng được khẳng định. Nhà văn hoá như một yếu tố quan
trọng góp phần vào việc đẩy mạnh nếp sống văn hoá trong khu dân cư, nâng
cao hiệu quả xây dựng làng văn hoá, gia đình văn hoá. Đây cũng là địa điểm
diễn ra nhiều hoạt động thể thao thu hút nhiều lứa tuổi tham gia như: cầu
lông, bóng chuyền, … Hàng năm, nhà văn hóa xã đều duy trì việc tổ chức các
cuộc liên hoan, hội diễn và giao lưu văn nghệ trong các xóm, bản và các xã
lân cận trong toàn huyện, Đoàn thanh niên, lực lượng vũ trang… Cụ thể như:
giao lưu văn nghệ kỷ niệm ngày thành lập Đoàn, thành lập Hội liên hiệp phụ
nữ, ngày quốc tế thiếu nhi.... Các hoạt động của nhà văn hóa đã thu hút được
sự hưởng ứng nhiệt tình của nhiều người dân trong xã. Vai trò của nhà văn
hóa trong công tác tư tưởng.

1.3. Vai trò của nhà văn hóa xã trong công tác tư tưởng
Công tác tư tưởng có vai trò rất to lớn trong sự nghiệp các mạng cũng
như trong tiến trình phát triển của xã hội loài người. Vai trò quan trọng của
công tác tư tưởng thể hiện ở việc nghiên cứu lý luận, truyền bá, phổ biến hệ tư
tưởng và cổ vũ tính tích cực hành động của quần chúng nhân dân, động viên
lực lượng quần chúng tham gia vào sự nghiệp các mạng, góp phần tổ chức các
phong trào cách mạng, chuẩn bị tiền đề tư tưởng, lý luận và con người cho
các cuộc cách mạng, góp phần xây dựng Đảng, xây dựng đất nước ngày càng
giàu mạnh. Công tác tư tưởng còn đóng vai trò to lớn đó là cổ động, thông tin
những vấn đề quan trọng trong đường lối đối nội và đối ngoại hiện thời của
Đảng và Nhà nước, những nhiệm vụ của địa phương và của toàn thể nhân dân
lao động, làm cho mọi người thấy rõ tính đúng đắn của đường lối, chính sách
10


của Đảng, kêu gọi, hiệu triệu quần chúng nhân dân hành động thực hiện
đường lối, chính sách và các nhiệm vụ thực tiễn. Để thực hiện nhiệm vụ to
lớn của công tác tư tưởng, có rất nhiều phương pháp, hình thức, các phương
tiện… tuy nhiên có một loại hình không thể không kể đến đó là các thiết chế
văn hóa mà vai trò nòng cốt là Nhà văn hóa xã, phường.
Thứ nhất, Thiết chế văn hóa nói chung và nhà văn hóa nói riêng là
những điều kiện cần thiết để tiến hành các hoạt động của tiến trình văn hóa,
các hoạt động của công tác tư tưởng. Bởi để tiến hành cac hoạt động văn hóa,
hoạt động tư tưởng, trước hết phải có bộ máy nhân sự được tổ chức có hệ
thống. Nhà văn hó có cơ sở vật chất, trụ sở và các thiết bị chuyên dùng để tiến
hành các hoạt động tư tưởng. Với điều kiện kinh tế ngày càng phát triển như
hiện nay, hệ thống cơ sở vật chất thuộc mạng lưới các nhà văn hóa xã, phường
ở nước ta ngày càng được tăng cường đầu tư, giúp cho nhà văn hóa thực hiện
được tốt vai trò của mình.
Thứ hai, Nhà văn hóa xã tham gia và thúc đẩy quá trình sáng tạo, phát

triển, tổ chức truyền bá hệ tư tưởng và biến hệ tư tưởng thành sức mạnh thúc
đẩy hành động cách mạng của quần chúng trong thực tiễn. Nhà văn hóa ra đời
là để phục vụ nhu cầu sinh hoạt cộng đồng của mọi người dân và phục vụ cho
cả mục đích công tác tư tưởng, mà công tác tư tưởng dưới chủ nghĩa xã hội là
hoạt động có mục đích của Đảng cộng sản và nhà nước nhằn phát triển,
truyền bá hệ tư tưởng xã hội chủ nghĩa, biến hệ tư tưởng xã hội chủ nghĩa
thành hệ tư tưởng chi phối, thống trị trong đời sống tinh thần xã hội, động
viên, cổ vũ tính tích cực tự giác, sáng tạo của người dân trong sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa. Với nội dung và yêu cầu trên, mạng
lưới nhà văn hóa xã, phường là nơi sáng tạo, phát triển các giá trị tư tưởng,
hoạch định đường lối, chính sách ở cơ sở, tham gia vào quá trình bảo quản,
truyền bá hệ tư tưởng thông qua các đợt sinh hoạt văn hóa ,sinh hoạt làng bản,
thư viện, cơ quan giáo dục đào tạo…
11


Thứ ba, nhà văn hóa xã, phường góp phần nâng cao hiệu quả quản lý
Nhà nước, quản lý xã hội và bảo vệ trật tự kỷ cương trong lĩnh vực công tác
tư tưởng. Nhà văn hóa vừa là nơi diễn ra các hoạt động văn hóa vừa là nơi
tiến hành các hoạt động tư tưởng. Dạng hoạt động này là một dạng hoạt động
văn hóa tinh thần của đời sống xã hội. Những hoạt động đó đã khuyến khích
nhân dân lao động tham gia sự nghiệp văn hóa trên cả hai mặt sáng tạo và
hưởng thụ…Để quản lý các hoạt động văn hóa, hoạt động trong lĩnh vực tư
tưởng, Nhà nước cần ban hành các văn bản pháp lý quy định những hoạt động
được làm và không được làm trong tất cả các khâu: sáng tạo, bảo quản, phân
phối và tiêu dùng các sản phẩm văn hóa, các sản phẩm tư tưởng.
1.4. Sự cần thiết phải phát huy vai trò của nhà văn hóa xã trong
công tác tư tưởng ở nước ta hiện nay
Hiện nay tổ chức chính quyền được chia thành bốn cấp: cấp Trung
ương, cấp tỉnh (thành phố), cấp quận (huyện) và cấp cơ sở (xã, phường, thi

trấn). Cấp cơ sở là cấp cuối cùng, thấp nhất nhưng lại đóng vai trò hết sức
quan trọng. Nơi đây ngoài trụ sở làm việc của các cấp Ủy Đảng, chính
quyền gọi chung là tru sở Ủy ban nhân dân thì còn có nhà văn hóa riêng
của mỗi xã, mỗi xóm, bản. Những thiết chế này là nơi đầu nguồn của thực
tiễn, là cầu nối trực tiếp giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân. Cơ sở là nơi
giải quyết mọi vấn đề mà quần chúng phản ánh tâm tư nguyện vọng của
mình tới các cấp lãnh đạo. Bên cạnh đó, cấp cơ sở là địa bàn chiến lược
trong phát triển kinh tế - xã hội, chính trị của cả nước ta.
Trong giai đoạn hiện nay, nước ta đang trong thời kỳ đẩy mạnh
công nghiệp hóa, hiện đại hóa thì cơ sở là địa bàn thường xuyên diễn ra
cuộc đấu tranh với âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình” và “bạo loạn
lật đổ” của các thế lực thù địch, là thành trì quan trọng về chính trị, kinh tế
- xã hội của đất nước nói chung.

12


Nhận thức rõ hơn, sâu hơn về bối cảnh và đặc điểm mới tác động
đến công tác tư tưởng trong giai đoạn hiện nay. Cần chủ động đi trước một
bước để dự báo, đề xuất và tham gia tích cực, giải quyết những vấn đề mới
của thực tiễn. Cần đẩy mạnh tuyên truyền tạo sự đồng thuận cao trong việc
thực hiện các mục tiêu: kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, đảm bảo
an sinh xã hội và phát triển bền vững. Triển khai có hiệu quả cuộc vần
động “toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa mới” và phong trào “
xây dựng nông thôn mới”, triệt để thực hành tiết kiệm, chống tham ô, lãng
phí, khuyến khích người dân phát triển kinh tế gia đình, giữ gìn và phát huy
bản sắc văn hóa dân tộc... Xác định tầm quan trọng của cấp cơ sở trong tình
hình đất nước hiện nay đòi hỏi các cấp uỷ Đảng phải tăng cường hơn nữa
hoạt động tuyên truyền ở cấp cơ sở đặc biệt là hoạt động của đội ngũ
những người làm công tác tư tưởng. Do đặc điểm và tính chất của cấp cơ

sở nên hơn bao giờ hết công tác tư tưởng có ý nghĩa to lớn góp phần quan
trọng làm sự sống còn của sự nghiệp cách mạng cũng như quyết định đến
vai trò và uy tín lãnh đạo của Đảng đối với quá trình đổi mới và phát triển
của đất nước, quyết định đến lòng tin và tính tích cực hành động của quần
chúng nhân dân. Đồng thời, cấp cơ sở mà nòng cốt lá các nhà văn hóa xã,
thị trấn là nơi tạo điều kiện tốt nhất giúp Đảng, Nhà nước kịp thời tổng kết
thực tiễn, điều chỉnh đường lối, chủ trương, chính sách cho phù hợp với
thực tiễn “không ngừng đưa Nghị quyết vào cuộc sống”; định hướng thông
tin đúng và kịp thời trong Đảng và toàn xã hội.

13


Chương 2: VAI TRÒ CỦA NHÀ VĂN HÓA XÃ TRONG CÔNG TÁC
TƯ TƯỞNG Ở HUYỆN YÊN THỦY, TỈNH HÒA BÌNH HIỆN NAY
2.1. Khái quát về huyện Yên Thủy
Huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình được thành lập ngày 17/8/1964 trên cơ
sở tách từ huyện Lạc Thủy, huyện nằm ở vùng Tây Bắc Việt Nam, nằm ở phía
cực nam của tỉnh Hòa Bình, cách thành phố Hòa Bình khoảng 85 km, thành phố
Ninh Bình đường quốc lộ 1A khoảng 50km, cách thủ đô Hà Nội, sân bay quốc
tế nội bài khoảng 100km, cách thành phố Sơn La tỉnh Sơn La khoảng 250km…
phía Đông giáp huyện Lạc Thủy (Hòa Bình) phía Tây giáp huyện Lạc Sơn (Hòa
Bình), phía Nam giáp huyện Nho Quan (Ninh Bình), huyện Thạch Thành
(Thanh Hóa), phía Bắc giáp huyện Kim Bôi (Hòa Bình). Huyện có thị trấn
Hàng Trạm (huyện lị) và 12 xã: Lạc Sỹ, Lạc Hưng, Lạc Lương, Bảo Hiệu, Đa
Phúc, Hữu Lợi, Lạc Thịnh, Yên Lạc, Phú Lai, Đoàn Kết, Yên Trị, Ngọc
Lương.
2.1.1. Về kinh tế:
Sau hơn 20 năm thực hiện công cuộc đổi mới và những năm gần đây,
với việc tổ chức thực hiện tốt chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước,

Đảng bộ, chính quyền, nhân dân các dân tộc huyện Yên Thuỷ đã đạt được
nhiều những thành tựu trong phát triển kinh tế, văn hoá – xã hội, an ninh quốc phòng. Tỷ lệ hộ nghèo ở các xã đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào dân
tộc thiếu số năn 2000 bình quân trên 70%; năm 2010 giảm xuống còn 55,4%
theo tiêu chí mới; 100% số hộ nghèo dân tộc được xoá nhà tạm; 100% số xã
và trên 95% số hộ trong vùng đã được sử dụng điện lưới quốc gia.
2.1.1. Về chính trị, tư tưởng

14


Từ tháng 10 năm 1964 huyện Yên Thủy được tách ra từ huyện Lạc
Thủy và Đảng bộ huyện Yên Thủy cũng được thành lập từ đó. Trong suốt quá
trình lịch sử đấu tranh cách mạng, nhân dân huyện Yên Thủy nguyện lòng
theo Đảng giành và giữ độc lập cho Tổ quốc, xây dựng quê hương giàu mạnh.
Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, nhân dân
huyện Yên Thủy có truyền thống đấu tranh cách mạng anh dũng, kiên cường,
bất khuất.
Thực hiện nghị quyết đại hội lần thứ X của Đảng; nghị quyết đại hội
Đảng bộ tỉnh Hòa Bình lần thứ XIV; nghị quyết đại hội Đảng bộ huyện Yên
Thủy lần thứ XVIII, ban chấp hành Đảng bộ huyện đã lãnh đạo huyện thực
hiện nhiệm vụ chính trị của địa phương đạt kết quả cao. Các cấp ủy luôn coi
trọng lãnh đạo, chỉ đạo công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, triển khai thực
hiện bằng nhiều biện pháp đa dạng và sang tạo, phù hợp với từng đối tượng;
tuyên truyền, phổ biến pháp luật; nâng cao chất lượng các đợi học tập, quán
triệt nghị quyết của Đảng; làm tốt công tác thong tin thời sự chính trị, định
hướng tư tưởng cho cán bộ, Đảng viên, kiên quyết chống các hành vi quan
liêu, tham nhũng, tiêu cực, thiếu trách nhiệm, cửa quyền, nhũng nhiễu, hách
dịch đối với cán bộ, công chức. Tăng cường giáo dục truyền thống cách
mạng; phê phán các biểu hiện tah hóa về tư tưởng chính trị, đạo đức, và lối
sống; bác bỏ các quan điểm chính trị phản động, sai trái, xây dựng, củng cố sự

đoàn kết, thống nhất ý chí và hành động trong Đảng bộ và đồng thuận trong
xã hội.
2.1.2. Về lịch sử, văn hóa – xã hội:
Cùng với sự phát triển của văn hoá Mường trên địa bàn tỉnh Hoà
Bình , lịch sử hình thành và phát triển văn hoá dân tộc của huyện Yên Thuỷ
cũng gắn liền với văn hoá Mường Hoà Bình . Quá trình du canh du cư , phát
nương làm rãy đã tạo nên những vùng đất mới màu mỡ hơn cho người Mường
cũng như tạo nên sự phân chia các Mường trên địa bàn tỉnh Hoà Bình và sự
15


phân bố địa bàn người Mường trên khu vực miền núi phía Bắc . Người
Mường Hoà Bình với bốn vùng Mường chính để chỉ một địa phương , một
khu vục , một vùng ; Bi , Vang , Thàng , Động ; qua quá trình phát triển phân
bố rộng rãi người Mường đã phát triển rộng rãi trên nhiều địa phương và hình
thành những khu vục Mường khác như , Mường Măng , Mường Âm ... Với
địa bàn sát với các địa phương miền suôi , người Mường ở Yên Thuỷ còn gọi
là Mường Âm , văn hoá Mường Yên Thuỷ phần lớn vẫn giữ được những nét
đặc trưng nhất của người Mường , ngoài ra ở một số địa phương lân cận với
miền suôi đã có sự giao thoa về văn hoá tín ngưỡng với người Kinh .
2.2. Tình hình hoạt động của nhà văn hóa xã trong công tác tư
tưởng ở huyện Yên Thủy hiện nay
2.2.1. Thành tựu và nguyên nhân:



Thành tựu:

Nhà văn hoá xã, thị trấn có vai trò quan trọng trong hệ thống thiết chế
văn hoá cơ sở, trong sự nghiệp đổi mới và phát triển kinh tế xã hội của các địa

phương trên cả nước, phục vụ kịp thời các nhiệm vụ chính trị, phát triển và
nâng cao chất lượng phong trào văn hoá, văn nghệ, thể dục - thể thao quần
chúng ở cơ sở. Mặt khác, Nhà văn hóa còn đem lại hiệu quả thiết thực trong
việc xây dựng đời sống văn hóa.
Thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) của Đảng, chủ yếu là
hướng mọi hoạt động văn hóa - thông tin về cơ sở. Nhận thức được vai trò
quan trọng của việc xây dựng, tổ chức hoạt động của hệ thống thiết chế văn
hoá cơ sở nói chung và nhà văn hoá nói riêng, Ban thường vụ Huyện Yên
Thủy đã ban hành Nghị quyết 12-NQ/HU ngày 05/11/2007 về xây dựng thiết
chế văn hóa cơ sở đến năm 2010 và những năm tiếp theo; Ủy ban nhân dân
huyện đã có kế hoạch nhằm cụ thể hoá Nghị quyết trên tới các phòng ban
chức năng, các xã, thị trấn trong toàn huyện. Phong trào xây dựng thiết chế
16


văn hóa ở huyện Yên Thủy đã được các cấp ủy đảng, chính quyền từ huyện
đến xã, thị trấn quan tâm, có cơ chế hỗ trợ kinh phí xây dựng, kinh phí mua
sắm trang thiết bị phục vụ hoạt động nhà văn hóa, đáp ứng nhu cầu nâng cao
đời sống tinh thần cho nhân dân, góp phần xây dựng kinh tế, giữ vững an ninh
chính trị và trật tự an toàn xã hội.
Xuất phát từ nhu cầu thực tế của nhân dân về hội họp, sinh hoạt Câu
lạc bộ, các phong trào văn hoá, văn nghệ - thể dục thể thao và thấy rõ được sự
cần thiết của việc xây dựng các thiết chế văn hoá nói chung, nhà văn hoá nói
riêng, các cấp uỷ đảng, chính quyền đã quan tâm đầu tư xây dựng. Hiện nay,ở
trung tâm huyện có một Phòng văn hóa – Thông tin đặt ở trung tâm của
huyện. Ngoài ra trong số 12 xã và một thị trấn thì có 08 xã có nhà văn hóa xã
riêng, tất cả các thôn xóm trong toàn huyện đều đã có nhà văn hóa riêng Nhà
văn hóa xã hầu hết được quy hoạch gắn liền với khu vực trụ sở Ủy ban nhân
dân xã, một số xã khác chưa có nhà văn hóa riêng bởi nhà văn hóa vẫn còn
gắn với trụ sở ủy ban xã, chưa tách ra hoạt động. Những nhà văn hoá xã xây

mới phần lớn được xây dựng khang trang, kiến trúc phù hợp. Diện tích sử
dụng thường từ 150m2 trở lên, đảm bảo được nhu cầu hội họp, sinh hoạt văn
hoá của quần chúng nhân dân. Qua đó đã góp phần thúc đẩy các phong trào
văn hoá - văn nghệ ở cơ sở ngày càng phát triển. Nhà văn hoá xã, thị trấn do
Ban văn hoá xã, thị trấn quản lý và điều hành.
Cho đến nay, nhà văn hóa là nơi diễn ra các hoạt động tuyên truyền,
phổ biến các chủ trương đường lối chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà
nước, là nơi hội họp, sinh hoạt văn hoá, văn nghệ, thể dục – thể thao của cộng
đồng dân cư. Thông qua hoạt động ở nhà văn hóa xã, thị trấn, nhân dân đã
tiếp thu kịp thời những chủ trương đường lối, chính sách, pháp luật, những
tiến bộ khoa học kỹ thuật, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế xã hội,
giữ gìn, phát huy nét đẹp văn hoá truyền thống trong quan hệ ứng xử, giao
tiếp…. Mặt khác, thông qua các hoạt động văn hoá, văn nghệ, thể dục - thể
17

Người dân xã Lạc Lương Bầu cử tại Nhà văn hóa xã


thao từ cơ sở, nhiều xã, thị
trấn đã phát hiện năng khiếu
của một số tài năng trẻ,
những hạt nhân văn nghệ, thể
thao của địa phương.
Những địa phương đã

xây dựng được nhà văn hoá, duy trì các
hoạt động, sinh hoạt, hội họp thường
xuyên đã hình thành các loại hình câu
lạc bộ, có phong trào văn hoá, văn
Diễn văn nghệ tại Nhà văn hóa xã Bảo Hiệu

nghệ, thể dục - thể thao phát triển….
Hoạt động nhà văn hoá phong phú, lành

mạnh đã góp phần đẩy lùi các hủ tục lạc hậu, mê tín dị đoan, các tệ nạn xã hội
ở địa phương, khơi dậy và phát huy vai trò làm chủ văn hoá của nhân dân,
thông qua các hoạt động văn hoá tăng thêm tình đoàn kết, gắn bó giữa các
thành viên trong cộng đồng dân cư và xã hội. Đồng thời qua đó chúng ta cũng
thấy được vai trò to lớn của nhà văn hóa trong việc làm tốt vai trò công tác tư
tưởng. Thông qua các hoạt động của nhà văn hóa, nhân dân có điều kiện gặp
gỡ giao lưu văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao, giữ gìn và phát huy bản sắc
văn hóa truyền thống của các dân tộc như: lễ hội xuống đồng của dân tộc
Mường, lễ hội lễ hội sắc bùa… Các xã, thị trấn trong huyện như: thị trấn
Hàng Trạm, xã Đoàn kết, xã Lạc Thịnh, xã Lạc Lương, Ngọc Lương… đã
lồng ghép hoạt động văn hoá, văn nghệ, thể thao với tập huấn chuyển giao
khoa học kỹ thuật, dân số - kế hoạch hoá gia đình, phòng - chống tệ nạn xã
hội, tuyên truyền Luật Giao thông đường bộ, tuyên truyền kế hoạch hóa gia
đình...
18


Việc xây dựng nhà văn hóa ở huyện Yên Thủy đã khẳng định được vai
trò to lớn của các cấp Ủy Đảng và chính quyền trong việc tổ đề ra các mục
tiêu xây dựng nhà văn hóa và thực hiện thành công, phát huy vai trò của nhà
văn hóa trong mọi mặt của đời sống xã hội đặc biệt là vai trò to lớn trong
công tác tư tưởng. Đồng thời thể hiện tinh thần phát huy nội lực của cộng
đồng dân cư, được các tầng lớp nhân dân và các hộ dân ở các thôn, bản đều
nhiệt tình hưởng ứng bằng việc tự nguyện đóng góp tiền, ngày công lao động,
nội thất để xây dựng nhà văn hóa.
Có được những thành công trong công tác tổ chức, hoạt động của các

nhà văn hoá xã, thị trấn là một yếu tố quan trọng tạo nên thắng lợi của cuộc
vận động "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá". Vì lẽ đó, mục tiêu
đề ra cho các cấp uỷ, chính quyền và nhân dân trên địa bàn huyện là trong
năm 2012 và những năm tiếp theo phấn đấu 100% các xã, thị trấn có nhà văn
hóa đáp ứng nhu cầu thực tế về hưởng thụ, sáng tạo văn hoá của mọi tầng lớp
nhân dân.



Nguyên nhân :

Các nhà văn hóa được xây dựng bằng nhiều nguồn vốn khác nhau
theo phương châm "Nhà nước và nhân dân cùng làm". Hiệu quả hoạt động
của nhà văn hoá xã, thôn, bản cũng được nâng lên khi được đầu tư trang thiết bị bằng nhiều nguồn vốn, trong đó chủ yếu là nguồn vốn từ chương trình
mục tiêu quốc gia về văn hóa. Điều nhận thấy là hệ thống các nhà văn hóa của
huyện Yên Thủy đi vào hoạt động là nơi tuyên truyền trực tiếp các chủ
trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước tới nhân dân.
Đặc biệt đã trở thành điểm vui chơi lý tưởng, bổ ích cho đồng bào các dân tộc
vùng, tạo chuyển biến mọi mặt về đời sống tinh thần cho đồng bào.
Việc xây dựng nhà văn hóa ở huyện Yên Thủy đã khẳng định được vai
trò to lớn của các cấp Ủy Đảng và chính quyền trong việc tổ chức và đề ra các
19


mục tiêu xây dựng nhà văn hóa và thực hiện thành công, phát huy vai trò của
nhà văn hóa trong mọi mặt của đời sống xã hội đặc biệt là vai trò to lớn trong
công tác tư tưởng. Đồng thời thể hiện tinh thần phát huy nội lực của cộng
đồng dân cư, được các tầng lớp nhân dân và các hộ dân ở các thôn, bản đều
nhiệt tình hưởng ứng bằng việc tự nguyện đóng góp tiền, ngày công lao động,
nội thất để xây dựng nhà văn hóa.

Qua nhiều năm chỉ đạo phong trào xây dựng, tổ chức và đưa vào hoạt
động các thiết chế Nhà Văn hóa xã, thị trấn ở cũng không tránh khỏi những
mặt hạn chế, yếu kém và nguyên nhân của nó là:
Thứ nhất: Việc xây dựng Nhà Văn hóa xã ở huyện Yên Thủy có
được những kết quả như trên trước hết là thực hiện có hiệu quả Đề án của Ủy
ban nhân dân tỉnh đã ban hành về “Xây dựng, cùng cố và phát triển các hoạt
động văn hóa thể thao cơ sở giai đoạn. Đề án “Xã hội hóa các hoạt động văn
hóa tỉnh Hòa Bình mà nòng cốt thúc đẩy là phong trào “Toàn dân đoàn kết
xây dựng đời sống văn hóa” ở cơ sở.
Thứ hai: Những nơi phong trào xây dựng Nhà Văn hóa phát triển
mạnh đều do công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền địa phương
đã làm tốt công tác tư tưởng, biết phát huy vai trò của quần chúng, tăng cường
công tác xã hội hóa, huy động được mọi nguồn lực trong dân, thực hiện tốt
quy chế dân chủ ở cơ sở, với phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm dân
kiểm tra”, thu hút được các thành phần xã hội tham gia vào các hoạt động văn
hóa, nhằm nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân. Những nơi công tác
lãnh đạo, chỉ đạo yếu, coi nhẹ vai trò của văn hóa, không biết phát huy sức
mạnh tập thể, thiếu phương pháp, biện pháp tập hợp quần chúng, ý thức trông
chờ, ỷ lại, thiếu tính sáng tạo thì phong trào xây dựng Nhà Văn hóa kém phát
triển.

20


Thứ ba: ở đâu phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn
hóa” hoạt động tốt thì phong trào xây dựng và hoạt động Nhà Văn hóa cũng
tốt. Một khi Nhà Văn hóa đã được Ban chỉ đạo phong trào “Toàn dân đoàn kết
xây dựng đời sống văn hóa” đưa thành một tiêu chí để xét duyệt, công nhận
làng, bản, cụm dân cư văn hóa thì nó trở thành tiêu chí, kế hoạch phấn đấu
của chi bộ Đảng, chính quyền và nhân dân các dân tộc trong tỉnh.

Thứ tư: Các đoàn thể, câu lạc bộ, các nhóm sở thích là nòng cốt sinh
hoạt của mỗi Nhà Văn hóa. Nơi nào được sự quan tâm của lãnh đạo, phong
trào đoàn thể hoạt động tốt, các câu lạc bộ, các nhóm sở thích được thành lập
thì Nhà Văn hóa có nhiều nội dung và hình thức sinh hoạt phong phú. Nơi nào
lãnh đạo thiếu sự quan tâm đến hoạt động văn hóa, các đoàn thể không được
củng cố, phong trào chưa mạnh thì Nhà Văn hóa cũng hoạt động yếu, không
có nội dung phong phú.
Thứ năm: Vai trò cán bộ văn hóa có một vị trí rất quan trọng đối với
việc tổ chức của một Nhà Văn hóa. Địa phương nào có người phụ trách Nhà
Văn hóa biết tổ chức, biết tập hợp lực lượng quần chúng, có tâm huyết với sự
nghiệp văn hóa, gắn bó với phong trào ở cơ sở, lại được sự quan tâm động
viên kịp thời của chính quyền thì Nhà Văn hóa luôn mở cửa, lôi cuốn mọi
người đến tham gia sinh hoạt. Ngược lại, nơi nào người phụ trách không có
năng lực, trình độ, không am hiểu lĩnh vực văn hóa - thể thao thì Nhà Văn hóa
hoạt động kém và không có hiệu quả.
2.2.2. Hạn chế và nguyên nhân

 Hạn chế:
Những năm qua, Nhà nước và ngành văn hóa đã có nhiều nỗ lực trong
việc xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở. Một trong các biểu hiện cụ thể là
việc triển khai xây dựng hệ thống Nhà văn hóa cộng đồng từ thành thị tới
21


nông thôn, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số sinh
sống. Huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình cũng là một trong những huyện miền
núi được Nhà nước quan tâm đầu tư xây dựng các thiết chế văn hóa cơ sở,
trong đó có nhà văn hóa xã, thị trấn để làm nơi giao lưu, hội họp, nơi để đưa
đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước ở Trung ương, cũng như nghị
quyết của địa phương vào cuộc sống của người dân.

Tuy nhiên gần đây, việc xây dựng Nhà văn hóa xã, thị trấn như thế nào,
và cần làm gì để phát huy hiệu quả, đang là câu hỏi cần được trả lời. Bởi thực
tế cho thấy ở một số nơi trong huyện, Nhà văn hóa xã chưa thu hút dân cư tới
sinh hoạt, có nơi mỗi năm chỉ mở cửa
vài lần để họp hành, thậm chí là đóng
cửa "chờ xuống cấp". Đã có nhiều ý kiến
lý giải tình trạng này, như: Xây dựng
Nhà văn hóa cộng đồng chưa tham khảo
ý kiến người dân mà chỉ dựa trên một
mô hình có sẵn; "bê-tông hóa"; đầu tư
Nhà văn hóa xã lạc sĩ cách xa trung tâm xã

"vỏ" nhà và chưa chú ý trang bị trong
nhà; chưa có người chuyên trách quản

lý, tổ chức hoạt động, nếu có người quản lý lại chưa được đào tạo các kỹ năng
tổ chức hoạt động văn hóa ở cơ sở; một số Nhà văn hóa cộng đồng ở vùng
đồng bào thiểu số được xây dựng chưa phù hợp phong tục, tập quán truyền
thống, còn thiếu sân bãi để tổ chức lễ hội - một hoạt động vốn rất cần không
gian rộng; nhất là kinh phí để duy trì hoạt động, rồi điện thắp sáng và khu vệ
sinh chung chưa được quan tâm...
Xây dựng Nhà Văn hóa cộng đồng cần một nguồn kinh phí lớn từ
ngân sách Nhà nước. Đây là một chủ trương đúng đắn góp phần xây dựng,
phát triển đời sống văn hóa ở cơ sở, để văn hóa cơ sở thật sự là môi trường
văn hóa lành mạnh, phong phú, đa dạng; có nếp sống văn minh trong việc
22


cưới, việc tang, lễ hội...; trực tiếp thực hiện cuộc vận động xây dựng gia đình
Việt Nam, góp phần giữ gìn và phát triển những giá trị truyền thống của văn

hóa, con người Việt Nam, nuôi dưỡng giáo dục thế hệ trẻ... Vì thế, quan niệm,
chủ trương đúng đắn của Nhà nước phải được hiện thực hóa trong cuộc sống
của nhân dân. Thiết nghĩ, sau một thời gian triển khai rộng rãi trên mọi miền
đất nước, đã đến lúc ngành văn hóa cần khảo sát, rút kinh nghiệm, bổ sung và
hoàn chỉnh, từ đó tìm ra những mô hình Nhà văn hóa cộng đồng phù hợp đặc
điểm từng loại hình địa lý, dân cư; xây dựng các kiểu phương thức hoạt động
linh hoạt, sinh động, hấp dẫn và có hiệu quả, phát huy được tiềm năng sáng
tạo văn hóa của các cộng đồng; đồng thời có chính sách cụ thể để Nhà văn
hóa cộng đồng có thể vận hành như một thiết chế văn hóa quan trọng ở cơ sở.
Bên cạnh kết quả đạt được, quá trình tổ chắc triển khai thực hiện mô
hình các nhà văn hóa xã vẫn còn một số hạn chế. Một số xã, thôn, bản vùng
cao, vùng xa đời sống nhân dân còn gặp nhiều khó khăn, khả năng đóng góp
và huy động các nguồn lực còn hạn chế. Việc quy hoạch quỹ đất để xây dựng
nhà văn hóa ở một số địa phương gặp nhiều khó khăn.
Nhằm phát huy có hiệu quả thiết chế văn hóa trong đời sống tinh thần
của nhân dân các dân tộc ở địa phương, trong thời gian tới, huyện Yên Thủy
tiến hành đẩy mạnh tuyên truyền, vận động để chính quyền các xã, thị trấn
cũng như nhân dân hiểu rõ về hiệu quả, tác dụng nhà văn hoá thôn bản. Tiếp
tục xây dựng nhà văn hoá theo quan điểm "lấy chất lượng là cơ bản", phấn
đấu đến năm 2015 có 100% các xã và thôn, bản đều có nhà văn hoá. Đẩy
mạnh xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, trong đó phát huy hiệu quả
việc xây dựng thiết chế văn hóa - thông tin - thể thao đạt chuẩn, nhằm góp
phần tích cực vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.



Nguyên nhân:

23

Thực tế cho thấy, ở huyện Yên Thủy nơi nào làm tốt công tác
xã hội hóa, công tác tư tưởng tuyên truyền vận động quần chúng
thực hiện một cách dân chủ, công khai, minh bạch, “dân biết, dân
bàn, dân làm, dân kiểm tra” thì thu được kết quả tốt. Một khi Nhà
Văn hóa đã là mục tiêu, là động lực, được mọi người quan tâm, có
trách nhiệm thì nó sẽ trở thành sức mạnh tổng hợp cả về trí lực, vật
lực, làm cho hệ thống thiết chế Nhà Văn hóa không ngừng phát triển
về số lượng và chất lượng.
Tuy nhiên một số Nhà Văn hóa xã, thôn, bản, cụm dân cư của
huyện Yên Thủy xây dựng bằng nguồn kinh phí của dân đóng góp
nên cơ sở vật chất không đồng đều đã
bộc lộ những hạn chế nhất định. Nhiều
Nhà văn hóa xây dựng có diện tích
quá nhỏ bé, hình thức cũ và chưa đẹp,
lại không ở nơi trung tâm nên chỉ có
thể dùng vào việc hội họp, chưa đáp
ứng được yêu cầu hoạt động đa dạng
của quần chúng. Nhà văn hóa ở một số

Nhà văn hóa xã Đa Phúc với diện tích nhỏ

nơi đã chưa làm tốt được vai trò của
mình là nơi sinh hoạt của cả cộng đồng, nơi trực tiếp đưa tiếng nói
của Đảng đến với quần chùng nhân dân đúng như tinh thần triển
khai thực hiện đề án xây dựng nhà văn hóa xã mà huyện đã đề ra.
Đối với cấp xã, phường, thị trấn, trong nhiều năm nay, những người
quản lý và hoạt động văn hóa luôn trăn trở về nhà văn hóa ở cơ sở. Nỗi băn
khoăn này không phải là không có lý do, bởi lẽ có những nhà văn hóa xây
dựng từ những năm đầu của thập kỷ 80 ở thế kỷ XX, nhờ cơ chế bao cấp của

thời kỳ hợp tác xã, trị giá như hiện nay cũng hơn tỷ đồng, song đóng cửa
nhiều hơn mở cửa. Cơ sở vật chất xuống cấp nghiêm trọng, xem ra cũng đã
24


già cỗi trước sự phát triển của cơ sở hạ tầng như đường, điện, công trình văn
hóa, trường, công sở, nhà cửa của nhân dân trong cơ chế thị trường. Nhà văn
hóa của nhiều xã, phường, thị trấn, qua vài chục năm tồn tại trong sương gió,
lại không được sửa sang, trông coi tử tế, họa hoằn thì tân trang bằng nước vôi
nhân những dịp đại hội, hội nghị hoặc kỷ niệm. Còn sửa chữa tu bổ nhà văn
hóa luôn gặp những khó khăn. Vì thế tường thì hoen ố, trần nhà thì màng
nhện giăng, có nguy cơ không an toàn. Trang thiết bị chuyên dùng cho hoạt
động như trang âm, ánh sáng, phông màn, nhạc cụ… đã quá lỗi thời lại thiếu
thốn. Do vậy không ít nhà văn hóa đã chuyển sang chức năng khác, như trụ sở
của một công ty, xí nghiệp hoặc trụ sở của Ủy ban nhân dân xã.
Tuy nhiên, không nên nhìn ở một số nhà văn hóa như thế mà khẳng
định sự không cần thiết của nhà văn hóa ở cơ sở trong công cuộc xây dựng
đất nước với tinh thần công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Nhà văn hóa ở cơ sở
phải là trung tâm, là điểm tụ hội, nơi diễn ra việc “lớn” của cấp quản lý cơ sở
hội đồng nhân dân, họp triển khai nghị quyết, tổ chức lễ ra quân, đón nhận
danh hiệu Nhà nước phong tặng, rồi tết nhất, lễ kỷ niệmv.v… Nhất là nhu cầu
sinh hoạt quy mô lớn của các đoàn thể thanh niên, phụ nữ, nông dân, mặt trận,
cựu chiến binh với những loại hình sinh hoạt câu lạc bộ. Đặc biệt những dịp
giao lưu văn hóa nghệ thuật của một địa phương mà có đến hàng chục ngàn
dân thì không thể không có một cơ sở vật chất để đáp ứng nhu cầu ấy. Rõ
ràng không có một công sở nào, đơn vị nào đảm đương thay cho chức năng
của một nhà văn hóa cấp xã trong xu thế phát triển đất nước hiện nay, đặc biệt
là vai trò to lớn của nó trong công tác tư tưởng.
2.3. Những vấn đề đặt ra đối với việc nâng cao chất lượng hoạt
động của nhà văn hóa xã trong công tác tư tưởng ở huyện Yên Thủy, tỉnh

Hòa Bình hiện nay
Tính đến nay, trên địa bàn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình đã có 6
Nhà văn hóa xã, thị trấn, 1 phòng văn hóa thông tin, ứng với mỗi một xóm
25