tiểu luận kinh doanh quốc tế vấn đề đạo đức trong kinh doanh của công ty toyota việt nam

LỜI MỞ ĐẦU
Trong kinh doanh đạo đức luôn là một trong những vấn đề cốt lõi cần được doanh
nghiệp chú trọng khi hoạt động. Đặc biệt khi kinh doanh quốc tế, vấn đề này càng được
nhắc đến nhiều hơn do thực hành kinh doanh và luật lệ khác nhau từ nước này sang
nước khác.
Tại Việt Nam, các doanh nghiệp nước ngoài hoạt động rất tích cực. Tuy nhiên vì
sự cạnh tranh khốc liệt của thị trường mà nhiều công ty đã không đi con đường đúng
đắn, vi phạm đạo đức trong kinh doanh. Và Toyota Việt Nam là một trường hợp như
vậy khi đã không thực hiện đúng những nghĩa vụ của doanh nghiệp, gây thiệt hại cho
khách hàng và xã hội. Vì thế nhóm chúng em thực hiện đề tài: “Vấn đề đạo đức trong
kinh doanh của công ty Toyota Việt Nam”. Mục đích chính của báo cáo này là để làm
rõ Toyota đã vi phạm đạo đức kinh doanh như thế nào và bài học rút ra từ sự việc đó.
Kết cấu của báo cáo gồm có 3 phần như sau:
I. Giới thiệu về tập đoàn Toyota
II. Tình huống “Vấn đề đạo đức trong kinh doanh của Toyota Motor Việt Nam”
III. Bài học kinh nghiệm
Nhóm chúng em xin cảm ơn giảng viên, ThS. Vũ Thị Bích Hải đã tận tình giúp
đỡ nhóm trong quá trình thực hiện báo cáo này. Do nhóm còn hạn chế về kiến thức
cũng như kinh nghiệm nên không khỏi tránh được những sai sót khi nghiên cứu. Nhóm
chúng em kính mong được sự góp ý của cô cũng như các bạn để đề tài có thể hoàn
thiện hơn.

1


NỘI DUNG
I. GIỚI THIỆU VỀ TẬP ĐOÀN TOYOTA
1.1. Sơ lược về tập đoàn Toyota
1.1.1. Tập đoàn Toyota
 Toyota (トトト) là một công ty đa quốc gia ra đời năm 1937, có trụ sở chính tại Nhật
Bản, và là nhà sản xuất ô tô lớn nhất thế giới.Slide 34

 Trong bảng xếp hạng 2017 các thương hiệu lớn nhất toàn cầu do Interbrand công bố,
Toyota ở vị trí cao nhất trong lĩnh vực xe hơi. Giá trị thương hiệu của hãng Nhật ước
tính 50,291 tỷ USD. Toyota cũng được xếp hạng là thương hiệu ôtô tốt nhất của
Interbrand 2017.
 “Toyota” được sửa đổi từ “Toyoda” – tên người sáng lập hãng ô tô lớn nhất Nhật
 Trong suốt 7 thập kỷ phát triển, Toyota mới duy nhất 1 lần thay đổi logo của hãng.
Logo hiện nay của Toyota bao gồm 3 hình
eclipse lồng vào nhau đại diện cho:
 Sự quan tâm đến khách hàng
 Sự quan tâm đến chất lượng sản phẩm
 Những nỗ lực phát triển không ngừng
trong kỹ thuật
 Toyota hiện có 63 nhà máy, 12 trong số đó
ở Nhật Bản, 51 nhà máy còn lại ở 26 nước
khác nhau trên toàn thế giới
1.1.2. Toyota Motor Việt Nam
 Công ty ô tô Toyota Motor Việt Nam (TMV) được thành lập vào tháng 9 năm 1995,
là liên doanh với số vốn đầu tư ban đầu là 89,6 triệu USD từ Tập đoàn Toyota Nhật
Bản (70%), Tổng công ty Máy Động Lực và Máy Nông Nghiệp - VEAM (20%) và
Công ty TNHH KUO Singapore (10%).
 Công ty ô tô Toyota Motor Việt Nam - Trụ sở chính
Phường Phúc Thắng, Thị xã Phúc Yên, Tỉnh Vĩnh Phúc
Tel: (0211) 3868 100

Fax : (0211) 3868 117
2


 Lĩnh vực hoạt động chính:
 Lắp ráp, sản xuất ô tô các loại và phụ tùng ô tô với đủ 5 quy trình: Dập - Hàn - Sơn 





Lắp ráp - Kiểm Tra
Các dịch vụ kèm theo
Sản phẩm:
Sản xuất và lắp rắp tại VN:Camry, Corolla Altis, Innova, Vios và Fortuner
Kinh doanh xe nhập khẩu:Land Cruiser, Hilux, Yaris, Land Cruiser Prado, Hiace và
Toyota 86

1.2. Quá trình hoạt động của công ty Toyota Motor Việt Nam
1.2.1. Hoạt động sản xuất
 Thành lập:
Năm 1992, kinh tế việt Nam đang phát triển một cách rất mạnh mẽ, thời đó TP. Hồ
Chí Minh có rất nhiều xe máy nhưng Hà Nội vẫn chủ yếu là xe đạp. Nhà nước đưa ra
chủ trương khi thành lập được khoảng 4 công ty liên doanh sản xuất ô tô, trong đó có 3
doanh nghiệp đã nhận được giấy phép vì vậy Toyota không thể châm chân sau đó giấy
phép cứ cấp rà và thành lập đến 11 công ty liên doanh chính vì thế nó không tập trung
số lượng để tính đến nội địa hóa được. Sự cạnh tranh các bên cực kì khốc liệt, nhưng
không vì thế mà Toyota rút lui.
 Lớn lên trong thử thách:
 Năm 1995, Toyota thành lập công ty Toyota Motor Việt Nam. Đến năm 1997, quy
mô thị trường của Toyota là 6000 xe , theo nghiên cứu thị trường thì Toyota là
thương hiệu được yêu thích nhất.
 Năm 2003, Toyota khai trương xưởng dập, sản lượng phải từ vài chục ngàn trở lên
thì mơi có thể đầu tư quy trình dập này được, tức là Toyota bằng mọi cách muốn
tăng tỷ lệ nội địa hóa .
 Năm 2004, Khai trương trung tâm xuất khẩu phụ tùng kết quả đạt được 326.000.000
USD tổng giá trị kim ngạch xuất khẩu phụ tùng ô tô

 Phát triển:
 1/2006: Ra mắt dòng xe INNOVA cho doanh số ki lục 86.000 xe. Trong khoảng thời
gian đó, giữa các cửa hàng và Toyota Việt Nam đã có khá nhiều cuộc tranh luận nảy
3


lửa. Tuy nhiên, Toyota cho rằng điều quan trọng nhất là việc đi thực tế và nói
chuyện trực tiếp để lắng nghe cảm nhận của khách hàng về sản phẩm của mình.
INNOVA được quyết định là dòng xe sản xuất chính tại Việt Nam tuy nhiên sản
lượng INNOVA giảm xuống còn 1/3, từ mức 1500 xe/tháng giảm xuống còn 268
xe/tháng.
 2/2009: Giới thiệu dòng xe FORTUNER. Sản lượng suy giảm của INNOVA đã được
FORTUNER bù lại. Doanh số đạt 49.000 xe. Toyota áp dụng chế độ phân vùng cho
các đại lý với 44 đại lý, chi nhánh đại lý và trạm dịch vụ ủy quyền tạo điều kiện cho
các đại lý kinh doanh ổn định và độc lập.
 Chuyển động tiên phong:
 Năm 2014: Trong vòng 2 năm tập trung nâng cao chất lượng sản phẩm, năm thứ 3
nỗ lực giảm chi phí sản xuất, doanh số bán hàng kỉ lục 41.205 xe
+ Xuất xưởng và ra mắt mẫu xe Vios hoàn toàn mới thế hệ thứ 3
+ Xuất xưởng và ra mắt mẫu xe Corolla Altis thế hệ thứ 4
 Năm 2015: Toyota xuất xưởng chiếc xe thứ 300.000.
 Năm 2016:
+ Xuất xưởng và ra mắt mẫu xe Innova hoàn toàn mới thế hệ thứ 3.
+ Xuất xưởng chiếc xe thứ 350.000.
1.2.2. Hoạt động đóng góp xã hội
Với mục tiêu “Là công dân tốt trong cộng đồng sở tại” và trở thành công ty “được
mến yêu nhất”, Công ty ô tô Toyota Việt Nam đã và đang tích cực đóng góp cho cộng
đồng và xã hội thông qua nhiều hoạt động ý nghĩa có quy mô rộng khắp trong các lĩnh
vực: An toàn giao thông, Bảo vệ môi trường, Hỗ trợ phát triển giáo dục – đào tạo và
Văn hóa – Xã hội. Tất cả những nỗ lực của chúng tôi đều nhằm góp phần xây dựng,

phát triển bền vững và kiến tạo một tương lai tươi đẹp cho đất nước Việt Nam.

4


II. TÌNH HUỐNG “VẤN ĐỀ ĐẠO ĐỨC TRONG KINH DOANH CỦA TOYOTA
MOTOR VIỆT NAM”
2.1. Giới thiệu tình huống
Tình huống này xảy ra trong năm 2011, TMV đã để xảy ra tai tiếng gây ra tổn hại
rất lớn đến thanh danh của mình. Vụ việc để xảy một số lỗi trong sản phẩm xe ô tô và
cách xử lý của TMV đã gây ra nhiều dư luận xấu.
Sự việc bắt đầu từ ngày 24/11/2010, khi đó, kỹ sư Lê Văn Tạch (SN 1976, trú tại
Vĩnh Phúc), là thành viên của đội điều tra lỗi kỹ thuật (Công ty Toyota Việt Nam TMV) được biết đến là người hùng khi dám lên tiếng tố cáo chính công ty của mình
mắc phải 3 lỗi kỹ thuật nghiêm trọng trong quá trình lắp ráp hai dòng xe Innova và
Fortuner. Các lỗi này bao gồm: lỗi bulông chân ghế bị siết, lỗi áp suất dầu phanh ở
xilanh phanh bánh sau cao hơn tiêu chuẩn và lỗi bulông camber được siết khi xe không
ở trạng thái tiêu chuẩn.
Đây đều là những lỗi không hiếm gặp và ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng và an
toàn của xe, bởi nếu trong tình huống khẩn cấp, lái xe phải phanh gấp. Xe hoàn toàn có
thể bị trượt dẫn đến việc xe lao đi theo quán tính, mất kiểm soát và gây ra tai nạn. Theo
chia sẻ của anh Tạch: “Theo phân hạng lỗi trong quy trình sản xuất của nhà thiết kế,
thì lỗi áp suất dầu phanh thuộc dạng lỗi nghiêm trọng nhất, nó làm giảm hiệu quả
phanh, gia tăng nguy cơ tai nạn khi phanh không ăn. Lỗi này ảnh hưởng đến
khoảng 65.000 xe Innova và Fortuner do Toyota Việt Nam sản xuất”.
Tuy nhiên, cách xử lý, khắc phục hậu quả mới là điều đáng nói ở đây. Nó thể hiện
đạo đức kinh doanh của một doanh nghiệp đối với người tiêu dùng và xã hội. Trong vụ
việc nêu trên, đầu tiên, không phải TMV chủ động công khai các lỗi trong sản phẩm
của mình mà do kỹ sư Tạch phát hiện vào ngày 24/11/2010 và chính thức kiến nghị lên
Tổng Giám đốc TMV ngày 10/12/2010, nhưng các kiến nghị này không được phản hồi
và bị phớt lờ đi. Sau hơn 3 tháng liên tục kiến nghị mà không được ban lãnh đạo trả

lời, quá bức xúc, kỹ sư Tạch đã tố cáo thông qua các phương tiện truyền thông và Cục
đăng kiểm Việt Nam vào ngày 29/3/2011.
5


Sau khi vụ việc xảy ra, ngày 1/4/2011, TMV tổ chức họp báo, thừa nhận những
lỗi phản ánh là đúng, tuy nhiên họ nói lỗi không nghiêm trọng đến mức phải triệu hồi.
Hành động khắc phục của TMV đã không làm thỏa mãn khách hàng bởi họ không thu
hồi và sửa chữa sản phẩm mà chỉ thông báo cho khách hàng Chương trình kiểm tra
miễn phí. Sau khi một số tờ báo như Người Lao Động, Tuổi Trẻ, Thanh Niên, Pháp
Luật lên tiếng về sự thiếu tôn trọng khách hàng của TMV và đưa ra tài liệu kỹ thuật của
kỹ sư Tạch để phản biện, ban lãnh đạo TMV lại tiến hành một số hành động có tính trù
dập cá nhân kỹ sư Tạch như tự ý kiểm tra hộp thư điện tử của kỹ sự Tạch tại nhà máy
TMV, …
Ngày 14/4/2011, TMV thừa nhận là cả 3 lỗi đó đều nghiêm trọng và cần phải
triệu hồi. Nhưng con số xe lỗi được họ thừa nhận rất ít, sau đó kỹ sư Tạch tiếp tục phản
đối số liệu thì TMV lại điều chỉnh.
Ngày 7/12/2011, anh Tạch gửi đơn kiến nghị lên Cục Đăng kiểm thì khoảng 3
tuần sau, đến ngày 29/12/2011 Cục Đăng kiểm Việt Nam đã có văn bản số 1950 trả lời
đơn kiến nghị của kỹ sư Lê Văn Tạch. Văn bản đó xác định những phản ánh về lỗi kỹ
thuật cũng như số lượng xe bị lỗi của kỹ sư Tạch là hoàn toàn phù hợp và cũng yêu cầu
Công ty lập kế hoạch, xây dựng quy trình khắc phục, đồng thời công bố và triển khai
chương trình triệu hồi cho tất cả các xe thuộc diện bị ảnh hưởng thì lúc đó công ty mới
thực hiện việc thu hồi xe bị lỗi.
Đây là một tình huống có thật và xảy ra tại một công ty sản xuất ô tô hàng
đầu Nhật Bản và thế giới. Tình huống này phản ánh thực trạng đạo đức kinh doanh
của một số doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường hiện nay.
2.2. Bình luận tình huống
2.2.1. Toyota đã vi phạm các chuẩn mực đạo đức trong kinh doanh như thế nào?
Toyota Motor Việt Nam đã vi phạm đạo đức kinh doanh, thể hiện trên bốn biểu hiện:

 Không hoàn thành trách nhiệm doanh nghiệp
 Thiếu tôn trọng khách hàng
6


 Chèn ép nhân viên
 Bỏ qua lợi ích cộng đồng
a. Không hoàn thành trách nhiệm doanh nghiệp:
Doanh nghiệp có trách nhiệm cung cấp sản phẩm, dịch vụ có chất lượng tốt nhất,
sẵn sàng bồi thường khách hàng, nỗ lực đảm bảo an toàn của khách hàng. Tuy nhiên,
sản phẩm của Toyota Motor Vietnam cung cấp cho thị trường Việt Nam có chất lượng
không như công bố. TMV đã không trung thực trong giao tiếp với khách hàng, bán cho
khách hàng sản phẩm bị lỗi, không đúng như cam kết về đảm bảo chất lượng sản phẩm.
Lỗi của các dòng xe Innova, Fortuner:
 Áp suất dầu phanh bánh sau vượt quá tiêu chuẩn của Toyota toàn cầu.
 Bu-lông của hàng ghế sau xiết không đủ lực.
 Bu-lông camber của hệ thống treo trước xiết không ở trạng thái chuẩn.

Ngày 1/4/2011, TMV công bố có 6108 xe Innova J bán ra thị trường bị lỗi còn
khẳng định Fortuner thì không mắc lỗi, tuy nhiên theo kỹ sư Tạch con số này lớn hơn
rất nhiều lần. Đối với xe bị lỗi về áp suất dầu phanh, ông Tạch cho rằng đã có tới
59000 xe Innova và Fortuner chứ không phải 6108 xe như TMV nói. Đối với xe bị lỏng
7


bu-lông chân ghế cũng đã có khoảng 6200 chiếc được xuất xưởng. Các lỗi này đã để lại
hậu quả nghiêm trọng đó là: thay đổi chiều cao xe, làm mất cân bằng xe, làm tăng nguy
cơ bị lật xe khi xe vào cua tốc độ cao. TMV đã thừa nhận đầy đủ và đã công bố chiến
dịch triệu hồi vào năm 2011.
Theo chia sẻ của anh Tạch trong một bài phỏng vấn với báo Doanh nhân năm

2017: “Là người trực tiếp làm quy trình kỹ thuật lúc đó, tôi là người nắm rõ về vấn đề
này của công ty. Những tài liệu tôi có được vì từ khi tôi vào công ty năm 2003 cho đến
năm 2011, tôi phụ trách mảng kỹ thuật và tham gia nhiều dự án, cho nên tôi có đủ tài
liệu. Tất cả những tài liệu gốc liên quan đến phụ tùng, mẫu xe tôi đều nắm được và
nghiên cứu rất kỹ. Lỗi này do tôi trực tiếp tìm hiểu, phát hiện ra nguyên nhân là bộ đồ
gá thiết kế không chính xác nhưng vẫn được dùng để lắp ráp xe. Từ xe đầu tiên cho
đến lúc phát hiện ra lỗi thì có khoảng 65.000 xe được sản xuất. Thế nhưng đến bây
giờ, công ty mới thừa nhận lỗi ở 6108 xe dòng Innova J, chưa thừa nhận lỗi trên
khoảng 59.000 xe khác, gồm cả Innova và Fortuner”.
Có thể thấy, Toyota Motor Việt Nam đã né tránh, không thừa nhận và chậm chạp
trong việc khắc phục lỗi của các dòng xe từ ngày 10-12-2010 – khi kỹ sư Tạch báo cáo
với ban Giám đốc đến 29-12-2011 (hơn 1 năm sau) – ngày mà Cục đăng kiểm ra văn
bản cho thấy biểu hiện của việc thiếu trách nhiệm, vi phạm đạo đức trong kinh doanh
của một doanh nghiệp. Hơn thế nữa, đến tận bây giờ (năm 2017) việc thu hồi của
Toyota vẫn còn rất mập mờ, không rõ ràng, và chưa có một văn bản chính thức nào từ
phía Toyota báo cáo tiến độ triệu hồi xe.

b. Thiếu tôn trọng khách hàng:
Trong cuộc họp báo tháng 4/2011, ông Tadashi Yoshida, Giám đốc sản xuất của
TMV khi trao đổi với báo giới sau tố cáo của kỹ sư Tạch đã thừa nhận hãng biết trước
các lỗi này nhưng khẳng định an toàn nên vẫn đưa sản phẩm lưu thông trên thị trường
và "nếu xảy ra tai nạn mà cơ quan chức năng xác định nguyên nhân thuộc lỗi của TMV
8


thì hãng sẽ chịu trách nhiệm”. Theo ông Tạch cách nhìn nhận và đánh giá về mức độ
nghiêm trọng của các lỗi xe của TMV và việc TMV sẽ không thu hồi là “rất lố bịch”.
“Khi sản xuất một chiếc xe, các nhà thiết kế đã phải tính toán ra các thông số tiêu
chuẩn để từ đó bắt buộc áp dụng đúng với từng sản phẩm. Việc các thông số bị lệch
gấp đôi so với tiêu chuẩn hoặc chỉ thử nghiệm vài chiếc xe trong số hàng chục ngàn

chiếc đã bị lỗi thì không thể chấp nhận được”, anh Tạch cho biết. Như vậy có thể thấy
TMV đã không coi trọng tính mạng người tiêu dùng của mình. Thay vì cảnh báo cho
khách hàng và tìm cách khắc phục thì TMV chỉ lên tiếng giải trình khi bị chính kỹ sư
của chính mình tố cáo.
Mặt khác đặc trưng của người Việt Nam là dễ cảm thông, tha thứ, lại coi trọng
những sản phẩm của Nhật và tin vào uy tín của các tên tuổi lớn như Toyota, do đó hãng
đã lợi dụng điều đó để qua mắt người tiêu dùng. Họ đã đưa ra lời xin lỗi chung chung,
không nói rõ các chi tiết bị lỗi của xe ô tô ảnh hưởng như thế nào đến vận hành xe, và
chỉ giải quyết bằng một chương trình kiểm tra xe miễn phí như là một kiểu chăm sóc
khách hàng bình thường. Họ đã tìm cách đánh lừa khách hàng, làm nhẹ đi bản chất của
sự việc.
Theo thống kê từ Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA), trong tháng
5/2017, Fortuner là mẫu xe xếp thứ 2 trong 10 chiếc xe bán chạy nhất tại Việt Nam.
Tuy nhiên, ngoài việc doanh số tốt thì thời gian qua, dư luận lại tiếp tục ‘dậy sóng’ vì
hoài nghi độ an toàn của Fortuner. Đã có không ít vụ tai nạn lật xe của Fortuner, điển
hình phải kể đến: vụ xe Fortuner bị lật ngửa nữa xảy ra vào 26/05/2013 tại quốc lộ 32
đoạn qua xã Phụng Thượng, huyện Phúc Thọ – Hà Nội; ngày 12/04/2015, một vụ tai
nạn xảy ra tại khu vực cầu Họ, huyện Lục Bình, tỉnh Hà Nam nữa cũng liên quan tới
Toyota Fortuner bị lật ngửa; hay vào khoảng 11 đêm ngày 09/01/2015 trên cầu Nhật
Tân, đoạn dốc cầu Nhật Tân từ hướng Nội Bài vào nội đô đã xảy ra một vụ lật xe
Fortuner khá nghiêm trọng,… mà theo anh Tạch, những vụ lật xe Fortuner đó đều có
liên quan đến lỗi áp suất dầu phanh.

9


Qua sự việc này Toyota Việt Nam đã cho thấy hành vi vi phạm đạo đức kinh
doanh nghiêm trọng, hoàn toàn xem thường người tiêu dùng của mình.

c. Chèn ép nhân viên

TMV đã không lắng nghe các phản ánh lâu dài, kiên trì của nhân viên, cụ thể là
kỹ sư Lê Văn Tạch – người phát hiện và kiến nghị nhiều lần với TMV về các lỗi có
tính hệ thống trên sản phẩm của mình mà cố tình lờ đi những cảnh báo này. Tháng
3/2011, kỹ sư Tạch phải liên hệ với nhiều cơ quan báo chí và Cục Đăng kiểm Việt
Nam, phản ánh ba lỗi kỹ thuật trong quá trình lắp ráp hai dòng xe Innova và Fortuner
trên dây chuyền sản xuất của TMV thì TMV mới có động thái phản hồi.
TMV còn thực hiện một số hành động có tình trù dập nhân viên như theo dõi hộp
thư điện tử của nhân viên tại công ty, và vào ngày 11/6/2011, TMV ra quyết định tạm
đình chỉ công tác 3 tháng đối với kỹ sư Lê Văn Tạch để "xác minh về hành vi gây ảnh
hưởng đến công việc của người khác và hành vi xâm phạm danh dự uy tín của một số
cá nhân trong công ty". Sau đó, trước sức ép dư luận, quyết định trên được thu hồi và
kỹ sư Lê Văn Tạch trở lại làm việc nhưng anh không còn được làm công việc liên quan
đến chuyên môn như trước đây mà bị chuyển sang bộ phận vận chuyển giao nhận, dù
chế độ lương thưởng vẫn theo quy định của TMV, nhưng theo anh nói thì việc tăng
lương hàng năm của anh thường thấp hơn so với thực tế. Hiện nay, anh Tạch vẫn đang
làm việc tại Toyota Motor Việt Nam nhưng anh cũng không được cho phép bước vào
nhà máy nữa.
Như vậy, TMV đã chèn ép anh Tạch một cách công khai, là hành vi không thể
chấp nhận được, cho thấy sự không tôn trọng quyền con người của nhân viên.

d. Bỏ qua lợi ích cộng đồng

10


Ông Trần Minh, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu truyền thông phát triển cho
rằng vụ việc của Toyota Việt Nam thể hiện sự thiếu trách nhiệm xã hội.
Toyota Việt Nam là đơn vị tài trợ nhiều sáng kiến vì cộng đồng (Cùng em học
ATGT, Viết về ATGT, Học bổng âm nhạc Toyota Việt Nam,…), nhưng lỗi sản phẩm
của TMV gây ra lại có thể gây nguy hiểm cho cộng đồng. Như vậy giữa lời nói và hành

động của TMV dường như có sự mâu thuẫn, nhất là trong bối cảnh người tiêu dùng
Việt Nam hiện có quá ít quyền lực, dễ bị tổn thương, hoặc họ không hiểu biết đầy đủ về
quyền và cách thức để bảo vệ những lợi ích chính đáng của mình.
Ngoài ra xe hơi là một trong những nguồn nguy hiểm cao độ cho xã hội mà yếu tố
hạn chế sự nguy hiểm đó chính là tiêu chuẩn an toàn. Vi phạm về tiêu chuẩn an toàn
đồng nghĩa với việc đưa ra cộng đồng một mối nguy hiểm lớn, có thể gây ra hậu quả
bất cứ lúc nào.
Vụ việc của TMV một lần nữa cho thấy sự thiếu trách nhiệm không chỉ đối với cá
nhân mà là đối với cả cộng đồng của một tập đoàn nước ngoài tại Việt Nam.

2.2.2. Nguyên nhân
Sự vi phạm đạo đức của Toyota Motor Việt Nam đến từ bốn nguyên nhân chính đó là:
 Mâu thuẫn về lợi ích
 Pháp luật nước sở tại
 Quy trình ra quyết định
 Mâu thuẫn về lợi ích:
Theo thống kê của Ủy ban An toàn Giao thông Quốc gia Hoa Kỳ thì mỗi năm trên
thế giới có khoảng 30 triệu ô tô bị triệu hồi do lỗi kỹ thuật, số xe triệu hồi hàng năm
nhiều không kém gì số xe bán ra.

11


Vì thế, theo J.D. Power and Associates, Công ty nghiên cứu thị trường (Mỹ) chất
lượng xe hơi bắt đầu đi xuống kể từ năm 1998 do những yêu cầu về tiết kiệm nhiên
liệu khiến một số chức năng đảm bảo chất lượng xe bị hy sinh đi ít nhiều. Khảo sát của
J.D. Power từ các nhà sản xuất xe hơi trong năm 2011 cho thấy, trung bình cứ 100
chiếc xe lại có đến 133 lỗi, tăng 6% so với năm 2010.
Theo nhiều chuyên gia về ôtô, có những nhà sản xuất xe hơi đang hi sinh chất
lượng để có những chiếc xe có giá cạnh tranh hơn. Trên thực tế, việc toàn cầu hóa các

mẫu xe giúp giảm đáng kể chi phí sản xuất nhưng cũng khiến xe xuất xưởng có nguy
cơ gặp lỗi cao hơn. Nguyên nhân là việc kiểm soát chất lượng linh kiện thiếu nghiêm
ngặt và các nhà cung cấp linh kiện do chạy theo số lượng, giá cả, thời gian giao hàng
nên ảnh hưởng tới chất lượng.
Ngoài ra, tại Việt Nam, sự cạnh tranh khốc liệt của thị trường ô tô buộc các doanh
nghiệp phải cắt giảm chi phí. mục tiêu của TMV ở Việt Nam nói riêng và các doanh
nghiệp hiện nay nói chung là giảm chi phí, tăng lợi nhuận, đặc biệt trong bối cảnh thị
trường ô tô Việt Nam trở nên ảm đạm hơn bao giờ hết với các lý do khách quan như
khủng hoảng kinh tế, các loại thuế, phí đánh mạnh lên sản phẩm ô tô như thuế tiêu thụ
đặc biệt, phí trước bạ, phí bảo trì đường bộ và dự thảo phí hạn chế phương tiện cá
nhân, doanh số bán ra của tất cả các hãng ô tô đều sụt giảm thê thảm.
Do đó. Toyota đã âm thầm giảm chất lượng sản phẩm và dịch vụ dụng xe của
Toyota và chúng ta không thể biết.


Sau khi sự việc bị phanh phui ra công chúng:
Đối với các nước có thị trường ôtô phát triển, triệu hồi để sửa chữa là một động

thái hết sức bình thường bởi ở đó người tiêu dùng được bảo vệ tối đa để không phải
chịu những lỗi không thuộc về mình, nhưng với những thị trường kém phát triển như
Việt Nam lại là chuyện khác.Tại Việt Nam nhiều khi lỗi kỹ thuật sẽ bị giấu đi cho đến
khi không thể giấu được thì mới chấp nhận triệu hồi. Điều này xảy ra tại Toyota còn
12


được lý giải bởi nguyên nhân sau: Theo Kỹ sư Tạch – người tố cáo các lỗi vi phạm của
Toyota:
- Để sửa lỗi này, các gara đều phải có cầu nâng 4 trụ mới đáp ứng yêu cầu. Để
sửa thì phải chỉnh lại van, đo áp suất dầu, cần 2 thợ lành nghề làm mỗi xe mất 2 tiếng
đồng hồ. Như vậy mất 4 giờ nhân công kỹ thuật theo giá bình quân, chi phí rơi vào

khoảng hơn 1 triệu đồng/xe theo giá năm đó.
- Khi khách hàng mang xe đến theo diện triệu hồi thì công ty phải mất thêm một
khoản chi phí đi lại cho khách hàng vì lỗi là từ phía công ty. Chưa kể tổng thời gian để
hoàn tất chiến dịch triệu hồi như vậy cũng rất lâu, có khi mất hàng năm trời. Đây là
những thông tin cụ thể để làm rõ cho thấy chi phí của việc thu hồi sửa chữa là rất lớn
dẫn đến ảnh hưởng lợi ích công ty. Do đó công ty TMV đã chọn việc vi phạm đạo đức.



Quy trình ra quyết định
Một ví dụ cho thấy bất cập trong quá trinhd ra quyết định của nội bộ Toyota.

Trong những nỗi đau mà Toyota phải gánh chịu, không nỗi đau nào nhức nhối như
cuộc khủng hoảng thu hồi ôtô năm 2009-2010 (hơn 8 triệu chiếc, tương đương với sản
lượng sản xuất trong 1 năm). Những báo cáo độc lập cho thấy không có lỗi nào liên
quan đến phần cơ khí hay điện tử (chỉ có một số lỗi liên quan đến tấm thảm sàn ôtô
hoặc chân ga). Tuy nhiên, việc này đã cho thấy một khiếm khuyết vô cùng nghiêm
trọng trong quy trình ra quyết định của công ty. Đó là Toyota vẫn còn được quản lý
theo kiểu của thập niên 1950. Mọi quyết định đều được kiểm soát chặt chẽ tại Nhật, bộ
phận ở Mỹ chỉ là một “nước chư hầu”, phải phục tùng mọi mệnh lệnh từ Nhật. Khi các
nhà quản lý Mỹ phát hiện lỗi trong ôtô, họ phải theo một quy trình rất quan liêu để đưa
vấn đề lên tổng hành dinh ở Nhật, nơi họ thường vấp phải sự hoài nghi và bảo thù.
Trong vụ việc Toyota xáy ra tại Việt Nam năm 2011, hệ thống quản lý chất lượng
của TMV rõ ràng là đã có vấn đề. Với các lỗi bị phát hiện và báo cáo nhiều lần trong
nội bộ, kéo dài nhiều năm mà họ vẫn không đưa ra hành động khắc phục và phòng
13


ngừa. Ở đây cho thấy có một sự buông lỏng, phớt lờ hay thỏa hiệp nào đó, hoặc có sự
chỉ đạo ngầm của ban lãnh đạo TMV trong suốt một thời gian dài kể từ khi kỹ sư Tạch

báo cáo phát hiện lỗi cho đến khi sự việc được phơi bày ra công chúng
Không những thế, TMV chậm chễ trong việc ra quyết định thu hồi có thể lợi dụng
nguyên nhân do những xe nhập khẩu nguyên chiếc không chính thức. Chẳng hạn với
lỗi kẹt chân ga, Toyota Nhật Bản đã phải triệu hồi 8,5 triệu chiếc trên toàn thế giới để
khắc phục thì Toyota Việt Nam đã khảng định lỗi đó không xảy ra trên xe lắp ráp tại
Việt Nam bởi sử dụng linh kiện từ nhà cung cấp khác và không chịu trách nhiệm về xe
lỗi này với xe nhậu khẩu của các DN thương mại, không được ủy thác. Các khách mua
xe nhập khẩu khi đó chỉ được hỗ trợ về thông tin, còn muỗn khắc phục tại các đại lý
của Toyota Việt Nam thì phải bỏ tiền túi. Như vậy lợi dụng điều này, hãng đã cố tình
che giấu lỗi của các xe.



Hệ thống pháp luật tại nước sở tại
Ngoài ra, để xảy ra vấn đề trên, việc luật pháp Việt Nam chưa được thực thi một

cách đầy đủ và nghiêm minh cũng có phần trách nhiệm. Cũng tương tự như lỗi các xe
Toyota tại Việt Nam, các loại xe Toyota bán tại thị trường Mỹ trong năm 2010 – 2011
như Camry, Venza đã được Toyota thu hồi và đền bù thỏa đáng với chi phí lên đến gần
1 tỷ USD. Tại sao ở Mỹ Toyota lại có hành động khắc phục thỏa đáng như vậy trong
khi tại Việt Nam thì họ che giấu lỗi, không muốn xin lỗi khách hàng, không muốn đền
bù? Đơn giản là vì nước Mỹ có một Cơ quan bảo vệ người tiêu dùng và một Ủy Ban an
toàn giao thông với một cơ chế luật pháp nghiêm minh. Toyota không thể, không muốn
và cũng không dám vi phạm pháp luật, vi phạm đạo đức kinh doanh.


Sự thiếu kiên quyết của các bên pháp lý có liên quan
Dẫn chứng chia sẻ của anh Tạch trên Báo mới về việc triệu hồi sản phẩm: “Tôi đã

nhiều lần có câu hỏi cho những người phụ trách chất lượng và chăm sóc khách hàng

của công ty về tiến độ triệu hồi nhưng sau bao nhiêu năm vẫn chưa nhận được câu trả
14


lời. Tôi cũng đã có ý kiến với Cục Đăng kiểm Việt Nam về vấn đề này nhưng cũng
chưa được hồi âm.”
Sự thờ ơ của cơ quan chức năng. Theo kỹ sư Tạch, điều này được thể hiện khá rõ
qua những động thái như: Sau khi Toyota triệu hồi xe: “Ngày 23.9.2011 một số cán bộ
của Bộ Công an có về làm việc với tôi tại trụ sở nhà máy công ty ô tô Toyota Việt
Nam liên quan đến việc tôi phản ánh lỗi kỹ thuật trên xe ô tô của TMV tới Cục Đăng
kiểm Việt Nam trước đó. Tại buổi làm việc, tôi đã phản ánh rằng số lượng xe trong
diện bị triệu hồi mà TMV công bố là chưa đúng với thực tế và kiến nghị Bộ Công an
yêu cầu TMV sớm công bố đầy đủ số lượng xe cần triệu hồi. Nhưng đến nay tôi vẫn
chưa nhận được thông tin gì từ Bộ Công an. Còn số lượng xe thực tế cần phải triệu hồi
thì cũng chưa được TMV công bố”, kỹ sư Tạch cho hay.
Trong khi nhà thiết kế phân định những lỗi đó là những lỗi nghiêm trọng
đặc biệt là lỗi lệch áp suất dầu phanh. Sau khi nhận được công văn trả lời của Cục
Đăng kiểm Việt Nam ngày 31.12.2011, kỹ sư Tạch đã gửi đơn đề nghị tới Cục Đăng
kiểm Việt Nam để đề nghị Cục Đăng kiểm Việt Nam làm rõ xem những chiếc xe trong
diện bị triệu hồi liên quan đến hệ thống phanh thì có đủ điều kiện tham gia giao thông
hay không thì đến hơn một năm gửi đơn nhưng kỹ sư Tạch vẫn chưa nhận được câu trả
lời.

2.2.3. Hậu quả:

Những lỗi kĩ thuật trong sản phẩm của công ty TMV bị anh Tạch phát hiện và báo cáo
gần như đều là những lỗi thuộc “top” nguy hiểm trong việc vận hành một chiếc xe ô tô:
 Thứ nhất, lỗi hệ thống treo cầu trước lắp sai tiêu chuẩn. Kỹ sư Tạch lý giải:
“Việc siết Lower arm và Uper arm không đúng chuẩn theo bản vẽ kỹ thuật đã
15

khiến khớp nối cao su luôn bị xoắn về một phía, ảnh hưởng đến chức năng của
hệ thống giảm xóc và tuổi thọ của khớp cao su. Lỗi này cũng làm thay đổi chiều
cao gây mất cân bằng cho xe và làm tăng nguy cơ lật xe khi đi vào đoạn đường
cua với tốc độ cao. Lỗi này thuộc lỗi S - point, lỗi quan trọng nhất”
 Thứ hai, lỗi giảm lực siết bu lông chân ghế. “Giữa các lớp thép có khe hở dẫn
đến keo làm kín xen vào, khi bị ép thì lớp keo bị vỡ dần ra làm giảm dần lực của
ê-cu. Keo làm kín sẽ vỡ dần làm cho lực siết của ê-cu giảm dần dẫn đến lỏng
chân ghế. Khi chân ghế lỏng sẽ gây ra tiếng ồn và đặc biệt có thể tuột ghế khỏi
sàn xe trong trường hợp bị phanh gấp hoặc tai nạn. Khi đó, nó sẽ gây nguy hiểm
cho những người ngồi trong xe.”
 Thứ ba, lỗi lệch áp suất dầu phanh. “Đây là lỗi cực kỳ nguy hiểm, tác động tiêu
cực đến hoạt động vận hành của xe. Lỗi này gây nguy hiểm cho người điều
khiển và cả người ngồi trong xe. Theo bản vẽ và quy định của nhà thiết kế, thì
đây là lỗi nguy hiểm và không được chấp nhận ở bất cứ quốc gia nào nhưng lại
xảy ra hàng loạt ở các dòng xe của TMV.”
Trong số 3 lỗi mà kỹ sư Tạch phát hiện được như đã nêu ở trên, cho đến năm 2017,
phía TMV đã công nhận 2 lỗi gồm: Lỗi hệ thống treo cầu trước lắp sai tiêu chuẩn và lỗi
giảm lực siết bu lông chân ghế. Đơn vị này cũng đã có thông báo triệu hồi, sửa chữa xe
lỗi cho khách hàng. Tuy nhiên, lỗi lệch áp suất dầu phanh chỉ mới được TMV công
nhận ở 6.108 xe Innova-J (Innova taxi) nhưng theo kỹ sư Tạch, lỗi này ảnh hưởng đến
hơn 65.000 xe, tính đến thời điểm phát hiện ra lỗi ngày 24/11/2010. (số xe công bố
triệu hồi chỉ khoảng 9% lượng xe dính lỗi ). Và, là lỗi nguy hiểm nhất, đe dọa nhiều
nhất đến tính mạng khách hàng, an toàn giao thông, cũng là lỗi có số lượng xe nhiều
nhất!
Sau một thời gian vụ báo cáo xảy ra, đến 24/8/2011, anh Tạch bị chuyển sang làm công
việc khác với mức lương thấp hơn trong thời gian 6 tháng dù công ty TMV đính chính
trước báo chí là không liên quan đến việc anh Tạch đã phản ánh những thông tin kỹ
thuật liên quan đến chất lượng xe của TMV. Tuy nhiên, anh Tạch vẫn quyết định ở lại

công ty. Tính đến thời điểm tháng 8/2017, kỹ sư Lê Văn Tạch đã có hơn 14 năm làm
16


việc cho Toyota Việt Nam (TMV). Trong đó, vị kỹ sư người Nam Định đã có đến hơn
10 năm đấu tranh cho các lỗi mà mình phát hiện được ở một số dòng xe Toyota.
Trên đây là những kết quả cụ thể mà một trường hợp vi phạm đạo đức trong kinh
doanh của công ty TMV đã để lại. Những hậu quả không chỉ được thể hiện bằng những
con số, phân tích thống kê về số lượng xe dính lỗi, về thời gian quá trình triệu hồi, về
những lời nhận xét chân thực của người trong cuộc mà nếu nhìn sâu hơn, chúng ta sẽ
còn nhận ra được những hậu quả vô hình khác. Có thể nói, TMV là người gây ra hành
vi vi phạm đạo đức này nhưng gánh chịu hậu quả lại là toàn thể Xã hội.


Thứ nhất, người chịu ảnh hưởng trực tiếp và dễ nhận thấy đầu tiên chính là
Doanh nghiệp TMV. Về mặt thương hiệu, công ty TMV đã để lại trong tâm trí
khách hàng về hình ảnh xấu của một doanh nghiệp kinh doanh thiếu chữ tín, sự
trung thực và coi trọng lợi ích xã hội. Quãng thời gian nỗ lực để tìm kiếm, duy
trì những khách hàng trung thành cho công ty bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Trên
các diễn đàn ô tô như Autofun, Saigonauto,… có rất nhiều ý kiến phản ứng
trước cư xử của TMV, họ đang dần quay lưng với những sản phẩm của công ty
này và dần chuyển sang các tên tuổi như KIA, HUYNDAI, CHEVROLET,…
Về mặt chi phí, đó là những chi phí thực tế như cho việc kiểm tra, triệu hồi, thuê
báo chí truyền thông,… và cả những chi phí ẩn như thời gian. Về mặt văn hóa
doanh nghiệp, có thể thấy, một vụ việc vi phạm đạo đức kinh doanh không được
giải quyết một cách thẳng thắn, triệt để, thấu tình đạt lí sẽ trở thành tiền đề cho



những hành vi vi phạm đạo đức kinh doanh khác xảy ra.

Thứ hai, đó là những người đã được anh Tạch dũng cảm đứng lên bảo vệ người tiêu dùng sản phẩm của TMV. Những khách hàng sử dụng những sản
phẩm dính lỗi của TMV sẽ đứng trên rủi ro cao về độ an toàn tính mạng nếu như
những nguy cơ tiềm ẩn về ba lỗi đã phân tích ở phần trên xảy ra thật. Hơn thế
nữa, họ cũng một phần gánh chung những chi phí của doanh nghiệp. Đó là tiền
bạc họ bỏ ra để mua một sản phẩm kém chất lượng, một sự cam kết không trung

17


thực hay đó là thời gian họ phải bỏ ra để mang xe đi kiểm tra lỗi của sản phẩm


mà không bao giờ mình ngờ đến khi mua xe,…
Cuối cùng, anh Tạch nói riêng hay toàn bộ các nhân viên trong công ty nói
chung cũng là những người chắc chắn không thể không gánh chịu một phần hậu
quả trong sự kiện lần này. Anh Tạch đã dành chính thời gian và sức lực của
mình để kiên trì bảo vệ người tiêu dùng, bảo vệ lẽ phải dù phải trải qua rất nhiều
những thách thức, những lần gây khó dễ của các bên liên quan khác. Và thử đặt
mình vào những người làm công của công ty TMV, động lực đi làm, tinh thần
cống hiến của họ sẽ chịu ảnh hưởng như thế nào trong thời gian vụ kiện cáo này
diễn ra?

Sẽ còn nhiều hơn những hậu quả có thể suy ra hay phân tích, nhưng nói tóm lại chỉ một
lần thực hiện hành vi vi phạm đạo đức trong kinh doanh của công ty TMV trong lần
này cũng có khả năng tác động tiêu cực lớn đến sự phát triển bền vững của công ty!
III. BÀI HỌC KINH NGHIỆM
Những hậu quả nghiêm trọng của sự việc TMV để xảy ra các lỗi trên sản phẩm
của mình chính là một hồi chuông cảnh tỉnh không chỉ cho bản thân TMV nói riêng mà
cho tất cả các doanh nghiệp cũng như chính quyền các cơ quan nhà nước nói chung.
Vấn đề then chốt ở đây là phải làm sao để có thể nâng cao nhận thức về “đạo đức

kinh doanh” cho các doanh nghiệp Việt Nam. Bởi lẽ, khái niệm đạo đức đối với phần
lớn mọi người nó là một cái gì đó hết sức trừu tượng, thậm chí là phi thực tế. Trong khi
đó, đạo đức kinh doanh lại có vai trò rất lớn đối với sự phát triển của doanh nghiệp.
Khi không hiểu được vai trò của đạo đức kinh doanh, không có ý thức xây dựng đạo
đức kinh doanh trong doanh nghiệp, các doanh nghiệp sẽ rất khó đi tới con đường
thành công cao nhất. Hiểu rõ khái niệm, vai trò và cách thức xây dựng đạo đức kinh
doanh là vô cùng quan trọng với các doanh nghiệp.
3.1 Đối với TMV

18


- Nhận ra được tầm quan trọng của vấn đề đạo đức trong kinh doanh. Chỉ vì đề ra
những mục tiêu phi thực tế trong kinh doanh, nghĩ đến cái lợi trước mắt mà TMV đã
phải gánh chịu những hậu quả hết sức nghiêm trọng và không lường trước được. Sau
lần vi phạm này đã giúp TMV nhìn nhận lại để thấy được cần tự giác thực hiện trách
nhiệm xã hội của mình để có thể phát triển một cách bền vững.
- Phải luôn giữ chữ tín, trung thực trong kinh doanh. Khi mà phải đối mặt với sự quay
lưng của một lượng khách hàng trung thành lớn của mình giúp TMV rút ra được bài
học đắt giá về chữ tín và tính trung thực của doanh nghiệp.
- Khi đã có lỗi thì dũng cảm đứng ra chịu trách nhiệm với những gì mình đã làm. Dũng
cảm đối mặt trước truyền thông, báo chí để trực tiếp xin lỗi khách hàng. Có như vậy
mới mong vấn đề được lắng xuống. Rồi sau đó bắt đầu có những bước giải quyết tiếp
theo. Và tất cả những hành động này đều cần được thực hiện mau lẹ, tránh việc bé xé
ra to.
- Tích cực làm công tác từ thiện để lấy lại hình ảnh cho doanh nghiệp, giúp khách hàng
và xã hội có cái nhìn thiện cảm lại với mình.

3.2 Đối với các doanh nghiệp:
- Thay đổi nhận thức về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, đặc biệt đối với đội ngũ

các nhà quản trị cấp cao của doanh nghiệp. Việc thực hiện trách nhiệm xã hội của
doanh nghiệp không chỉ đơn giản là vấn đề đạo đức kinh doanh hay các hoạt động từ
thiện theo cách hiểu mang tính truyền thống; không phải là các hoạt động đòi hỏi
doanh nghiệp phải bỏ chi phí mà không đem lại lợi ích kinh tế, ngược lại thực hiện
trách nhiệm xã hội sẽ giúp các doanh nghiệp có nhiều lợi thế cạnh tranh trên thị trường.
Doanh nghiệp thực hiện các trách nhiệm xã hội không phải vì ràng buộc của pháp luật
mà theo tinh thần tự giác vì chính lợi ích của doanh nghiệp cũng như các đối tượng liên
quan và cộng đồng xã hội.

19


- Tìm hiểu và thực hiện quy trình sản xuất “an toàn-chất lượng-hiệu quả”, theo đúng ý
nghĩa là an toàn với người sản xuất, người sử dụng và môi trường. Người tiêu dùng sẵn
sàng trả một giá cao hơn cho một sản phẩm được sản xuất theo đúng quy trình công
nghệ “chất lượng”. Các doanh nghiệp xây dựng được thương hiệu mạnh, cung ứng các
sản phẩm có chất lượng cao, sử dụng công nghệ sản xuất và chế biến thân thiện với
môi trường chắc chắn sẽ nhận được sự tín nhiệm của thị trường và người tiêu dùng
không những ở thị trường trong nước mà ở cả thị trường nước ngoài. Và điều đó đảm
bảo cho doanh nghiệp có sức cạnh tranh cao ở thị trường nội địa và quốc tế.
- Kiên trì xây dựng và tham gia vào chuỗi cung ứng sản phẩm an toàn với tư cách là
“đầu tàu” trong chuỗi cung ứng. Muốn vậy, các doanh nghiệp cần chủ động đặt hàng
với các cơ sở nghiên cứu để có được nguồn cung cấp nguyên vật liệu tốt, an toàn và
nằm trong danh mục được phép sử dụng và đảm bảo chất lượng.
- Để thành công khái niệm trách nhiệm xã hội phải xây dựng trên nền tảng sứ mệnh của
doanh nghiệp. Ngay từ khi tuyên bố bản sứ mệnh các doanh nghiệp phải thực hiện
đúng bản sứ mệnh đó, đặc biệt trong thời kì cạnh tranh khốc liệt hiện nay thì yêu cầu
của khách hàng và của cả xã hội ngày càng khắt khe hơn vì vậy để phát triển bền vững
các doanh nghiệp cần tuân thủ những chuẩn mực về môi trường thiên nhiên, môi
trường lao động, bình đằng về giới, an toàn lao động, quyền lợi lao động, đào tạo phát

triển nhân viên, góp phần phát triển cộng đồng.

20


- Xây dựng văn hóa trách nhiệm xã hội ngay từ khi mới thành lập còn hơn là thay đổi
văn hóa doanh nghiệp về sau. Các doanh nghiệp cần hiểu rằng trách nhiệm xã hội làm
nên văn hóa, hình ảnh của doanh nghiệp. Nó giúp nâng cao uy tín của doanh nghiệp
trong quan hệ với khách hàng và đối tác, tạo ưu thế trong cạnh tranh và thuận lợi trong
việc kêu gọi đầu tư, đặc biệt là đầu tư nước ngoài. Hãy xây dựng nó ngay từ khi thành
lập tránh tình trạng như TMV và nhiều doanh nghiệp khác khi bị lên án là vi phạm đạo
đức kinh doanh rồi mới sửa sai. Vì khi đó niềm tin của khách hàng, của xã hội với
doanh nghiệp đó đã giảm sút.
- Các doanh nghiệp cần có chiến lược dài hạn trong việc xây dựng và thực hiện các tiêu
chuẩn trách nhiệm xã hội. Việc thực hiện trách nhiệm xã hội theo ý nghĩa đầy đủ và
đích thực không phải là một vấn đề đơn giản và nằm trong khả năng giải quyết tức thì
của phần lớn doanh nghiệp Việt Nam, bởi sự hạn chế các yếu tố nguồn lực, trong đó có
yếu tố nguồn lực tài chính. Vì vậy, các doanh nghiệp cần xây dựng một lộ trình phù
hợp trong việc từng bước thực hiện các nội dung trách nhiệm xã hội không chỉ phù hợp
với các tiêu chuẩn chung mà còn được các chủ thể có liên quan chấp nhận góp phần
vào sự phát triển của nền kinh tế và quá trình hội nhập trong giai đoạn hiện nay của
nước ta.

3.3 Đối với nhà nước
- Tăng cường tuyên truyền đối với cộng đồng doanh nghiệp về lợi ích của việc thực
hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Việc tuyên truyền có thể được thực hiện
thông qua nhiều hình thức, như qua các phương tiện thông tin đại chúng, các đợt tập
huấn bắt buộc cho lãnh đạo các doanh nghiệp, các hội nghị, hội thảo khoa học,… Thậm
chí, việc tuyên truyền này cần được mở rộng đến các cơ quan Nhà nước có liên quan,
các nhà quản lí, các nhà hoạch định chính sách vĩ mô,… Đồng thời, nội dung của việc

thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, các thông tin cập nhật về bộ quy tắc
ứng xử, các tiêu chuẩn trách nhiệm xã hội liên quan phải được phổ biến đầy đủ và rộng
rãi đến cộng đồng doanh nghiệp.
21


- Phân định rõ ràng trách nhiệm của các cơ quan quản lý Nhà nước và các chủ thể liên
quan trong việc hoạch định chính sách, thông tin tuyên truyền, kiểm tra xử lý vi phạm
của các doanh nghiệp…đối với các vấn đề liên quan đến trách nhiệm xã hội của doanh
nghiệp nói chung, trách nhiệm đối với thị trường người tiêu dùng nói riêng.
- Ban hành các chính sách khuyến khích, hỗ trợ các doanh nghiệp thực hiện trách
nhiệm xã hội. Đặc biệt, quan tâm hỗ trợ các doanh nghiệp kinh doanh trong việc thực
hiện các tiêu chuẩn sản xuất theo công nghệ “an toàn-chất lượng-hiệu quả”.
- Có các biện pháp đủ mạnh để xử lý vi phạm của các doanh nghiệp trong việc thực
hiện trách nhiệm xã hội, nhất là đối với các doanh nghiệp sản xuất các sản phẩm không
đảm bảo chất lượng, đe dọa tính mạng của người tiêu dùng. Đồng thời tăng cường các
hình thức khuyến khích, động viên, khen thưởng đối với các doanh nghiệp tự giác và
thực hiện tốt trách nhiệm xã hội, như giải thưởng trách nhiệm xã hội, cấp chứng chỉ
cho các doanh nghiệp đảm bảo các yêu cầu liên quan đến các tiêu chuẩn trách nhiệm xã
hội trong bộ quy tắc ứng xử được áp dụng…
- Cần thay đổi và bổ sung các điều luật nhằm nâng cao trách nhiệm xã hội của doanh
nghiệp. Ví dụ như tiêu chuẩn đánh giá trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp đối với
người lao động trước hết là trả công tiền lương xứng đáng, không phân biệt đối xử với
người lao động. Bởi vì thu nhập thấp, bấp bênh, không ít người thay đổi chỗ làm
thường xuyên, vì thế sự liên kết, gắn bó của người lao động với công ty trở nên lỏng
lẻo hơn.

22

KẾT LUẬN
Sự việc Toyota Motor Việt Nam để xảy ra các lỗi trên sản phẩm của mình nêu
trên cho thấy giữa đạo đức trong kinh doanh và cạnh tranh là hai khái niệm đôi khi
không hoàn toàn gắn liền nhau. Trong nền kinh tế thị trường cạnh tranh khốc liệt, các
doanh nghiệp phải cố gắng nỗ lực sao cho vượt qua khó khăn, trước sự cạnh tranh với
đối thủ, trước nhiệm vụ sản xuất kinh doanh tạo công ăn việc làm cho đội ngũ nhân
viên và đảm bảo mức lợi nhuận tối thiểu thì đạo đức kinh doanh đang bị thử thách
nghiêm trọng.
Các doanh nghiệp luôn đứng trước tình huống phải giữ vững đạo đức kinh doanh
trong khi các nhân tố xung quanh có thể chạy theo lợi nhuận, bất chấp đạo đức, bất
chấp an toàn tính mạng của khách hàng, bất chấp ô nhiễm môi trường sống,… để giảm
giá thành, tạo lợi thế cạnh tranh với mình. Tuy nhiên, về lâu dài chỉ có những doanh
nghiệp giữ được đạo đức trong kinh doanh, tạo ra những sản phẩm, dịch vụ có chất
lượng, uy tín với khách hàng, coi khách hàng là sự sống còn của doanh nghiệp mới là
những doanh nghiệp có chiến lược phát triển bền vững. Họ có thể gặp khó khăn thách
thức trong một giai đoạn nào đó nhưng với sự tin tưởng, ủng hộ của khách hàng cùng
sự nỗ lực của chính doanh nghiệp thì họ sẽ có thể vượt qua.

23


TÀI LIỆU THAM KHẢO

TIẾNG VIỆT
1. Trường Đại học Kinh tế TP.HCM (2014), Kinh doanh quốc tế hiện đại, NXB Kinh
tế TP.HCM
2. Website của Toyota Việt Nam: www.toyota.com.vn
3. toyoda-ngay- tro-ve- cua-toyota20120229031437470.chn
4. />5. />6. />7. />
24

25