Một số vấn đề lý luận về đánh giá chất lượng việc làm

Nghiên cứu, trao đổi

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 25/Quý IV - 2010

MT S VN Lí LUN V NH GI CHT LNG VIC LM
Ths. Ch Th Lõn
Phũng K hoch i ngoi

Vic lm y , cú nng sut cht
lng l mc tiờu ca mi ngi lao ng
tt c cỏc quc gia trờn th gii nhm
hng ti vic lm bn vng. Xỏc nh
khung phõn tớch v ch tiờu cht lng vic
lm nhm ỏnh giỏ v xut chớnh sỏch
tỏc ng nõng cao cht lng vic lm
hng ti vic lm bn vng phỏt
trin bn vng.
Ni hm ca cht lng vic lm
Cht lng vic lm c ỏnh giỏ trờn
cỏc quan im khỏc nhau. Trờn giỏc xó
hi, cht lng vic lm c ỏnh giỏ
trờn khớa cnh phỳc li xó hi. Cht lng
vic lm di giỏc xó hi, yu t quan
trng l vic ton dng nhõn cụng, mi
ngi u cú vic lm v cú c vic lm
phự hp vi lut phỏp, vic lm nhõn vn,
vic lm t t v.v.....Quan im t phớa
doanh nghip, cht lng vic lm c
ỏnh giỏ trờn khớa cnh khai thỏc sc lao
ng, ngha l ngi lao ng phi lm
vic cú nng sut cao. Vi ngi lao ng,

cht lng vic lm l li ớch t vic lm,
gm cỏc yu t c bn l cú thu nhp/tin
lng/tin cụng cao (li ớch t vic lm
ln); cỏc ch bo m vic lm (bo
him xó hi, bo him tht nghip, bo
him y t) v linh hot vic lm (luõn
chuyn); s phự hp vi nng lc v s
thớch cỏ nhõn; v cú cỏc iu kin phỏt
trin (o to, thng tin ngh nghip).

T chc Lao ng quc t ILO (2008)
ó khng nh cú vic lm tt hn phi
hng ti vic lm bn vng. nh ngha
vic lm bn vng do ILO xõy dng v
c cng ng quc t thụng qua, ú l:
vic lm cú nng sut cht lng cho nam
gii v n gii, trong iu kin t do, bỡnh
ng, an ton v nhõn phm c tụn
trng. Vic lm bn vng gm 6 yu t:
(1) C hi lm vic; (2) lm vic trong
iu kin t do; (3) vic lm cú nng sut;
(4) cụng bng; (5) an ninh vic lm v (6)
bo v nhõn phm. Hai yu t u tp
trung vo tớnh sn cú ca vic lm, trong
khi 4 yu t sau tp trung vo tỡnh trng,
cht lng ca vic lm.
Cht lng vic lm gn bú cht ch vi
yu t an ninh. Khi cp ti khỏi nim
an ninh (security) bao gm nhng ni dung
sau: (1) an ninh tr trng lao ng (labor

market security)- cú y vic lm v c
hi lm vic thụng qua cỏc chớnh sỏch v
mụ m bo cú t l vic lm cao; (2) an
ninh vic lm (employment security)- bo
v chng li s sa thi tựy tin v s bn
vng ca vic lm trong nn kinh t nng
ng; (3) an ninh ngh nghip (job
security)- ngh hay k nng khụng cú nguy
c lc hu khụng c s dng; (4) an ton
lao ng (work security)- bo v chng li
tai nn v bnh tt ni lm vic thụng qua
cỏc quy nh v an ton v sc khe, gii
hn v thi gian lm vic, thi im lm
15


Nghiên cứu, trao đổi
vic nh lm vic vo ban ờm; (5) An
ninh v phỏt trin k nng (skill
reproduction security) m rng c hi
hc ngh v phỏt trin k nng thụng qua
o to v o to ngh; (6) an ninh v thu
nhp (income security) m bo thu
nhp thng xuyờn v tip cn cỏc li ớch
khỏc ngoi tin lng, cỏc khon thu nhp
tng thờm (hoc thu nhp thay th), bo v
quyn li v thu nhp thụng qua h thng
tin lng ti thiu, chớnh sỏch an sinh xó
hi, v.v.. ; (7) An ninh v ting núi ca
ngi lao ng (representation security)

bo v ting núi ca tp th lao ng thụng
qua t chc cụng on c lp, hip hi
ca ngi lao ng v c quan cú th i
din cho quyn li ca ngi lao ng.
Nh vy, cht lng vic lm bao gm
nhiu hay mt tp hp cỏc ch s a dng
phn ỏnh y nhu cu, mong mun ca
cỏ nhõn v xó hi.
Cỏc yu t ỏnh giỏ cht lng vic lm
Xut phỏt t ni hm ca cht lng
vic lm khi ỏnh giỏ cht lng vic lm
cn phi ỏnh giỏ y cỏc ni dung: (1)
An ton v sc khe ni lm vic; (2) Thu
nhp v phỳc li t vic lm; (3) Gi lm
vic v cõn bng cụng vic v cuc sng;
(4) An ninh vic lm v bo tr xó hi; (4)
i thoi xó hi; (6) o to v phỏt trin
k nng; (7) Mi quan h ni lm vic v
ng lc lm vic.
1. An ton v sc khe ni lm vic
Vn an ton ti ni lm vic l mt
yu t quan trng v cht lng ca vic
lm. Xột v giỏc xó hi bo v sc khe
ngi lao ng v m bo an ton ni
lm vic l nhng yu t thit yu ca bo

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 25/Quý IV - 2010
tr xó hi. V giỏc doanh nghip, mt
mụi trng lm vic an ton cng cú th
nõng cao nng sut lao ng v tớnh cnh

tranh ca doanh nghip. Ni dung v an
ton lao ng cú th c nh ngha l
mt nhúm cỏc ch s cung cp thụng tin
núi chung v thng tớch v t vong ti ni
lm vic. Tuy nhiờn, vn an ton ni
lm vic khụng ch tp trung vo cỏc cụng
vic khụng an ton m nờn ỏnh giỏ s ri
ro thng tớch hoc t vong trờn tt c cỏc
loi hỡnh cụng vic da trờn iu kin lm
vic ca ngi lao ng.
2. Thu nhp v phỳc li t vic lm
Thu nhp v phỳc li ngi lao ng
nhn c l mt ni dung khỏ rừ rng
ỏnh giỏ cht lng vic lm phn
ỏnh. Gi nh ca tiờu thc ny l vi mc
thu nhp v phỳc li t vic lm cng cao
thỡ cht lng vic lm cng cao. Khỏi
nim v thu nhp khụng ch bao gm tin
lng v cỏc khon thu nhp m cũn l li
ớch khỏc m ch s dng lao ng cung
cp. o lng v thu nhp da trờn bt k
cỏc khon bự p cho ngi lao ng, hoc
thu nhp t cụng vic t lm. Cỏc khon
bự p cú th mang hỡnh thc l tin
lng, tin cụng v cỏc khon khỏc nh
tin thng, hoa hng, thu nhp bng hin
vt, cỏc khon ph cp chu thu, tin
lng truy lnh, thự lao v.v... v c tớnh
tng trc khi khu tr cỏc khon thu
nh: úng gúp thu thu nhp, bo him xó

hi, bo him tht nghip, bo him y t
v.v.

16


Nghiên cứu, trao đổi
3) Gi lm vic v cõn bng lm vic
v hot ng khỏc trong cuc sng
Gi lm vic v sp xp gi lm vic l
mt khớa cnh quan trng ỏnh giỏ cht
lng vic lm. Nu kim soỏt tt gi lm
vic, thi gian ngh hng ngy, hng tun
v ngh hng nm s giỳp m bo nng
sut lao ng cao, ng thi bo v sc
khe v th cht v tinh thn cho ngi lao
ng. Gi lm vic di hoc khụng theo
tiờu chun s gõy khú khn cho ngi lao
ng, bờn cnh ú gi lm vic cú mi
quan h cht ch vi cõn bng vi cỏc hot
ng khỏc trong cuc sng. Mc gi lm
vic quỏ di hoc quỏ ngn mt cỏch khụng
t nguyn cú tỏc ng ỏng k ti i sng
ca ngi lao ng. Ngoi s gi lm vic,
thi im lm vic cng l mt yu t quan
trng. Do vy, ỏnh giỏ v gi lm vic cn
ch ra cỏc tiờu thc c th v s xp xp thi
gian lm vic nh s ngy trong tun, gi
trong ngy, v.v.. Khớa cnh cõn bng thi
gian lm vic v hot ng khỏc trong cuc

sng cuc sng liờn quan n lch lm vic
cú thng xuyờn, nht quỏn v phự hp vi
cỏc hot ng khỏc ca ngi lao ng nh
hc tp, chm súc gia ỡnh, con cỏi,v.v..vi
mc ti a cú th trỏnh xung t gia vic
lm v gỏnh nng gia ỡnh.
4. An ninh vic lm v bo tr xó hi
Hu ht ngi lao ng mong mun cú
vic lm n nh thng xuyờn. Do vy
yu t giao kt hp ng lao ng v chớnh
sỏch bo tr xó hi cho ngi lao ng.
Ngi lao ng c tham gia mt s
chớnh sỏch an sinh xó hi cng l mt khớa
cnh quan trng ca cht lng ca vic

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 25/Quý IV - 2010
lm vớ d nh bo him tht nghip, bo
him xó hi, bo him y t, v.v..
5. i thoi xó hi
i thoi xó hi bao gm tt c cỏc hỡnh
thc m phỏn, t vn hoc n gin l
trao i thụng tin gia cỏc i din ca
chớnh ph, ngi s dng lao ng v
ngi lao ng v cỏc vn cựng quan
tõm liờn quan n chớnh sỏch kinh t v xó
hi. i thoi xó hi mt khớa cnh tớch
cc ca xó hi, ngi lao ng cú quyn
tham gia t chc i din cho ting núi ca
h, cú quyn thng lng vi ch s
dng lao ng. Vỡ vy, quyn t do tham

gia t chc cụng on v quyn t chc v
thng lng tp th l mt trong nhng
yu t ỏnh giỏ cht lng vic lm.
6. o to v phỏt trin k nng
Yu t o to v phỏt trin k nng
c xem xột khi ỏnh giỏ cht lng vic
lm vỡ vic lm cung cp cỏc c hi o
to, kinh nghim v phỏt trin k nng l
mt yu t quan trng phỏt trin ngh
nghip, s nghip ca ngi lao ng.
Nhiu ngi lao ng tham gia vo mt
cụng vic vi mong mun v nguyn vng
cú c hi phỏt trin hn na k nng v
kh nng ca mỡnh.
Ni dung o to v phỏt trin k nng
bao gm cỏc ch s cho thy trỡnh ngi
lao ng c o to, v liu ngi lao
ng ang lm vic cú ỳng vi trỡnh
ca h khụng.
7. Mi quan h ni lm vic v ng
lc lm vic
c im mi quan h ni lm vic v
ng lc lm vic l yu t khỏc rt quan
trng cho s tha món ca ngi lao ng
17


Nghiên cứu, trao đổi
v vic lm. Nú khụng ch ci thin s tho
món trong cụng vic m cũn ci thin hiu

sut cụng vic. Tiờu thc v ni lm vic tp
trung vo cỏc mi quan h v i thoi gia
nhng ngi lao ng vi nhau, cng nh
thụng tin liờn lc gia ngi lao ng v cp
trờn. ng lc lm vic l mt khớa cnh khỏ
quan trng ca cht lng vic lm. Tiờu
thc ny cung cp thụng tin v c im ca
vic lm ú cung cp ng lc v lm cho
ngi lao ng cm thy thoi mỏi v lm
vic nghiờm tỳc, nú bao gm cỏc yu t nh
cú mc tiờu giỏ tr, cú kh nng, quyn t
ch, v phn hi y t cụng vic.
Mt s vn khi ỏp dng ti Vit Nam
c im c bn ca vic lm ti Vit
Nam ch yu tp trung vo khu vc phi
chớnh thc v khu vc nụng nghip. T trng
lao ng hng lng trong khu vc phi
chớnh thc thp, ch yu l lao ng t lm
v lao ng gia ỡnh khụng c tr cụng
c bit trong khu vc nụng nghip, do vy
vic o lng mt s yu t ỏnh giỏ cht
lng vic lm s gp khú khn nh vn
an ton lao ng, thu nhp v cỏc phỳc li s
gp khú khn i vi lao ng khụng c
tr cụng, lao ng úng gúp cho gia ỡnh,
v.v... Bờn cnh yu t khú o lng, mt
phn khú khn na l do cỏc d liu sn cú
thiu hoc khụng nht quỏn.
Cú th a ra mt minh chng v yu t
ỏnh giỏ v an ton v sc khe ni lm

vic. Trờn thc t, vn an ton v sc
khe khú ỏnh giỏ chớnh xỏc vỡ nhiu tai
nn ni lm vic thng khụng c bỏo
cỏo do cỏc h thng giỏm sỏt yu kộm v
cỏc ch bi thng thng tt khụng
y . c bit s liu c bỏo cỏo li

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 25/Quý IV - 2010
khụng bao quỏt khu vc kinh t phi chớnh
thc khu vc thu hỳt a s ngi lao
ng Vit Nam. Mc dự, cỏc quy nh
i vi thanh tra an ton lao ng ó c
trin khai rng rói, õy l phn ch yu
m bo vic tuõn th khuụn kh quy tc
quy nh i vi an ton v sc khe ni
lm vic. Nhng vi quy mụ lao ng ln,
lc lng thanh tra lao ng thiu c v
lng v nng lc chuyờn mụn. Hn na,
vi vic thc thi phỏp lut lao ng cũn
hn ch trong cỏc doanh nghip va v
nh, trong khu vc kinh t khụng chớnh
thc, mt t l ln lao ng õy khụng
c m bo sc khe v an ton ngh
nghip. An ton v sc khe ngh nghip
trong khu vc nụng thụn, trong c nhng
vic lm nụng nghip hoc phi nụng
nghip, li l mt mi quan ngi khỏc.
Do vy, cú th a ra c mt bc
tranh chớnh xỏc v cht lng vic lm thỡ
cn a ra nhng ch tiờu c th phự hp

vi tng i tng trong cỏ khu vc kinh
t. Bờn cnh ú cn phi thc hin vic ci
tin cỏc d liu, s liu thng kờ bao ph
cỏc nhúm i tng, cỏc ch tiờu v cú tớnh
thng nht qua cỏc nm.
Ti liu tham kho:
1. American University (2008)- Measuring
the Quality of Employment in the Informal
sector.
2. Cling v cng s (2010), Th trng Lao
ng, khu vc phi chớnh thc v iu kin sng
ca h gia ỡnh Vit Nam.
3. Cc vic lm (2009) - Xu hng vic lm
Vit Nam.
4. United nations (2010) Measuring quality
of Employment.
5. Vin Khoa hc Lao ng v Xó hi
(2009)- Bỏo cỏo Xu hng Lao ng v Xó hi
Vit Nam 2009/2010.

18