Xây dựng hệ thống bài tập nhằm phát triển tư duy cho học sinh qua bài aminoaxit

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ

TRƯỜNG THPT HOẰNG HÓA 3

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP NHẰM PHÁT TRIỂN
TƯ DUY CHO HỌC SINH QUA BÀI AMINOAXIT

Người thực hiện: Lê Văn Cường
Chức vụ: Giáo viên
SKKN thuộc lĩnh mực (môn): Hóa Học

THANH HOÁ NĂM 2017
Mục lục


MỤC LỤC
PHẦN A : MỞ ĐẦU
I. Lí do chọn đề tài
II. Mục đích nghiên cứu
III. Đối tượng nghiên cứu.
IV. Phương pháp nghiên cứu.
V. Thực trạng vấn đề nghiên cứu
PHẦN B : NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN
1. Tư duy hóa học..............................................................................
2. Dấu hiệu của sự phát triển tư duy hóa học....................................
3. Vai trò của bài tập trong giảng dạy hóa học..................................
II. XÂY DỰNG HỆ THỐNG VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI CÁC
BÀI TẬP VỀ AMINOAXIT NHẰM PHÁT TRIỂN TƯ DUY

CHO HỌC SINH.
1. Câu hỏi dạng khắc sâu kiến thức, ghi nhớ kiến thức cho học sinh
2. Câu hỏi dạng hiểu và vận dụng thấp……………………………..
3. Câu hỏi dạng vận dụng cao và phương pháp giải các bài toán
liên quan tới aminoaxit …………………………………………….

1
1
1
1
1
2
3
4
5
6

6
8
9

PHẦN C : KẾT LUẬN
1. Kết luận………………………………………………………….. 19
2. Kiến nghị………………………………………………………… 19


TÀI LIỆU THAM KHẢO
Ghi chú:
- Ở mục I.1. Tác giả tham khảo tài liệu số 2 và có bổ sung
- Ở mục I.2.Tác giả tham khảo tài liệu số 2 và có bổ sung

- Ở mục I.3.Tác giả tham khảo tài liệu số 1, các ví dụ và phân tích tác giả tự viết
- Ở Câu 9 phần II.3. Bài toán số 3 . Tác giả tham khảo tài liệu số 3
- Ở Câu 10 phần II.3. Bài toán số 3 . Tác giả tham khảo tài liệu số 4
- Ở Câu 12 phần II.2. Tác giả tham khảo tài liệu số 5

***********************
[1]. Nguyễn Xuân Trường – Bài tập trong dạy hóa học ở trường phổ thông –
NXB đại học sư phạm – 2006
[2]. Luận án tiến sỹ: Phát triển năng lực nhận thức và phát triển tư duy cho học
sinh trung học phổ thông qua bài tập hóa học - Mã : 50702 - Lê Văn Dũng -Năm
2001
[3]. Đề thi thử THPT Quốc Oai Hà Nội lần 2 năm 2017
[4]. Đề thi thử THPT Quốc gia TT Vĩnh Viễn năm 2017
[5]. Đề thi Cao đẳng quốc gia năm 2008


A. MỞ ĐẦU
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Trong quá trình giảng dạy cho học sinh nhiệm vụ đặt ra cho giáo viên là
làm sao có thể giúp học sinh hiểu và nắm bắt vấn đề một cách nhanh nhất, hiệu
quả nhất qua đó phát triển tư duy cho học sinh, giúp học sinh có thể phát triển tư
duy một cách tốt nhất đặc biệt là trong bộ môn hóa học ( môn khoa học nghiên
cứu và sáng tạo). Việc vận dụng các kiến thức lý thuyết vào trong các bài tập là
một quá trình rất tốt để học sinh có thể phát triển tư duy cho học sinh, đặc biệt
trong quá trình đó việc vận dụng liên môn vào trong các bài tập là điều vô cùng
quan trọng và cần thiết để phát triển tư duy cho học sinh.
Vậy để học sinh có những kỹ năng như thế ngoài tự học, tự sáng tạo của học
sinh thì giáo viên cũng phải cung cấp cho học sinh những kiến thức cũng như
những hệ thống các bài tập phù hợp với mức độ yêu cầu của bài học của từng
đối tượng học sinh. Trong quá trình giảng dạy, tôi thấy rằng : Sau khi nghiên

cứu các vấn đề mới thì học sinh cần phải được làm các bài tập ở các mức độ
khác nhau để có thể nhớ các kiến thức ngay sau khi nghiên cứu bài học, học sinh
có thể vận dụng linh hoạt các kiến thức đó để làm các bài toán ở các mức độ
khác nhau nhằm khắc sâu các kiến thức đó. Trong đó có một số có một số bài
tập hóa có thể vận dụng kiến thức toán để giải quyết một cách tổng quát và cho
những kết quả tối ưu phù hợp với mục đích giảng dạy bộ môn cũng như đáp ứng
cho phương pháp thi trắc nghiệm và xu hướng của các đề thi. Nhưng với kiến
thức học sinh để thiết lập được phương pháp đó cần phải có sự hướng dẫn của
giáo viên. Vì vậy thực tế yêu cầu cần thiết người giáo viên đặt vấn đề và hướng
dẫn cho học sinh hình thành phương pháp và hệ thống các dạng bài tập cho học
sinh. Với ý định đó, trong sáng kiến kinh nghiệm (SKKN) này tôi muốn đưa ra
hệ thống bài tập từ dễ đến khó, từ mức độ nhớ hiểu đến vận dụng cao về
aminoaxit sau khi các em đã nghiên cứu lý thuyết. Dĩ nhiên phương pháp này nó
là sự kết hợp giữa lý thuyết mà học sinh tiếp thu được trong quá trình học tập ở
phổ thông.
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU:
Tuyển chọn, xây dựng các bài tập trắc nghiệm ở các mức độ khác nhau từ dạng
nhớ,hiểu đến vận dụng nhằm làm phong phú thêm hệ thống bài tập góp phần
phát triển tư duy cho học sinh đồng thời nâng cao chất lượng dạy học hoá học
phổ thông.
III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:
Đối tượng nghiên cứu: Bài tập hóa học phổ thông về phần Aminoaxit lớp 12 cơ
bản
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
+ Phương pháp nghiên cứu lí thuyết
+ Phương pháp nghiên cứu thực tiễn

1

V. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU:
*Thực trạng :
Hiện nay trong công cuộc đổi mới toàn diện giáo dục việc dạy học ở
trường phổ thông yêu cầu giáo viên phải dạy làm sao cho học sinh có khả năng
phát triển tư duy một cách đầy đủ và sâu sắc nhất tránh tình trạng học vẹt học tủ.
Vấn đề đặt ra là khi học xong một vấn đề mới thì lượng kiến thức đó làm như
thế nào để học sinh có thể khắc sâu kiến thức đó, không những thế còn phải biết
vận dụng linh hoạt trong các tình huống cụ thể.
Vì vậy trong quá trình giảng dạy giáo viên phải đưa ra hệ thống câu hỏi
bài tập sao cho phù hợp với mức độ của từng học sinh, thông qua đó phát triển
tư duy cho học sinh.
*Kết quả, hiệu quả:
Với thực trạng nêu trên với những học sinh có kiến thức tốt, thông minh sẽ ghi
nhớ và hiểu nhanh kiến thức mới nhưng sẽ không nhớ được lâu và việc vận
dụng vào các bài toán ở mức độ cao sẽ gặp khó khăn, mất thời gian haowcj
không giải được. Từ đó ta thấy việc học sinh tự tìm hiểu các kiến thức mới và tự
đề ra hệ thống bài tập để khắc sâu kiến thức đó cũng như tìm ra phương pháp
giải các bài tập của học sinh còn nhiều hạn chế và chưa phù hợp với mức độ của
các kỳ thi.
Trước tình hình đó của học sinh tôi thấy cần thiết phải hình thành cho học
sinh thói quen khi học xong các kiến thức cần phải xây dựng ngay hệ thống câu
hỏi theo các mức độ khác nhau để học sinh rèn luyện khả năng phát triển tư duy.
Do đó trong quá trình giảng dạy tôi có đưa ra hệ thống bài tập theo các mức độ
khác nhau cho từng đối tượng và mục đích khác nhau: Xây dựng hệ thống bài
tập nhằm phát triển tư duy cho học sinh qua bài aminoaxit
Trong sáng kiến kinh nghiệm này tôi muốn đưa ra một trong những phần
kiến thức cơ bản và một số dạng bài tập cơ bản phù hợp với một số kỳ thi. Nội
dung được thiết lập và được sử dụng có hiệu quả, nó được hình thành phát triển
và mở rộng thông qua nội dung kiến thức, sự tích lũy thành những kiến thức căn
bản nhất cho học sinh trong chuyên đề.

2


B. CÁC BIỆN PHÁP THỰC HIỆN:
- Giáo viên sẽ tiến hành : Sau khi nghiên cứu xong bài aminoaxit (chương
trình hóa học 12 cơ bản) sẽ thiết lập hệ thống câu hỏi nhằm phát triển tư
duy cho học sinh theo từng phần.
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN:
1. TƯ DUY HÓA HỌC [2]:
Môn hóa học là một khoa học thực nghiệm, các quá trình hóa học xảy ra
phức tạp phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Quá trình này tuân theo những nguyên lý,
quy luật, những mối quan hệ định tính và định lượng của hóa học; nghĩa là tư
duy hóa học buộc phải dựa trên quy luật của hóa học. Cần dựa vào bản chất của
tương tác giữa các tiểu phân khi phản ứng xảy ra, những vấn đề và những bài
toán hóa học để rèn luyện các thao tác tư duy, phương pháp suy luận logic, cách
tư duy độc lập và sáng tạo cho học sinh.
Cơ sở của tư duy hóa học là mối liên hệ giữa các quá trình biến đổi hóa học
biểu hiện qua dấu hiệu, hiện tượng phản ứng. Trong đó xảy ra tương tác giữa
các tiểu phân vô cùng nhỏ bé của thế giới vi mô (phân tử, nguyên tử, ion,
electron ...).
Đặc điểm của quá trình tư duy hóa học là có sự phối hợp chặt chẽ, thống
nhất giữa cái bên trong và biểu hiện bên ngoài; giữa vấn đề cụ thể và bản chất
trừu tượng. Tức là có mối quan hệ bản chất giữa những hiện tượng cụ thể có thể
quan sát được với những quá trình không thể nhìn thấy. Mối quan hệ này được
mô tả, biểu diễn bởi các ký hiệu, công thức, phương trình ... .
Như vậy bồi dưỡng phương pháp và năng lực tư duy hóa học là bồi dưỡng
cho học sinh biết vận dụng thành thạo các thao tác tư duy và phương pháp logic;
dựa vào dấu hiệu quan sát được mà phán đoán về tính chất và sự biến đổi nội tại
của chất, của quá trình.

Cũng cần phải sử dụng các thao tác tư duy vào quá trình nhận thức hóa học
và tuân theo những quy luật chung của quá trình nhận thức đi từ trực quan sinh
động đến tư duy trừu tượng và đến thực tiễn. Với hóa học - môn khoa học lý
thuyết và thực nghiệm - điều đó nghĩa là dựa trên cơ sở những kỹ năng quan sát
hiện tượng hóa học, phân tích các yếu tố cấu thành và ảnh hưởng đến quá trình
hóa học mà thiết lập những sự phụ thuộc xác định để tìm ra những mối liên hệ
nhân quả của câc hiện tượng hóa học với bản chất bên trong của nó. Từ đó sẽ
xây dựng nên các nguyên lý, các học thuyết, định luật hóa học rồi lại vận dụng
chúng vào thực tiễn; nghiên cứu những vấn đề mà thực tiễn đặt ra.
2. DẤU HIỆU CỦA SỰ PHÁT TRIỂN TƯ DUY HÓA HỌC [2]:
Việc phát triển tư duy hóa học cho học sinh cần hiểu trước hết là giúp học
sinh thông hiểu kiến thức một cách sâu sắc, không máy móc, biết cách vận dụng
để giải quyết các bài tập hóa học, giải thích các hiện tượng quan sát được trong
thực hành. Qua đó kiến thức mà các em thâu nhận được trở nên vững chắc và
sinh động.
3


Tư duy hóa học càng phát triển thì học sinh càng có nhiều khả năng lĩnh
hội tri thức nhanh và sâu sắc hơn; khả năng vận dụng tri thức trở nên linh hoạt,
có hiệu quả hơn. Các kỹ năng hóa học cũng được hình thành và phát triển nhanh
chóng hơn.
Như vậy sự phát triển tư duy hóa học của học sinh diễn ra trong quá trình
tiếp thu và vận dụng tri thức, khi tư duy phát triển sẽ tạo ra kỹ năng và thói quen
làm việc có suy nghĩ, có phương pháp; chuẩn bị tiềm lực cho hoạt động sáng tạo
sau này của các em. Tư duy hóa học của học sinh phát triển có các dấu hiệu sau:
+ Có khả năng tự lực chuyển tải tri thức và kỹ năng hóa học vào một
tình huống mới.
+ Tái hiện nhanh chóng kiến thức và các mối quan hệ cần thiết để giải
một bài toán hóa học. Thiết lập nhanh chóng các mối quan hệ bản chất giữa các

sự vật và hiện tượng hóa học.
+ Có khả năng phát hiện cái chung của các hiện tượng hóa học khác
nhau cũng như sự khác nhau giữa các hiện tượng tương tự.
+ Có năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn đời sống. Đây
là kết quả tổng hợp của sự phát triển tư duy. Để có thể giải quyết tốt bài toán
thực tế; đòi hỏi học sinh phải có sự định hướng tốt, biết phân tích suy đoán và
vận dụng các thao tác tư duy nhằm tìm cách áp dụng thích hợp; cuối cùng là tổ
chức thực hiện một cách có hiệu quả phương án giải bài toán đó.
3. VAI TRÒ CỦA BÀI TẬP TRONG GIẢNG DẠY HÓA HỌC :
Trong giáo dục học đại cương, bài tập là một trong các phương pháp quan
trọng nhất để nâng cao chất lượng giảng dạy. Đối với học sinh, giải bài tập là
phương pháp học tập tích cực. Một học sinh nếu có kinh nghiệm và tư duy hóa
học phát triển thì sau khi học bài xong phải chưa vừa lòng với vốn hiểu biết của
mình, và chỉ yên tâm sau khi tự mình vận dụng kiến thức đã học để giải được
hết các bài tập. Qua đó mà phát triển năng lực quan sát, trí nhớ, khả năng tưởng
tượng phong phú, linh hoạt trong ứng đối và làm việc có phương pháp.
Bài tập hóa học có các tác dụng lớn sau :
1. Giúp học sinh hiểu sâu hơn các khái niệm đã học. Học sinh có thể học
thuộc lòng các định nghĩa, định luật, các tính chất...; nhưng nếu không giải bài
tập thì các em vẫn chưa thể nắm vững và vận dụng được những gì đã thuộc [1].
- Khi học sinh nghiên cứu về định nghĩa amino axit: Ta có thể cho học
sinh vận dụng ngay các câu hỏi dạng trắc nghiệm để học sinh hiểu sâu sắc hơn
và ghi nhớ được kiến thức:
Ví dụ 1: Hợp chất nào sau đây là aminoaxxit:
A. CH3NH2
B. CH3COOH
C. H2NC2H4COONa
D. H2NCH2COOH
- Để làm được bài tập này: Học sinh cần nắm rõ nhất về định nghĩa:
Amino axit là chất tạp chức chứa đồng thời nhóm NH2(amino) và nhóm COOH(

4


Cacboxyl)
2. Bài tập mở rộng sự hiểu biết một cách sinh động, phong phú mà không
làm nặng nề khối lượng kiến thức của học sinh[1].
- Khi nghiên cứu định nghĩa về aminoaxit để phát triển tư duy cho học
sinh giáo viên có thể ra câu hỏi:
Ví dụ 2: Nhận định không đúng khi nói về amino axit:
A. Là hợp chất hữu cơ tạp chức chứa nhóm NH2 và COOH
B. Phân tử amino axit có số chẵn nhóm amino thì phân tử khối là số chẵn
C. Nếu phân tử amino axit có số chẵn nhóm amino thì phân tử khối là
số lẻ
D. Phân tử khối của aminoaxit chẵn hay lẻ phụ thuộc vào số nguyên tử N
- Để trả lời được câu hỏi đòi hỏi học sinh phải kết hợp nhiều vấn đề và
vận dụng toán học vào: Đó là CxHyNzOt khi số nguyên tử N lẻ Hóa trị của N
trong hợp chất là số lẻ mà hóa trị của C là 4x, O là 2t vậy số nguyên tử H phải là
số lẻ ( y lẻ). Mặt khác M aminoaxit = 12x + y + 14z + 16t do vậy y lẻ thì M lẻ.
Tương tự nếu chẵn thì M chẵn. Vậy đáp án cần chọn là C
3. Bài tập hóa học có tác dụng củng cố kiến thức cũ một cách thường
xuyên và hệ thống hóa lại các kiến thức đã học [1].
-Khi nghiên cứu tính chất của amin giáo viên có thể yêu cầu học sinh
làm bài:
Ví dụ 3: Amino axit không phản ứng với chất nào sau đây:
A. NaOH
B. NaCl
C. HCl
D. C2H5OH
- Để trả lời được câu hỏi học sinh phải vận dụng các kiến thức cũ về :
Amin và Axit cacboxylic để trả lời. Đáp án là B

4. Bài tập thúc đẩy thường xuyên rèn luyện kỹ năng kỹ xảo.
Nói chung trong khi giải các bài tập, học sinh đã tự mình rèn luyện các kỹ
năng kỹ xảo cần thiết như lập công thức, cân bằng phương trình phản ứng, tính
toán hóa học, làm thí nghiệm. Nhờ thường xuyên giải bài tập, lâu dần các em
sẽ nắm chắc lý thuyết, vận dụng thành thạo lý thuyết vào thực tế ..[1].
Ví dụ 4: Hoàn thành sơ đồ phản ứng sau:
Glyxin CH OH ? HCl A B
C ( Biết A,B,C đều là các hợp chất hữu cơ)
3

NaOH

ddHCl

- Vậy khi làm bài tập này sau khi nghiên cứu xong phần tính chât hóa
học của amino axit sẽ rèn luyện kỹ năng viết phương trình phản ứng, nắm rõ
tính chất hóa học cơ bản của aminoaxit
5. Bài tập hóa học tạo điều kiện để tư duy phát triển. Khi giải một bài
tập, học sinh bắt buộc phải suy lý hay quy nạp, hoặc diễn dịch, hoặc loại
suy[1].
5


6. Bài tập hóa học góp phần giáo dục tư tưởng cho học sinh vì giải bài tập
là rèn luyện tính kiên nhẫn, tính trung thực trong lao động, học tập; tính sáng
tạo khi xử lý các vấn đề xảy ra. Mặt khác bài tập rèn luyện cho học sinh tính
chính xác của khoa học và nâng cao lòng yêu thích bộ môn[1].
Vì vậy sau khi nghiên cứu xong mỗi bài học thì giáo viên nên đề ra hệ thống câu
hỏi theo các mức độ khác nhau để: Ghi nhớ, khắc sâu kiến thức; Ôn lại các kiến
thức cũ; So sánh với các kiến thức đã học; Phát huy khả năng tư duy học sinh

khi vận dụng lý thuyết vào thực nghiệm và các bài toán từ đơn giản đến phức
tạp.
II. XÂY DỰNG HỆ THỐNG VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI CÁC BÀI TẬP
VỀ AMINOAXIT NHẰM PHÁT TRIỂN TƯ DUY CHO HỌC SINH.
1. Câu hỏi dạng khắc sâu kiến thức, ghi nhớ kiến thức cho học sinh:
Câu 1: Chất thuộc loại aminoaxxit là:
A. CH3COOH
B. CH3NH2
C. CH3COOH3NCH3
D.
H2NCH2COOH
Câu 2: Công thức tổng quát của aminoaxit là:
A. CxHyOzNt
B. (H2N)aR(COOH)b ( a,b 1)
C. CaH2a+1COOH3NCbH2b+1
D. R-NH-R'-COOH( R,R' là gốc hidrocacbon)
Câu 3: Glyxin có công thức cấu tạo là:
A. H2NCH2COOH
B. H2NCH(CH3)COOH
C. H2NCH(C2H5)COOH
D. H2N[CH2]4COOH
Câu 4: Valin có phân tử khối bằng:
A. 75
B. 89
C. 103
D. 117
Câu 5: Hợp chất không phải aminoaxit là:
A. H2NCH2COOH
B. H2NCH2CH2COOH
C. H2NCH2CH(CH3)COOH

D. CH3CH2NH2
Câu 6: Các amino axit trong thiên nhiên thường là:
A. - amino axit
B. - amino axit
C. - amino axit
D. - amino axit
* Nhận xét : Qua hệ thống câu hỏi trên giúp học sinh khắc sâu về khái niệm
amino axit, cách gọi tên aminoaxit, biết được aminoaxit tồn tại chủ yếu trong
thiên nhiên
Câu 7: Phát biểu không đúng về amin o axit:
A. Aminoaxit là hợp chất hữu cơ tạp chức
B. Trong phân tử aminoaxit luôn luôn phải chứa nhóm NH2 và nhóm COOH
C.Aminoaxit là axit nên làm quỳ tím hóa đỏ
D. Aminoaxit có công thức tổng quát là (H2N)aR(COOH)b (a,b 1)
Câu 8: Trong dung dịch thì aminoaxit chủ yếu:
A. Tồn tại ở dạng phân tử
B. Tồn tại ở dạng ion lưỡng cực
C. Tồn tại tự do
D. Tồn tại ở dạng đi phân tử
Câu 9: Ở điều kiện thường các aminoaxit thường là:
A. Chất rắn, kết tinh màu trắng, khó tan trong nước
6


B. Chất rắn kết tinh, dễ tan trong nước, có nhiệt độ nóng chảy
cao C. Chất lỏng, tan nhiều trong nước có vị ngọt
D. Chất lỏng, khó tan trong nước, nhiệt độ nóng chảy cao
Câu 10: Trong dung dịch thì Glyxin chủ yếu tồn tại dạng:
A. H2NCH2COOH
B. H2NCH2COO+

C. H3N CH2COOH
D. H3N+CH2COOCâu 11: Nguyên nhân aminoaxit tồn tại chủ yếu dạng ion lưỡng cực là:
A. Phân tử chứa nguyên tử N
B. Phân tử chứa nguyên tử O
C. Phân tử chứa nhóm NH2 và COOH
D. Cả A,B đều đúng
* Nhận xét : Qua hệ thống 5 câu hỏi trên khắc sâu cấu tạo và tính chất vật lý
của aminoxit cho học sinh
Câu 12: Aminoaxit không tham gia phản ứng với:
A. ddNaOH
B. ddHCl
C. Trùng ngưng D.
ddNaCl
Câu 13: Dung dịch Aminoaxit có khả năng làm quỳ tím hóa đỏ:
A. Lysin
B. Glutamic
C. Glyxin
D. Valin
Câu 14: Aminoaxit có khả năng làm quỳ tím hóa xanh:
A. Lysin
B. Glutamic
C. Glyxin
D. Valin
Câu 15: Khi cho Glyxin phản ứng với C2H5OH/HCl khí, sản phẩm hữu cơ thu
được là:
A. H2NCH2COOCH3
B. H2NCH2COOH3NCH3
C. H2NCH2COOC2H5
D. H3N+CH2COOC2H5
Câu 16: Để chứng minh Aminoaxit có tính lưỡng tính ta có thể cho aminoaxit

phản ứng với:
A. NaHCO3
B. Ancol và dung dịch NaOH
C. ddNaOH và dd HCl
D. dd NH3
Câu 17: Khi trùng ngưng axit -aminocaproic ta thu được sản phẩm:
A. Policaproamit
B. nilon-7
C. Polieste
D. Polivinylic
Câu 18: Sản phẩm của phản ứng của H2NCH(CH3)COOH + dd HCl là:
A. H2NCH(CH3)COOCl
B. H3N+CH(CH3)COOHClC. H2NCH2COOD. Không phản ứng
Câu 19: Sản phẩm của phản ứng giữa H2NCH2COOH + dd NaOH
A. H3N+CH2COONa
B. H2NCH2COONH4
C. H2NCH2COONa
D. H2NC2H4COONa
Câu 20: Có 3 chất hữu cơ H2NCH2COOH; CH 3COOH và CH3NH2. Để phân
biệt 3 dung dịch chất trên, chỉ cần dùng thuốc thử :
A. NaOH
B. HCl
C. CH3OH/HCl
D. Quỳ tím
* Nhận xét: Qua phần hệ thống câu hỏi trên giúp học sinh khắc sâu kiến thức:
+ Aminoaxit là hợp chất lưỡng tính : Có đầy đủ tính chất của NH2(bazo) và
COOH(axit)
+ Có tính chất chung của nhóm NH2 và nhóm COOH là phản ứng trùng ngưng
+ Giúp học sinh viết được các phản ứng đặc trưng của aminoaxit
Câu 21: Ứng dụng không phải của aminoaxit:

7


A. Làm monome trong phản ứng trùng hợp
B. Hợp chất cơ sở để kiến tạo nên protein có trong cơ thể sống
C. Muối mononatri của axit Glutamic là mì chính, bột ngọt
D. Lysin làm thuốc bổ trợ thần kinh, methionin là thuốc bổ gan
Câu 22: Nguyên liệu để sản xuất tơ nilon-7 là:
A. Axit - aminoenantoic
B. Axit 6-amino hexanoic
C. Lysin
D. Axit Glutamic
* Nhận xét: Qua phần hệ thống một số câu hỏi có thể ghi nhớ cho học sinh một
số ứng dụng của aminoaxit
2. Câu hỏi dạng hiểu và vận dụng thấp:
Câu 1: Chất X có cấu tạo: CH3 - CH(CH3)- CH(NH2)-COOH. Tên gọi không
phù hợp của X là:
A. Axit 2-amino 3- metyl butanoic
B. Valin
C. Axit
- amino isovarelic
D. Axit
- amino isovarelic
Câu 2: Axit 3-amino propanoic có công thức phân tử là:
A. C3H5O2N
B. C4H7O2N
C. C3H9O2N
D. C3H7O2N
Câu 3: 1 mol Glyxin phản ứng vừa đủ với x mol NaOH hoặc y mol HCl. Vậy
giá trị x, y lần lượt là:

A. 1 và 2
B. 2 và 1
`
C. 1 và 1
D. 2 và 2
Câu 4: Công thức của aminoaxit no ,mạch hở có 1 nhóm NH2 và 1 nhóm COOH
có công thức phân tử dạng:
A. H2NCnH2nCOOH
B. H2NCnH2n-1COOH
C. H2NCnh2n-2COOH
D. (H2N)a R (COOH)b
Câu 5: Khi cho 0,01 mol Valin phản ứng với 300ml dung dịch NaOH 0,1 M, sau
phản ứng cô cạn dung dịch ta thu được m(g) chất rắn. Vậy m có giá trị bằng:
A 2,19(g)
B. 1,39(g)
C. 1,83(g)
D. 1,79(g)
Câu 6: Cho 8,9 (g) Alanin phản ứng vừa đủ với V(ml) dung dịch HCl 0,2M, sau
phản ứng ta thu được m(g) muối. Vậy V và m có giá trị lần lượt là:
A. 500ml và 10,725(g)
B. 500ml và 12,55(g)
C. 100ml và 10,725(g)
D. 200ml và 12,55(g)
Câu 7: Đốt cháy hoàn toàn 8,9(g) Aminoaxit no, mạch hở A( Phân tử chứa 1
nhóm NH2 và 1 nhóm COOH), sau phản ứng hoàn toàn ta thu được 6,72(l) CO 2
ở đktc. A có công thức phân tử là:
A. C2H5O2N B. C4H7O2N C. C3H7O2N D. C4H9O2N Câu 8: Cho 7,5 gam axit
aminoaxetic (H2N- CH 2-COOH) phản ứng hết với dung dịch NaOH. Sau phản
ứng, khối lượng muối thu được là
A. 9,9 gam. B. 9,8 gam. C. 7,9 gam. D. 9,7 gam. Câu 9: Một α- amino axit X

chỉ chứa 1 nhóm amino và 1 nhóm cacboxyl. Cho 10,68 gam X tác dụng với
HCl dư thu được 15,06 gam muối. Tên gọi của X là
A. axit glutamic.
B. valin.
C. alanin.
D. Glixin
Câu 10: 0,1 mol aminoaxit X phản ứng vừa đủ với 0,2 mol HCl hoặc 0,1 mol NaOH.

Công thức của X có dạng là.
A. (H2N)2R(COOH)2.

B. H2NRCOOH.
8


C. H2NR(COOH)2.
D. (H2N)2RCOOH
Câu 11: X là một - amioaxit no chỉ chứa 1 nhóm -NH 2 và 1 nhóm -COOH. Cho
23,4 gam X tác dụng với HCl dư thu được 30,7 gam muối. Công thức cấu tạo
thu gọn của X là công thức nào?
A. CH3-CH(NH2)-COOH
B. H2N-CH2-COOH
C. H2N-CH2CH2-COOH
D.CH3CH(CH3)CH(NH2)COOH
Câu 12 :Trong phân tử amino axit X có một nhóm amino và một nhóm cacboxyl. Cho
15g X tác dụng vừa đủ với dung dịch NaOH, cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được
19,4g muối khan. Công thức của X là?
A. H2NC3H6COOH
B. H2NCH2COOH
C. H2NC2H4COOH

D. H2NC4H8COOH [5]
Câu 13: Trong phân tử aminoaxit X có một nhóm amino và một nhóm
cacboxyl. Cho 15,0g X tác dụng vừa đủ với dung dịch NaOH, cô cạn dung dịch
sau phản ứng thu được 19,4g muối khan. Công thức của X là
A. H2NC3H6COOH
B. H2NCH2COOH
C. H2NC2H4COOH
D. H2NC4H8COOH
*Nhận xét : Qua phần hệ thống câu hỏi trên giúp học sinh hiểu sâu hơn về tính
chất cũng như vận dụng vào các bài tập tính toán đơn giản liên quan tới
aminoaxit
3. Câu hỏi dạng vận dụng cao:
- Sau khi học sinh đã nắm rõ các kiến thức cơ bản về amino axit thì giáo viên
tiến hành cho học sinh xây dựng và giải quyết các bài tập ở dạng mức độ cao
hơn nhằm rèn luyện khả năng tư duy, sáng tạo và phát hiện vấn đề cho học
sinh. Mặt khác cũng giúp các em củng cố các kiến thức cũ, vận dụng các
phương pháp giải toán khác nhau trong cùng bài toán.
Bài toán 1: Amino axit phản ứng với dung dịch kiềm
- GV: Yêu cầu học sinh làm bài tập ở dạng tổng quát và xây dựng phương pháp
giải:
Nội dung: Cho Aminoaxit A phản ứng với dung dịch kiềm, viết phương trình
phản ứng.
(H2N)aR(COOH)b + bOH- (H2N)aR(COO-)b + bH2O
Như vậy ta thấy:
1

nA
*

n

(phản ứng)

OH

=

b

. Từ biểu thức này ta có thể xác định được số nhóm COOH

* Ta có nOH-(phản ứng) = n(COOH)phản ứng = nH 2 O( tạo ra) .
2
* m(rắn sau phản ứng) = mA + mkiềm - mH O
* Qua đó phát triển cho học sinh thây rằng với bài toán nhiều aminoaxit phản
ứng với 1 hay nhiều dd bazo thì thực chất bài toán sẽ liên quan tới nhóm COOH
và OHVí dụ 1: Cho 100ml dung dịch Aminoaxit A 0,1M phản ứng vừa đủ với 100ml
dung dịch NaOH 0,1M. Sau phản ứng cô cạn dung dịch ta thu được 1,25(g)
muối. Vậy Aminoaxit có công thức phân tử là:
9


A. C2H5O2N
B. C3H7O2N
C. C4H9O2N
D. C5H11O2N
Lời giải: Dựa vào đáp án ta thấy phân tử chỉ có 1 nhóm NH2
1

nA

Mặt khác:

=

n

1

OH

nên phân tử A có 1 nhóm COOH

Bảo toàn khối lượng có mA = 1,25+mH2O-mNaOH = 1,03(g) Hay MA = 103 (u)
Vậy đáp án cần chọn là C
Ví dụ 2: Cho 0,01 mol - Aminoaxit A( Phân tử có 1 nhóm NH2 và 1 nhóm
COOH) phản ứng hết với dung dịch chứa 0,03 mol NaOH. Sau phản ứng cô cạn
dung dịch ta thu được 1,91(g) chất rắn. Tên gọi A là:
A. Glyxin
B. Alanin
C. Valin
D. Lysin
Lời giải:
- Bảo toàn khối lượng cho quá trình trên ta có: mA = 0,89(g)
Vậy MA = 89 (u).
Vậy đáp án cần chọn là B
Bài toán 2: Amino axit phản ứng với dung dịch axit
- GV: Yêu cầu học sinh làm bài tập ở dạng tổng quát và xây dựng phương pháp
giải:
Nội dung: Cho Aminoaxit A phản ứng với dung dịch axit, viết phương trình
phản ứng, tìm các mối quan hệ giữa cac đại lượng:

Phương trình:
(H2N)aR(COOH)b + aH+ (H3N+)aR(COOH)b (Muối)
Như vậy ta thấy:
1

nA

*

n

(phản ứng)

=

H

a

. Từ biểu thức này ta có thể xác định được số nhóm NH2

* Ta có: nH (phản ứng) = nNH 2 (phản ứng)
* mMuối sau phản ứng = mA(phản ứng) + mAxit(phản ứng)
Ví dụ 1: Cho 200ml dung dịch Aminoaxit A 0,1M phản ứng vừa đủ với 100ml
dung dịch HCl 0,2M. Sau phản ứng cô cạn dung dịch ta thu được 2,51(g) muối.
Vậy Aminoaxit có công thức phân tử là:
A. C2H5O2N B. C3H7O2N C. C4H9O2N D. C5H10O2N2 Lời giải: Dựa vào
đáp án ta thấy phân tử chỉ có 1 nhóm COOH
Mặt khác:

1

nA
n

=
H

1

nên phân tử A có 1 nhóm NH2

Bảo toàn khối lượng có mA = 2,51+mHCl = 1,78(g) Hay MA = 89
(u) Vậy đáp án cần chọn là B
Ví dụ 2: Cho 15,45(g) - Aminoaxit A( Phân tử có 1 nhóm NH2 và 1 nhóm
COOH) phản ứng hết với dung dịch chứa HCl vừa đủ. Sau phản ứng trong dung
dịch chứa 20,925(g) muối. A có cấu tạo là:
A. H2NCH2COOH
B. CH3CH2CH(NH2)COOH
C. CH3CH(NH2)COOH
D. (CH3)2CHCH(NH2)COOH
Lời giải:
- Bảo toàn khối lượng cho quá trình trên ta có: mHCl = 5,475(g)
10


5,475

Vậy nHCl = nA =
36,5 = 0,15mol. Do đó MA = 103 đáp án cần chọn là

B Vậy MA = 89 (u).
Vậy đáp án cần chọn là B
Một số bài tập vận dụng:
Câu 1: Hỗn hợp X gồm alanin và axit glutamic. Cho m gam X tác dụng hoàn
toàn với dung dịch NaOH (dư), thu được dung dịch Y chứa (m + 30,8) gam
muối. Mặt khác, nếu cho m gam X tác dụng hoàn toàn với dung dịch HCl, thu
được dung dịch Z chứa (m + 36,5) gam muối. Giá trị của m là
A. 112,2
B. 165,6
C. 123,8
D. 171,0
Câu 2: Hỗn hợp X gồm glyxin và Lysin. Cho m gam X tác dụng hoàn toàn với
dung dịch NaOH (dư), thu được dung dịch Y chứa (m + 22) gam muối. Mặt
khác, nếu cho m gam X tác dụng hoàn toàn với dung dịch HCl, thu được dung
dịch Z chứa (m + 51,1) gam muối. Giá trị của m là :
A. 112,2 g B. 103,4 g C. 123,8 g D. 171,0 g Câu 3: Cho 0,02 mol amino axit X
tác dụng vừa đủ với 200 ml dung dịch HCl 0,1M thu được 3,67 gam muối khan.
Mặt khác 0,02 mol X tác dụng vừa đủ với 40 gam dung dịch NaOH 4%. Công
thức của X là
A. H2NC2H3(COOH)2
B. H2NC3H5(COOH)2
C. (H2N)2C3H5COOH.
D. H2NC3H6COOH
Câu 4: Trong phân tử aminoaxit X có một nhóm amino và một nhóm cacboxyl.
Cho 15,0 gam X tác dụng vừa đủ với dung dịch NaOH, cô cạn dung dịch sau
phản ứng thu được 19,4 gam muối khan. Công thức của X
A. H2NC4H8COOH.
B. H2NC3H6COOH.
C. H2NC2H4COOH
D. H2NCH2COOH.

Câu 5: α - aminoaxit X chứa một nhóm -NH2. Cho 10,3 gam X tác dụng với
axit HCl (dư), thu được 13,95 gam muối khan. Công thức cấu tạo thu gọn của X:
A. H2NCH2COOH.
B. H2NCH2CH2COOH.
C. CH3CH2CH(NH2)COOH.
D. CH3CH(NH2)COOH
Câu 6: Cho một α-amino axit X có mạch cacbon không phân nhánh.
- Lấy 0,01mol X phản ứng vừa đủ với dd HCl thu được 1,835g muối.
- Lấy 2,94g X phản ứng vừa đủ với dd NaOH thu được 3,82g muối. Vậy CTCT
của X là:
A. CH3CH2CH(NH2)COOH.
B. HOOCCH2CH2CH(NH2)COOH.
C. HCOOCH2CH(NH2)CH2COOH. D. HOOCCH2CH2CH2CH(NH2)COOH.
Câu 7: X là một α – amino axit chỉ chứa 1 nhóm (NH2) và 1 nhóm (COOH).
Cho 15,1 g X tác dụng với HCl dư thu được 18,75 g muối. CTCT của X là:
A. H2NCH2COOH.
B. CH3CH(NH2)COOH.
C. C6H5CH(NH2)COOH. D. C3H7CH(NH2)COOH.
Câu 8: Trung hoà 1 mol α-amino axit X cần 1 mol HCl tạo ra muối Y có hàm
lượng clo là 28,286% về khối lượng. CTCT của X là
A. H2NCH2CH(NH2)COOH.
B. H2NCH2COOH.
11


C. CH3CH(NH2)COOH.
D. H2NCH2CH2COOH.
Câu 9: Amino axit X mạch không nhánh chứa a nhóm COOH và b nhóm
NH2. Khi cho 1 mol X tác dụng hết với dd NaOH thu được 140 gam muối.
CTPT của X là:

A. C3H7NO2 B. C4H7NO4 C. C4H10N2O2 D. C5H7NO2 Câu 10: Hợp chất hữu cơ X
chỉ chứa hai loại nhóm chức amino và cacboxyl. Cho 100ml dung dịch X 0,3M
phản ứng vừa đủ với 48ml dd NaOH 1,25M. Sau đó đem cô cạn dung dịch thu
được được 5,31g muối khan. Bíêt X có
mạch cacbon không phân nhánh và nhóm NH ở vị trí alpha. CTCT của X:
A. CH3CH(NH2)COOH
B. CH3C(NH2)(COOH)2
C. CH3CH2C(NH2)(COOH)2
D. CH3CH2CH(NH2)COOH
Câu 11: Cho 15 gam hỗn hợp 3 amino axit tác dụng vừa đủ với dung dịch HCl
1,2 M thì thu được 18,504 gam muối .Vậy thể tích dung dịch HCl phải dùng là:
2

A. 0,8 lít
B. 0,08 lít
C. 0,4 lít
D. 0,04 lít
Câu 12: Đun nóng 100 ml dung dịch amino axit 0,2 M tác dụng vừa đủ với 80
ml dung dịch NaOH 0,25 M hoặc với 80 ml dung dịch HCl 0,5 M. Công thức
phân tử của amino axit là:
A. (H2N)2C2H3COOH
B. H2NC2H3(COOH)2
C. (H2N)2C2H2(COOH)2
D. H2NC2H4COOH
Câu 13: X là một amino axit no chỉ chứa một nhóm –COOH và 1 nhóm – NH2.
Cho 2,06 gam X phản ứng vừa đủ với NaOH, cô cạn dung dịch sau phản ứng
thu được 2,5 g muối. Vậy công thức của X là:
A.H2NCH2COOH
B. CH3CH(NH2)COOH
C. CH3CH(NH2)CH2COOH

D. C3H7CH(NH2)COOH
Bài toán 3: Tổ hợp của bài toán 1 và 2
- GV: Thông qua ví dụ cụ thể giúp học sinh định hình bài toán dạng tổng quát
* Dạng 1:
Ví dụ 1: Cho 0,1 mol Glyxin phản ứng với 200ml dung dịch NaOH 1M. Sau
phản ứng thu được dung dịch X. Tính số mol HCl cần để phản ứng vừa đủ với
dung dịch X?
Lời giải:
H2NCH2COOH + NaOH H2NCH2COONa + H2O
0,1mol
0,1 mol
0,1mol
Vậy dung dịch X gồm : H2NCH2COONa ( 0,1mol) và NaOH dư
0,1mol - Khi cho HCl vào dung dịch X thì xảy ra phản ứng:
H2NCH2COONa + 2HCl
ClH3NCH2COOH + NaCl
0,1
0,2 mol
NaOH
+ HCl
NaCl
+ H2O
0,1mol
0,1 mol
Do đó số mol HCl cần là : 0,3 mol
12


* Ta thấy khi cho dung dịch X phản ứng với dung dịch HCl thực chất sản phẩm
sau là phản ứng của:

H2NCH2COOH + HCl ClH3NCH2COOH
0,1mol
0,1 mol
NaOH
+ HCl NaCl + H2O
0,2 mol
0,2mol
Vậy tổng số mol HCl cần là : 0,3 mol đúng như bài làm trên
Vậy qua đó ta có thể kết luận:
- Khi cho aminoaxit A phản ứng với dung dịch kiềm ta thu được dung dịch X.
Dung dịch X phản ứng với dung dịch axit, vậy thực chất dung dịch X phản ứng
chính là :
+ Aminoaxit (A) và dung dịch kiềm ban đầu phản ứng dung dịch axit (*)
Qua đó ta thấy đã rút gọn bài toán đi rất nhiều Giúp học sinh giải nhanh bài
toán(*)
Dạng 2:
Ví dụ 2: Cho 0,1 mol Glyxin phản ứng với 200ml dung dịch HCl 1M. Sau phản
ứng thu được dung dịch Y. Tính số mol KOH cần để phản ứng vừa đủ với dung
dịch Y?
Lời giải:
Ta có phản ứng:
H2NCH2COOH + HCl ClH3NCH2COOH
0,1
0,1mol
0,1mol
Vậy dung dịch Y gồm: ClH3NCH2COOH (0,1mol); HCl dư 0,1mol
- Khi cho Y phản ứng với dung dịch KOH:
ClH3NCH2COOH + 2KOH
H2NCH2COOK + H2O + KCl
0,1mol

0,2mol
HCl + KOH
KCl + H2O
0,1mol 0,1mol
Vậy tổng số mol KOH cần dùng là 0,3mol
- Nhận thấy sản phẩm cuối cùng của quá trình giống với quá trình :
H2NCH2COOH + KOH H2NCH2COOK +H2O
0,1mol
0,1mol
HCl + KOH
KCl + H2O
0,2mol 0,2mol
Vậy số mol KOH cần vẫn là 0,3mol
Vậy qua đó ta có thể kết luận: Khi cho aminoaxit A phản ứng với dung dịch
axit ta thu được dung dịch Y. Dung dịch Y phản ứng với dung dịch bazo , vậy
thực chất dung dịch X phản ứng chính là :
+ Aminoaxit (A) và dung dịch axit ban đầu phản ứng dung dịch bazo
Qua đó ta thấy đã rút gọn bài toán đi rất nhiều Giúp học sinh giải nhanh bài
toán (**)
Dạng 3:

13


Ví dụ 3: Cho hỗn hợp X gồm: ClH3NCH2COOH (0,1mol), ClH 3NC4H7COOH
(0,2mol) và HCl(0,1mol) phản ứng vừa đủ với V(ml) dung dịch Ba(OH) 2 1M.
Tính giá trị của V và khối lượng muối thu được sau phản ứng?
Lời giải:
- Nhận định bài toán: Ta thấy hỗn hợp X gồm các chất đều phản ứng với dung
dịch Ba(OH)2, nhưng việc viết các phản ứng là tương đối phức tạp và gây khó

khăn mất nhiều thời gian với học sinh. Nhưng ta có thể dựa vào dạng 2 để làm:
Ta có:
+ ClH3NCH2COOH : 0,1mol = H2NCH2COOH (0,1mol) + HCl(0,1mol)
+ ClH3NC4H7COOH: 0,2mol = H2NC4H7COOH(0,2mol) + HCl ( 0,2mol)
n

Vậy H (phản ứng được OH ) = 0,1+0,1+0,2+0,2 + 0,1= 0,7mol Do
đó : VddBa(OH) 2 = 350ml
nH 2 O = nH = 0,7mol. Bảo toàn khối lượng ta có:
m
2
mmuối =
(các chất ban đầu) - mH
O = 92,55(g)
* Nhận xét: Như vậy từ 1 bài toán tưởng chừng như rất phức tạp ta đã có thể
biến thành dạng đơn giản thông qua kết luận (**).
Ví dụ 4: Cho hỗn hợp X gồm: 0,1mol (H2N)2C3H5COOH ; 0,1 mol
(H2N)2C3H5COONa; 0,05 mol Ba(OH)2 phản ứng vừa đủ với 500ml dung dịch
HCl xM. Tìm giá trị của x?
Lời giải:
Ta cũng có dung dịch X là:
+ 0,1mol (H2N)2C3H5COOH ; 0,1 mol (H2N)2C3H5COONa = 0,2 mol
(H2N)2C3H5COOH + 0,1 mol NaOH
n

,

Vậy OH NH 2 (phản ứng được H ) = 0,2.2 + 0,1 + 0,05.2 = 0,6 mol
Hay x = 0,6/0,5 = 1,2M
* Nhận xét: Như vậy từ 1 bài toán tưởng chừng như rất phức tạp ta đã có thể

biến thành dạng đơn giản thông qua kết luận (*).
_

Một số bài tập áp dụng
Câu 1: Cho 0,15 mol H 2NC3H5(COOH)2 (axit glutamic) vào 175ml dung dịch
HCl 2M, thu được dung dịch X. Cho NaOH dư vào dung dịch X. Sau khi các
phản ứng xảy ra hoàn toàn, số mol NaOH đã phản ứng là
A. 0,50
B. 0,65
C. 0,55
D. 0,70
Câu 2: 0,01 mol amino axit Y phản ứng vừa đủ với 0,01 mol HCl được chất Z.
Chất Z phản ứng vừa đủ với 0,02 mol NaOH. Công thức của Y có dạng là
A. H2NR(COOH)2.
B. H2NRCOOH.
C. (H2N)2RCOOH.
D. (H2N)2R(COOH)2.
Câu 3: Một amino axit A có chứa 2 nhóm chức amin, một nhóm chức axit.
100ml dd có chứa A với nồng độ 1M phản ứng vừa đủ với 100ml dd HCl aM
được dd X, dd X phản ứng vừa đủ với 100ml dd NaOH bM. Giá trị của a, b
lần lượt là
A. 2; 1.
B. 1; 2.
C. 2; 2.
14


D. 2; 3.
Câu 4: Cho 0,2 mol α – amino axit X phản ứng vừa đủ với 100 ml dung dịch
HCl 2M thu được dung dịch A. Cho dung dịch A phản ứng vừa đủ với dung dịch

NaOH, sau phản ứng cô cạn sản phẩm thu được 33,9g muối. X có tên gọi là:
A. glixin
B. alanin
C. valin
D. axit
glutamic
Câu 5: X là 1 α – amino axit có công thức tổng quát dạng H 2NRCOOH. Cho 8,9
gam X tác dụng với 200 ml dd HCl 1M thu được dung dịch Y. Để phản ứng hết
với các chất trong dd Y cần dùng 300 ml dd NaOH 1M. CTCT đúng của X là:
A. H2NCH2COOH
B. H2NCH2CH2COOH
C. CH3 CH(NH2)COOH
D. CH3CH2CH(NH2)COOH
Câu 6: A là một α-amino axit mạch cacbon không phân nhánh. Cho 0,1 mol A
vào dung dịch chứa 0,25 mol HCl (dư), được dung dịch B. Để phản ứng hết với
dd B, cần vừa đủ 300 ml dd NaOH 1,5 M đun nóng. Nếu cô cạn dung dịch sau
cùng, thì được 33,725 g chất rắn khan. A là:
A. Glixin B. Alanin C. axit glutamic D. axit α-amino butiric Câu 7: X là một αamino axit có chứa vòng thơm và một nhóm –NH2 trong phân tử. Biết 50 ml
dung dịch X phản ứng vừa đủ với 80 ml dung dịch HCl 0,5M, dung dịch thu
được phản ứng vừa đủ với 50 ml dung dịch NaOH 1,6M. Mặt khác nếu trung
hòa 250 ml dung dịch X bằng lượng vừa đủ KOH rồi đem cô cạn thu được 40,6
gam muối. CTCT của X là:
A. C6H5CH(CH3)CH(NH2)COOH
B. C6H5CH(NH2)CH2COOH
C. C6H5CH(NH2)COOH
D. C6H5CH2CH(NH2)COOH
Câu 8: Cho 0,1 mol alanin phản ứng với 100 ml dung dịch HCl 1,5M thu được
dung dịch A. Cho A tác dụng vừa đủ với dung dịch NaOH thu được dung dịch B,
làm bay hơi dung dịch B thu được bao nhiêu gam chất rắn khan?
A. 14,025 gam

B. 8,775 gam
C. 11,10 gam
D. 19,875 gam
Câu 9: Cho Amino axit X có công thức (H 2 N)2C3H5COOH. Cho 0,02 mol X tác
dụng với 200 ml dung dịch hỗn hợp H2SO4 0,1M và HCl 0,3M, thu được dung
dịch Y. Cho Y phản ứng với vừa đủ V ml dung dịch NaOH 0,1M và KOH 0,2 M
thu được dung dịch chứa m gam muối. Giá trị của m là :
A. 12,81
B. 11,45
C. 10,43
D. 9,47[3]
Câu 10: Cho một lượng α–aminoaxit X vào cốc đựng 100 ml dung dịch HCl
2M. Dung dịch sau phản ứng tác dụng vừa đủ với 0,45 mol NaOH. Cô cạn dung
dịch sau phản ứng thu được 46,45 gam muối khan . Tên gọi của X là
A.Valin
B.Axit glutamic
C.Glyxin
D.Alanin[4]
Bài toán 4: Bài toán về este của aminoaxit:
- Đây là bài toán yêu cầu học sinh phải vận dụng các kiến thức cũ và mới của
aminoaxit để làm. Do vậy giáo viên sẽ phân tích cho học sinh thấy:
*Este của aminoaxit (H2N)aR(COOR')b có tính chất của:
+ Nhóm chức este (COOR')
15


+ Nhóm Amino (NH2-)
Nên este của aminoaxit cũng có khả năng phản ứng với dung dịch kiềm và dung
dịch axit.
Ví dụ 1: Viết phản ứng của H2NCH2COOC2H5 với:

a. Dung dịch HCl
b. Dung dịch NaOH
Lời giải:
H2NCH 2COOC2H5 + H2O + HClClH3NCH2COOH + C2H5OH
H2NCH2COOC2H5 + NaOH
H2NCH2COONa + C2H5OH
Ví dụ 2: Cho 0,2mol este X (Được tạo thành từ glyxin với ancol metylic) phản
với 400ml dung dịch NaOH 1M. Sau phản ứng ta thu được dung dịch Y, cô cạn
dung dịch Y thu được m(g) chất rắn. Tìm giá trị của m?
Lời giải:
Este X có công thức là: H2NCH2COOCH3
phản ứng:
H2NCH2COOCH3 + NaOH H2NCH2COONa + CH3OH
0,2mol
0,2mol
0,2mol
Vậy khối lượng chất rắn sau phản ứng chính là: muối và kiềm dư và có giá trị
bắng: m = 27,4(g)
Một số bài tập vận dụng:
Câu 1: Cho 8,9g một hợp chất hữu cơ X có công thức phân tử C3H7O2N phản
ứng với 100ml dung dịch NaOH 1,5M. Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn, cô
cạn dung dịch thu được 11,7g chất rắn. CTCT thu gọn X là
A. HCOOH3NCH=CH2
B. H2NCH2CH2COOH
C. CH2=CHCOONH4
D. H2NCH2COOCH3
Câu 2: Este X (có khối lượng phân tử bằng 103 đvC) được điều chế từ một
ancol đơn chức (có tỉ khối hơi so với oxi lớn hơn 1) và một aminoaxit. Cho
25,75 g X phản ứng hết với 300ml dung dịch NaOH 1M, thu được dung dịch Y.
Cô cạn Y thu được m gam chất rắn. Giá trị của m là

A. 27,75 B. 24,25 C. 26,25 D. 29,75 Câu 3: Chất X có công thức
phân tử C4H9O2N.
Biết: X + NaOH Y +CH 4O; Y + HCl Z + NaCl Công
thức cấu tạo của X và Z lần lượt là
A. H2NCH2CH2COOCH3, CH3CH(NH3Cl)COOH
B. CH3CH(NH2)COOCH3, CH3CH(NH3Cl)COOH
C. CH3CH(NH2)COOCH3, CH3CH(NH2)COOH
D. H2NCH2COOC2H5, ClH3NCH2COOH
Câu 4: (K) là hợp chất hữu cơ có CTPT là: C5H11NO2. Đun (K) với dd NaOH
thu được hợp chất có CTPT là C2H4O2NNa và hợp chất hữu cơ (L). Cho hơi
(L) qua CuO/to thu được một chất hữu cơ (M) có khả năng tham gia phản ứng
tráng bạc. CTCT của (K) là
A. CH2=CHCOONH3C2H5.
B. NH2CH2COOCH2CH2CH3
C. NH2CH2COOCH(CH3)2.
D. H2NCH2CH2COOC2H5.
Câu 5: Cho 8,9 g một hợp chất hữu cơ X có CTPT C3H7O2N phản ứng với 100
ml dd NaOH 1,5M. Sau khi phản ứng xả y ra hoàn toàn, cô cạn dd thu
16


được 11,7 g chất rắn. CTCT thu gọn của X là
A. H2NCH2CH2COOH.
B. H2NCH2COOCH3.
C. CH2=CHCOONH4.
D. HCOOH3NCH=CH2.
Câu 6: a) Este A được điều chế từ amino axit B và ancol met ylic. Đốt cháy
hoàn toàn 0,1 mol A thu được 1,12 lít N 2 (đktc), 13,2 gam CO2 và 6,3 gam H2O.
Biết tỉ khối của A so với H2 là 44,5. CTCT của A là:
A. H2N CH2 COOCH 3

B. H2NCH2CH2COOCH3
C. CH3CH(NH2)COOCH3
D. CH2CH = C(NH2)COOCH3

17


MỘT VÀI KẾT QUẢ THU ĐƯỢC SAU BÀI KIỂM TRA:
- Để biết được hiệu quả của quá trình trên tôi tiến hành thực hiện giảng dạy và
kiểm tra trên với 2 đối tượng học sinh thuộc 2 lớp khác nhau nhưng mức độ học
tập tương đương ( Lớp 12C1 và 12C2 của trường THPT Hoằng Hóa 3) giữa một
lớp (12C1) được học tập theo hướng xây dựng hệ thống bài tập với lớp (12C2)
chưa được nghiên cứu. Tôi thu được những kết quả như sau:
+ Đối với các em lớp 12C2 khi chưa nghiên cứu thì hầu như học sinh chưa
nắm vững được những kiến thức cơ bản nhất và áp dụng chúng vào những bài
toán theo yêu cầu
+ Đối với các em ở lớp 12C1 sau khi nghiên cứu xong vấn đề việc các em vận
dụng vào các bài toán tương đối dễ dàng và thu được các kết quả cao khi gặp
các bài toán liên quan, các em làm cho kết quả nhanh hơn chính xác hơn và các
em khắc sâu được kiến thức về aminoaxit hơn.
BẢNG THỐNG KÊ KẾT QUẢ KHI SO SÁNH Ở 2 LỚP NHƯ SAU:
Lớp Sĩ số % HS loại %HS
loại %HS loại %HS loại yếugiỏi
khá
TB
kém
12C2 45
15%
14%
16%

55%
12C1 45
50%
42%
6%
2%
Qua đó ta thấy việc giáo viên thiết lập một hệ thống các bài tập theo từng mức
độ và theo từng dạng từ nhớ, hiểu đến vận dụng để áp dụng cho học sinh làm
ngay. Điều đó làm cho học sinh khắc sâu ngay các kiến thức đồng thời phát triển
tư duy cho học sinh từ những kiến thức cơ bản nhất.

18


C. KẾT LUẬN
I. KẾT QUẢ THU ĐƯỢC:
Sau một thời gian kiểm nghiệm trên các đối tượng học sinh đã được nghiên
cứu vấn đề cụ thể mà tôi đưa ra tôi thấy ở học sinh có sự phát triển tư duy, có
khả năng phát triển tư duy và bổ sung những kiến thức, phương pháp làm các
bài toán trong các kỳ thi hóa học. Ngoài thiết lập cho học sinh kiến thức về một
vấn đề như thế, tôi thấy còn hình thành cho học sinh rằng kiến thức hóa học rất
phong phú cần phải nghiên cứu nhiều, giúp hình thành cho học sinh những suy
nghĩ cần phải tự tìm tòi sáng tạo và cho học sinh thấy được việc vận dụng kiến
thức lý thuyết vào làm các bài tập để phát triển tư duy là điều vô cùng quan
trọng. Điều đó phản ánh hiệu quả của việc dạy học tích cực kết hợp với sự tư
duy sáng tạo của học sinh. Đó cũng chính là mục đích hiện thân của báo cáo
sáng kiến kinh nghiệm này.
Vấn đề đưa ra phù hợp với nhu cầu và mức độ của kỳ thi hiện nay, được áp
dụng với rất nhiều dạng toán hóa học khác nhau. Khi nghiên cứu phương pháp
học sinh được cung cấp những kiến thức quan trọng và khi vận dụng sẽ cho hiệu

quả xác đáng. Để chuyên đề được học sinh nắm vững một cách hiệu quả thì
trước hết yêu cầu học sinh phải nắm vững các lý thuyết cũng như nhìn nhận bản
chất của các quá trình hóa học xảy ra. Sau đó giáo viên đưa ra hệ thống bài tập ở
các mức độ khác nhau và những tình huống có vấn đề, yêu cầu học sinh sáng tạo
và đưa ra những phương hướng giải quyết dưới sự hướng dẫn của giáo viên.
II. KIẾN NGHỊ:
Qua sự thành công bước đầu của phương pháp này thiết nghĩ rằng chúng ta cần
phải có sự nghiên cứu và hình thành đưa ra những chuyên đề, phương pháp cụ
thể giúp học sinh có đủ các kiến thức phục vụ các kỳ thi một cách có kết quả có
hệ thống và phù hợp với mức độ kỳ thi. Chúng ta không nên chỉ dạy những kiến
thức SGK mà chúng ta cần phải đưa ra hệ thống bài tập và những kiến thức mới
phù hợp với mức độ yêu cầu cao của các kỳ thi cũng như biết vận dụng các môn
học khác để giải quyết các vấn đề một cách linh động. Để tránh tình trạng học
sinh có những thói quen không tốt khi nghiên cứu một vấn đề, đó là sự bằng
lòng với những kiến thức đã có mà không rèn luyện khả năng làm bài tập để
phát triển tư duy của bản thân cũng như tìm tòi các dạng toán khác nhau để tìm
ra cách giải. Do đó trong quá trình giảng dạy tôi luôn đưa ra một hệ thống bài
tập ở các mức độ khác nhau cũng như hình thành những phương pháp giải các
bài toán có liên quan tới phần kiến thức đã được nghiên cứu có hiệu quả cụ thể
trong các kỳ thi, yêu cầu học sinh phải biết vận dụng bài tập một cách có hiệu
quả.
Sáng kiến kinh nghiệm này là một phần nhỏ của bản thân thu được trong quá
trình giảng dạy trong một phạm vi nhỏ hẹp. Vì vậy việc phát hiện những ưu
nhược điểm chưa được đầy đủ và sâu sắc. Mong rằng báo cáo kinh nghiệm này
các đồng nghiệp cho tôi thêm những ý kiến phản hồi những ưu nhược điểm của
chuyên đề này. Cuối cùng tôi mong chuyên đề này sẽ được các đồng nghiệp
19


nghiên cứu và áp dụng một cách hiệu quả trong thực tiễn để rút ra những điều

bổ ích.
Bài viết chắc chắn không thể thiếu thiếu sót rất mong được sự đóng góp ý kiến,
phê bình, phản hồi của các đồng nghiệp.
Xác nhận của Hiệu Trưởng

Hoằng Hóa, Ngày 12/5/2017
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình
viết,không sao chép nội dung của người khác
Người thực hiện

Lê Văn Cường

20


DANH MỤC
CÁC ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC
HỘI ĐỒNG ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CẤP PHÒNG GD&ĐT,
CẤP SỞ GD&ĐT VÀ CÁC CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ
C TRỞ LÊN
Họ và tên tác giả: LÊ VĂN CƯỜNG
Chức vụ và đơn vị công tác: Giáo viên - Trường THPT Hoằng Hóa 3 - Hoằng
Hóa - Thanh Hóa
Cấp đánh
Kết quả
Năm học
giá xếp loại đánh giá xếp
TT
Tên đề tài SKKN
đánh giá

(Phòng, Sở,
loại (A, B,
xếp loại
Tỉnh...)
hoặc C)
1.
Mở rộng bài tập xác định
Sở
C
2008
trạng thái lai hóa của nguyên
2.

tử trong phân tử
Sở

C

2012

3.

Phương pháp oxi hóa trung
bình trong giải nhanh toán hóa

Sở

C

2013

4.

Bài toán nhiệt hóa học và cân
bằng hóa học
Xây dựng phương pháp sử
dụng đồ thị để giải toán hóa

Sở

C

2105

* Liệt kê tên đề tài theo thứ tự năm học, kể từ khi tác giả được tuyển dụng vào
Ngành cho đến thời điểm hiện tại.
----------------------------------------------------

21