Luận văn sư phạm Vai trò của nữ trí thức ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ
==***==

LÊ MINH HẠNH

VAI TRÒ CỦA NỮ TRI THỨC Ở VIỆT
NAM TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Chủ nghĩa xã hội khoa học
GV: CHU THỊ DIỆP

HÀ NỘI - 2012

Lê Minh Hạnh

1

Lớp: K34B-GDCD


Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện khóa luận, cùng với sự cố gắng của bản thân,
em đã nhận được sự giúp đỡ của thầy cô và bạn bè. Em xin bày tỏ lời cảm ơn
chân thành nhất tới giảng viên – CHU THỊ DIỆP đã trực tiếp hướng dẫn và
giúp đỡ em trong quá trình thực hiện nghiên cứu khóa luận tốt nghiệp.
Em xin chân thành cảm ơn thầy cô đã góp ý và ủng hộ tôi hoàn thành
khóa luận này.
Với điều kiện hạn chế về thời gian cũng như kiến thức của bản thân lên
khóa luận khó tránh khỏi những thiếu xót, kính mong nhận được sự đóng góp
của quý thâỳ cô và các bạn
Em xin chân thành cảm ơn !
Hà Nội, tháng 5 năm 2012
Tác giả

Lê Minh Hạnh

Lê Minh Hạnh

2

Lớp: K34B-GDCD


Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

LỜI CAM ĐOAN
Khóa luận tốt nghiệp này được hoàn thành dưới sự hướng dẫn của
giảng viên – CHU THỊ DIỆP. Tôi xin cam đoan rằng:
Đây là kết quả nghiên cứu của riêng tôi

Nếu sai tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm.
Hà Nội, ngày 6 tháng 05 năm 2012
Sinh Viên

Lê Minh Hạnh

Lê Minh Hạnh

3

Lớp: K34B-GDCD


Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

MỤC LỤC
Lời cảm ơn ........................................................................................... 1
Lời cam đoan ....................................................................................... 2
Mục lục ................................................................................................ 3
MỞ ĐẦU .............................................................................................. 5
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................ 5
2. Tình hình nghiên cứu đề tài ........................................................... 6
3. Mục đích, nhiệm vụ khóa luận ...................................................... 8
4. Phạm vi nghiên cứu đề tài .............................................................. 8
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu ................................... 8
6. Ý nghĩa của khóa luận .................................................................... 9
7. Kết cấu khóa luận ........................................................................... 9
Chƣơng 1: Một số vấn đề lý luận về vai trò của tầng lớp trí thức 10

1.1. Quan điểm của chủ nghĩa Mac – Lênin về tầng lớp trí thức ....... 10
1.2. Quan điểm của Hồ Chí Minh và Đảng Cộng Sản về tầng lớp trí
thức ................................................................................................................ 15
1.2.1. Quan điểm của Hồ Chí Minh .................................................... 15
1.2.2. Quan điểm của Đảng Cộng Sản ................................................ 17
Chƣơng 2: Đặc điểm của nữ trí thức Việt Nam và vai trò của họ
trong giai đoạn hiện nay ............................................................................. 23
2.1. Đặc điểm, tình hình nữ trí thức Việt Nam ................................... 23
2.1.1. Đặc điểm nữ trí thức Việt Nam ................................................ 23
2.1.2. Tình hình phát triển của đội ngũ nữ trí thức Việt Nam ............ 24
2.1.3. Cơ hội và thách thức ................................................................. 29
2.2. Vai trò của nữ trí thức Việt Nam trong giai đoạn hiện nay ......... 33
2.2.1. Vai trò của nữ trí thức trong lĩnh vực kinh tế ........................... 33
2.2.2.Vai trò của nữ trí thức Việt Nam trong lĩnh vực chính trị ......... 36

Lê Minh Hạnh

4

Lớp: K34B-GDCD


Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

2.2.3. Vai trò của nữ trí thức Việt Nam trong lĩnh vực văn hóa ......... 39
Chƣơng 3: Một số phƣơng hƣớng và giải pháp nhằm phát huy vai
trò của nữ trí thức Việt Nam trong giai đoạn hiện nay ........................... 44
3.1. Phương hướng phát huy vai trò của tầng lớp nữ trí thức Việt Nam

trong giai đoạn hiện nay ................................................................................ 44
3.2. Một số giải pháp nhằm phát huy vai trò của tầng lớp nữ trí thức ...
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay ............................................................... 47
KẾT LUẬN ........................................................................................ 53
TƢ LIỆU - TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................ 55

Lê Minh Hạnh

5

Lớp: K34B-GDCD


Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trí thức nói chung và nữ trí thức nói riêng là một nguồn lực quan trọng
đối với sự phát triển kinh tế xã hội... Ngay từ thời xa xưa, trí thức luôn có
những đóng góp vào sự phát triển của nền văn minh nhân loại trong nhiều lĩnh
vực như: Kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội... Nếu như không có trí thức,
không có nhân tài sẽ không phát triển kinh tế xã hội một cách hiệu quả, do đó
vai trò của trí thức là vô cùng to lớn. Họ không chỉ là những người mở mang
trí tuệ cho người lao động mà còn mang lại cho con người những tư tưởng,
tình cảm cao đẹp, xây dựng một xã hội có tri thức, có đạo đức. Đó là một
động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ.
Ngày nay, vai trò của trí thức ngày càng trở nên quan trọng, đặc biệt là
nữ trí thức. Vì phụ nữ chiếm phần nửa của xã hội. Đây là một lực lượng đông

đảo có vị trí và vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế của mỗi
quốc gia. Hiện nay nhân loại đang chứng kiến sự phát triển như vũ bão của
cách mạng khoa học và công nghệ với những thành tựu hết sức to lớn. Người
phụ nữ cũng đã “bắt tay” vào với thời cuộc. Song để đáp ứng được những yêu
cầu của thời đại ngoài những phẩm chất truyền thống của người phụ nữ Việt
Nam: công, dung, ngôn, hạnh, ngày nay phụ nữ cần phải có tri thức, có kĩ
năng nghề nghiệp, chuyên môn nghiệp vụ... Do đó việc đào tạo phát triển đội
ngũ trí thức nói chung và nữ trí thức nói riêng có chất lượng cao đang là một
trong những vấn đề nhiệm vụ trọng tâm của mỗi quốc gia đặc biệt là đối với
những các nước đang phát triển.
Ở Việt Nam, hiện nay đang trong thời kì phát triển của nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa cùng với đó là việc đẩy mạnh quá trình
công nghiệp hóa, hiện đại hóa nên chúng ta phải đối mặt với nhiều thời cơ và

Lê Minh Hạnh

6

Lớp: K34B-GDCD


Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

thách thức. Yêu cầu phát triển mạnh mẽ đội ngũ trí thức nói chung và nữ trí
thức nói riêng đang đặt ra bức thiết để đạt được mục tiêu đến năm 2020 nước
ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp hiện đại. Để nâng cao vai trò của
nữ trí thức trong sự nghiệp xây dựng đất nước tác giả chọn vấn đề: “Vai trò
của nữ trí thức ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay” làm đề tài khóa luận

của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Hiện nay có rất nhiều công trình nghiên cứu về vị trí, vai trò của phụ nữ
nói chung và nữ trí thức nói riêng, ở phạm vi trong nước có thể kể đến các
công trình nghiên cứu tiêu biểu sau:
Các công trình nghiên cứu dưới dạng sách chuyên khảo:
Cuốn sách “Phụ nữ Việt Nam qua các thời đại” của Lê Thị Nhâm
Tuyết xuất bản năm 1972 của nhà xuất bản Khoa học xã hội. Cuốn sách cho
thấy được những phẩm chất tiêu biểu của người phụ nữ Việt Nam qua các giai
đoạn lịch sử khác nhau. Trong tác phẩm này, tác giả đã làm rõ vai trò của
người phụ nữ Việt Nam bằng việc xây dựng lên ba con người nhưng thống
nhất, tập trung ở người phụ nữ Việt Nam tương ứng với ba vai trò truyền
thống của họ trong lao động sản xuất, trong đấu tranh xã hội và trong gia
đình. Nhìn vào họ, chúng ta thấy được người phụ nữ Việt Nam phải đảm nhận
ba vai trò lớn: Người lao động, người nội trợ và người chiến sĩ. Đó chính là
hình ảnh của người phụ nữ Việt Nam xưa và nay.
Cuốn sách “Phụ nữ Việt Nam trong gia đình và trong xã hội” của tác
giả Minh Lê xuất bản năm 1997, nhà xuất bản Lao động.Tác giả ghi nhận vai
trò của người phụ nữ Việt Nam đối với gia đình và xã hội. Đối với xã hội, phụ
nữ là một lực lượng trực tiếp sản xuất ra của cải vật chất để nuôi sống con
người. Không chỉ sản xuất ra của cải vật chất, phụ nữ còn tái sản xuất ra bản
thân con người để duy trì và phát triển xã hội góp phần tạo nên nền văn hóa

Lê Minh Hạnh

7

Lớp: K34B-GDCD

Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

nhân loại, là lực lượng không thể thiếu trong đấu tranh giai cấp, đấu tranh giải
phóng dân tộc. Đối với gia đình, phụ nữ là người sắp xếp, tổ chức cuộc sống
và giữ vai trò trọng yếu trong việc điều hòa các mối quan hệ gia đình.
Các bài báo, tạp chí viết về vị trí vai trò của phụ nữ nói chung và nữ
trí thức nói riêng như:
Bài: “Vị trí, vai trò của phụ nữ trong xu thế hội nhập” của Thạc sĩ Lê
Thị Linh Trang, bài “Vai trò của phụ nữ trong đào tạo nguồn nhân lực cho
công nghiệp hóa” của Hoàng Bá Thịnh và bài “Vai trò của nữ trí thức trong
công cuộc duy trì bản sắc văn hóa dân tộc” của Thạc sĩ Nguyễn Kim Thúy.
Đây là những bài khẳng định nét đẹp và sự đóng góp to lớn của phụ nữ Việt
Nam trong mọi lĩnh vực như kinh tế, chính trị, văn hóa, giáo dục… và coi đây
là nguồn nhân lực có chất lượng cao có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy
sự phát triển kinh tế của đất nước.
Các bài viết còn đề cập đến cơ hội và thách thức của phụ nữ nói chung
và nữ trí thức nói riêng trong thời kì hội nhập như trong bài “Cơ hội và thách
thức của phụ nữ trong thời kì đổi mới” của Nguyễn Tú Anh và Nguyễn Thu
Thúy, Đại học Quốc gia Hà Nội, Nghiên cứu lý luận số 3 – 1999 và bài “Cơ
hội và thách thức đối với nữ trí thức nước ta hiện nay” của Tiến sĩ Nguyễn
Thị Nga, Nghiên cứu lý luận số 12 - 2001. Đây là những bài viết nêu lên một
vấn đề mới về phụ nữ trong thời kỳ hội nhập. Hiện nay, sự bùng nổ của cuộc
cách mạng khoa học công nghệ, sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế tri
thức đã tạo điều kiện cho người phụ nữ Việt Nam có nhiều cơ hội tiếp cận với
những thành tựu tri thức của nhân loại. Điều này đã giúp họ có nhiều thuận
lợi trong học tập, nghiên cứu, nâng cao trình độ, phục vụ cho sự nghiệp xây
dựng và phát triển đất nước. Song, sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế thị
trường và mặt trái của nó cùng với đó là những định kiến về giới cũng là

Lê Minh Hạnh

8

Lớp: K34B-GDCD


Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

những rào cản lớn làm cho người phụ nữ gặp phải những khó khăn trong cuộc
sống và trong nghiên cứu khoa học.
Tất cả các công trình nghiên cứu, các bài báo viết về phụ nữ nói chung
và nữ trí thức nói riêng đều được tác giả đề cập đến nhiều góc độ, khía cạnh
khác nhau. Song chưa có công trình nghiên cứu hay bài viết nào đi sâu vào
phân tích, làm rõ vai trò của nữ trí thức trong giai đoạn hiện nay, chưa đưa ra
được những phương hướng giải pháp phát huy được vai trò của nữ trí thức và
không khẳng định được vị thế của nữ trí thức Việt Nam.
3. Mục đích, nhiệm vụ của khóa luận
Mục đích:
Dựa trên cơ sở lí luận chung về nữ trí thức, khóa luận đi sâu nghiên cứu
làm rõ vai trò của nữ trí thức Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.
Nhiệm vụ:
Thứ nhất, khóa luận làm rõ vai trò của nữ trí thức ở Việt Nam trong
giai đoạn hiện nay.
Thứ hai, khóa luận đưa ra một số phương hướng và giải pháp nhằm
phát huy vai trò của nữ trí thức Việt Nam.
4. Phạm vi nghiên cứu đề tài

Khóa luận tập trung nghiên cứu vai trò của nữ trí thức trong giai đoạn
hiện nay.
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
Cơ sở lí luận:
Khóa luận được nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận và phương pháp
luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và Đảng Cộng Sản
Việt Nam.
Khóa luận cũng sử dụng kết quả nghiên cứu của các công trình và
nghiên cứu đã công bố liên quan đến đề tài khóa luận.

Lê Minh Hạnh

9

Lớp: K34B-GDCD


Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

Phương pháp nghiên cứu của khóa luận:
Khóa luận sử dụng các phương pháp nghiên cứu cơ bản: phân tích tổng hợp, logic - lịch sử, thống kê, khảo sát, điều tra…
6. Ý nghĩa của khóa luận
- Với những kết quả đã đạt được khóa luận có thể làm tài liệu tham
khảo cho việc nghiên cứu, giảng dạy, học tập các môn: Lý luận chính trị, môn
Chủ nghĩa xã hội khoa học và môn Giáo dục công dân, là tài liệu tham khảo
trong việc hoạch định đường lối, chính sách đối với phụ nữ.
7. Kết cấu khóa luận
Ngoài phần mở đầu và kết luận, khóa luận chia làm 3 chương và 6 tiết

Lê Minh Hạnh

10

Lớp: K34B-GDCD


Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

CHƢƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ
CỦA TẦNG LỚP TRÍ THỨC
1.1. Quan điểm của Chủ nghĩa Mác - Lênin về tầng lớp trí thức
Trí thức là bộ phận “tinh hoa” của xã hội mà thời đại nào cũng cần đến.
Các nhà sáng lập ra chủ nghĩa xã hội khoa học quan niệm trí thức là một tầng
lớp xã hội đặc biệt bao gồm những người có học thức và “lao động trí óc”,
những người có khả năng lao động độc lập, sáng tạo. Trong tác phẩm “Một
bước tiến, hai bước lùi” VI.Lênin đã nêu lên quan niệm về trí thức như sau
“Tôi dùng chữ trí thức ... có nghĩa bao hàm không chỉ các nhà tương tác mà
còn bao hàm tất cả mọi người có học thức, các đại biểu của những nghề tự do
nói chung, các đại biểu của lao động trí óc... Khác với các đại biểu của lao
động chân tay” [17, Tr. 372].
Trong cơ cấu xã hội, trí thức không hợp thành một giai đoạn độc lập về
kinh tế, không có hệ tư tưởng về địa vị xã hội, song ở bất kì chế độ nào thì trí
thức đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc xây dựng và truyền bá hệ tư
tưởng, bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị, trang bị tri thức khoa học, văn hóa
nâng cao dân trí trong xã hội. Tuy nhiên việc sử dụng và phát huy vai trò của
trí thức như thế nào còn tùy thuộc vào bản chất của chế độ chính trị xã hội và

bị qui định bởi các đặc điểm về kinh tế, truyền thống văn hóa lịch sử của mỗi
xã hội cụ thể, cũng như thái độ chủ trương, chính sách đối với khoa học và trí
thức của giai cấp cầm quyền.
Trong xã hội tư bản, khoa học và đội ngũ trí thức cũng trở thành đối
tượng bị bóc lột là công cụ để tăng thêm lợi nhuận cho giai cấp tư sản. Trong
“Tuyên ngôn của Đảng Cộng Sản” Các Mác - Ph. Ăngen chỉ rõ “... Giai cấp
tư sản tước hết hào quang thần thánh của tất cả các hoạt động xưa nay vẫn

Lê Minh Hạnh

11

Lớp: K34B-GDCD


Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

được trọng vọng và tôn sùng. Bác sĩ, luật gia, tu sĩ, bác học đều bị giai cấp tư
sản biến thành những người làm thuê được trả lương” [1, Tr. 600].
Phân tích thân phận của tầng lớp trí thức dưới chủ nghĩa tư bản VI.
Lênin viết: “Người trí thức không phải là một người tư sản, họ bắt buộc duy
trì mãi mức sống ấy dù ngày nào họ không biến khỏi sự đói rách nhưng đồng
thời họ bắt buộc phải bán sản phẩm lao động của họ, họ hay bị nhà tư sản bóc
lột và phải chịu sự khinh rẻ nào đó về mặt xã hội” [17, Tr. 372]. Vì vậy trí
thức cũng mong muốn được giải phóng, được tự do sáng tạo, đóng góp nhiều
cho xã hội. Tuy nhiên để làm được điều đó, trí thức cũng phải được giác ngộ,
được lãnh đạo bởi một giai cấp tiêu biểu. VI.Lênin cho rằng “Nếu không nhập
cùng với một giai cấp thì giới trí thức chỉ là một con số không mà thôi” [17,

Tr. 552]. Các nhà kinh điển của Chủ nghĩa Mác - Lênin cũng chỉ ra rằng:
“Trong thời điểm quyết định của cuộc đấu tranh giai cấp khi giai cấp tư sản
thống trị lâm vào khủng hoảng tan rã thì một bộ phận trí thức giác ngộ đó là
bộ phận những nhà tư tưởng tư sản vươn lên nhận thức được về mặt lí luận
toàn bộ quá trình vận động lịch sử sẽ đi theo hàng ngũ giai cấp tư sản, theo
chủ nghĩa xã hội” [1, Tr. 610]. Một bộ phận trí thức đã nhận thức được rằng
chỉ đi theo chủ nghĩa xã hội mới giúp trí thức phát huy được khả năng của
mình, loại bỏ sự nô dịch của chủ nghĩa tư bản như Lênin khẳng định: “Chỉ có
chủ nghĩa xã hội khoa học mới giải phóng khoa học khỏi xiềng xích của giai
cấp tư sản, khỏi sự nô dịch của tư bản, khỏi tình trạng nô lệ, vào lợi ích và
tính vụ lợi bẩn thỉu của bọn tư bản. Chỉ có chủ nghĩa xã hội khoa học mới tạo
ra khả năng mở rộng nền sản xuất xã hội và sự phân phối sản phẩm. Thực sự
bắt chúng phải phục tùng những căn cứ khoa học, làm cho đời sống của toàn
thể những người lao động được dễ chịu nhất đem lại cho họ khả năng hưởng
hạnh phúc” [18, Tr. 471].

Lê Minh Hạnh

12

Lớp: K34B-GDCD


Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

VI.Lênin xem trí thức là tầng lớp đặc biệt trong xã hội, ông luôn đi sâu
tìm hiểu những nét nổi bật trong nhân cách của người trí thức. VI. Lênin đã
từng chỉ ra rằng: Trí thức không hợp thành một giai cấp độc lập về kinh tế và

họ vừa gần gũi coi giai cấp tư sản xét về mối liên hệ của họ lại vừa gắn với
lao động làm thuê. Điều này làm cho trí thức đứng trước nhiều sự lựa chọn,
đồng thời chịu tác động của nhiều yếu tố bên ngoài. Song có thể nói VI.Lênin
đã đi cả vào chiều sâu và chiều rộng của mọi căn cứ để khẳng định niềm tin
của mình và con đường phát triển của trí thức. Ông đã đo tầm vóc của những
người trí thức trước hết bằng nhu cầu sáng tạo của họ, chính nhu cầu đó đã
đẩy họ vượt ra khỏi ranh giới của xã hội cũ và xã hội mới, giữa tiến bộ với lạc
hậu và phản động.
Song trí thức luôn chọn cho mình những mảnh đất “ màu mỡ” để tồn tại
chứ không chọn sự “cằn cỗi” để tiêu diệt mình. Vì vậy, VI.Lênin đã viết:
“Trong tất cả các nước trên thế giới, đang ngày càng tăng tuy chậm hơn
mức người ta trông đợi nhưng đang tăng lên một cách không gì kìm hãm nổi
và con số những đại diện của khoa học kĩ thuật, nghệ thuật nhận rõ sự cần
thiết phải thay thế chủ nghĩa tư bản bằng chế độ kinh tế xã hội khác và đó là
những người mà những khó khăn khủng khiếp của cuộc đấu tranh ở nước Nga
Xô Viết chống lại toàn bộ thế giới tư bản chủ nghĩa không làm cho họ xa
lánh, không làm cho họ sợ hãi mà trái lại, làm cho họ nhận thức tính tất yếu
của cuộc đấu tranh và sự cần thiết phải tham gia hợp sức trong cuộc đấu tranh
đó, giúp cái mới thắng cái cũ” [22, Tr. 175-176].
Do đó, chủ nghĩa xã hội mới chính là mảnh đất “màu mỡ” để trí thức có
thể cống hiến năng lực của mình xây dựng lịch sử thế giới sang những trang
mới mà không có sự áp bức bóc lột bất công từ đó họ mới có đủ điều kiện để
phát triển. Nhu cầu sáng tạo cũng tạo nên con đường độc đáo đưa người trí
thức đến với chủ nghĩa cộng sản không giống với những người thuộc giai cấp

Lê Minh Hạnh

13

Lớp: K34B-GDCD

Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

tầng lớp khác “Một kĩ sư sẽ thông qua những tài liệu khoa học của họ mà thừa
nhận chủ nghĩa cộng sản chứ không phải như một cán bộ tuyên truyền bí mật
hay một nhà viết văn, những người kĩ sư nông nghiệp, lâm ngiệp... sẽ thừa
nhận chủ nghĩa cộng sản theo kiểu của họ” [21, Tr .434].
Vì vậy, vai trò của trí thức đã được VI.Lênin khẳng định : Không có sự
chỉ đạo của các chuyên gia am hiểu các lĩnh vực khoa học, kĩ thuật và có kinh
nghiệm thì không thể nào chuyển lên chủ nghĩa xã hội được.Vai trò của trí
thức đối với sự nghiệp cách mạng của giai cấp vô sản trước hết thể hiện trên
nhiều lĩnh vực như lí luận, truyền bá hệ tư tưởng xã hội chủ nghĩa. Trong tác
phẩm “Làm gì” của VI. Lênin đã đồng ý với những nhận định của Cauxky
rằng: ý thức xã hội chỉ có thể nảy sinh trên cơ sở một sự hiểu biết khoa học
sâu sắc... Vậy mà người nắm được khoa học lại không phải là gia cấp vô sản
mà lại là những người trí thức tư sản... Chính chủ nghĩa xã hội hiện đại đã nảy
sinh ra những đầu óc của một vài người thuộc tầng lớp đó và chính nhờ họ mà
chủ nghĩa xã hội đã truyền đến những người vô sản tiên tiến nhất.Về mặt trí
thức những người vô sản này đem chủ nghĩa xã hội vào cuộc đấu tranh của
giai cấp vô sản... Thực tiễn cho thấy C.Mác, Ph.Ănghen, VI.Lênin đều là
những nhà trí thức đã dành cả cuộc đời phấn đấu hi sinh vì lý tưởng xã hội
chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa, vì sự nghiệp giải phóng dân tộc và nhân
loại.
Trí thức có vai trò to lớn trong lĩnh vực phát triển khoa học, giáo dục,
mở mang văn hóa, nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân lực. Chủ nghĩa xã hội
rất cần trí thức, phát triển khoa học.Trong thư gửi thư Đại hội Quốc tế các
sinh viên xã hội chủ nghĩa đề ngày 19 tháng chạp 1893, Ph. Ănghen viết: “...

sự nghiệp giải phóng giai cấp công nhân còn cần phải có những bác sĩ, kỹ sư,
các nhà hóa học, nông học và các chuyên gia khác, vì vấn đề là phải nghiên
cứu việc quản lý không phải chỉ bộ máy chính trị mà còn cả toàn bộ nền sản

Lê Minh Hạnh

14

Lớp: K34B-GDCD


Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

xuất xã hội chủ nghĩa nữa. Ở đây, cần đến những kiến thức vững chắc chứ
không phải là những câu xuông xáo oang oang” [1, Tr. 613-614 ].
Tư tưởng coi trọng khoa học, coi trọng trí thức nhân loại đã được
V.I.Lênin nhấn mạnh khi nói chuyện với thế hệ trẻ trong diễn văn tại Đại hội
III của Đoàn thanh niên Cộng sản Nga Tháng 10/1920. VI.Lênin chỉ rõ: “Thật
là sai lầm khi nghĩ rằng: chỉ cần thấm nhuần những khẩu hiệu cộng sản,
những kết luận của khoa học cộng sản chứ không cần phải thấm nhuần tổng
số những kiến thức mà bản thân chủ nghĩa cộng sản cũng là kết quả... Người
ta chỉ có thể trở thành những người cộng sản khi biết làm giàu óc của mình
bằng sự hiểu biết tất cả những kho tàng tri thức mà nhân loại tạo ra” [20, Tr.
360-362]. Theo VI.Lênin: nếu không có nền học vấn hiện đại, không có tri
thức thì chủ nghĩa cộng sản chỉ là nguyện vọng mà thôi. Để có tri thức cần
phải ra sức học tập, học nữa, học mãi, phải làm sao cho học thức thật sự ăn
sâu vào trí não, hoàn toàn và thực tế trở thành một bộ phận khăng khít của
cuộc sống.

Chủ nghĩa Mác - Lênin cho rằng: chủ nghĩa xã hội chỉ có thể giành
thắng lợi triệt để khi nó tạo ra một kiểu tổ chức sản xuất mới cho phép không
ngừng nâng cao năng suất lao động hơn hẳn so với chủ nghĩa tư bản. Vì vậy,
cần phải phát triển khoa học công nghệ, có chính sách thu hút tầng lớp trí
thức, các nhà khoa học tích cực tham gia vào công cuộc xây dựng đất nước.
VI.Lênin đã đề ra một loại chính sách và biện pháp nhằm phát huy vai trò của
đội ngũ trí thức, đặc biệt là các nhà khoa học, các chuyên gia thuộc các lĩnh
vực kinh tế, văn hóa, xã hội.
VI. Lênin đã nhận rõ vai trò của khoa học xã hội Macxit và công cuộc
lý luận đối với xây dựng chủ nghĩa xã hội cho nên đến tháng 5/1918 Lênin
tán thành chủ trương thành lập Viện hàn lâm xã hội chủ nghĩa các nhà khoa
học xã hội, đồng thời viết: “Dự thảo nghị quyết của Hội đồng bộ trưởng dân

Lê Minh Hạnh

15

Lớp: K34B-GDCD


Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

ủy” trong đó nhấn mạnh nguyên tắc: “ Một: Lấy việc lập một hội xuất bản có
xu hướng Macxít làm điểm chính, Hai: Thu hút đặc biệt nhiều những lực
lượng Macxit ở nước ngoài, Ba: Coi trọng việc tiến hành một loạt công trình
nghiên cứu xã hội, là một trong những nhiệm vụ hàng đầu...”. Phân tích tình
hình kinh tế lúc này còn nghèo nàn, lạc hậu, Lênin kiên quyết: “Việc gì có thể
làm cho trí thức chúng ta đều làm cả” [19, Tr. 400].

VI.Lênin còn dặn những người cộng sản giữ thái độ khiêm tốn, gần gũi
với chuyên gia, học tập họ và hết sức bớt ra lệnh... mà đối xử với các chuyên
gia kỹ thuật một cách thận trọng và khéo léo để tạo ra chung quanh các
chuyên gia bầu không khí hợp tác, thân ái, có môi trường tự do cho lao động
sáng tạo, có không khí dân chủ để giao lưu tri thức, kinh nghiệm, có sự hợp
tác hài hòa giữa những người lao động trí óc và lao động chân tay thì trí thức
nói chung và các nhà chuyên gia tư sản nói riêng sẽ làm việc hết lòng cho xã
hội mới.
Như vậy, Chủ nghĩa Mác - Lênin đã khẳng định vai trò của trí thức là
vô cùng to lớn trong việc xây dựng chủ nghĩa xã hội. Điều này đã được Hồ
Chí Minh và Đảng cộng sản tiếp thu và phát triển lý luận Chủ nghĩa Mác Lênin trong hoàn cảnh đất nước xây dựng nền kinh tế tri thức, phát triển khoa
học công nghệ để tiến thẳng lên chủ nghĩa xã hội.
1.2

tầng lớp

1.2.1.

.

Lê Minh Hạnh

16

Lớp: K34B-GDCD


Khóa luận tốt nghiệp

,

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

:
. Như v

í

c
đắn
T

:

cùng với các tầng lớp khác trong xã hội

.”
[8 , Tr 156].

,

g

.

Lê Minh Hạnh

17

Lớp: K34B-GDCD

Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2
:“

N

[9, Tr. 33- 34].
:“

.
:“

.” [8, Tr.
ả

.
ứ

,
.
ầng lớp
- Lê
ạ

Lê Minh Hạnh

18

Lớp: K34B-GDCD


Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

- nông . Những quan điểm của Đảng
ta về trí thức được thể hiện và cụ thể hóa trong các nghị quyết Trung ương,
văn kiện của Đảng ta qua các kì đại hội.

(
(
7(

, kh
.
rung ương 1 (

:“
đấ

6

đ
.” [4, Tr.
:

Lê Minh Hạnh

19

Lớp: K34B-GDCD


Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

.
7 Ban C

C
,

:
“
, độc
. Tiếp đó, Nghị quyết số 27 NQ/TW của Hội nghị Ban chấp
hành Trung ương Đảng lần thứ 7 (khóa X) ngày 6/8/2008 đã khẳng định:
Trong mọi thời đại, tri thức luôn là nền tảng tiến bộ, đội ngũ trí thức là lực
lượng nòng cốt sáng tạo và truyền bá tri thức. Ngày nay, cùng với sự phát
triển nhanh chóng của khoa học công nghệ hiện đại, đội ngũ trí thức trở thành
nguồn lực đặc biệt quan trọng trong sự hình thành và phát triển của nền kinh
tế tri thức, phục vụ phát triển kinh tế xã hội và tạo nên sức mạnh của mỗi
quốc gia trong chiến lược phát triển. Mục tiêu sớm đưa nước ta ra khỏi tình
trạng kém phát triển, cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện
đại vào năm 2020 đòi hỏi phải lựa chọn con đường rút ngắn, phát huy cao
nhất mọi nguồn lực, tiềm năng trí tuệ của dân tộc, đặc biệt là năng lực sáng

tạo của đội ngũ trí thức.

Lê Minh Hạnh

20

Lớp: K34B-GDCD


Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

oa

.

.

, ba
g

.
…

c

.

Lê Minh Hạnh

21

Lớp: K34B-GDCD


Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

. Trong nhiều năm qua, trí thức đã trực tiếp tham gia vào việc chuẩn
bị những quyết sách của Đảng và Nhà nước. Nhiều ý kiến đóng góp bổ ích đã
giúp cho việc hoạch định chiến lược và chính sách có căn cứ chính xác hơn.
Đảng và Nhà nước ta khuyến khích việc thảo luận, tranh luận lấy ý kiến đóng
góp... để phát triển đất nước. Thực tiễn cho thấy, nhiều cán bộ trong Đảng là
những người trí thức có năng lực và phẩm chất đạo đức. Họ đã đưa cách
mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Đặc biệt trong giai
đoạn hiện nay họ là người đưa ra những chủ trương, chính sách kinh tế đúng
đắn giúp Việt Nam tiến nhanh, tiến kịp với trình độ phát triển của thế giới. Đó
chính là công lao to lớn mà đội ngũ trí thức đã đóng góp vào sự phát triển
chung của dân tộc.
Mặc dù trong giai đoạn hiện nay, đất nước ta còn gặp nhiều khó khăn
đặc biệt trong kinh tế nhưng Đảng ta vẫn chăm lo, phát triển đội ngũ nữ trí
thức cả về số lượng và chất lượng. Một trong những thành tựu to lớn đó là chỉ
sau một thời gian chúng ta đã xây dựng được một đội ngũ cán bộ khoa học
đông đảo bao gồm nhiều trình độ và nhiều lĩnh vực chuyên môn khác nhau.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng đội ngũ trí thức Việt Nam đã trưởng thành một
cách nhanh chóng, thể hiện rõ ở bản lĩnh chính trị của mình và ngày càng
được nâng cao về trình độ. Thời đại ngày nay là thời đại của trí tuệ và sự phát
triển của nền kinh tế tri thức. Những thành tựu vĩ đại của cuộc cách mạng

khoa học kĩ thuật trên thế giới đã đặt ra yêu cầu lớn đối với trí thức Việt Nam
là phải năng động, tiếp tục phát huy vai trò, sức mạnh của mình góp phần phát
triển kinh tế đất nước, nâng vị thế của đất nước ngang tầm với các nước trong
khu vực và trên thế giới.
Tóm lại, dựa trên quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam về trí thức chúng ta có thể coi trí thức

Lê Minh Hạnh

22

Lớp: K34B-GDCD


Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

là những người lao động trí óc. Họ đã tạo ra những sản phẩm vật chất và tinh
thần bằng chính trí tuệ, nhiệt huyết của mình. Họ là lực lượng lao động có
chất lượng cao và được đào tạo một cách có hệ thống, khoa học về chuyên
môn nghiệp vụ, kiến thức xã hội và có khả năng vận dụng được những kiến
thức đó một cách có hiệu quả vào công việc cũng như trong cuộc sống. Trí
thức không chỉ là những người có năng lực chuyên môn cao mà còn là những
người có phẩm chất đạo đức tốt, có lập trường tư tưởng vững vàng và luôn đi
đầu trong việc thực hiện đúng những chủ trương chính sách của Đảng và Nhà
nước luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ mà xã hội giao phó.

Lê Minh Hạnh

23

Lớp: K34B-GDCD


Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

CHƢƠNG 2:

2.1.
2.1.1.
:“

c theo

.” [16, Tr. 598].

í

:

.

. Do
”.

nh

.

Lê Minh Hạnh

24

Lớp: K34B-GDCD


Khóa luận tốt nghiệp

Trường ĐH Sư Phạm Hà Nội 2

[8, Tr. 153].
2.1.2. Thực trạng

Lý

- Lê - Tr

- XII.

Hương…

(2008

55
42% (

2008

.

Lê Minh Hạnh

25

Lớp: K34B-GDCD