Quản lý và sử dụng nguồn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

LỜI MỞ ĐẦU
Trong quá trình hội nhập nền kinh tế thế giới, vốn đầu tư cho phát triển là
một trong những yếu tố quyết định đến sự thành công hay thất bại của mỗi quốc
gia. Đối với Việt Nam, mục tiêu đặt ra là thực hiện thành công quá trình công
nghiệp hóa hiện đại hóa (CNH - HĐH) đất nước, phấn đấu đến năm 2020, Việt
Nam cơ bản trở thành một nước công nghiệp. Do đó việc thu hút vốn đầu tư trở
thành chiến lược quan trọng của đất nước.
Nguồn vốn ODA được chính phủ Việt Nam đánh giá là một trong những
nguồn vốn quan trọng của Ngân sách Nhà nước được sử dụng cho các mục đích
phát triển kinh tế xã hội. Nguồn vốn này đã phần nào đáp ứng nhu cầu bức thiết
về vốn trong công cuộc Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá đất nuớc, góp phần thúc
đẩy tăng trưởng kinh tế và giảm đói nghèo. Tuy nhiên ODA không chỉ là một
khoản cho vay, mà đi kèm với nó là các điều kiện ràng buộc về chính trị, kinh tế.
Sẽ là gánh nặng nợ nần cho các thế hệ sau hoặc phải chịu sự chi phối của nước
ngoài nếu chúng ta không biết cách quản lý và sử dụng ODA. Bởi vậy quản lý
và sử dụng ODA sao cho có hiệu quả, phù hợp với mục tiêu và định hướng phát
triển đất nước là một yêu cầu tất yếu.
Là một sinh viên chuyên ngành Quản lý kinh tế - Đại học kinh tế Quốc
dân Hà Nội, em thấy việc nghiên cứu đề tài “Một số giải pháp nhằm tăng
cường công tác quản lý và sử dụng nguồn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA)
ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay" rất thiết thực vì nó có thể phục vụ cho
chuyên môn của em sau này. Thông qua kiến thức đã tiếp thu trên lớp cùng với
sự giúp đỡ của thầy giáo, cô giáo bộ môn và việc tham khảo một số tài liệu, em
xin trình bày nội dung đề tài này như sau:
Chương I: Tổng quan về nguồn Hỗ trợ phát triển chính thức (ODA). Vai
trò của ODA đối với sự phát triển kinh tế xã hội.
Chương II: Thực trạng tình hình tiếp nhận và sử dụng ODA ở Việt
Nam trong thời gian qua.
1
Chương III: Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý
và sử dụng ODA.

CHƯƠNG I
TỔNG QUAN VỀ NGUỒN HỖ TRỢ PHÁT TRIỂN CHÍNH THỨC
(ODA)
I. TỔNG QUAN VỀ ODA
1. Khái niệm ODA
Hiện nay trên thế giới có rất nhiều quan điểm khác nhau về ODA nhưng
nói chung những quan điểm ấy đều dẫn chung đến một bản chất. Theo cách hiểu
chung nhất thì ODA là các khoản viện trợ không hoàn lại hoặc cho vay với
những điều kiện ưu đãi của các cơ quan tài chính thuộc các tổ chức Quốc tế các
nước, các tổ chức Phi chính phủ nhằm hỗ trợ cho sự phát triển và thịnh vượng
của các nước khác (không tính đến các khoản viện trợ cho mục đích thuần tuý
quân sự ).
Các điều kiện ưu đãi có thể là : lãi suất thấp (dưới 3%/1 năm ), thời gian
ân hạn dài hoặc thời gian trả nợ dài (30-40 năm). Nghị định 87-CP của chính
phủ Việt Nam quy định về nguồn vốn ODA là sự hợp tác phát triển giữa nước
Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam với một hay nhiều Quốc gia, tổ chức Quốc
tế. Hình thức của sự hợp tác có thể là hỗ trợ cán cân thanh toán, hỗ trợ theo
chương trình, hỗ trợ theo kỹ thuật hoặc theo dự án.
2. Đặc điểm của ODA
2.1.Các đặc điểm của ODA
ODA là nguồn vốn mang tính chất ưu đãi bởi vì bao giờ cũng có phần cho
không là chủ yếu. Còn phần cho vay chủ yếu là vay ưu đãi với lãi suất thấp hơn
các khoản tín dụng rất nhiều (thường dưới 3%) và vay thương mại rất nhỏ. Thời
gian sử dụng vốn dài, thường là từ 20-50 năm và để được xếp vào ODA, một
khoản cho vay phải có một thành tố tối thiểu là 25% viện trợ không hoàn lại.
2
ODA luôn bị ràng buộc trực tiếp hoặc gián tiếp. Đi kèm với ODA bao giờ
cũng có những ràng buộc nhất định về chính trị kinh tế hoặc khu vực địa lý.
Nước nhận viện trợ còn phải đáp ứng các yêu cầu của bên cấp viện trợ như thay
đổi chính sách đối ngoại, chính sách kinh tế, thay đổi thể chế chính trị... cho phù

hợp với mục đích của bên tài trợ.
2.2. Mục đích sử dụng ODA
Từ khi mới ra đời, viện trợ nước ngoài đã có hai mục tiêu tồn tại song
song nhưng thực chất lại mâu thuẫn với nhau. Mục tiêu thứ nhất là thúc đẩy tăng
trưởng và giảm đói nghèo ở những nước đang phát triển. Mục tiêu thứ hai là
tăng cường lợi ích chiến lược và chính trị ngắn hạn của các nước tài trợ. Tuy
nhiên mục tiêu cuối cùng của viện trợ vẫn là thúc đẩy tăng trưởng và giảm đói
nghèo ở những nước đang phát triển. Trong hội nghị của Liên Hợp Quốc, các
nước thành viên đã khẳng định mục tiêu cụ thể của việc sử dụng ODA là:
- Giảm một nửa tỷ lệ những người đang sống trong cảnh nghèo khổ
cùng cực tới năm 2015.
- Phổ cập giáo dục tiểu học trên tất cả các nước tới năm 2015.
- Đạt được nhiều tiến bộ cho sự bình đẳng về giới và tăng quyền lực của
người phụ nữ bằng cách xoá bỏ sự phân biệt giới tính trong giáo dục tiểu học và
trung học vào năm 2015.
-Thông qua hệ thống chăm sóc y tế ban đầu để đảm bảo sức khoẻ sinh
sản cho tất cả mọi người ở các độ tuổi thích hợp càng tốt và không thể muộn
hơn năm 2015.
-Thực thi các chiến lược quốc gia phát triển bền vững ở tất cả các nước,
vào năm 2000.
-Thực hiện các chương trình đầu tư quốc gia, đặc biệt là các dự án cải
tạo, nâng cấp, hiện đại hoá kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội để làm nền tảng vững
chắc cho ổn định và tăng trưởng kinh tế, thúc đẩy đầu tư tư nhân trong và ngoài
nước.
-Thực hiện các chương trình nghiên cứu tổng hợp nhằm hỗ trợ chính
phủ sở tại hoạch định chính sách hay cung cấp thông tin cho đầu tư tư nhân bằng
3
các hoạt động điều tra khảo sát, đánh giá tài nguyên, hiện trạng kinh tế, kỹ thuật,
xã hội các ngành, các vùng lãnh thổ.
-Thực hiện các kế hoạch cải cách giáo dục, nâng cao chất lượng đào tạo,

cải thiện điều kiện, bảo đảm môi trường sinh thái, bảo đảm sức khoẻ người dân.
-Hỗ trợ điều chỉnh cơ cấu, chuyển đổi hệ thống kinh tế, bù đắp thâm hụt
cán cân thanh toán quốc tế để chính phủ nước sở tại có điều kiện và thời gian
quản lý tốt hơn trong giai đoạn cải cách hệ thống tài chính hay chuyển đổi hệ
thống kinh tế.
Tóm lại nguồn vốn viện trợ phát triển chính thức được ưu tiên cho những
dự án kinh tế xã hôị không sinh lời trực tiếp hoặc khả năng thu hồi vốn chậm,
nhưng có ý nghĩa và ảnh hưởng quan trọng đến việc tạo lập một môi trường
thuận lợi cho sự phát triển đất nước nói chung và cho sự khuyến khích đầu tư tư
nhân trong và ngoài nước nói riêng.
2.3. Các nhân tố ảnh hưởng tới ODA
ODA gắn liền với chính trị và là một trong những phương tiện để thực hiện
ý đồ chính trị. ODA cũng chịu ảnh hưởng bởi các quan hệ sẵn có của bên cấp
viện trợ cho nước nhận viện trợ bởi sự tương hợp về thể chế chính trị, bởi quan
hệ địa dư gần gũi. Bên cấp viện trợ và các nguồn vốn chính thức khác thường
cấp viện trợ cho những người bạn về chính trị và đồng minh quân sự mà không
cấp viện trợ cho những đối tượng mà họ cho là kẻ thù. Đó chính là tính chất địa
lý- chính trị được thể hiện rất rõ trong viện trợ.
ODA gắn với điều kiện kinh tế. Các nước viện trợ nói chung đều muốn đạt
được những ảnh hưởng về chính trị, đem lại lợi nhuận cho hàng hoá và dịch vụ
tư vấn trong nước. Họ gắn quỹ viện trợ với việc mua hàng hoá và dịch vụ của
nước họ như là một biện pháp nhằm tăng cường khả năng làm chủ thị trường
xuất khẩu và giảm bớt tác động của viện trợ đối với cán cân thanh toán. Mặt
khác, nước nhận viện trợ còn phải chịu rủi ro của đồng tiền viện trợ. Nếu đồng
tiền viện trợ tăng giá so với đồng tiền của các nước nhận được do xuất khẩu thì
nước tiếp nhận sẽ phải trả thêm một khoản nợ bổ sung do chênh lệch tỷ giá tại
thời điểm vay và thời điểm trả nợ. Theo tính toán của các chuyên gia thì cho dù
4
không đi kèm theo điều kiện ràng buộc nào thì viện trợ vẫn đem lại lợi ích
thương mại cho quốc gia viện trợ.

ODA còn chịu ảnh hưởng của các nhân tố xã hội. ODA là một phần GNP
của các nước tài trợ nên rất nhạy cảm với các dư luận xã hội ở các nước tài trợ.
Nhân dân các nước cấp viện trợ coi trọng tầm quan trọng của cả số lượng và
chất lượng của viện trợ, họ sắn sàng ủng hộ viện trợ với điều kiện là viện trợ
được sử dụng tốt. Còn đối với các nước nhận viện trợ, nguy cơ phụ thuộc viện
trợ nước ngoài, gánh nặng nợ nần là một thực tế khó tránh khỏi. Do vậy,các
nước nhận viện trợ cần phải rất thận trọng khi sử dụng ODA.
3. Phân loại ODA
3.1. Phân loại theo nước nhận.
Nếu phân loại theo nước nhận, ODA có hai loại:
-ODA thông thường: hỗ trợ cho những nước có thu nhập bình quân đầu
người thấp.
-ODA đặc biệt: hỗ trợ cho các nước đang phát triển với thời hạn cho vay
ngắn, lãi suất cao hơn.
3.2, Phân loại theo nguồn cung cấp.
Nếu phân loại theo nguồn cung cấp, ODA có hai loại.
- ODA song phương: là viện trợ phát triển chính thức của nước này dành
cho chính phủ nước kia.
- ODA đa phương: là viện trợ phát triển chính thức của một tổ chức quốc
tế hay tổ chức khu vực hoặc của một chính phủ môt nước dành cho chính phủ
một nước nào đó, nhưng được thực hiện thông qua các tổ chức đa phương như
UNDP,UNICEF...
3.3. Phân loại ODA theo tính chất nguồn vốn.
Nếu phân loại theo tính chất nguồn vốn thì ODA có hai loại:
- Viện trợ không hoàn lại: được thực hiện thông qua các chương trình, dự
án ODA dưới các dạng sau:
Hỗ trợ kỹ thuật: Thực hiện việc chuyển giao công nghệ hoặc truyền đạt
những kinh nghiệm xử lý... cho nước nhận tài trợ.
5
Viện trợ nhân đạo bằng hiện vật: ví dụ như là lương thực, vải, thuốc chữa

bệnh, có khi là vật tư cho không.
- Viện trợ có hoàn lại bao gồm:
ODA cho vay ưu đãi: là các khoản ODA cho vay có yếu tố không hoàn lại
đạt ít nhất 25% trị giá khoản vay.
ODA cho vay hỗn hợp: bao gồm kết hợp một phần ODA không hoàn lại
và một phần tín dụng thương mại theo các điều kiện của tổ chức hợp tác kinh tế
và phát triển mạnh hơn cả về đời sống kinh tế xã hội.
4. Các hình thức ODA.
ODA được thực hiện qua các hình thức sau:
- Hỗ trợ cán cân thanh toán: được thực hiện thông qua chuyển giao tiền tệ
trực tiếp cho nước nhận ODA hoặc hỗ trợ nhập khẩu tức là chính phủ nước nhận
ODA tiếp nhận một lượng hàng hoá có giá trị tương đương với các khoản cam
kết, bán cho thị trường nội địa và thu nội tệ.
- Tín dụng thương mại: tương tự như viện trợ hàng hoá có kèm theo các
điều kiện ràng buộc.
- Viện trợ chương trình (viện trợ phi dự án). Theo loại hình này nước nhận
viện trợ ký hiệp định cho một mục đích tổng quát mà không cần xác định chính
xác khoản viện trợ sẽ được sử dụng như thế nào.
- Viện trợ dự án: loại viện trợ này chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng vốn
thực hiện ODA và nó có hai loại. Đó là viện trợ cơ bản và viện trợ kỹ thuật.
Viện trợ cơ bản thì thường cấp cho những dự án xây dựng đường xá, cầu cống,
kết cấu hạ tầng . Viện trợ kỹ thuật cấp cho viện trợ tri thức, tăng cường cơ sở,
lập kế hoạch cố vấn cho các chương trình, nghiên cứu trước khi đầu tư hoặc hỗ
trợ các lớp đào tạo.
II. VAI TRÒ CỦA VIỆN TRỢ TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ
HỘI
1. Viện trợ tài chính ở các nước đang phát triển có cơ chế quản lý tốt
sẽ giúp tăng trưởng nhanh hơn, giảm tình trạng nghèo đói và đạt được các
chỉ tiêu xã hội.
6

Trên thực tế, một số nước nhận nhiều viện trợ mà thu nhập giảm trong khi
một số nước nhận ít viện trợ mà thu nhập lại tăng. Nhưng nếu chỉ xét đến sự
phân biệt giữa các nước có cơ chế quản lý tốt và cơ chế quản lý tồi thì đối với
các nước có cơ chế quản lý tồi, dù số tiền viện trợ là bao nhiêu thì tăng trưởng
vẫn thấp, thậm chí còn âm. Đối với các nước có cơ chế quản lý tốt, khi viện trợ
tăng lên 1% GDP thì tốc độ tăng trưởng tăng lên 0,5%. Ngoài ra, viện trợ còn
góp phần làm giảm đói nghèo. Theo các chuyên gia về ODA, bình quân ở các
nước đang phát triển, thu nhập đầu người tăng 1% đã dẫn đến tỷ lệ đói nghèo
giảm xuống 2%. Nói cách khác, ở các nước có cơ chế quản lý tốt, khi viện trợ
tăng lên 1% GDP thực tế thì sẽ giảm 1% tỷ lệ đói nghèo. Và ở các nước có cơ
chế quản lý tốt, tăng 10 tỷ USD viện trợ một năm sẽ cứu được 25 triệu người
thoát khỏi cảnh nghèo đói, nhưng dù có tăng 10 tỷ USD ở các nước có cơ chế
quản lý tồi thì cũng chỉ cứu được 7 triệu người thoát khỏi cảnh kiếm ăn lần hồi
mà thôi.
Viện trợ tác động đến tăng trưởng, từ đó đã tác động đến mục đích nâng
cao mức sống. Tăng trưởng không loại bỏ đói nghèo nhưng rõ ràng tăng trưởng
có tác động lớn đến cải thiện các chỉ tiêu xã hội. Nếu một nước có cơ chế quản
lý tốt thì khi viện trợ tăng lên 1% GDP sẽ làm giảm tỷ lệ tử vong trẻ em 0,9%.
Ngược lại, nếu một nước có cơ chế quản lý tồi thì khi viện trợ tăng lên 1% GDP
cũng không đem lại một tác động nào đối với tỷ lệ chết trẻ sơ sinh. Điều đó có
nghĩa là các chỉ tiêu xã hội có quan hệ chặt chẽ với thu nhập bình quân đầu
người, hay nói cách khác nó có quan hệ chặt chẽ với viện trợ.
2. Viện trợ thúc đẩy đầu tư
Các nước đang phát triển là những nước rất cần vốn cho đầu tư phát triển,
và viện trợ chính là một hình thức bổ sung cho nguồn vốn trong nước. Vốn đầu
tư có thể thu hút từ các nguồn ODA, FDI hoặc nguồn vốn tích lũy từ nội bộ nền
kinh tế. Trong điều kiện nguồn vốn trong nước còn hạn hẹp thì nguồn vốn nước
ngoài có tầm quan trọng đặc biệt. Nguồn vốn ODA thường được các nước đang
phát triển đầu tư cải thiện cơ sở hạ tầng kinh tế xã hội, xây dựng đường giao
7

thông, phát triển năng lượng... vì đây là những ngành cần phải đầu tư lớn, thu
hồi vốn chậm nên tư nhân không có khả năng đầu tư.
Viện trợ còn thúc đẩy thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI và phát
triển nguồn nhân lực. Nhờ có viện trợ mà nước nhận tài trợ với cơ chế quản lý
tốt sẽ tạo ra được cơ sở hạ tầng kinh tế xã hội vững chắc, giao thông thuận tiện,
hệ thống pháp luật ổn định, viện trợ là sự chuẩn bị cho vốn đầu tư trực tiếp được
thu hút vào là điều kiện cho FDI được sử dụng một cách hiệu quả. Mặt khác,
viện trợ còn giúp những nước đang phát triển tiếp thu những thành tựu khoa học
kỹ thuật hiện đại, trình độ quản lý tiên tiến, kỹ năng chuyên môn cao. Đây chính
là lợi ích căn bản, lâu dài của quốc gia nhận tài trợ.
Viện trợ thúc đẩy đầu tư tư nhân. Ở những nước có cơ chế quản lý tốt thì
viện trợ nước ngoài không thay thế cho đầu tư tư nhân mà đóng vai trò như là
nam châm hút đầu tư tư nhân theo tỷ lệ sấp xỉ 2 USD trên 1USD viện trợ. Đối
với các nước quản lý tốt thì viện trợ góp phần củng cố niềm tin cho khu vực tư
nhân và hỗ trợ các dịch vụ công cộng. Viện trợ tăng với quy mô 1% GDP sẽ làm
tăng đầu tư tư nhân trên 1,9% GDP. Ở các nước có cơ chế quản lý tồi, viện trợ
nước ngoài có thể khuyến khích khu vực nhà nước tiến hành các khoản đầu tư
thương mại đáng ra do khu vực tư nhân thực hiện.
3. Viện trợ giúp các nước đang phát triển cải thiện thể chế và chính
sách kinh tế
Cải thiện thể chế và chính sách kinh tế ở những nước đang phát triển là
chìa khoá để tạo bước nhảy vọt về lượng trong thúc đẩy tăng trưởng, tức là góp
phần làm giảm đói nghèo. Mặt khác, viện trợ có thể nuôi dưỡng cải cách. Khi
các nước mong muốn cải cách thì viện trợ nước ngoài có thể đóng góp những nỗ
lực cần thiết như hỗ trợ thử ngiệm cải cách, trình diễn thí điểm, tạo đà và phổ
biến các bài học kinh nghiệm. Những nước mà ở đó chính phủ thực hiện những
chính sách vững chắc phân bổ hợp lý các khoản chi tiêu và cung cấp dịch vụ có
hiệu quả cao thì hiệu quả chung của viện trợ là lớn. Ngược lại, ở những nước mà
chính phủ và nhà tài trợ không đồng nhất quan điểm trong việc chi tiêu, hiệu quả
lại thấp thì các nhà tài trợ cho rằng cách tốt nhất là giảm viện trợ và tăng cường

8
hỗ trợ cho việc hoạch định chính sách và xây dựng thể chế cho đến khi các nhà
tài trợ thấy rằng viện trợ của họ sẽ đóng góp cho sự phát triển. Qua đây ta cũng
nhận thấy rằng giá trị thực của các dự án là ở chỗ thể chế và chính sách được
củng cố, cải thiện việc cung cấp dịch vụ xã hội. Việc tạo ra được kiến thức với
sự trợ giúp của viện trợ sẽ dẫn tới sự cải thiện trong một số ngành cụ thể trong
khi một phần tài chính của viện trợ sẽ mở rộng các dịch vụ công cộng nói chung.
Cơ chế quản lý tốt, ổn định kinh tế vĩ mô, Nhà nước pháp quyền và hạn
chế tham nhũng sẽ dẫn đến tăng trưởng và giảm đói nghèo. Qua các nghiên cứu
của các chuyên gia có thể thấy khó có thể nhận ra mối quan hệ giữa viện trợ mà
các nước nhận được với trình độ chính sách của họ. Tuy không có mối quan hệ
về lượng giữa viện trợ và chất lượng chính sách của nước nhận viện trợ nhưng
trong một số trường hợp viện trợ vẫn có thể góp phần cải cách, thông qua các
điều kiện đặt ra hoặc thông qua việc phổ biến ý tưởng mới.
Tóm lại, viện trợ đã và đang có hiệu quả. Tuy nhiên, nguồn vốn ODA chỉ
phát huy hết vai trò của nó khi có một cơ chế quản lý tốt, một thể chế lành mạnh
và một môi trường chính trị hoàn thiện. Nếu không chẳng những ODA không
phát huy vai trò của nó mà còn đem lại gánh nặng nợ nần cho đất nước.
Việt Nam là một nước đang phát triển, hiện đang mong muốn nhận được
nhiều nguồn ODA và quản lý sử dụng ODA thật hiệu quả phục vụ cho phát triển
đất nước. Việt Nam cần nhận thức rõ được vai trò của ODA, các điều kiện để
ODA phát huy vai trò của nó để từng bước hoàn thiện công tác thu hút, quản lý
và sử dụng ODA.
9
CHƯƠNG II
THỰC TRẠNG TÌNH HÌNH TIẾP NHẬN VÀ SỬ DỤNG ODA TẠI VIỆT
NAM TRONG THỜI GIAN QUA
I. CƠ CHẾ CHÍNH SÁH VÀ KHUÔN KHỔ THỂ CHẾ
1. Cơ chế chính sách
Từ sau năm 1986, Việt Nam bắt đầu thực hiện việc chuyển đổi cơ chế

quản lý kinh tế từ cơ chế tập trung sang cơ chế thị trường. Là một nước nông
nghiệp lạc hậu với thu nhập đầu người thấp, tích luỹ nội bộ nền kinh tế còn hạn
chế, để đạt được mục tiêu đề ra về phát triển kinh tế xã hội, nhu cầu vốn của
nước ta rất lớn, đặc biệt là các nguồn vốn từ nước ngoài trong đó có nguồn vốn
ODA. Văn kiện đại hội Đảng 8 đã chỉ rõ: “ Tranh thủ thu hút nguồn tài trợ phát
triển chính thức đa phương và song phương, tập trung chủ yếu cho việc xây dựng
kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội, nâng cao trình độ khoa học công nghệ và quản lý,
đồng thời dành một phần vốn tín dụng đầu tư cho các ngành nông- lâm ngư
nghiệp, sản xuất hàng tiêu dùng, ưu tiên dành viện trợ không hoàn lại cho những
vùng chậm phát triển, các dự án sử dụng vốn vay phải có phương án trả nợ vững
chắc, xác định rõ trách nhiệm trả nợ, không được gây thêm gánh nặng nợ nần
không trả được. Phải sử dụng nguồn vốn ODA có hiệu quả và có kiểm tra, quản
lý chặt chẽ chống lãng phí tiêu cực".
Nhờ thực hiện chính sách đa phương hoá, đa dạng hóa các quan hệ đối
ngoại, kể từ năm 1993 Việt Nam đã chính thức lập quan hệ ngoại giao và tiếp
nhận được nhiều nguồn ODA từ các quốc gia, các tổ chức Quốc tế trên thế giới.
Khối lượng ODA vào Việt Nam không ngừng tăng lên qua các năm. Trong giai
đoạn 1996-2000 mục tiêu đặt ra về vận động nguồn vốn ODA cam kết là trên 10
tỷ USD.
Trong quá trình tiếp nhận và sử dụng ODA, để có thể khai thác triệt để thế
mạnh của ODA cũng như hạn chế những tác động xấu do ODA mang laị, Đảng
và nhà nước ta đã đưa ra hệ thống các quan điểm về quản lý và sử dụng ODA.
10
Hệ thống các quan điểm của Đảng và nhà nước về quản lý và sử dụng
ODA.
Quan điểm 1: ODA là một nguồn ngân sách. Việc điều phối quản lý và sử
dụng ODA cho có hiệu quả thuộc quyền hạn của Chính phủ và phải phù hợp với
các thủ tục quản lý ngân sách hiện hành.
Quan điểm 2: Tranh thủ các nguồn vốn ODA không gắn với các ràng
buộc về chính trị, phù hợp với chủ trương đa phương hoá đa dạng hoá, quan hệ

kinh tế đối ngoại ở Việt Nam.
Quan điểm 3: Phối hợp sử dụng ODA cùng với nguồn vốn FDI và các
nguồn vốn trong nước khác.
Quan điểm 4: Ưu tiên sử dụng ODA để đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng
kinh tế xã hội, phát triển nguồn nhân lực và tăng cường thể chế.
Quan điểm 5: Đầu tư vốn ODA để phát triển hạ tầng kinh tế có trọng tâm
trọng điểm.
Quan điểm 6: Ưu tiên bố trí viện trợ không hoàn lại cho các dự án văn hóa
xã hội ở miền núi, vùng sâu vùng xa trên cơ sở định hướng chung và các quan
điểm, mục tiêu của việc thu hút và quản lý sử dụng ODA.
Tại hội nghị nhóm tư vấn các nhà tài trợ năm 1996, Chính phủ Việt Nam
đã đưa ra ba định hướng ưu tiên trong giai đoạn 1996-2000 nhằm kêu gọi sự chú
ý của các nhà tài trợ như sau:
- Phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế xã hội.
- Đào tạo nguồn nhân lực, phát triển thể chế.
- Chuyển giao công nghệ.
Với ba hướng ưu tiên nói trên, nguồn ODA đã và sẽ sử dụng để trợ giúp
thực hiện 11 chương trình phát triển kinh tế xã hội đề ra trong kế hoạch 5 năm
1996-2000, tập trung vào một số lĩnh vực như sau:
Phát triển nông nghiệp và kinh tế nông thôn: Đây là một lĩnh vực ưu tiên
đầu tư chính của Việt Nam. Các lĩnh vực ưu tiên để phát triển nông nghiệp và
kinh tế nông thôn là chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn theo
11
hướng công nghiệp hoá, giải quyết các vấn đề đời sống xã hội, việc làm, xoá đói
giảm nghèo... và xây dựng hạ tầng cơ sở nông thôn.
• Trong lĩnh vực công nghiệp: Việt Nam là một nước kém phát triển, đặc
biệt là về công nghiệp. Việt Nam dự kiến dành một phần ODA để xây dựng các
nguồn điện lớn, khôi phục và phát triển các trạm và hệ thống đường dây phân
phối, nhất là ở các thành phố, thị xã, thị trấn.
• Trong lĩnh vực hạ tầng cơ sở: ODA đặc biệt được ưu tiên cho phát triển

hạ tầng cơ sở, trước hết cho khôi phục và nâng cấp các tuyến trục đường quốc
gia như quốc lộ 1, quốc lộ 5, quốc lộ 10... Phát triển giao thông nông thôn cũng
được ưu tiên nhất là cho các tỉnh biên giới, miền núi, các tuyến đường đến các
huyện xa xôi hẻo lánh.
• Ưu tiên phát triển nhân lực và thể chế sẽ được thể hiện ở việc ưu tiên sử
dụng nguồn vốn ODA cho giáo dục và đào tạo, bao gồm cả giáo dục phổ thông,
dạy nghề và đại học, đặc biệt chú trọng nâng cao trình độ giáo viên và cải cách
chương trình đại học, tăng cường trang thiết bị, đồ dùng dạy học.
• Trong lĩnh vực văn hoá xã hội: Sẽ sử dụng ODA từ nhiều nguồn để trợ
giúp thực hiện các chương trình chăm sóc sức khỏe ban đầu, chương trình dân
số và kế hoạch hoá gia đình, chương trình tiêm chủng mở rộng...
2. Khuôn khổ thể chế
2.1. Giai đoạn trước năm 1993
Trước 1993 Việt Nam chưa nối lại quan hệ với các tổ chức Quốc tế do
Mỹ cấm vận và do quan niệm sai lầm cho rằng ODA là khoản cho không nên
khối lượng ODA đến Việt Nam không lớn, hệ thống quản lý ODA chủ yếu là
không có hiệu quả.
Trong thời kỳ này, Văn phòng Chính phủ là cơ quan đầu mối quản lý
ODA phối hợp với một số cơ quan khác như Uỷ ban Kế hoạch Nhà nước, Bộ
Tài chính, Bộ Ngoại giao và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam nhưng chức năng
và nhiệm vụ của các cơ quan liên quan này chưa được xác định rõ ràng. Trong
suốt thời gian này không có quy chế rõ ràng về đấu thầu, mua sắm và giải ngân.
12