GIẢI PHÁP hạn CHẾ rủi RO TRONG THANH TOÁN QUỐC tế THEO PHƯƠNG THỨC tín DỤNG CHỨNG từ tại NGÂN HÀNG vietcombank

Luận văn thạc sỹ Tài chính – Ngân hàng

GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO
TRONG THANH TOÁN QUỐC TẾ THEO PHƯƠNG THỨC TÍN DỤNG
CHỨNG TỪ TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM

1


KẾT CẤU LUẬN VĂN

Lời mở đầu

Chương 1: Những vấn đề cơ bản về rủi ro trong TTQT theo phương
thức TDCT

Chương 2: Thực trạng về rủi ro trong TTQT theo phương thức
TDCT tại Vietcombank

Chương 3: Giải pháp hạn chế rủi ro trong TTQT theo phương thức
TDCT tại Vietcombank

Kết Luận

2


LỜI MỞ ĐẦU

Lý do lựa chọn đề tài:
Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) là ngân hàng hàng đầu tại Việt Nam trong lĩnh vực Thanh toán Quốc tế, Tài trợ

thương mại (TTQT, TTTM). Tuy gặt hái được nhiều thành công trong lĩnh vực này nhưng ngân hàng cũng đã gặp không ít rủi ro trong quá trình tác
nghiệp ứng dụng các sản phẩm TTQT theo phương thức tín dụng chứng từ. Để giữ vững vị trí hàng đầu trong lĩnh vực này tại Việt Nam, Vietcombank
cần đề ra các giải pháp nhằm giảm thiểu các rủi ro, nâng cao uy tín và vị thế.

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Rủi ro phát sinh trong thanh toán quốc tế theo phương thức tín dụng chứng từ tại Ngân hàng TMCP Ngoại
thương Việt Nam
Phạm vi nghiên cứu: Bên cạnh các rủi ro tác động gián tiếp, luận văn tập trung vào hai rủi ro chính là rủi ro tín dụng và rủi ro tác nghiệp tại Ngân
hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam.

3


CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TÍN DỤNG CHỨNG TỪ

Tổng quan về TTQT của NHTM

Khái niệm về TTQT
TTQT là việc thực hiện các nghĩa vụ chi trả và quyền hưởng lợi về tiền tệ phát sinh trên cơ sở hoạt động kinh tế và phi kinh tế
giữa các tổ chức, cá nhân nước này với các tổ chức, cá nhân nước khác, hay giữa một quốc gia với các tổ chức quốc tế, thông
qua quan hệ giữa các ngân hàng của các nước liên quan

4


CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TÍN DỤNG CHỨNG TỪ

Tổng quan về TTQT của NHTM
Hoạt động TTQT chịu sự điều chỉnh của luật pháp và các tập quán
.

quốc tế
Hoạt động TTQT được thực hiện phần lớn thông qua hệ thống ngân
hàng.

Trong TTQT, tiền mặt hầu như không sử dụng trực tiếp
Đặc điểm của TTQT

Hoạt động TTQT chịu ảnh hưởng trực tiếp của tỷ giá hối đoái và
vấn đề quản lý dự trữ ngoại hối của quốc gia

Ngôn ngữ sử dụng trong TTQT chủ yếu bằng tiếng Anh

Giải quyết tranh chấp chủ yếu bằng luật quốc tế.
5


CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TÍN DỤNG CHỨNG TỪ

Tổng quan về TTQT của NHTM

Phương thức ghi sổ

.

Các phương thức chủ yếu trong
TTQT

Phương thức chuyển tiền

Phương thức nhờ thu

Phương thức tín dụng chứng từ
6


CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TÍN DỤNG CHỨNG TỪ

PHƯƠNG THỨC THANH TOÁN TÍN DỤNG CHỨNG TỪ

Khái niệm: Là phương thức thanh toán, trong đó, theo yêu cầu của khách hàng, một ngân hàng sẽ phát hành một bức thư, gọi là L/C,
trong đó, ngân hàng phát hành cam kết trả tiền hoặc chấp nhận hối phiếu cho một bên thứ ba khi người này xuất trình cho ngân hàng phát hành
bộ chứng từ thanh toán phù hợp với những điều kiện và điều khoản quy định trong L/C.

7


CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TÍN DỤNG CHỨNG TỪ

Quy trình nghiệp vụ Tín dụng chứng từ
NGƯỜI XUẤT KHẨU

NGƯỜI NHẬP KHẨU
1. Đ/phán ký HĐ

5. Giao hàng

4. Thông
báo L/C

6. Xuất
trình

8. Thanh toán,

10. Thanh

chứng từ

nhận chứng từ

toán

2. Đ/nghị mở
L/C

9. Thanh toán

7. Xuất trình chứng từ
NGÂN HÀNG CỦA
NGƯỜI XK

NGÂN HÀNG CỦA
3. Phát hành L/C

NGƯỜI NK
8

8

CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TÍN DỤNG CHỨNG TỪ

PHƯƠNG THỨC THANH TOÁN TÍN DỤNG CHỨNG TỪ

•

ƯU ĐiỂM

•

NHƯỢC ĐiỂM

• Với người xuất khẩu: ngân hàng
•

•

sẽ thực hiện thanh toán đúng như
quy định trong thư tín dụng bất kể
việc người mua có muốn trả tiền
hay không
Với người nhập khẩu: chỉ khi hàng
hóa thực sự được giao thì người
nhập khẩu mới phải trả tiền; người
nhập khẩu có thể yên tâm là người
xuất khẩu sẽ phải làm tất cả những
gì theo quy định trong L/C
Với Ngân hàng: được thu phí dịch
vụ (phí mở L/C, phí thanh toán, phí

sai sót...); mở rộng quan hệ
thương mại quốc tế.

•
•

Với người xuất khẩu: Nếu không xuất trình được bộ chứng từ phù hợp với quy đinh của tín dụng thư
hoặc xuất trình muộn so với thời hạn hiệu lực của tín dụng thư thì khi đó ngân hàng sẽ từ chối thanh
toán tiền hàng cho nhà xuất khẩu.
Với người nhập khẩu: ngân hàng phát hành không chịu trách nhiệm kiểm tra về hình thức, nội dung, hiệu
lực pháp lí, tính thật giả, chính xác, của bất kì chứng từ nào trong bộ chứng từ người xuất khẩu lập mà
chỉ kiểm tra bề ngoài của bộ chứng từ đó có phù hợp với điều khoản của L/C hay không

9


CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TÍN DỤNG CHỨNG TỪ

RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TDCT
Rủi ro trong hoạt động TTQT tại NHTM là những biến cố không mong đợi xảy ra khi ngân hàng tiến
hành họat động thanh toán quốc tế cho các doanh nghiệp XNK . Những rủi ro này có thể dẫn đến tổn thất về mặt
tài sản, làm giảm sút lợi nhuận thực tế so với các dự kiến của ngân hàng hay làm giảm uy tín của ngân hàng đối
với khách hàng hoặc bên thứ ba

Rủi ro trong phương thức thanh toán tín dụng chứng từ là các loại rủi ro đặc thù xảy ra trong hoạt động thanh
toán quốc tế của ngân hàng theo phương thức thanh toán tín dụng chứng từ.

10

CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TÍN DỤNG CHỨNG TỪ

RỦI RO THỊ TRƯỜNG: do sự biến động về giá trên thị trường tài chính. Nó bao gồm rủi ro tỷ giá, rủi
ro lãi suất

RỦI RO TÁC NGHIỆP: những rủi ro do những sai sót kỹ thuật trong quy trình thực hiện thanh toán quốc
tế gây ra.

PHÂN LOẠI RỦI
RO TRONG

RỦI RO ĐẠO ĐỨC: xảy ra khi một bên tham gia cố tình không thực hiện đúng nghĩa vụ của mình, gây
thiệt hại đến quyền lợi của người khác

PHƯƠNG THỨC
THANH TOÁN
TDCT

RỦI RO MÔI TRƯỜNG KINH TẾ- CHÍNH TRỊ- XÃ HỘI:những rủi ro bắt nguồn từ sự không ổn
định về chính trị của các nước liên quan: nổi loạn, biểu tình, chiến tranh hay bạo động, dình công,

RỦI RO TÍN DỤNG: rủi ro mất khả năng thu hồi vốn tài trợ của ngân hàng, xuất phát từ việc một trong
các bên tham gia mất khả năng thanh toán
11

11


CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TÍN DỤNG CHỨNG TỪ

CHỈ TIÊU ĐÁNH GIÁ RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TDCT TẠI NHTM

Dư nợ quá hạn trong thanh toán L/C
Tỷ lệ nợ quá hạn trong thanh toán L/C =
Tổng dư nợ trong thanh toán L/C

Dư nợ xấu trong thanh toán L/C
Tỷ lệ nợ xấu trong thanh toán L/C =
Tổng dư nợ trong thanh toán L/C

Số món L/C xảy ra sai sót
Tỷ lệ số món L/C xảy ra sai sót =
Tổng sổ món L/C

12


CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TDCT TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT
NAM

Tổng quan về ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam
Về tên gọi và trụ sở:
Tên đầy đủ: Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt
Nam.
Tên giao dịch quốc tế: JSC BANK FOR FOREIGN TRADE OF
VIET NAM.
Tên viết tắt: Vietcombank
Mã niêm yết: VCB.
Trụ sở chính: 198 Trần Quang Khải, Hoàn Kiếm, Hà Nội, Việt Nam.
NGÀNH NGHỀ KINH DOANH

Dịch vụ tài khoản
Dịch vụ huy động vốn (tiền gửi tiết kiệm, trái phiếu, kỳ phiếu)
Dịch vụ cho vay (ngắn, trung, dài hạn)
Dịch vụ bảo lãnh
Dịch vụ chiết khấu chứng từ
Dịch vụ thanh toán quốc tế
Dịch vụ chuyển tiền
Dịch vụ thẻ
Dịch vụ nhờ thu
Dịch vụ mua bán ngoại tệ …
7/28/20

Các dịch vụ khác theo Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh

13


CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TDCT TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT
NAM

Tổng quan về họat động TTQT tại
VIETCOMBANK
MÔ HÌNH TẬP TRUNG TTQT- TTTM TẠI VCB

14


CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TDCT TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT
NAM

CÁC PHÒNG TRỰC THUỘC TRUNG TÂM TTTM

CHÍNH
CHÍNH SÁCH
SÁCHVÀ
VÀ
SẢN
SẢNPHẨM
PHẨM

QUẢN
QUẢNLÝ
LÝ
PHÁT
PHÁTHÀNH
HÀNHVÀ
VÀTHÔNG
THÔNG BÁO
BÁO
GIAO
GIAODỊCH
DỊCHLC
LC
LC
LC
001
001
002
002

TRUNG
TRUNG TÂM
TÂM
TTTM
TTTM
XỬ
XỬ LÝ
LÝ
NHỜ
NHỜTHU
THU &
& BAO
BAOTHANH
THANHTOÁN
TOÁN
CHỨNG
CHỨNGTỪ
TỪ LC
LC

004
004
003
003

15


CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TDCT TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT
NAM

TRÁCH NHIỆM CỦA TRUNG TÂM TTTM

Quản lý hoạt động TTQT-TTTM trên toàn hệ thống

Xây dựng quy trình nghiệp vụ TTQT-TTTM

Tác nghiệp tập trung giao dịch TTQT-TTTM


CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TDCT TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM

•

KẾT QUẢ THỰC HIỆN TTQT THEO PHƯƠNG THỨC L/C TẠI VCB

Hoạt động TTQT-TTTM trong những năm vừa qua đã có những bước tiến đáng kể về mặt số lượng giao dịch cũng như doanh số, đặc biệt là năm
2014 khi thành lập Trung tâm TTTM, góp phần không nhỏ vào kết quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng.

Doanh số và số lượng giao dịch TTQT qua các năm 2014-2017
Đơn vị tính: Tỷ USD

2014

2015

2016

2017

48.14

45.98

54.02

69.40

15.79%

10.4%

12.7%

28.47%

16.32%

15.86%

15.47%

16.34%

Doanh số thanh toán XNK

Tăng trưởng
Thị phần

(Nguồn: Phòng chính sách sản phẩm, Vietcombank, 2014-2017)

17


CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TDCT TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT
NAM
Doanh số và tỷ trọng thanh toán L/C nhập khẩu tại VCB các năm 20142017
Đơn vị: Tỷ USD
2014

Chỉ tiêu

2015

Tỷ trọng
Số tiền

2016

2017

Tỷ trọng
Số tiền

(%)

Tỷ trọng
Số tiền

Tỷ trọng (%)

Số tiền

(%)

(%)

Thanh toán L/C NK
12.25

44.22

10.33

40.2

11.93

42.3

14.51

40.64

27.71

100.00

25.71

100.00

28.02

100.00

35.70

100

Thanh toán NK

(Nguồn: Trung tâm tài trợ thương mại, Vietcombank,
2014-2017)

18


CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TDCT TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT
NAM

Doanh số và tỷ trọng thanh toán L/C XK các năm 20142017
Đơn vị: tỷ USD
Năm 2014

Năm 2015

Tỷ trọng

Chỉ tiêu

Số tiền

Năm 2016

Tỷ trọng

Số

Năm 2017

Tỷ trọng

Số tiền
%

Tỷ trọng
Số tiền

%

tiền

%

%

Thanh toán L/C XK

1.589

11.4

2.455

12.11

3.179

12.23

4.212

12.49

Thanh toán XK

13.89

100

20.27

100

25.98

100

33.70

100

•(Nguồn: Trung tâm tài trợ thương mại, Vietcombank, 2014-2018)
19


CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TDCT TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT
NAM

Doanh số và số món phát hành L/C tại VCB năm 2014-2017
Đơn vị: tỷ USD

Năm 2014

Năm 2015

Năm 2016

Năm 2017

Chỉ tiêu
Giá trị

Giá trị

% tăng, giảm

Giá trị

% tăng, giảm

Giá trị

% tăng, giảm

13.40

11.20

-19.64%

12.54

+11.96%

16.26

+29.66%

10204

9876

-3.2%

10121

+2.48%

11252

+11.17%

DS PH (triệu
USD)

Số món

(Nguồn: Trung tâm tài trợ thương mại, Vietcombank,
2014-2017)

20


CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TDCT TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT
NAM

THỰC TRẠNG RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TDCT TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT
NAM
Năm

RỦI RO TÍN

Chỉ tiêu
2014

DỤNG: phản ánh qua
các chỉ tiêu về tỷ lệ
nợ quá hạn trong
thanh toán L/C và tỷ

Tín dụng L/C nhập khẩu
Tín dụng L/C xuất khẩu

2016

2017

41,082.24

38,264.13

58,872.03

67,487.47

22,502.71

19,598.96

37,173.83

42,411.50

63,584.95

57,863.09

96,045.86

109,898.97

326,060.44

398,230.25

475,895.83

557,668.00

2.31%.

1.79%

1.4%.

1.11%

1,163.6

937.382

1,373.46

1,263.50

11.02%

8.58%

12.19%

19.70%

1.83%

1.62%

1.43%

1.15%

1,563.6

1243.5

1766.6

1623.5

Tổng dư nợ tín dụng L/C XNK

lệ nợ xấu trong thanh
toán L/C

2015

Tổng dư nợ tín dụng

Tỷ lệ nợ xấu (%)

Nợ xấu tín dụng L/C XNK

Tỷ lệ dư nợ tín dụng L/C XNK (%)

Tỷ lệ nợ xấu tín dụng L/C XNK(%)

Nợ quá hạn tín dụng L/C XNK

Tỷ lệ nợ quá hạn tín dụng L/C XNK (%)

21

2.45%

2.14%

1.83%
1.47%
(Nguồn: Phòng
Chính sách tín dụng, Vietcombank,
2013 – 2017)


CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TDCT TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT
NAM

RỦI RO TÍN DỤNG

•
•

Đối với L/C xuất khẩu:

•

Đối với L/C nhập khẩu:

Xảy ra khi VCB thực hiện chiết khấu BCT XK

•

Một số doanh nghiệp không chịu thanh toán khi các chứng từ hợp lệ đã về

•

VCB ký hậu/bảo lãnh nhận hàng

22


CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TDCT TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT
NAM

RỦI RO TÁC NGHIỆP

•
•
•

có thể xảy ra ở bất cứ khâu nào của một giao dịch, khi ngân hàng giữ vai trò nào đó trong một giao dịch

Khi VCB giữ vai trò là ngân hàng phát hành LC: rủi ro có thể xảy ra nếu thanh toán viên kiểm tra chứng
từ không phát hiện ra lỗi và vẫn chấp nhận thanh toán cho người hưởng lợi…
Khi VCB giữ vai trò là ngân hàng được chỉ định, rủi ro xảy ra khi Vietcombank thực hiện chiết khấu
BCT cho khách hàng nhưng khi sang ngân hàng nước ngoài bị bắt lỗi chứng từ bất hợp lệ và từ chối
không thanh toán.
Rủi ro cho VCB trong quá trình xử lý giao dịch:Nhân viên kiểm tra chứng từ bỏ sót điều khoản phí dẫn
đến tổn thất cho ngân hàng, nhân viên đi điện ủy quyền thanh toán sai số tiền cho NH tài trợ trong giao
dịch UPAS, TTV ở CN quên đẩy giao dịch lên TT…

23


CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TDCT TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT
NAM

RỦI RO TÁC NGHIỆP

 

Năm 2014

Tổng số món L/C

Số món L/C xảy ra sai sót

Tỷ lệ số món L/C xảy ra sai

Năm 2015

Năm 2016

Năm 2017

18235

17622

19525

21015

250

234

230

243

1,37%

1,32%

1,17%

1,16%

sót
 

(Nguồn: Phòng chính sách sản phẩm trung tâm TTTM, VCB, 2014-2017)

24


CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO TRONG TTQT THEO PHƯƠNG THỨC TDCT TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT
NAM

RỦI RO ĐẠO ĐỨC

•
•

Nhà nhập khẩu có dấu hiệu lừa đảo ảnh hưởng đến uy tín của Vietcombank.

•

Ngân hàng phát hành chậm trễ trong việc thực hiện thanh toán. Điều này có thể do ngân hàng phát hành
có uy tín thấp, năng lực tài chính kém đã không thực hiện theo đúng nghĩa vụ cam kết theo quy định và
tập quán quốc tế khi thực hiện mở L/C.

Các đơn vị xuất nhập khẩu đã mắc sai sót trong việc lựa chọn đối tác và ký kết hợp đồng những hợp
đồng bất lợi, dẫn đến những rủi ro trong thanh toán sau này.

25