Bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa chùa tiêu, thị xã từ sơn, tỉnh bắc ninh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGHỆ THUẬT TRUNG ƯƠNG

TRƯƠNG MAI NGỌC

BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI TÍCH LỊCH
SỬ VĂN HÓA CHÙA TIÊU, THỊ XÃ TỪ SƠN, TỈNH
BẮC NINH

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH
QUẢN LÝ VĂN HÓA Khóa 7 (2017 – 2019)

Hà Nội, 2020


C NG TR NH NÀY ĐÃ ĐƯ C H ÀN THIỆN TẠI
TRƯỜNG SƯ PHẠM NGHỆ THUẬT TRUNG ƯƠNG

P ả bệ

1

TS. Dương Thị Thu Hà
PGS.TS. Bùi Hoài Sơn
Vệ Vă

P ả bệ

2

ó

Đạ

Luậ vă đ ợ bả vệ tr
ĐHSP

V ệt m

PGS. TS. Nguyễn Thị Huệ
Tr

Tr

ệ t uật quố

Vă óHà

ộ

Hộ đồ

ệ t uật Tru

ơ

ấm luậ vă t ạ sĩ tạ
ồ 1400

Và

ày 25 t á

12 ăm 2019

Có t ể tìm

ểu luậ vă tạT

v ệ Tr

ệ t uật Tru

ơ

Đạ

S

ạm


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Mả đất Bắ
- ử õ ủ t ủ đô T ă L
, vù
ì
đất đị l

â
ệt v
ữđ ợ
ữ
tí
ù,đề ứ
tế
ầ x , t u út u á đế v ế
ù , vã ả
Lă và
Đề t K
D ơ V ơ , Đề Lý Bát Đế, ù Bút T á ,
ù
Dâu, ù Cổ Mễ,... Tr
đó, ù T êu là một tr
ữ
tí
đãđ ợ xế ạ
Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia t e
quyết
đị số 154/QĐ
ày 25 t á
01 ăm 1991. T e
á tà l ệu t
tị đồ và t l ệu ở đị
ơ , ù đ ợ xây ự từ t
T ề Lê,
đế t
Lý, ơ đây trở t à
tru tâm P ật á l

tr
sầm uất. Cô trì
tí
ỡ
P ật á
ù
ệ
y ồm Tò
T m bả ,
à t Tổ, à á , t á Cửu trù đà,V
Bả t á
và á ô
trì
ụ trợ á.Tạ
ù T êu ệ ò
ều
sả
vă
ó vật t ể ó á trị
ệ t ố t ợ P ật, t ợ
Tổ ất
l ệu ỗ t
Lê tr
đó ó t ợ
t ề s Vạ Hạ , t ợ
ụ
t â t ề s
Trí đặt tr
à t Tổ, tấm b
“Lý G L

T ạ ” đặt tạ
à b , đạ tự, âu đố ,
ơ á ,l
ơ ,... C ù
T êu ô
ỉ là tí lị sử vă ó mà là ò là tí
lị sử
á mạ . Tr
uộ
á
ế ố P á , ơ đây là ơ t à
lậ , ạt độ
ủ
ều t ểu đ à
bộ độ đị
ơ
uyệ Yê
P
. ú T êu ò là một v
á qu
tr
ủ u í để
ị
t
bá t
á bộ
ạt độ
bí mật tr
vù đị , ữ vữ
ă ứ á mạ

ủ t.
C đế
y, tí
ù T êu ệ ò bả l u đ ợ rất
ều á trị về mặt vă ó lị sử. C ù ò đ ợ b ết là một tr
ữ đị đ ểm át uy á t à
ô mô ì
ộ đồ tự quả
v sự t m
tí
ự ủ G á ộ P ật á tỉ Bắ
. Tuy
ê,
ậu quả ủ
ế tr
để lạ
ù v tố độ đô t ị ó
ó , mặt trá ủ ề
tế t ị tr
đã và đ
tá độ
đế
tí , ả
ở đế ết quả bả tồ và át uy á trị ủ
tí . V m
muố bả tồ và át uy á
á trị ủ
tí
ày
xứ tầm v v trò, đó

ó ủ tí
tr
lị sử vă
ó â
tộ
ó u , vă ó P ật á ó r ê , em quyết đị lự
đề
tà “Bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa chùa Tiêu, thị


xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh” để ê ứu và à t à luậ vă tốt ệ t ạ sĩ, uyê à
Quả lý vă ó .


2

2. Lịch sử nghiên cứu
Tr
ạ luậ vă , tá
ả luậ vă
t à
á
óm vấ đề ụ t ể s u đây
2.1. Các nghiên cứu liên quan đến quản lý di sản và bảo tồn, phát huy
giá trị di tích
Tá ảHàVă Tấ v bà v ết Bảo vệ DT LSVH trong bối
cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. T e
tá
ảtì
á

DT LSVH đ
tr
tì trạ
bá độ
ẩ ấ về v ệ bả tồ ,
át uy... ếu ú t
ô
ó ữ
í sá
ị t
t ì y
ả á
tí quý á ấy ũ sẽ mất đ , mà một â tộ đá mất DT
LSVH là một â tộ đá mất trí
.
Tá
ả Đặ Vă Bà tr
bà Vấn đề quản lý nhà nước
trong lĩnh vực bảo tồn di sản văn hóa. Bà
v ết đã đ
r á
ộ
u về quả lý à
về DSVH b
ồm Quả lý à
bằ vă bả
á quy; Quyết đị về ơ ế, tổ ứ quy
ạ và
ế ạ
át tr ể ; Quyết đị

â ấ quả lý... V ệ
â ấ
quả lý tí , ệ t ố tổ
ứ
à Bả tồ - Bả tà và đầu t
â sá
á ơ qu quả lý
tí là yếu tố ó tí
ất quyết
đị
ằm tă
ệu quả quả lý.
Tá
ả
uyễ T ị
v tá
ẩm Di sản văn hóa Việt
Nam bản sắc và những vấn đề quản lý bảo tồn đề ậ t
á vấ đề
quả lý, bả tồ
át uy DSVH, á
uyế
ị ủ U ESCO
tr
á ô
quố tế về bả vệ và
à t ệ á vă bả
á
lý
v ệ bả tồ DSVH... ỉ r

ầ bả tồ
sả
t ế à .
Trong
uố Quản lý văn hóa Việt Nam trong tiến trình đổi
mới và hội nhập quốc tế
ủ
tá ả P
Hồ G
và Bù
H à Sơ (đồ
ủ b ê ) đã đề ậ
đế
ều lĩ
vự ụ t ể ủ
ạt độ quả lý vă ó ở
t
ệ
y tr
đó ó quả lý
DSVH. Ở lĩ vự ày, á tá
ả đ r t ự trạ quả lý
tí
lị sử vă ó , bả tà và DSVH
vật t ể.
ì
u , một số ô trì đ ợ v ệ
ở trê đề ậ một
á
á quát ữ vấ đề về quả lý sả và quả lý tí

ó
u mà
đ và ả quyết vấ đề bả tồ và át uy một
tí
ụt ể à.
2.2. Các nghiên cứu về bảo tồn và phát huy di tích tại Bắc Ninh và
xã Tương Giang
Kỷ yếu ộ t ả v
ủ đề Bắc Ninh với vương triều Lý do
ố ợ v V ệ Vă ó ệ t uật
Bắ
Sở VHTT&DL tỉ


3

V ệt
T ă

m tổ

ứ v

mụ

đí

t

đạ lễ ỷ

ệm 1000 ăm

L - Hà ộ.Cá
t m luậ , ý ế bà t ả đều t ố
ất
rằ
á DSVH l ê qu
đế v ơ tr ều Lý là vô ù quý
báu, vì vậy ầ ó sự qu tâm bả tồ và át uy
á trị một á
ợ lý.
Đề tà
ê ứu
ấ Bộ Nghiên cứu giá trị các di
tích lịch sử văn hóa có liên quan đến triều Lý ở Bắc Ninh
tá ả
Trị T ị M
Đứ làm ủ
ệm. Đây là ô trì
ê ứu về
á trị ủ á
tí , tr
ô trì
ũ đã êu r
ều ộ u
l ê qu đế vấ đề quả lý à
về tí .
Đề tà luậ á t ế sỹ Quản lý di tích lịch sử văn hóa hóa ở
tỉnh Bắc Ninh trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, uyê

à Quả lý vă ó ủ tá ả Trầ Đứ
uyê . ộ u luậ
á
ê ứu ữ vấ đề quả lý
tí trê đị bà ủ một tỉ ,
ụt ể
su
ơ 1. Cơ sở lý t uyết về quả lý tí
, tổ
qu về ệ t ố
tí lị
sử vă ó ở tỉ
Bắ
;
ơ 2.
T ự trạ quả lý tí lị sử vă ó ở tỉ Bắ
;
ơ 3.
Qu đ ểm và ả
á â
ệu quả quả lý tí lị sử vă
ó ở tỉ Bắ
tr
quá trì ô
ệ ó , đô t ị ó .
Sá Bí mật phía sau nhục thân của các vị thiền sư, ủ tá ả
uyễ Lâ C
. Tr
đó, ộ u qu tr
t ệu về

t ợ tá
ủ t ề s Vũ K ắ Tr
và Vũ K ắ M .
Cá ô trì , tà l ệu
ê ứu l ê qu đế bả tồ và
át uy
tí lị
sử vă ó , đặ b ệt tạ
í tỉ Bắ
ũ đã xuất bả
ều uố sá về ộ u
ày
Bảo tồn và
phát huy di sản văn hóa Kinh Bắc, Trầ Đì
Luyệ , Sở VHTT Bắ
Ninh; Các di tích lịch sử văn hóa Bắc Ninh ủ Bả tà
Bắ
;
Các di tích tiêu biểu của tỉnh Bắc Ninh,
uyễ Duy
ất, B
Quả lý tí Bắ
,...và á tà l ệu ó l ê qu
á.
H ệ ó á ều
ô trì
ê ứu l ê qu đế bả
tồ và
át uy tí lị sử vă ó ,đế lị sử ì t à và át
tr ể ủ

ù T êu. Tuy vậy,
ê ứu về ạt độ
bả tồ và
át uy tí lị sử vă
ó ù T êu v là một
ả
trố
tr
ữ
ô
trì
ê ứu tr
đây. Đây ũ là
ệm vụ
mà đề tà
t
ả quyết.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu


4

Trê

ơ sở tìm ểu t ự

trạ

ô

tá bả

tồ và át uy

á trị

DT LSVH ù T êu, luậ vă
t đề xuất á
ả á
â
ệu quả bả tồ và át uy á trị DT LSVH ù T êu, t ị xã Từ Sơ ,
tỉ Bắ
.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
ê ứu
ữ vấ đề u bả tồ và át uy
tí
lị sử vă ó
ù T êu, xã T ơ G
, tỉ Bắ
.
ê ứu, làm rõ
á á trị ủ
tí
ù T êu, xã
T ơ G
, tỉ
Bắ
( á trị vă

ó , á trị lị
sử, á trị
ế trú ,...), làm rõ t ự trạ
ạt độ bả tồ và át uy á trị
ù T êu.
- Đá
á
ết quả đạt đ ợ , â tí
ữ ạ
ế và
uyê
â để đề xuất một số
ả á â
ệu quả
ạt
độ bả tồ ,
át uy á trị ù T êu.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Cô tá bả tồ và
át uy á trị
tí
ù T êu, xã
T ơ G
, tỉ Bắ
.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi không gian: D tí C ù T êu, xã T ơ G , tỉ Bắ
Ninh.
- Phạm vi thời gian: Từ ăm 2010 - mố t

ắ v
mố ỉ ệm Đạ lễ 1000 ăm T ă L
- Hà
ộ , ù T êu ũ
là một tr
ữ
ạ mụ
ô trì
ắ v sự ệ đặ b ệt
qu tr
ày, đá
ấu v ệ bả tồ và át uy
tí
ù T êu
đ ợ đị
ơ và xã ộ qu tâm.
- Phạm vi nội dung: Cô
tá bả tồ và át uy
tí
ù T êu, xã T ơ G
, tỉ Bắ
.
5. Phương pháp nghiên cứu
ữ
ơ
á
í đ ợ sử ụ tr
luậ vă
-P ơ
á

â tí tổ
ợ P ơ
á t u t ậ tà
l ệu l ê qu đế
tí
ù T êu và á vă bả quả lý à
,
đị
ơ về quả lý DT LSVH. Từ đó, â tí
á luậ
ứ, luậ
ứ ; tổ
ợ luậ ứ, luậ
ứ
để ủ
ố
á luậ đ ểm
tr
luậ vă .
-P ơ
á đ ều tr xã ộ
(đ ề
ã, ả sát t ự
đị ) Tá ả t ế à đ ề ã, qu sát,
é, ụ ả ,
âm,
ỏ vấ sâu, tr
ầu ý ế ủ á
ủ t ể quả lý ( á bộ quả

5

lý, ơ qu

quả

lý

à

về vă

ó

và ộ

đồ

â

đị

ơ ) l ê qu
đế ô tá bả tồ và át uy á trị DT LSVH
ù T êu.
-P ơ
á tế ậ lê
à t ế ậ đề tà
ê ứu

ó độ lị sử
, ả ổ
, vă ó
, quả lý vă
ó,
tô
á
, xã ộ
... ằm ó á ì t à
ệ , á qu về
ô tá bả tồ và
át uy á trị DT LSVH ù T êu.
6. Những đóng góp của luận văn
- Luậ vă là một ô trì
ê ứu đầy đủ về á trị lị
sử, ả
ổ, vă ó ủ di tí
ù T êu, về vai trò ủ di tí
ày
đố v đ
số
ộ đồ đị
ơ , về vai trò ủ ô tá bả
tồ và át huy đố v
á trị di tí
ù T êu ó r ê , ũ
đố v DSVH â tộ ó chung.
- Qua t ự trạ
ô
tá bảo tồ và át huy

á trị di tí
ù T êu, luậ vă cung ấ kinh
ệm bả tồ và át huy á trị
DSVH â tộ ó chung, DSVH P ật á ó r ê , ó
ầ
át
tr ể vă
ó , kinh tế xã ộ đị
ơ .
- Luậ vă là một tà l ệu tham
ả đố v địa
ơ
trong ô tá bả tồ và át huy á trị di tí
ù T êu, là tà l ệu
tham ả trong v ệ
á
ụ truyề t ố cho
sinh tỉ
Bắ
Ninh ór ê , ũ
á ơ sở đà tạ về quả lý vă
ó
ó
chung.
7. Cấu trúc của luận văn
à ần Mở đầu, Kết luậ , Tà l ệu tham ả và P ụ lụ ,
luậ vă ồm ó 03
ơ , ụtể
sau:
C ơ 1: Vấ đề chung về bả tồ và

át huy á trị di
tí lị sử vă ó
ù T êu, t ị xã Từ Sơ , tỉ
Bắ Ninh
C ơ 2: T ự trạ bả tồ và
át huy á trị di tí
lị
sử vă ó
ù T êu, t ị xã Từ Sơ , tỉ
Bắ Ninh
C ơ 3:Gả
á bả tồ và át huy á trị
tí lị sử
vă ó
ù T êu, t ị xã Từ Sơ , tỉ Bắ Ninh.


6

Chương 1
VẤN ĐỀ CHUNG VỀ BẢ TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI
TÍCH LỊCH SỬ VĂN HÓA CHÙA TIÊU, THỊ XÃ TỪ SƠN,
TỈNH BẮC NINH
1.1. Một số khái niệm
1.1.1. Bảo tồn
Bả tồ
tí là v ệ
ê ứu át ệ á trị ủ
tí , từ
ụ vụ

đó tìm r ả
á ì
ữ lâu à , đồ t
tá
á trị
át tr ể
tế, vă ó , xã ộ .
1.1.2. Phát huy
P át uy
sả ( er t e r m t ) là
ữ
à độ
ằm mụ đí đ
sả vă ó và tr
t ự t ễ xã ộ ,
á trị
sả
là uồ ộ lự , t ềm ă để t ú đẩy sự
át
tr ể ủ xã ộ , đem lạ
ữ lợ í
ở ả
ơ
ệ là vật ất và t t ầ , t ể
ệ tí mụ t êu ủ vă ó đố v
sự át tr ể ủ xã ộ .
1.1.3. Quan điểm bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa
1.1.3.1. Bảo tồn nguyên trạng (bảo tồn nguyên vẹn)
Bả tồ
uyê trạ là ả ữ lạ tí

uyê vẹ , yếu tố
ố ủ đố t ợ bả tồ ,
ô đ ợ làm t y đổ , b ế
ạ ,s
lệ
ặ làm mất đ á vố ó ủ ó.
1.1.3.2. Bảo tồn kế thừa
Bả tồ ế t ừ là bả tồ
ữ
ì ò lạ , đ ợ l u ữ,
t ừ
ở từ quá ứ, từ đố t ợ
ắm ữ tr
đó; trê ơ sở đó
ả lự
để bả tồ
ữ
ì ù ợ v t
đạ , đồ
t
ả ắ v vệ
t á,
át uy á
á trị ủ ó tr
đ
số .
1.1.3.3. Bảo tồn phát triển
Bả tồ
át tr ể
ô

ỉ ữ ì
uyê vẹ á đ ợ ế
t ừ mà ò xem xét ả b ê , bổ su t êm ữ
á m , â
ó
ù ợ , đem lạ ảm xú , t ẩm mỹ m , tạ sứ ấ
đá ứ


7

u ầu t ị

ếu ủ

ô

ú

ệ tạ và đ

t êm

ữ

á trị vă

ó m và
sả .
1.1.4. Giá trị

G á trị là
á
ệm đợ
á
ều à
ê
ứu đề ậ
ều ó độ t ế ậ
á
u. K á
ệm ày t
ắ v
lợ í vật ất ũ
t
t ầ ủ
. Vì t ế, á trị ắ
lề v
u ầu
ú,đ ạ
ủ
và đ ợ b ểu ệ
ều ì t ứ
á
u.
u ầu đồ t
là độ
ơt ú
đẩy à độ
ủ
, ú

tạ ê
ữ
á trị
t
vật ất và t
ầ . G á trị ó ứ
ă
ơ bả là đị
, đá
á, đ ều ỉ
ạt độ
ủ á â và ộ đồ .
1.1.5. Di sản văn hóa
DSVH ồm DSVH
vật t ể và DSVH vật t ể, là sả
ẩm
t
t ầ , vật
ất ó
á trị lị sử, vă
ó,
,đ ợ l u
t
truyề từ t ế ệ ày qu ế ệ á .
1.1.6. Di tích lịch sử văn hóa
D tí LSVH là ơ lu ữ á trị vă ó
ả ổ, ữ
đị đ ểm
ấu tí về lị sử â tộ , ữ ơ
ễ r

ữ sự
ệ qu tr
, óý
ĩ đố v lị
sử â tộ , lị sử đị
ơ , ữ đị đ ểm
ấu
ế ô
ự
và
ữ
ủ
ô , đó ò là ữ
ơ ó á trị l u ệm về â vật lị
sử,
ù
â tộ ,
â vă
ó, ữ
ô
trì
ế trú
ệ t uật ó á trị.
1.1.7. Chùa
C ù V ệt
m là ơ t
P ật, ở ều ơ
ù t
ả
t ầ … "C ù

ề " t e Há -V ệt ò
ó ĩ là "tự v ệ ", là một
ơ
trí t ợ P ật và là
ỗ trú tu à
ủ
á tă
.
ày
y tr
t ự tế ù đ ợ
bằ
ả từ Há -V ệt ổ t ô
"Tự", "Quá ", "Am".
1.2. Hệ thống văn bản về quản lý bảo tồn và phát huy giá trị di
tích lịch sử văn hóa


8

1.2.1. Các văn bản của Đảng
1.2.2. Các văn bản của Nhà nước và của tỉnh Bắc Ninh
1.2.2.1. Các văn bản của Nhà nước
1.2.2.2. Các văn bản của UBND tỉnh Bắc Ninh và xã Tương Giang
1.3. Nội dung bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa
Dự trê ơ sở ộ u Quả lý à
về
sả vă
ó
đ ợ qu đị

tr Luật DSVH
Quố ộ
CHXH ủ
ĩ
V ệt
mb
à
ăm 2001, sử đổ , bổ su
một số đ ều 2009,
đố
ếu v
t ế ậ đề tà luậ vă , tá
ả đ r 07 ộ
u bả tồ và át uy á trị
tí
ù T êu
đây
1. B
à và t ự t á vă bả quả lý
à
về bả
tồ và
át uy á trị ủ
tí
2. Bả vệ, trù tu, s u tầm á ệ vật ắ v
tí
3.
ê ứu
, lậ ồ sơ tí , bồ
ỡ

á bộ
quả lý và á bộ uyê mô
4. Tuyê truyề , ổ b ế , á ụ về á trị tí
5. V trò ủ ộ đồ
tr
bả tồ và
át uy á trị
tí
6. Bả tồ và át uy á trị
tí
ắ v
át tr ể u
lị tâm l
7. T
tr , ểm tr , e t ở .
1.4. Khái quát về di tích chùa Tiêu, xã Tương Giang, tỉnh Bắc
Ninh
1.4.1. Khái quát về xã Tương Giang, tỉnh Bắc Ninh
Đị
ậ tỉ
Bắ
, tr
đó đặ b ệt là t ị xã Từ Sơ , là
một tr
ữ
ơ
ò tồ tạ
ều
tí lị
sử t êu b ểu, đặ

b ệt là á
tí ó l ê qu t tr ều đạ
à Lý - t
ỳ
mở,
tạ ự , át tr ể quố
và ề vă
ó Đạ V ệt rự rỡ tồ tạ
tr
lị
sử V ệt
m é à ơ
t ế ỷv 9đ
vu trị vì
[16].


9

1.4.2. Lịch sử hình thành di tích chùa Tiêu
C ù T êu từ lâu đã trở t à một
l m ổ tự, t u út sự
ú ý và êm bá ủ u á , P ật tử ả
.
V bề ày lị
sử ì t à
ắ v
ều
â , sự
ệ lị sử qu

tr , ù T êu à
ẳ đị đ ợ
á trị ủ
mì
đ ợ ô
ậ là D tí
ấ quố
ăm 1991, là t ết
ế đó
v trò qu tr
tr
đ số vă
ó t
t ầ ủ
â tỉ Bắ
ó
u ,
V ệt
m ó
ung.
1.4.3. Giá trị của di tích lịch sử văn hóa chùa Tiêu
1.4.3.1. Giá trị lịch sử - khảo cổ
C ù T êu là
tí lị sử lâu đ , đ ợ
ở ự từ tr
t
Lý.C ù
là ơ ở sự ủ T ề
s Lý Vạ Hạ - một tr
ữ t ề s

óả
ở
đặ b ệt đế tr ều à Lý.
C ù T êu là ơ l u ữ
ều ấu tí ó l ê qu
đế à
Lý, đá l u ý là ấu tí đặ b ệt l ê qu đế vu Lý Cô Uẩ .
Đây là ơ đ l u ữ và bả quả
t ợ
ụ tâ
ủ
T ề s
Trí. à từ là trụ trì ù T êu Sơ ,
ó ô
ắ
bộ Thiền uyển tập anh ăm 1715, một bộ sử t ề ó á trị về
vă ó ủ P ật ở
t.
1.4.3.2. Giá trị kiến trúc nghệ thuật
Cá t ợ
ật, t ợ tổ ở đây là
ữ tá
ẩm
ệ t uật
t
Lê rất ó
á trị Đó là t ợ tổ Lý Vạ Hạ
,t ợ
Qu âm
ì t y b ế t ể, t ợ

ì mắt
Tuyết Sơ , t ợ Qu
âm T ị
Kí . C ù T êu
ệ y ổ bật v Tò T m bả đ ợ xây ự và
tu bổ và t
ỳ à uyễ .
àr ,
ù ò là ơ
ắ vá
á bộ
l
ủ à P ật.
1.4.3.3. Giá trị cố kết cộng đồng
V trò ủ
tí lị sử vă ó
ù T êu đ ợ t ể ệ rõ
ét qu
ữ
ộ u
su
T ứ ất,
ô
ù từ đ ợ
là b ểu t ợ
ủ sự bì
yê , ơ tậ tru
ộ đồ là
xã.

10

T ứ
, ô
ù là đị đ ểm ố ết ộ đồ , ơ s
ạt vă ó , t ự
à tí
ỡ tâm l
ủ ộ đồ .
T ứ b , á trị lị sử ủ
ô
ù đ ợ t ể ệ rõ
đây
đ ợ
là b ểu t ợ
ắ v lị sử ì t à , át tr ể ủ tr ều
đạ
à Lý - một tr
ữ tr ều đạ
ế
át tr ể
ất
tr
lị sử
V ệt m.
1.4.4. Vai trò của công tác bảo tồn và phát huy với di tích chùa
Tiêu
1.4.4.1. Nâng cao nhận thức về giá trị di tích chùa Tiêu
1.4.4.2. Giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa bảo tồn di tích với

phát triển kinh tế - xã hội
Tiểu kết
Luậ vă tậ tru
ê ứu ơ sở lý luậ về ô tá bả
tồ , át uy và
â tí á
á ệm về
sả vă
ó,
tí
LSVH, ù , từ v ệ tìm ểu,
â tí
á qu đ ểm bả tồ , át
uy DT LSVH vậ
ụ và
ả sát â tí t ự trạ
bả tồ ,
át uy
tí
ù T êu. êu r ộ u
á vă bả
á lý ủ
Tru
ơ
và đị
ơ , á
uyê tắ , ộ u tr
á vă
bả làm ơ sở để vậ ụ
ê ứu và tr

ợ ụ t ể tr
bố ả
u
ủ DSVH vật t ể. Luậ vă
t ệu á quát về
tí
ù T êu đ ợ xá đị là đố t ợ bả tồ và át uy.
C ù T êu là ô trì
ế trú P ật á ắ bó sâu sắ v sự
ở át ủ tr ều à Lý ù
á vị t ề s Vạ Hạ , t ề s
Nh Trí - ữ vị t ề s ó sứ ả
ở đố v
ề P ật
á
â tộ . Vì vậy,
ù T êu
đế
yv
ữ
ữ
ét r ê
đặ
sắ về ế trú . C ù T êu từ lâu đã trở t à
l m ổ tự đ ợ
ều
b ết t , đ ợ
ở ự từ tr
t Lý, ắ l ề v
t ề s Lý Vạ Hạ - vị t ề s ó ả

ở
đặ b ệt đố v
tr ều Lý. Bê ạ
á trị lị sử, ô ù ổ ày ò
ều á trị
ả
ổ độ đá . Đây là ơ đ
l u ữ
t ợ
ụ t â t ề
s
Trí, là
t ợ t ề tá
ếm t ấy trê t ế , t ề s


11

ò là
ó ô
ắ
“T ề uyể tậ
” - bộ sử t ề ó
á trị v
ề P ật
á V ệt
m. Mặt á ,
ù T êu ó á trị
t êu b ểu về vă
ó đ ợ b ểu ệ rõ trê ả

ơ
ệ vă
ó vật t ể và
vật t ể, á trị t ẩm mỹ sắ ét ủ
ù T êu tr
lị sử ũ
ữ v trò là một ơ sở tô
á , tí
ỡ qu
tr
tr
đ số vă ó ủ
â xã T ơ G
, xã T ơ
G
ó r ê , và ủ
â á vù lâ ậ ó
u .
Chương 2
H ẠT ĐỘNG BẢ TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI TÍCH
LỊCH SỬ VĂN HÓA CHÙA TIÊU, THỊ XÃ TỪ SƠN, TỈNH
BẮC NINH
2.1. Chủ thể tiến hành hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị di
tích lịch sử văn hóa chùa Tiêu
2.1.1. Chủ thể quản lý Nhà nước
2.1.1.1. Cục Di sản văn hóa
2.1.1.2. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh
2.1.1.3. Ban quản lý di tích tỉnh Bắc Ninh
2.1.1.4. Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Từ Sơn
2.1.1.5. Tiểu ban quản lý Di tích lịch sử văn hóa chùa Tiêu

2.1.2. Cộng đồng cư dân địa phương
Cộ
đồ từ lâu đã trở t à một tr
ữ
â tố qu
tr
và là tru tâm ủ quả lý sả vă ó .Cộ
đồ đó
v
trò qu
tr
đố v sự tồ tạ và át tr ể ủ xã ộ , sự l ê
ết
và tồ tạ ù lú
ều ộ đồ
sẽ tạ ê xã ộ và tạ
ê sự đ ạ
,
ú ủ xã ộ .
2.1.3. Cơ chế phối hợp giữa các chủ thể quản lý
Sự
ố ợ ày đ ợ đ ợ tuâ t e qu tắ
á
ủtể
quả lý ố
ợ t e trụ
từ trê xuố
, từ Tru
ơ
đế đị

ơ và t ự t
ệt ố
á luật, á vă bả
í quy
Đả
và à
b
à .


12

Đồ

t

l
ủ s trụ trì)
t e ơ ế
ều
t ệ ,t ự
ệ á

,Gá ộ

P ật

á V ệt

m (tr

đó ó v

trò

ù v
ủ t ể quả lý ộ đồ t ự
ệ
, trê t
t ầ tự uyệ , át tâm
à
á lý ủ G á ộ P ật á V ệt
m, t ự

ệ
ữuyê tắ số đ đẹ đạ .
2.2. Nội dung bảo tồn và phát huy giá trị di tích chùa Tiêu
2.2.1. Ban hành và thực thi các văn bản quản lý nhà nước về bảo
tồn và phát huy giá trị của di tích
Tr
ữ
ăm qu , Đả
và
à
, ũ
tỉ
Bắ
đã b
à
ều á vă bả về quả lý,

ỉ
đạ
ằm â
ă lự bả tồ và át uy sả vă ó ủ
ơ qu quả lý à
ũ
ô đồ
â
.
2.2.2. Bảo vệ, trùng tu, sưu tầm các hiện vật gắn với di tích
Tỉ Bắ
đã qu tâm, đầu t
í lậ ự á tu bổ,
ó á trị tí lị sử vă ó trê đị bà tỉ
trù tu á
tí
ó u , tí
ù T êu tạ t ị xã T ơ
G
ó rê .
2.2.3. Nghiên cứu khoa học, lập hồ sơ di tích, bồi dưỡng cán bộ
quản lý và cán bộ chuyên môn
Cô tá tổ ứ quả lý ạt độ
ê
ứu
,
đà tạ , lậ ồ sơ
tí , bồ
ỡ độ
ũ á bộ làm ô

tá
quả lý tí lị sử vă ó
ù T êu ều ăm qu đã đ ợ Sở
VHTTDL tỉ Bắ
ù
ò Vă
ó uyệ Từ Sơ qu
tâm đú mứ , tạ đ ều ệ để
át tr ể
ù ợ tr
từ
đạ.
2.2.4. Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục về giá trị di tích
Cô tá tuyê truyề , ổ b ế ,
á ụ về á trị ủ
tí là một tr
ữ
ạt độ qu tr
, t ô qu đó, t ú đẩy
l ợ
á t m qu ,
ật tử đế t ăm ù , ũ
á
ụ
l tỏ đ ợ á trị lị sử - vă ó ý
ĩ ủ
ù T êu đế v
ều
ơ .

13

2.2.5. Cộng đồng trong bảo tồn và phát huy giá trị di tích
2.2.5.1. Vai trò của cộng đồng dân cư địa phương và các tổ chức
đoàn thể
uồ lự
ủ yếu
v ệ bả vệ, tô tạ và át uy á
trị tí lị sử vă
ó
ù T êu, đó là K
í
â sá
à
;
í â sá ơ sở và uy độ
tr
â
â.
2.2.5.2. Vai trò của sư trụ trì
a. Trông coi, tu bổ, tôn tạo di tích
C ù T êu đ đ ợ s trụ trì Đàm C í
ù
á à s và
P ật tử t ệ tâm trô
, ì
ữ. Tr
ều ăm qu , s
trụ trì

Đàm C í
đã ó
ều ạt độ
t m
tí
ự và v ệ uy
độ
á
uồ lự để tô tạ
tí .
b. Tổ chức các khóa lễ và lễ hội
S trụ trì Đàm C í đã tổ ứ
ều ó lễ
P ật tử và
â đị
ơ
. Đố v
ù T êu,
lễ tổ
ứ l
ất
tr
ăm là và
ữ
ày Lễ ỗ t ề s Vạ Hạ , t ề
s
Trí. Để á
ạt độ lễ
ỗ đợ tổ ứ t à
ô , s trụ trì

đã uy độ
uồ lự xã ộ để ó
í
v ệ tổ
ứ lễ ộ .
2.2.6. Bảo tồn và phát huy giá trị di tích gắn với phát triển du lịch
tâm linh
D tí lị sử vă ó
óý
ĩ qu tr
tr
v ệ quy
ạ mụ t êu át tr ể
tế ủ đất
, ợ tá quố tế, ó
ầ
át uy đ ợ t ềm ă ,
á trị ủ
tí t e
ắ
tí , lễ ộ v
át tr ể u lị .
2.2.7. Thanh tra, kiểm tra, khen thưởng
T ự tế ỉ r
u
ó sự t
t à tí tốt ơ , tạ
ý t ứ ơ tr
ô

rằ , m
ạt độ t uộ á lĩ
vự
tr ,
ểm tr và e t ở đều t ú
độ lự
ũ
t
đ để
vệ.

á
đẩy
ó


14

2.3. Đánh giá về thực trạng bảo tồn và phát huy giá trị di tích chùa

Tiêu
2.3.1. Ưu điểm
Pò
Vă ó t ô t uyệ Từ Sơ đã t m m u t ơ
đố tốt đố v Sở VHTTDL tỉ
Bắ
ằm b
à
ế ạ
tr ể

t ự
ệ tu bổ, tô tạ
tí lị sử vă
ó ù T êu
ệu quả, ị t .
Trụ trì ù T êu là s Đàm C í tr
ơ 70 ăm qu đã
ô quả ô sứ ,
ố ợ ù
í quyề để quả lý, át
uy á trị tí lị sử vă ó
ù T êu.
Cô tá tuyê truyề
á ụ ũ đ ợ Sở VHTTDL
tỉ Bắ
, ù
ò Vă
ó uyệ Từ Sơ t ế
à t ơ
đố tốt, t
xuyê
ố ợ để tuyê truyề ô tá bả
vệ, bả
tồ
tí từ đó â
ý t ứ trá
ệm ở mỗ
â.
Vệ t ự
ệ ô tá t

ểm tr , e t ở và ỷ
luật sát s
ũ là
ơ
á
ữu ệu ằm đảm bả tí
ệu
quả ủ v ệ bả tồ ,
át uy á trị D tí LSVH ù T êu, đồ
t
ă
ặ đ ợ
ữ
à v s trá , làm tổ
ạ đế
tí
ị t .
2.3.2. Hạn chế
Hệ
y, độ
ũ làm ô tá
Từ Sơ ò rất mỏ , ữ
á bộ đó t
ệm.
ữ bệ
áđợá ụ
ạm tí
ù T êu
đ ợ sát s
vấ đề tồ tạ

ữ ì vệ s
u
ầ à làm ả
ở
ả qu
u
T ự
ệ
â ấ quả
lý
đị bà tỉ
tr ệt để.

quả
ự t

lý
ô

tí
vệ

ủ

uyệ
ều

v ệ bả vệ ố v
,t
xuyê

ế
á
, xâm lấ đất trá
é ,…
ủ
tí .
tí quố
đặ b ệt trê


15

2.3.3. Những vấn đề đặt ra
Quá trì t ự
ệ
á ự á tu bổ, tô tạ tạ
tí lị
sử ò một số t ếu xót tr
v ệ t ô qu
á ấ
ó t ẩm quyề
tr
tế
à
ựá.
Về v ệ b
à và tổ
ứ t ự
ệ á vă bả quy
ạm á luật về bả tồ và át uy á trị tí , á vă bả đ

t ật sự sâu sát v tì
r
ì t ự tế tạ
ù T êu.
Hệ t ố
ệ vật tạ
ù
đ ợ ều
b ết đế
đú v tầm vó á trị t ật sự.
Về v ệ tuyê truyề , ổ b ế , á ụ về á trị
tí
ự
và sá bá
í tố
ũ đã ô
ò
ệu quả
tr
bố
ả
xã ộ ệ
y.
Để t ú đẩy ạt độ
và ô tá bồ
ỡ
á
bộ quả lý tốt ơ , á
ủ t ể quả lý ầ
ó ơ t ứ m tu

út
tìm
ểu về á trị tí tạ
ù , đồ t
â
ất
l ợ độ
ũ á bộ quả lý ủ á ấ
à
.
Cầ
ó ữ đề xuất, á t ứ
ắ v ệ bả tồ và át
uy á trị
tí v t ú đẩy u lị mà
ô bị sự t ơ mạ
ó tá độ quá l , ì
ữđ ợ
ữ
á trị đặ tr
ổ tế
x
y ủ
ù.
Tă
sự ểm tr , t
tr để
ế
ô tá bả
tồ , át uy tạ ù đ đú

, tă sự ết ố mố qu
ệ ố
ợ quả lý
ữ G á ộ P ật á V ệt
m ù
á ấ quả lý
à
á.
Tiểu kết
ằm đá
á t ự trạ bả tồ và
át uy á trị
tí
ù T êu trê
ều
ơ
ệ, luậ vă đã làm rõ ơ ấu tổ ứ
bộ máy quả lý à
về DT LSVH, ù
v v trò ủ s trụ trì
tr
bả tồ và át uy á trị
tí
ù T êu. Cá ấ quả lý


16

ủ
rê

à
, tuy

yGá
ê để đạt đ

ộ P ật
ợ ệu quả

á

V ệt
tr

ô

m đều ó quy

ế

tá bả tồ ,

át

uy
á trị DT LSVH ầ
óơ ế
ố ợ .Cơ ế ày đ ợ xem
xét t e trật tự ệ t ố ,

ố ết ợ t e ả trụ
và trụ
,
xem xét đế v trò ủ á bê l ê qu . Tr
ơ
2 ủ luậ
vă đã ả sát,
â tí t ự trạ
ạt độ bả tồ và át uy
á trị ù T êu v 07 ộ u
ụ t ể 1/B
à và t ự t
á
vă bả quả lý à
về bả tồ và át uy á trị
tí ;
2/Trù
tu, s u tầm á
ệ vật ắ v
tí ; 3/Tuyê truyề , ổ
b ế , á ụ về á trị
tí ; 4/
ê ứu
, bồ
ỡ
á bộ quả lý và á bộ uyê mô ; 5/V trò ủ ộ
đồ tr
bả tồ và át uy á trị tí ; 6/Bả tồ và át uy á trị
tí
ắ v

át tr ể
u lị tâm l
; 7/T
tr , ểm tr ,
e
t ở
.Từ07 ộ u
ả sát t ự trạ
ạt độ
ạt độ
bả
tồ và át uy
ù T êu từ
ơ
ệ quả lý à
và tự
quả ộ đồ , ó v trò ủ s
trụ trì tr
ạt độ quả lý.
Cù v
á t l ệu, số l ệu đ ợ
r để m
ứ ụt ể á
qu , từ
ê ứu t ự trạ , luậ vă đã rút r
á mặt u đ ểm,
ạ
ế và uyê
â ủ
á mặt đó, làm ơ sở đề xuất ả

á
ơ 3 ủ luậ vă .


17

Chương 3
GIẢI PHÁP BẢ

TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI TÍCH

CHÙA TIÊU
3.1. Những yếu tố tác động đến hiệu quả bảo tồn và phát huy giá trị di

tích
3.1.1. Những yếu tố tích cực
à
đã t ể hiệ
v trò ủ mì tr
ô tá bảo
tồ và át uy á trị á
tí
ạt độ
ày.
C ù T êu là tí
ó á trị ủ P ật
á â tộ , ắ v
lị sử v ơ tr ều à Lý và
ữ
â vật l , ộ đủ ả á trị

vật ất và t
t ầ ủ â tộ .
Cô tá bả tồ và
át uy á trị tí
ù T êu ậ
đ ợ sự qu tâm, u sứ đồ
lò ủ ô
đồ .
Đ ều ệ
tế
át tr ể , uộ số
ủ
â đ ợ
ả t ệ ũ
é t e
ữ
u ầu vă ó và u lị
tâm l .
3.1.2. Những yếu tố tiêu cực
Thứ nhất, á trị lị sử, ả ổ và vă
ó ủ
T êu vô ù t l ,
đế
y ều ạ mụ tr
đ ều ệ
ế tr
, t t ết, t
đã bị b ế mất
Thứ hai, là v ệ xử lý à ò á mố qu
ệ tr

trì bả tồ và át uy á trị di tí
ù T êu
t ự
quan tâm.
Thứ ba, là
ữ tá độ từ mặt trá ủ ề
tr
sẽ ây ữ
ó ă
ất đị
tr v ệ bả tồ
t uầ
ất P ật á ủ
tí
ù T êu.
3.2. Một số giải pháp
3.2.1. Phát huy vai trò của chủ thể quản lý
3.2.1.1. Đẩy mạnh hoạt động Tiểu Ban Quản lý di tích chùa Tiêu

tí

ù
tí
à t à.
quá
sự đ ợ

tế t ị
ả qu

18

Mô ì quả lý
tí
ù T êu ê ó sự ết ợ
ữ
í quyề và ộ đồ
ủ
â để t ế t
át uy ạt
độ
ủ T ểu BQL DT.
3.2.1.2. Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cơ quan quản lý
Vệ
tă
trá
ệm ủ á
ơ qu
quả
lý ở đây
là t ểu BQL DT ù T êu, UB D xã T ơ
G
và Sở Vă
ó,
T ểt
và Du lị tỉ Bắ
v mụ đí t ự
ệ vệ
â

ấ quả lý rõ rà , tr ệt để đố v
á
tí , xá đị rõ trá
ệm ụ t ể ủ á ấ , á
à , á đ à t ể đố v v ệ bả vệ
và át uy á trị tạ
tí .
3.2.2. Bổ sung và hoàn thiện các văn bản quản lý nhà nước về bảo
tồn và phát huy giá trị di tích
Cá vă bả đ ợ b
à
ê xuất át từ t ự t ễ
ữ
ú mắ đ
tồ tạ tạ
í
ơ sở, qu đó đ r
ả quyết
ự trê á đ ều luật về bả tồ và át uy sả vă ó , từ đó
làm
Luật DSVH và á vă bả
á quy trở ê t ết t ự ơ ,
t ự sự ữu í đố v
uộ số
ệ tạ .
3.2.3. Đẩy mạnh công tác bảo vệ, trùng tu, sưu tầm các hiện vật
gắn với giá trị di tích
3.2.3.1. Xây dựng chương trình kế hoạch ngắn hạn, dài hạn về hoạt
động tu bổ, tôn tạo di tích
V ệ xây ự

ế ạ
ắ ạ , à ạ đ ợ xá đị là
ệm vụ tr
tâm ủ UB D xã T ơ
G
và t ểu BQL DT
ù T êu.
3.2.3.3. Tăng cường công tác bảo vệ, trùng tu di vật, cổ vật, bảo vật
quốc gia đồ thờ tại di tích


19

và

BQL DT
ù T êu ù
s trụ trì ủ
ù là ữ
ầ
ủ độ lậ ế ạ tu bổ, tô tạ
tí
ằm bả vệ
át uy á trị ủ
tí tr
5 đế 10 ăm t ế t e .

3.2.4. Đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, bồi dưỡng cán bộ quản lý
và cán bộ chuyên môn
V ệ quả lý

tí đò ỏ ầ
ó một độ ũ á bộ ó
trì độ, ă lự t ự sự m đủ ả ă để
ê ứu, bả vệ và
át uy á trị ủ
tí t e đú
uyê à .
3.2.5. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục về
giá trị của di tích
3.2.5.1. Tuyên truyền, xây dựng và áp dụng mô hình giáo dục truyền
thống tại di tích chùa Tiêu
C đế
y, ô tá tuyê truyề á
ụ v đ ợ
là b ệ
á ữu ệu ất để ộ
đồ
ù t m
bả vệ và
đây í là ì t ứ tự quả ó ệu quả.
3.2.5.2. Quảng bá hình ảnh và giá trị của di tích chùa Tiêu
Đố v
tí
ù T êu, t ô qu v ệ tuyê truyề ,
t ệu sẽ ú
u á bố
ơ
ểu rõ về á trị ủ
tí
ù T êu. V ệ á

ụ
ô
ệ t ô t để
t ệu truyề bá
về tí
ù T êu là ết sứ ầ t ết.
3.2.6. Phát huy vai trò của cộng đồng trong bảo tồn và phát huy
giá trị di tích
3.2.6.1 Nâng cao vai trò của sư trụ trì và cộng đồng a.
Nâng cao vai trò trách nhiệm của sư trụ trì
b. Phát huy vai trò của cộng đồng trong quản lý di tích chùa
Tiêu
3.2.6.2. Thu hút đầu tư, đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động bảo vệ tại di tích
chùa Tiêu


20

Quy

ế quy đị

t u út vố đầu t v

về

í
đ ợ t

sá

ỗ trợ bả vệ DSVH và v ệ
ự ệ

tr ệt để. C í

vì vậy đã

ạ

ếvệ
uy độ
uồ vố
từ á á â , tổ
ứ
ệ ó ả ă t m.
V ệ đẩy mạ xã ộ ó
ô tá bả tồ và át uy á trị
tí
ú
â ậ t ứ đ ợ trá
ệm bả tồ và át uy
DSVH truyề t ố đ ợ â
ơ.
3.2.7. Kết nối với các doanh nghiệp du lịch
C ủ tr ơ
xã ộ ó á
ạt độ vă
ó đã m
lạ

ơ ộ
ều đố t ợ t m
, bằ
đò bẩy
tế u lị
t ô qu
t á t ế mạ
DT LSVH trê m m ề đất
. Di
tí
ù T êu đã và đ
trở t à
tà uyê u lị đặ b ệt, t u
út sự qu
tâm ủ
á t m qu tr
và
à
.
3.2.8. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, khen thưởng
Tr

lĩ

vự quả lý DT LSVH t ì ô tá QL , quả
lý uyê mô
ô t ể tá r v trò ủ
ô tá t
tr , ểm
tra. T

xuyê tổ ứ t
tr , ểm tr đị
ỳ ặ đột xuất
tạ
tí
ày để
át ệ s m ữ s
ạm và ó b ệ
á xử
lý ị t
. Xây ự mạ l
ộ
đồ , đề
v trò ủ B
T
tr
â â t ị xã Từ Sơ , tr
đó ó đạ đ ệ
ủ xã
T ơ G
t m
tr
vệ t
, ểm tr á v
ạm tạ
tí
ù T êu.
Tiểu kết
Dự trê
ả sát t ự t ễ tạ

ơ
, ệm vụ QLDT LSVH ủ
ơ là xã T ơ
G
và
ơ
,
ù T êu, tá
ả luậ vă đã đề xuất á
quả ô tá bả tồ và át uy, đó là á
trò ủ
ủ t ể quả lý; Bổ su và à t

tí , ết ợ tìm ểu
tỉ Bắ
, ụtể
ệm vụ ủ BQL DT
ả
á ó
ầ
ệu
ả
á P át uy v
ệ á vă bả quả lý


21

à
trù

về bả tồ
tu, s u tầm á

và

át uy

ệ vật ắ

á trị
v

tí ; Đẩy mạ
tí ; Tă

ô

tá

ô

tá

tuyê truyề , ổ b ế ,
á ụ về á trị
tí ; Đẩy mạ
ê
ứu
, bồ

ỡ á bộ quả lý và
á bộ uyê mô ; P át
uy v trò ủ ộ
đồ tr
bả tồ và át uy á trị
tí ;
Kết ố v
á
ệ u lị ; Tă
ô tá thanh tra,
ểm tr ,
e t ở
.Vệ â
ậ tứ ,
át uy á
á trị
ủ
tí tr
vệ
á ụ truyề t ố lị sử, vă
ó và
truyề t ố vă ế
ủ đị
ơ
â â ,đặ
b ệt là t ế
ệ trẻ;
t ệu bả sắ và t
vă ó ủ đị
ơ là ơ sở

qu tr
để xây ự
ề vă ó m . D tí
ù T êu tr
t
t ứ
ẹ sẽ át uy t ềm ă
u lị , t u út
á
t m qu
ếu đ ợ t ự ệ tốt ô tá bả tồ ,
át uy á trị di
tí .


22

KẾT LUẬN
D tí
ù T êu, xã T ơ
G
ằm trê đị
ậ tỉ
Bắ
, ô
ỉ là vù đất ổ mà ò là vù quê àu truyề
t ố
á mạ v mật độ DT LSVH
s v
ều đị

trê m m ề đất
.C
đế
y, Bắ
v là mả
đất
tru tâm ủ P ật á
t v
ều tí lị sử vă ó t u
út u á t ậ
ơ đế t ăm qu , à lễ. Lị sử ù T êu
ì tà
từ tr
t
T ề Lê, s
t
Lý, ù đ ợ tu tạ
tr , trở t à
tru tâm t uyết ả và đà tạ P ật á
l
ất V ệt
m
t
Quố s Vạ Hạ và một số đệ tử
ố
á trụ trì.
Luậ vă tậ tru
ê ứu ơ sở lý luậ về ô tá bả
tồ , át uy và
â tí

á
á ệm về
sả vă
ó , tí
LSVH, ù , từ v ệ tìm ểu, â tí
á qu đ ểm bả tồ ,
át
uy DT LSVH vậ
ụ và
ả sát â tí t ự trạ bả tồ ,
át uy
tí
ù T êu. Luậ vă ò đề ậ đế ộ u
á
vă bả
á lý ủ Tru
ơ và đị
ơ , á
uyê tắ , ộ
u tr
á vă bả làm ơ sở để vậ ụ
ê ứu và tr
ợ ụ t ể tr
bố
ả
u
ủ DSVH vật t ể, từ đó vậ
ụ
và
ả sát â tí t ự trạ quả lý tí

ù T êu.
C ù T êu đ ợ
t ệu á quát tr
luậ vă , là đố
t ợ xá đị bả tồ và át uy. C ù ò là ô trì
ế trú
P ật á ắ bó sâu sắ v sự ở
át ủ tr ều à Lý ù
á
vị t ề s Vạ Hạ , t ề s
Trí - ữ vị t ề s ó sứ
ả
ở đố v
ề P ật á â tộ . Vì vậy,
ù T êu
đế
nay v
ữ ữ
ét r ê đặ sắ về ế trú . C ù T êu từ lâu đã
trở t à
l m ổ tự đ ợ
ều
b ết t , đ ợ
ở
ự
từ tr
t
Lý, ắ l ề v
ều
â t Lý

t ề s
Lý Vạ Hạ , vu Lý Cô Uẩ ,... Bê
ạ
á trị lị
sử, ô
ù
ổ ày ò m
á trị ả ổ độ đá
ắ lề v
t ợ
ụ t â t ề s
Trí, là
t ợ
t ề tá
ếm t ấy trê