Quản lý bền vững tài nguyên nước trên quan điểm nước ảo

Nghien ciiu - Trao d5i

^ Quan iy ben virng tai nguyen nudic
tren quan fliem nuac ao
O

PGS. TS. TRAN HONG THAI, Ll/ONG HCfU D O N G , HOANG MINH TUYEN
Vien Khoa hgc Khi tUdng, Thdy van va Mdi trudng

N

udc ao Id mdt khai niem khdng mc^ nhung cdn la lim. Hien nay d
nhiiu qudc gia va vung lanh thd trong dd cd Viet Nam, qua trinh sCt
dung nudc mdi chi nhin vio lupng nudc sCrdung thue tetao ra san
pham chd chim xem xet din lupng gian tiip can di tao ra sin pham do "nudc ao".

Theo nha kmh te Tony Allan,

qua nay cung eho thay, tong dau

Vien Dai hpc Luan Odn, nudc ao

an nude giua eac vung bie'n doi

Mien nui phia B l e cao nhat ea

la lupng nude can thiet de san

manh, thap nhat la khu vuc Ddng

nudc, khoang 1500 m^/tan. Trung

xuat mdt dPn vj san pham hang

bang Bac Bd (OBBB) khoang td

du mien nui phia Bae eung vdi

hda, nd khdng thye s u ed trong

1700-1800

Tay Nguyen la 2 vCing san xuat

san pha'm hay hang hda. Nudc ao

thudc Trung Bp, Tay Nguyen va

ngd chill yeu

gom 3 thanh phan. Nude xanh la

Ddng

ngd d Tay Nguyen chf vao khoang

Nam

m3/tan.

Cac

Bd(DNB),

vung

da'u an

eua ngd trung binh d trung du va

Dau an nUde eilia

la lupng nudc ton that do bd'c

nudc len den tren

2500-2800

1200 m3/ta'n, tha'p hon da'u an

thoat hdi; nude xanh lam la lupng

21m3/ta'n, eao nhat la vung Nam

nude trung binh ca nude. Cac

nudc tudi va nude xam la lupng

Trung Bp(NTB) dat khoang 3200

vung khac cd da'u an nude trong 1

nudc pha loang chat d nhiem.

m3/tan. So vdi vung DBBB thi

ddn vj san pha'm ngd giao ddng td

Tinh t o a n c h o Viet Nam

vung Nam Trung Bp lupng nudc

900 den 1300 m^/tan. td'ng dau an

Xet tren pham vi 7 vung kinh

bd'c thoat hoi trung binh trong qua

nude san pham ngd hat trung binh

te cilia nudc ta, da tinh toan dupc

trinh sinh trudng gap khoang 2

eua Viet Nam vao la 1321 m^/tan
Ket qua nay xap xi vdi da'u an

lupng nudc ao cho lua gao, ngd

lan trong vu mua va 1,8 lan trong

va ca phe eilia cac VLing n h u sau:

vu ddng xuan, day chinh la 1

nude cCia ngd hat d cac nude

Nutjfc ao trong san xuat lua gao

trong cae ly do giai thich nguyen

Chau A khac la Indonesia (1285

Tinh trung binh ca nudc thi

nhan tong dau an nudc

vung

m3/tan) va Nhat (1491 m^/tan).

lupng nudc ao dupc s d dung

Nam Trung Bd Idn ga'p 1.8 lan

Xet ty le thanh phan dau an nudc

trong qua trinh san xuat lua gao

vung DBBB.

eilia ngd cho tha'y. ty le nudc xanh

la

2417 m^/tan, xap xi ke't qua

tinh toan da'u a'n nude trong gao
ciia Indonesia (2793 mVtan) va
Mexico (2834 m^/tan). Trong do,
thanh phan nude xanh lam ehiem
tdi 6 1 % , Idn hon rat nhieu so vdi
nUdc xanh la va nude xam. Ket

Nudc ao trong san xuat

ngo

Tong da'u an nude eua ngd
(hat)

trung

binh

d Viet

Nam

la ehiem nhieu nha't. gan 59%, ty
le nudc xanh lam vao

khoang

18%, nudc xam la 23%.

khoang 1321 m^/tan. Vung OBBB

Nude ao trong san xuit

ed da'u an nude trong 1 ddn vj san

Day

caphe

la mdt trong eae san

pham ngd tha'p nhat ca nudc.

pham xuat kha'u chili yeu cua Viet

khoang 845 m^/tan. Da'u an nude

Nam. Ket qua tinh nudc ao eilia ca

Toi n g u y e n v o Moi t r u o n g |

Ky 1 - Thing 7/2013

17

phe cho thay ty le thanh phan eac

Qua ket qua tinh loan ed the

xua't ngd vung trung du va Mien

thanh phan dau an nudc xanh la,

rut ra eac nhan xet, de san xuat ra

nui phia Bac va BTB cd hieu qua

xanh lam va xam tuong dng trong

mpt tan gao trang trung binh can

canh tac la tha'p hon cac vung

ea phe la 64%, 26% va 10%. Ty le

2.400 m^ nude, I t a n ngd hat can

khac trong ca nude. Lupng nirdc

nay khdng on dmh giCfa cac vung,

1,300 m3 nude va 1 tan ca phe hat

xam trong san xuat ca phe la Idn

ty le cae thanh phan dau an nUde

can 10.000 m^. Chung ta can cd

hon nhieu so vdi san xuat lua gao

tuong dng d lay

Nguyen lan lUpt

cai nhin tong quan ve ti le tuong

va ngd (vung BTB Idn hdn 5 lan

la 73%, 16% va 1 1 % . Theo ket

ddi eua da'u an nUdc xanh lam,

trong san xuat ngd va 7 lan trong

qua tinh toan, tdng lupng nUdc

xanh la va da'u an nude xam so

san xuat lua gao; Vung DNB 16n

trong 1 dOn v[ san pha'm ca phe

vdl tong da'u an nude cua san

hon 6 lan trong san xua't ngd va

pha'm: Vdi gao trang, ti le thanh

gao)

phan

lam

trong san xuat ea phe tai Tay

chie'm khoang 6 1 % , dau an nude

nguyen la thap nhat trung binh

xanh la vdi 2 9 % , dau an nUdc

khoang 950 m^/tan. cae vung con

vao khoang 9700 - 10500 m3/tan.
Ngoai trd Tay Nguyen, cac vung
san xua't khac cd dau an nudc
trong 1 ddn vj san pham ea phe
hau het deu vuat 10 000 m^/tan,
cd the dat 20000 m3/ta'n d vung
NTB, Tong dau an nude

san

pham ca phe trung binh cua Viet

da'u an

nUde xanh

Lupng nudc xam sCf dung

xam chie'm 10%, vdi ngd ty le la

lai deu Idn hdn

59%, 18%, 23%, ca phe ty le nay

(Vung NTB la vung cd dau an udc

l a 6 4 % , 2 6 % va 10%.

xam Idn nhat dat 1.715 m3/ta'n).

1.400 m^/tan

Do vay, vung Tay Nguyen la vung

Nam khoang 10,000 m^/ta'n, cao

Tinh toan cho thay, trung binh

hdn cac nudc' My (4864 m^/tan),

h l n g nam chung ta nhap khau

Trung Qud'c (6.290 m^/tan) va nhd

khoang 1 ty m^ nude thdng qua

hdn eae n u d o An Dp

(12180

nhap khau ngd, xua't khau 11-12,5

(17,665

ty m^ nude thdng qua xua't kha'u

Khi cd nhung h i l u biet day dij

m3/tan), Brazil (13972 m3/tan) va

gao va 9,5 ty m3 nude thdng qua

hdn ve nudc ao, budn ban nLf6c

m3/tan),

Indonesia

Mexico (28119 m3/ta'n).
Xem xet d mpt khia canh
khae-'?/' le nhap nudc ao" dUdc
tinh bang lUdng nudc ao nhap
kha'u chia cho tong lupng nude
duac s d dyng de san xuat ndng
san. Theo dd, cac vCing DBBB,
Trung du va mien nui phia B i c ,
BTB va NTB dac biet la vung DNB

cd hieu qua eanh tae trong san
xuat ca phe la Idn nha't trong ca
nude

xuat khau ca phe. Vung DBBB va

ao se cd tac ddng lieh cue den

Oong bang sdng Cdu Long la hai

eae chinh

vung xuat nude ao trong san xuat

trong tieu dung, san xual va thi

lua va nhap nude ao trong san

trudng eua san pham e6 silf dung

sach va chien li/cic

xuat ngd va ca phe. Trong khi do,

nudc trong qua trinh san xual

cac VLing nhu Tay Nguyen, DNB

cung n h u anh hudng den chinh

va Trung du Mien nui phia B l e la

saeh quan ly T N N va mdi trUdng.

cac vung nhap nudc ao trong lua

Hdn nua, quan diem nUdc ao

va xuat nudc ao trong san xuat

ehuyen doi t d dien rdng sang tap

la vung nhap nude ao trong ndng

ngd. Luang nude xam trung binh

trung vao tai nguyen qude giade

san nhieu nha't. Theo tinh toan

s d dyng trong san xuat lua gao

t d dd xay dung mdt bdc tranh so
sanh giij'a eae hinh thdc san xuat

luang nudc ao nhap eua ba loai

Idn

san pham lua gao, ca phe, ngd

Nguyen va Trung du Mien

nhat

la

vung

DNB,

Tay

cilia vung DNB la 6,322 106m3 va

phia Bae (tuong dng la 248, 235,

lupng nudc ao dung trong san

231 m^/ta'n), eac vung edn lai .deu

nui

xuat 3 loai ndng san tai vung nay

nhd ban 210 m3/tan. Bude dau cd

la 3.812 106m3 (lUdng nude ao

the tha'y, eae vung cd da'u an nudc

nhap chiem hdn 166% liThng nudc

xam Idn hdn la cac vung cd hieu

ao duae s d dung de san xua't

qua canh tae la tha'p hdn. Luang

khae n h a u .
A p Iyc nguon n u d c khi xem
xet tren quan diem nudc ao
Nudc ta vdn dupc xem nhif
mpt

qudc

phong

gia cd nguon TNN

phu va ddi dao. Trong

nhdng n a m gan day, quan ly TNN

ndng san). Trong khi do, hai vung

nudc xam trung binh s d dung

Tay Nguyen va Dong bang sdng

trong san xua't ngd Idn nhat la eac

Cdu Long la nhung vung xua't

vung Trung du va mien nui phia

nude ao trong ndng san vdi lupng

B l e , BTB (tUdng dng la 358, 310

nude ao xua't ehiem gan 7 0 % td'ng

t a m uu lien dau tu. TNN di/OC

m3/tan) eac vung khae cd an nudc

lupng nude ao.

xem n h u m p l loai hang hda va

xam nhd hdn. Rd rang, vdi san

can phai dude phat trien ben

mpt each ben vung duoe xem
n h u mdt trong nhUng trpng tam
dupc Oang va Nha nudc quan


vung;

tiel

Ket qua danh gia tinh trang

kiem, hieu qua. Van d l phan bo,

khai thae, s d d y n g

eang thang nguon nudc theo 2

phi. V! vay, mdt cdng cu kinh te

chia se ngudn T N N mpt each

trudng hpp. nhu cau s d dung

"thue nudc" can dupe phat huy

cdng bang duoc xem n h u mdt

nude khdng xet den nude ao va

nhan rdng trong s d dung TNN. O l

trong

nhu cau s d dung nudc cd xet de'n

djnh gia dung "thue nudc" thi can

nudc ao trong san xuat

thiet phai xem xet den nude ao

nhiifng

npi

dung

ehinh

n h l m tien tdi quan ly tong hop
TNN mdt each hieu qua.
Nudc ao ed vai trd quan trpng

ndng

dung nudc hien nay cdn rat lang

nghiep, khai thae s d dyng nudc d

cCia cae nganh sd dung nudc; mpt

cac VLing kinh te chf chie'm dudi

qud'c gia hay viing lanh tho ed the

trong viee danh gia hieu qua san

1 0 % tdng lupng T N N . Oieu nay

lap chie'n lupc ngan han, dai han

xuat cCia san pham. Mdt vung

cOng ed nghTa, khai thae s d dung

cung nhu lap ke hoaeh tiel kiem

dUdc coi la sd dung nude hieu

nudc ehua gay ap lye den TNN

nguon nude, dieu chinh cd ca'u s d

qua ne'u vung dd ed saeh lupe de

cilia eae vung. Khi xem xet khai

dyng nudc qud'c gia/vung thdng

tiet kiem TNN nhat, ed nghTa neu

thae s d dyng nude tren

khan hiem nudc thi thay vi san

diem nude ao tdc la eoi viec s d

xuat eae loai ndng san can nhieu

dung nude trong ndng

nude thi vung lien hanh

nhap

bao gom ea lUdng nude xanh

khau loai ndng san nay tU mdt nai

lam, xanh la va nude xam thi ap

khae ed TNN ddi dao hon. Viee

Iyc ve TNN tang len dat 30 % lai

nay khdng nhdng tiel kiem TNN

cae vung DNB va Tay Nguyen,

m l cdn tiet kiem cae chi phi di

d i n den gay eSng t h i n g ve s d

kem nhu cai tien edng nghe hay

dyng nudc.

phat trien ea sd ha lang. Vay. mdt
vung khan hiem nude dupc danh

Quan

quan
nghiep

qua bai loan can dd'i tren quan
diem nudc ao.
Nude ta da va dang xuat di
mdt lUdng nude rat Idn moi nam,
trong khi chung la lai dang phai
ddi dau vdi nhung Ihaeh thde idn
ve TNN

Do vay, silf dung khai

niem nudc ao, budn ban nude ao
va dau an nudc; tinh loan luong

ly n u d e t r e n

quan

d i e m can b l n g lirpng n u d c ao

nudc ao va dau an nUdc trong
cdng tac quy hoach khai thae sd

gia n h u the nao? Dudi day trinh

Nghien edu quan ly TNN Iren

dyng nudc, cdng tac hoach dinh

bay mdt each tiep can xac dinh

quan diem nudc ao se la cdng cy,

chinh sach phat tnen KT-XH se

"cang thang ve nude".

"Cang

ed sd eho hoaeh dinh cae ehfnh

giup chung ta cd cd sd khoa hoe

thang ve nude" cd the dupe hieu

saeh quan ly long hdp tai nguyen

va thyc te hdn n h l m dat tdi viee

theo hai each, Cach t h d nhal.

nUdc nham hudng tdi dat duoc s u

khai thae hieu qua. ben vung

dua tren lUdng nude ed

binh

phat tnen ben vung va cdng b l n g

TNN. Khi xem xet tren quan d i i m

quan tren dau ngUdi. Cach t h d

trong tUdng lai, Trong dieu kien

nudc ao, budn ban nude ao cd t h i

hai, dua tren li le phan tram lupng

nudc ta, nudc ao cdn la mdt khal

gpi y ve chien lupc silf dung nudc,
td dd giam ap lye ve nudc trong

nudc binh quan nhieu nam dupc

niem kha mdi chua dupc nghien

khai thae, Theo each thd nhal

cdu nhieu. Vien KHKTTV&MT da

ke hoach d i i

thi mdc dCi nudc tren dau ngudi

cd nhCmg de xuat ban dau ve dmh

ehd'ng d nhiem ngudn nude. Viec

han va bao ve

hudng ap dyng nudc ao trong

phan bo tai ngudn TNN cd t h i

hdn

quan ly TNN nhu sau: Quan ly

dupc h i l u tren quan diem nudc

con sd nay cd the nhan dinh

td'ng hpp tai nguyen tren quan

VLing ed tinh trang cang thJing ve

diem nudc ao la cdng ey giai quyet

nude. Theo each linh t h d hai. mdt

va giam thieu s y canh tranh ve

vung dupc eoi la eang

thSng

nudc trong pham vi qude gia cung

trung binh neu mdc khai thae

n h u trong pham vi loan cau; xem

la 1.700 m3/nam. ne'u lupng nude
tfnh theo dau ngudi nho

nudc la 2 0 % va cang t h i n g cao
neu mdc khai thae tren 4 0 % so

vdl long lupng nude nam, Cach
linh thd nhat ehua eho thay duoc
md'i quan he giua nhu cau

sd

dyng nude va ngudn nudc n h u
trong each thd hai

xel nudc ao trong tfnh toan chi phf
se giup danh gia dung chi phi de
san xuat ra san pham; viec qui cac
san pham ra "nude ao". ed the xay
dyng chien lupe s d dung nudc mdt
each hieu qua va ehfnh saeh san
xuat - nhap khau hdp ly; viee s d

ao. Thay vi cd gang san xuat loai
san pham can nhieu nudc d vung
khan hiem nudc thi nen nhap
kha'u loai san pham dd t d v u n g ed
ngudn TNN ddi dao hdn. S d dung
nhung phan tfch, tinh loan nudc
ao trong can can xuat nhap khau
cilia tUng qudc gia, vung se lam eo
sd di dua ra quyel dmh trong viee
nen day manh phat trien san xua't
hoae ban che phat then nganh dd
phu hpp vdl tdng ndi,»

Toi n a u v e n v d Mdi truono I

Kv 1 - Th^nq 7/2013

1Q