Phân biệt giữa PhD, D.Eg and D.Sc

Phân biệt giữa PhD, D.Eg and D.Sc
Đối với các quốc gia nói tiếng Anh (Mỹ, Anh, Úc, Ấnđộ) thì 3 học vị trên là
như nhau. Chỉ khác đôi chút la Ph.D in Technical Science nghiêng về lý
thuyết, D.Eg thì nghiêng về thực nghiệm, mặc dù cả hai đều về kỹ thuật cả.
D.Sc thì là học vị ngang với Ph.D nhưng là học vị riêng của một số ngành
khoa học.
Vấn đề chỉ nảy sinh khi D.Sc được dịch từ học vị của một số quốc gia không nói tiếng
Anh sang tiếng Anh. Ở các quốc gia này không có học vị Ph.D mà họ gọi là Doctor khoa
học ngành nào đó hết. Đúng ra khi dich sang tiếng Anh những học vị này nên ghi là
Ph.D thì sẽ dễ hiểu hơn.

Bây giờ đến Việt nam chúng ta có 2 bậc TS là TS và TSKH. Đây là mô hình theo kiểu
Liên xô cũ và Nga bây giờ. TS (Ph.D) là Kanđiat nauk, TSKH là Doctor nauk. Hệ thống 2
cấp TS của Liên xô cũ cũng chỉ có từ năm 1934. Bản chất từ Kanđiat trong tiếng Nga
cũng như từ Candidate trong tiếng Anh nghĩa là ứng cử viên, dự tuyển viên, dự bị. Vì
vậy mới dịch ra tiếng Việt là PTS. Từ thời Liên xô cũ hay Liên Bang Nga bây giờ Kanđiat
nauk vẫn được coi tương đương và dịch ra tiếng Anh là Ph.D. Bản thân bằng Kanđiat
nếu nhận bản tiếng Anh vẫn đề là Ph.D. Còn Doctor nauk thì dịch là D.Sc hay Sc.Dr đều
không đúng vì không phản ánh được tầm và mức độ khoa học của học vị này. Hiện nay,
bằng Doctor nauk vẫn chỉ được Uỷ ban học vị học hàm Liên bang Nga cấp dưới dạng
tiếng Nga. Còn bằng Kandidat nauk thì có cả bản tiếng Anh ghi là Ph.D.
Vấn đề là ở chỗ đào tạo SĐH ở LXcũ và Nga hiện nay vẫn xem nặng Luận án hơn thi cử
và các khoá học. Đây là hệ quả của mục tiêu đào tạo chuyên ngành quá hẹp của LX cũ.
Luận án Doctor nauk phải giải quyết một vấn đề có tính cách mạng, gần như mở ra một
hướng mới hoàn toàn trong khoa học và phải có tính khái quát cao. Còn luận án Kanđiat
chỉ cần có một cái "mới" nho nhỏ trong cái hướng lớn đã có sẵn. Vấn đề "mới", "không
giống ai", ''chưa ai làm" rất được coi trọng trong luận án của Nga. Có thể "mới mà
không hay" vẫn bảo vệ được chứ " hay mà không mới " thì chưa chắc bảo vệ được.
Cũng có lý, vì để sau này mọi người đừng lặp lại cách tiếp cận như thế vào một vấn đề
như thế cũng cần phải chứng minh một cách khoa học để ra được một kết luận có tính
khoa học. Các NCS nước ngoài thường chọn đề tài và bài toán từ nước mình để cho dễ

bảo vệ là vì thế ( thoả mãn cái " mới, chưa ai làm" , ít nhất là tại các nước tiên tiến). Tất
nhiên là cũng có "điều ra tiếng vào" về những luận án dạng này nhưng cũng không thể
không cho phép được vì tinh thần "quốc tế vô sản" thời LX cũ hay định hướng "mở rộng
thị trường đào tạo ra quốc tế" hiện nay của Liên bang Nga. Tất nhiên các trường lớn và
GS uy tín thì không đời nào chịu nhận NCS nước ngoài muốn bảo vệ như vậy. Ngoài ra,
người muốn có học vị Doctor nauk không có giáo viên hướng dẫn (Rukovodichel hay
Supevisor), phải tự "mở lối" cho mình. Có thể bảo vệ Doctor nauk bằng luận án (kèm
theo các bài báo) hoặc bằng sách do mình viết. Nói chung là khó và yêu cầu cao vì có
phải ai cũng nghĩ ra được 1 công thức mới hay một định lý mới, một học thuyết mới (đối
với lý thuyết) hoặc một công nghệ mới có tính cách mạng ( đối với thực nghiệm).Và tất
cả đều có kiểm chứng từ thực tế, có nơi thử nghiệm, có biên bản đánh giá. Nói chung
luận án Doctor nauk thường nghiêng về lý thuyết hàn lâm hơn. Nhiều người bảo vệ
xong thì già hết hơi chả còn cống hiến gì cho xã hội được nữa . Có người vừa nhận bằng
xong thì lăn đùng ra chết. Cũng như học sinh VN ta học phổ thông quá sức để chả còn
lực nào nữa mà hoc tiếp hơn nên càng lên cao càng học đuối dần đi.
Chính vì khó khăn như vậy mà họ (cả Nga và một số TSKH Việt nam ) không muốn
nhập 2 học vị vào làm một. Tốt nhất là như ở Pháp bỏ luôn cái Doctor Quốc gia đi. (Xin
lỗi là không biết tiếng Pháp để ghi nguyên bản). Nhưng mà Nga vốn bảo thủ nên cũng
còn lâu. Mỗi năm vẫn có khoảng 4000 Doctor nauk được Uỷ ban học vị học hàm Liên
bang Nga cấp bằng . Các trường ĐH công lập của LB Nga chỉ được cấp đến Kanđiat
nauk (Ph.D) và mỗi năm cấp khoảng 23000 bằng Ph.D. Quy định này mới có từ 2002
chứ trước đó Uỷ ban Học vị Học hàm còn kiêm luôn cấp cả bằng Ph.D. Như kiểu Bộ
GD&ĐT Việt nam bây giờ cho phép các trường cấp bằng Cao học, chỉ giữ lại TS thôi. Vì
thế chắc còn lâu mới bỏ được như Pháp.
Nhưng mà học vị chỉ để chứng minh là kết thúc một quá trình đào tạo hàn lâm chứ đi
làm việc họ chỉ hỏi những công trình công bố gần đây nhất (đối với các tổ chức làm
khoa học) và khả năng ứng dụng vào thực hành (đối với các hãng) chứ học vị cũng chỉ
là điều kiện cần thôi.