Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở các trường tiểu học thị xã phổ yên, tỉnh thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ LÝ

QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG
ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THỊ XÃ PHỔ YÊN,
TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2020


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ LÝ

QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG
ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THỊ XÃ PHỔ YÊN,
TỈNH THÁI NGUYÊN
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thị Thanh Huyền

THÁI NGUYÊN - 2020


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả
nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Thái Nguyên, tháng 6 năm 2020
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Lý

i


LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới
Lãnh đạo trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô giáo
đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo điều kiện
giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường.
Đặc biệt, với tấm lòng thành kính, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến
PGS.TS. Nguyễn Thị Thanh Huyền, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận
tình giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn Lãnh đạo Phòng Giáo dục và Đào tạo thị
xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên, lãnh đạo các trường tiểu học thị xã Phổ Yên cùng
bạn bè, người thân đã tạo điều kiện cả về thời gian, vật chất, tinh thần cho tác giả
trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản
thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết.
Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn đồng nghiệp.
Em xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 6 năm 2020
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Lý

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................... ii
MỤC LỤC .............................................................................................................. iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................ iv
DANH MỤC CÁC BẢNG ...................................................................................... v
MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1
1. Lí do chọn đề tài .................................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................... 2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ..................................................................... 2
4. Nhiệm vụ nghiên cứu........................................................................................... 2
5. Giả thuyết khoa học ............................................................................................. 3
6. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 3
7. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 3
8. Cấu trúc luận văn ................................................................................................. 4
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA
NHÀ TRƯỜNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Ở
TRƯỜNG TIỂU HỌC ................................................................................ 5
1.1.

Tổng quan nghiên cứu vấn đề ....................................................................... 5

1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới .................................................................... 5
1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam ..................................................................... 7
1.2.

Một số khái niệm cơ bản của đề tài............................................................. 10

1.2.1. Văn hóa, văn hóa nhà trường ...................................................................... 10
1.2.2. Xây dựng, xây dựng văn hóa nhà trường .................................................... 12
1.2.3. Quản lý, quản lý xây dựng văn hóa trường tiểu học ................................... 12
1.3.

Xây dựng văn hóa nhà trường đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở
trường tiểu học ............................................................................................ 14

1.3.1. Những yêu cầu của đổi mới giáo dục hiện nay đối với trường tiểu học ..... 14
1.3.2. Mục tiêu xây dựng văn hóa nhà trường tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi
mới giáo dục hiện nay ................................................................................. 17
iii


1.3.3. Nội dung xây dựng văn hóa nhà trường tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi
mới giáo dục hiện nay ................................................................................. 19
1.3.4. Con đường xây dựng văn hóa nhà trường tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi
mới giáo dục hiện nay ................................................................................. 25
1.4.

Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo
dục ở trường tiểu học .................................................................................. 30

1.4.1. Lập kế hoạch xây dựng văn hóa nhà trường đáp ứng yêu cầu đổi mới

giáo dục ở trường tiểu học .......................................................................... 30
1.4.2. Tổ chức xây dựng văn hóa nhà trường đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo
dục ở trường tiểu học .................................................................................. 31
1.4.3. Chỉ đạo xây dựng văn hóa nhà trường đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo
dục ở trường tiểu học .................................................................................. 32
1.4.4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động xây dựng văn hóa nhà trường đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục ở trường tiểu học ...................................................... 33
1.4.5. Vai trò của Hiệu trưởng trong xây dựng văn hóa nhà trường ..................... 34
1.5.

Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý xây dựng văn hóa nhà trường đáp
ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở trường tiểu học ........................................ 36

1.5.1. Các yếu tố chủ quan .................................................................................... 36
1.5.2. Các yếu tố khách quan ................................................................................ 37
Kết luận chương 1 .................................................................................................. 41
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ
TRƯỜNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Ở CÁC
TRƯỜNG TIỂU HỌC THỊ XÃ PHỔ YÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN ....... 42
2.1.

Khái quát về địa bàn khảo sát ..................................................................... 42

2.1.1. Tình hình kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội ở thị xã Phổ Yên.................... 42
2.1.2. Khái quát về giáo dục tiểu học ở thị xã Phổ Yên ........................................ 43
2.2.

Khái quát về khảo sát thực trạng ................................................................. 44

2.2.1. Mục đích khảo sát ....................................................................................... 44

2.2.2. Nội dung khảo sát........................................................................................ 44
2.2.3. Đối tượng khảo sát ...................................................................................... 45

iv


2.2.4. Phương pháp khảo sát ................................................................................. 45
2.3.

Thực trạng xây dựng VHNT đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở các
trường tiểu học thị xã Phổ Yên ................................................................... 45

2.3.1. Thực trạng nhận thức của CBQL, GV về xây dựng VHNT đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục ................................................................................... 45
2.3.2. Thực trạng mục tiêu xây dựng VHNT đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ...... 46
2.3.3. Thực trạng nội dung xây dựng văn hóa nhà trường đáp ứng yêu cầu đổi
mới giáo dục ở các trường tiểu học thị xã Phổ Yên .................................... 48
2.3.4. Thực trạng các con đường xây dựng VHTN đáp ứng yêu cầu đổi mới
giáo dục ở các trường tiểu học thị xã Phổ Yên ........................................... 53
2.4. Thực trạng quản lý xây dựng văn hóa nhà trường đáp ứng yêu cầu đổi
mới giáo dục ở các trường tiểu học thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên ..... 55
2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch xây dựng văn hóa nhà trường đáp ứng yêu cầu
đổi mới giáo dục ở các trường tiểu học....................................................... 55
2.4.2. Thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch xây dựng văn hóa nhà trường
đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở các trường tiểu học ........................... 58
2.4.3. Thực trạng chỉ đạo triển khai kế hoạch xây dựng văn hóa nhà trường
đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở các trường tiểu học ........................... 60
2.4.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động xây dựng văn hóa nhà trường
đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở các trường tiểu học ........................... 62
2.5.

Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý xây dựng văn hóa nhà
trường tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay ...................... 63

2.6.

Đánh giá chung............................................................................................ 65

2.6.1. Những kết quả đạt được............................................................................... 65
2.6.2. Tồn tại, hạn chế............................................................................................ 67
Kết luận chương 2 .................................................................................................. 68
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ
TRƯỜNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Ở CÁC
TRƯỜNG TIỂU HỌC THỊ XÃ PHỔ YÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN ....... 69
3.1.

Nguyên tắc đề xuất biện pháp ..................................................................... 69

v


3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu.............................................................. 69
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ................................................................ 69
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ............................................................. 69
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả, tính khả thi.......................................... 70
3.2.

Đề xuất các biện pháp quản lý văn hóa nhà trường đáp ứng yêu cầu đổi
mới giáo dục ở các trường tiểu học thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên ..... 70

3.2.1. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên,
học sinh và các lực lượng xã hội về xây dựng văn hóa nhà trường đáp
ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ..................................................................... 70
3.2.2. Đổi mới lập kế hoạch xây dựng văn hoá nhà trường đáp ứng yêu cầu
đổi mới giáo dục .......................................................................................... 73
3.3.3. Tổ chức huy động các lực lượng giáo dục cùng tham gia trong xây
dựng văn hóa nhà trường tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ....... 77
3.3.4. Xây dựng bộ công cụ đánh giá văn hóa nhà trường tiểu học đáp ứng
yêu cầu đổi mới giáo dục ............................................................................ 79
3.3.

Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 86

3.4.

Khảo nghiệm tính cấp thiết thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ....... 87

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..................................................................... 91
1. Kết luận .............................................................................................................. 91
2. Khuyến nghị....................................................................................................... 92
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 94
PHỤ LỤC

vi


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Bộ GDĐT:
CBQL:

Bộ Giáo dục Đào tạo
Cán bộ quản lý

GV:

Giáo viên

HS:

Học sinh

VHNT

Văn hóa nhà trường

iv


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.

Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về mục tiêu xây
dựng VHNT đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .............................. 46

Bảng 2.2.

Đánh giá về thực trạng nội dung xây dựng VHTN đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục......................................................................... 48

Bảng 2.3.

Đánh giá của học sinh về xây dựng văn hóa học tập đáp ứng
yêu cầu đổi mới giáo dục .................................................................. 51

Bảng 2.4.

Đánh giá về thực trạng các con đường xây dựng VHNT đáp
ứng yêu cầu đổi mới giáo dục........................................................... 53

Bảng 2.5.

Đánh giá thực trạng lập kế hoạch xây dựng VHTN đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục......................................................................... 55

Bảng 2.6.

Đánh giá thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch xây dựng
VHTN đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục........................................ 58

Bảng 2.7.

Thực trạng chỉ đạo xây dựng VHTN đáp ứng yêu cầu đổi mới
giáo dục ............................................................................................. 60

Bảng 2.8.

Thực trạng kiểm tra, đánh giá xây dựng VHTN đáp ứng yêu cầu
đổi mới giáo dục ............................................................................... 62

Bảng 2.9.

Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý xây dựng VHNT
trong bối cảnh đổi mới giáo dục ....................................................... 64

Bảng 3.1.

Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp đề xuất........ 88

Bảng 3.2.

Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đề xuất .......... 89

v


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Văn hóa nhà trường là hệ thống niềm tin, giá trị, chuẩn mực, truyền thống
hình thành trong quá trình phát triển của nhà trường, được tất cả các thành viên
trong nhà trường thừa nhận, gìn giữ và phát triển, văn hóa nhà trường thể hiện
trong các giá trị vật chất và các giá trị văn hóa tinh thần. Văn hóa nhà trường có
vai trò quan trọng trong phát triển khả năng tư duy sáng tạo trong nhà trường và
điều chỉnh hành vi, nhận thức của các thành viên trong nhà trường theo hướng
thân thiện, tích cực, giúp hạn chế các biểu hiện tiêu cực trong nhà trường và tạo
động lực cho sự phát triển của nhà trường.
Việc xây dựng văn hóa nhà trường ở các trường tiểu học đáp ứng yêu cầu
đổi mới giáo dục đã chú trọng xây dựng văn hóa nhà trường tích cực, phù hợp sẽ
tạo ra mối quan hệ tốt đẹp giữa cán bộ, giáo viên, nhân viên trong tập thể sư phạm,
giữa giáo viên với học sinh tạo ra bầu không khí thoải mái, vui vẻ, lành mạnh
trong công việc, giúp cho học sinh hình thành và phát triển những yếu tố căn bản

đặt nền móng cho sự phát triển hài hoà về thể chất và tinh thần, phẩm chất và năng
lực; định hướng chính vào giáo dục về giá trị bản thân, gia đình, cộng đồng và
những thói quen, nền nếp cần thiết trong học tập và sinh hoạt. Văn hóa nhà trường
tạo ra một môi trường quản lý ổn định, giúp cho nhà trường thích nghi với môi
trường bên ngoài, tạo ra sự hòa hợp bên trong để nâng cao hiệu quả hoạt động của
nhà trường trong thực hiện đổi mới tổ chức, quản lý giáo dục. Các nhà trường đã
xây dựng văn hóa nhà trường thân thiện, tích cực giúp nâng cao chất lượng giáo
dục, giúp nhà trường gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa cốt lõi, duy trì
những giá trị truyền thống tốt đẹp và ngăn chặn được những ảnh hưởng tiêu cực từ
phía môi trường xã hội.
Văn hóa nhà trường ở các trường tiểu học thị xã Phổ Yên hiện nay đã
hướng đến việc bảo lưu, gìn giữ các hệ giá trị văn hóa tích cực, xây dựng đồng
thời hình thành những giá trị văn hóa hiện đại và phù hợp với mục tiêu phát triển
của nhà trường, tuy nhiên, nhận thức về xây dựng văn hóa nhà trường của một bộ
1


phận cán bộ, giáo viên ở một số trường tiểu học trên địa bàn thị xã Phổ Yên chưa
đồng đều, nhất là về ý nghĩa của xây dựng văn hóa nhà trường, một bộ phận giáo
viên, học sinh cán bộ phục vụ chưa ý thức được đầy đủ trách nhiệm và nghĩa vụ
của mình đối với việc xây dựng văn hóa nhà trường. Bên cạnh đó, khó khăn về
kinh phí, CBQL các trường tiểu học chưa biết phối hợp một cách đồng bộ và chặt
chẽ với các tổ chức xã hội, doanh nghiệp, các đoàn thể, Ban đại diện cha mẹ học
sinh trong việc xây dựng văn hóa nhà trường nên công tác xây dựng văn hóa nhà
trường chưa đạt hiệu quả nhất định.
Xuất phát từ những lý do nêu trên, tôi chọn đề tài: “Quản lý xây dựng văn
hóa nhà trường đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở các trường tiểu học thị xã
Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên” cho công trình nghiên cứu của mình.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận, thực trạng quản lý xây dựng văn hóa trường

tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, đề xuất một số biện pháp quản lý xây
dựng văn hóa nhà trường, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở các trường tiểu học
thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường tiểu học.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở
các trường tiểu học thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý xây dựng văn hóa nhà trường tiểu học
đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
- Thực trạng quản lý xây dựng văn hóa nhà trường đáp ứng yêu cầu đổi mới
giáo dục ở các trường tiểu học thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.
- Đề xuất và khảo nghiệm các biện pháp quản lý xây dựng văn hóa nhà
trường đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở các trường tiểu học thị xã Phổ Yên,
tỉnh Thái Nguyên.
2


5. Giả thuyết khoa học
Hoạt động xây dựng văn hóa nhà trường ở các trường tiểu học thị xã Phổ
Yên, tỉnh Thái Nguyên trong thời gian qua đã được quan tâm thực hiện nhưng
chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới của giáo dục. Nếu đề xuất được các biện pháp xây
dựng văn hóa nhà trường phù hợp với đặc điểm của trường tiểu học, quy định của
ngành giáo dục, yêu cầu phát triển kinh tế xã hội địa phương thì sẽ nâng cao được
hiệu quả xây dựng VHNT đáp ứng được đổi mới giáo dục.
6. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung đi sâu nghiên cứu biện pháp quản lý xây dựng văn hóa nhà
trường đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục của Hiệu trưởng các trường tiểu học trên

địa bàn thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.
Khách thể điều tra: 20 CBQL gồm Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, Tổ trưởng
chuyên môn, 98 GV, nhân viên, 150 HS ở các trường tiểu học Ba Hàng, tiểu học
Bãi Bông, tiểu học Bắc Sơn, tiểu học Đồng Tiến, tiểu học Minh Đức, tiểu học Phúc
Thuận III, tiểu học Phúc Tân.
Địa bàn: Thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.
Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 9 năm 2019 đến tháng 4 năm 2020.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận
Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, khái quát hóa các vấn đề lý
luận trong các công trình nghiên cứu khoa học liên quan đến đề tài, các văn bản
chỉ đạo của ngành Giáo dục, sách, báo tạp chí... liên quan đến vấn đề lý thuyết về
xây dựng văn hóa nhà trường để làm cơ sở lý luận cho đề tài.
7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi (anket)
Phương pháp này được sử dụng trong đề tài với mục đích nhằm tìm hiểu
thực trạng xây dựng văn hóa nhà trường đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, quản
lý xây dựng văn hóa nhà trường đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và nguyên
nhân của thực trạng.

3


7.2.2. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Tổng kết kinh nghiệm về việc quản lý xây dựng văn hóa nhà trường thông
qua báo cáo trong các hội nghị của Phòng GDĐT thị xã Phổ Yên, báo cáo của các
trường tiểu học thị xã Phổ Yên và kinh nghiệm tích lũy được của cá nhân trong
quá trình làm công tác quản lý nhà trường.
7.2.3. Phương pháp phỏng vấn
Được sử dụng với mục đích tìm hiểu những nhận xét, đánh giá của giáo

viên, cán bộ quản lý của các trường tiểu học về vấn đề quản lý xây dựng văn hóa
nhà trường.
7.2.4. Phương pháp chuyên gia
Xin ý kiến chuyên gia về các biện pháp quản lý xây dựng văn hóa nhà
trường đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở các trường tiểu học thị xã Phổ Yên,
tỉnh Thái Nguyên mà đề tài đề xuất.
7.3. Nhóm phương pháp xử lý kết quả điều tra
Sử dụng phương pháp toán thống kê để xử lý và phân tích các số liệu từ
các bảng hỏi thu thập được về mặt định lượng.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Khuyến nghị, Tài liệu tham khảo và Phụ
lục, luận văn được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý xây dựng văn hóa nhà trường đáp ứng
yêu cầu đổi mới giáo dục ở trường tiểu học.
Chương 2: Thực trạng quản lý xây dựng văn hóa nhà trường đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục ở các trường tiểu học thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.
Chương 3: Biện pháp quản lý xây dựng văn hóa nhà trường đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục ở các trường tiểu học thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.

4


Chương 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG
ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới
Các công trình nghiên cứu về văn hóa nhà trường:
Tác giả Purkey và Smith (1982), xác định văn hóa nhà trường như một kết
cấu, một quá trình và một không gian của các giá trị và chuẩn mực có khả năng

dẫn các thành viên (các giáo viên, học sinh và cán bộ nhân viên) theo hướng dạy
và học chất lượng. Như vậy, tác giả này nhấn mạnh đến yếu tố giá trị và chuẩn
mực trong văn hóa nhà trường. Yếu tố có vai trò định hướng điều chỉnh các hoạt
động của người dạy và người học, của các cán bộ nhân viên của nhà trường. Nói
cách khác các giá trị, chuẩn mực của nhà trường của xã hội định hướng và điều
chỉnh hành vi của các thành viên trong tổ chức nhà trường [dẫn theo 6].
Tác giả Edgar H. Schein (2004), khi nghiên cứu văn hóa nhà trường đã cho
rằng văn hóa nhà trường gồm 3 thành tố cấu thành. Đó là: a) Những quá trình và
cấu trúc hữu hình ; b) Hệ thống giá trị được tuyên bố; 3) Những quan niệm chung.
Ba thành tố này nằm trong mối quan hệ hữu cơ, tạo nên văn hóa nhà trường như
một tổng thể. Nói cách khác, văn hóa nhà trường theo tác giả Edgar H. Schein
gồm hai thành tố cơ bản: Thành tố vật chất và thành tố tinh thần [34].
Theo Eller, John, and Sheila Eller (2009), Creative strategies to transform
school culture (Chiến lược sáng tạo để biến đổi văn hóa học đường), Thousand
Oaks, CA: Corwin Press, Thousand Oaks, CA: Corwin Press, các tác giả cho rằng
văn hoá nhà trường là một trong những yếu tố quan trọng nhất trong hoạt động của
sinh viên và cán bộ nhân viên. Môi trường tích cực sẽ thúc đẩy thành tích cao,
trong khi môi trường tiêu cực sẽ làm nản lòng cả người học, các nhà giáo dục và
các phụ huynh. Theo đó, các tác giả đã đề ra các chiến lược nhằm cải thiện môi
trường và văn hoá nhà trường, bao gồm: Nuôi dưỡng mối quan hệ giao tiếp và
cộng tác cá nhân giữa các thành viên; phát triển các mối quan hệ cộng tác trong

5


công việc; cải thiện các cuộc họp nhân viên; giải quyết các vấn đề liên quan đến
hoạt động nhà trường; xử lý xung đột một cách thích hợp. Với các ý tưởng sáng
tạo này, lãnh đạo nhà trường có thể tạo ra một môi trường giảng dạy và học tập
hợp tác [dẫn theo 7].
Về vai trò của văn hóa nhà trường đối với các hoạt động dạy và học của nhà

trường, tiêu biểu có một số công trình nghiên cứu sau: Barth (2002) cho rằng văn
hoá nhà trường tác động đến toàn bộ các thành viên trong nhà trường; tác động
đến sự thành công, hiệu quả hoạt động của nhà trường. Tác giả nhấn mạnh: “Văn
hoá nhà trường còn có sức ảnh hưởng mạnh mẽ hơn đến các hoạt động và việc
học tập trong trường học hơn là tổng thống của quốc gia, Bộ giáo dục, hội đồng
nhà trường, hay thậm chí là hiệu trưởng, giáo viên và các phụ huynh” [30].
Tương tự, Peterson (2002) cho rằng “Môi trường văn hoá nhà trường tích cực,
các thành viên luôn có ý thức chung về sự kết nối giữa các cá nhân, ý thức được
chia sẻ rộng rãi về sự tôn trọng và chăm sóc cho mọi người. Còn môi trường văn
hóa chứa đựng các yếu tố tiêu cực sẽ tác động xấu đến hiệu quả giáo dục cũng
như các hoạt động khác của nhà trường” [33].
Các công trình nghiên cứu về quản lý xây dựng văn hóa nhà trường
Tác giả Kytle và Bogotch (2000), đã tìm hiểu hiệu quả cải cách của nhà
trường thông qua một mô hình về văn hóa. Kết quả đã chỉ ra rằng, sự phát triển
của nhà trường một cách bền vững phải dựa trên sự xây dựng văn hóa của nhà
trường. Trong việc xây dựng văn hóa nhà trường, hiệu trưởng có vai trò quan
trọng. Hiệu trưởng là người dẫn dắt tất cả các thành viên của nhà trường, đề ra
mục đích phấn đấu của nhà trường, phải có phong cách lãnh đạo phù hợp thu hút
được mọi người tham gia,… Xây dựng văn hóa nhà trường là xây dựng hệ giá trị,
xây dựng các chuẩn mực và nguyên tắc hoạt động của nhà trường, là xây dựng
phong cách ứng xử văn minh giữa các bộ phận và cá nhân trong nhà trường [32].
Các tác giả Blase J. và Kirby P.C.(2000), đã tìm hiểu về hiệu quả hoạt động
quản lý của hiệu trưởng. Hiệu quả này phụ thuộc vào các giáo viên của nhà
trường. Khi các giáo viên hợp tác thì hiệu trưởng quản lý các hoạt động của nhà

6


trường có hiệu quả tốt. Kết quả nghiên cứu của tác giả cũng cho thấy mối quan hệ
giữa giáo viên và hiệu trưởng trong nhà trường là một trong những thành tố quan

trọng tạo nên văn hoá nhà trường, bởi giáo viên và hiệu trưởng là 2 đối tượng
chính tham gia vào quá trình đào tạo và giáo dục nhà trường [31].
1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam
Những nghiên cứu về văn hóa nhà trường
Nguyễn Trường Lưu (1998) trong Văn hóa đạo đức và tiến bộ xã hội nhấn
mạnh, thông qua văn hoá nhà trường, giảng viên và sinh viên nhận thấy điểm
mạnh và điểm yếu của chính mình, từ đó chủ thể xây dựng văn hóa sẽ điều chỉnh
được bản thân, góp phần tạo nên giá trị văn hoá nhà trường [16].
Tác giả Phạm Hồng Quang (2006) trong cuốn sách “Môi trường giáo dục”
đã đánh giá những tác động của môi trường văn hóa giáo dục, đến quá trình đào
tạo đồng thời tác giả đã làm sáng tỏ các quy luật tác động của môi trường văn hóa
giáo dục đến quá trình hình thành và phát triển nhân cách, do vậy, công trình
nghiên cứu của ông đã xác định những vấn đề quan trọng có giá trị trong các công
trình nghiên cứu tiếp theo về văn hóa sau này [24].
Nhóm tác giả Phạm Văn Khanh, Lê Ngọc Việt trong bài viết “Giải pháp
xây dựng văn hóa nhà trường dưới góc độ của mô hình trường học thân thiện, học
sinh tích cực” [13] lại phân tích mô hình văn hóa nhà trường dưới góc độ của mô
hình trường học thân thiện, học sinh tích cực do Bộ Giáo dục và Đào tạo phát
động được thể hiện ở ba yếu tố sau:
- Xây dựng cảnh quan sư phạm: xây dựng trường, lớp xanh, sạch, đẹp và an toàn.
- Xây dựng môi trường sư phạm: xây dựng các điều kiện thuận lợi cho các
hoạt động giáo dục, vui chơi, giải trí trong trường học mang tính giáo dục cao.
- Xây dựng văn hóa giao tiếp sư phạm: xây dựng các chuẩn mực, thói quen
trong giao tiếp ứng xử giữa các thành viên trong nhà trường, cộng đồng xã hội.
Khi nghiên cứu về “Văn hóa tổ chức Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng yêu
cầu đổi mới và hội nhập”, tác giả Nguyễn Viết Lộc (2009) đã xem xét văn hoá nhà
trường ở góc độ văn hoá tổ chức, tác giả cho rằng: “Đây là một tổ chức đặc thù

7

gồm các tổ chức con với những khác biệt về văn hóa (các trường thành viên, đơn
vị trực thuộc) tạo thành một tổ chức lớn”; ông khẳng định: “Văn hóa tổ chức có
vai trò hết sức quan trọng trong việc tạo nên sự phát triển đột phá và bền vững
cho tổ chức nhờ phát huy được nguồn lực nội sinh và tìm kiếm, dung nạp các
nguồn lực ngoại sinh. Qua đó, tác giả cho rằng xây dựng văn hóa tổ chức có vai
trò rất quan trọng trong việc phát huy tính liên thông, liên kết, chia sẻ nguồn lực
giữa các tổ chức con và đồng thời khắc phục những tồn tại, mâu thuẫn, xung đột
làm ảnh hưởng, cản trở quá trình phát triển bền vững” [15, tr.21-26].
Các nghiên cứu về quản lý xây dựng văn hóa nhà trường
Luận án tiến sĩ của tác giả Vũ Thị Mai Hường (2016), đã nghiên cứu về quản
lý trường tiểu học theo tiếp cận quản lý dựa vào nhà trường. Từ cách tiếp cận
quản lý dựa vào nhà trường tác giả đã xác định các nội dung quản lý trường tiểu
học gồm: Xây dựng văn hoá nhà trường có sự chia sẻ và tham dự; Vận hành hội
đồng trường có sự tham gia của các bên liên quan; Thực hiện chức năng ra quyết
định; Xác lập vai trò của hiệu trưởng. Như vậy, trong nghiên cứu của mình, tác giả
đã xác định việc xây dựng văn hoá nhà trường có sự chia sẻ và tham dự là một
trong những nội dung cơ bản của quản lý trường tiểu học theo tiếp cận quản lý dựa
vào nhà trường [12].
Công trình nghiên cứu của tác giả Nguyễn Duy Phấn (2017) về Xây dựng
tiêu chí văn hóa nhà trường trong các trường cao đẳng kỹ thuật công nghiệp, đã
nhấn mạnh đến tiêu chí VHNT khi hoàn thiện sẽ là công cụ có tính chuẩn mực để
đánh giá VHNT trong các trường cao đẳng kỹ thuật công nghiệp một cách chính
xác, khách quan. Tiêu chí VHNT làm cơ sở cho việc định hướng, phát triển, giúp
các nhà quản lý tìm ra được những điểm mạnh, điểm yếu từ đó hoàn thiện VHNT
trong các trường cao đẳng kỹ thuật công nghiệp [22].
Luận án tiến sĩ của tác giả Hoàng Quốc Đạt (2018), đã nghiên cứu về Quản
lý xây dựng văn hoá nhà trường trung học cơ sở thành phố Hồ Chí Minh, trên cơ
sở nghiên cứu lí luận, khảo sát và đánh giá thực trạng quản lý xây dựng văn hóa
nhà trường trung học cơ sở, đề xuất một số giải pháp quản lý xây dựng văn hóa

8


nhà trường ở các trường trung học cơ sở thành phố Hồ Chí Minh: Nâng cao nhận
thức cho cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, học sinh và phụ huynh về sự cần
thiết của việc xây dựng văn hóa nhà trường; Tổ chức xây dựng và kế thừa các giá
trị văn hóa vật chất của nhà trường; Tổ chức xây dựng và kế thừa các giá trị văn
hóa tinh thần của nhà trường; Xây dựng tiêu chí văn hóa nhà trường trung học cơ
sở thành phố Hồ Chí Minh [7].
Luận án tiến sĩ của tác giả Nguyễn Thị La (2019) về Quản lý xây dựng văn
hóa nhà trường tại Học viện Hành chính Quốc gia, trên cơ sở nghiên cứu lý luận
và đánh giá thực trạng xây dựng văn hoá nhà trường và quản lý xây dựng văn hoá
nhà trường của trường đại học, học viện từ đó đề xuất một số giải pháp quản lý
xây dựng văn hoá nhà trường tại Học viện Hành chính Quốc gia góp phần nâng
cao hiệu quả quản lý xây dựng văn hoá nhà trường tại Học viện Hành chính Quốc
gia trong giai đoạn hiện nay: Tiếp tục hoàn thiện quy trình, thủ tục làm việc và nội
quy, quy chế của Học viện Hành chính Quốc gia; Nâng cao hiệu quả lập kế hoạch
xây dựng văn hóa nhà trường tại Học viện Hành chính Quốc gia; Xây dựng tiêu
chí về văn hóa nhà trường tại Học viện Hành chính Quốc gia; Tổ chức thường
xuyên sự kết nối, tương tác tích cực giữa cán bộ, giảng viên và học viên, sinh viên
trong Học viện; Chỉ đạo giảm bớt đào tạo lý thuyết, tăng cường thực hành, đào tạo
kỹ năng cho học viên, sinh viên đáp ứng yêu cầu của thực tiễn [14].
Ngoài ra, còn có các công trình nghiên cứu như: Lê Thị Ngoãn (2009), Biện
pháp xây dựng văn hóa nhà trường ở trường cao đẳng công nghiệp Nam Định
[19]; Lưu Văn Mùi (2012), Xây dựng văn hóa nhà trường ở các trường trung học
phổ thông huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh [17]; Phạm Văn Thái (2013), Biện
pháp xây dựng văn hóa nhà trường ở trường trung học phổ thông Hưng Đạo,
huyện Tứ Kỳ, tỉnh Hải Dương [26]; Tòng Văn Sung (2012), Biện pháp xây dựng
văn hóa nhà trường ở trường cao đẳng kinh tế kĩ thuật Điện Biên theo hướng tiếp

cận ISO 9001; 2008 [25]...
Những công trình nghiên cứu trên thế giới và trong nước cho thấy, các công
trình đã đề cập đến tầm quan trọng của người hiệu trưởng việc định hình văn hoá

9


nhà trường; một số tác giả tiếp cận VHNT từ góc độ tổ chức và từ lý thuyết quản
lý hiện đại (xây dựng các công cụ đánh giá). Song tựu chung đều hướng nghiên
cứu về (khái niệm, cấu trúc, các biểu hiện, vai trò của văn hoá nhà trường…) các
biện pháp, cách thức nhằm xây dựng và quản lý xây dựng văn hoá nhà trường.
Đến nay quản lý xây dựng văn hoá nhà trường ở các trường tiểu học thị xã
Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên vẫn còn một khoảng trống cần được khai thác và nghiên
cứu. Điều này cho thấy tính cấp thiết của đề tài mà tác giả lựa chọn nghiên cứu.
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Văn hóa, văn hóa nhà trường
* Văn hóa
Theo UNESCO (2002) cho rằng: “Văn hóa là tổ hợp các đặc điểm tinh
thần, vật chất, trí tuệ, tình cảm nổi bật của xã hội hay nhóm xã hội, bao hàm cả
nghệ thuật, văn học, lối sống, cùng với đường đời, hệ giá trị, truyền thống và niềm
tin. UNESCO cũng đưa ra khái niệm rất khái quát về văn hóa: Văn hóa là toàn bộ
những giá trị vật chất và tinh thần” [7].
Theo tác giả Thái Duy Tuyên: “Văn hóa là những giá trị vật chất và tinh
thần của nhân loại, là kinh nghiệm của lịch sử xã hội loài người đã được hệ thống
hóa, tích lũy lại qua nhiều thế kỷ và có thể truyền lại cho các thế hệ sau” [28].
Dựa trên các định nghĩa đã nêu, theo chúng tôi: Văn hóa là một tập hợp của
những đặc trưng về tinh thần, vật chất, tri thức và xúc cảm của một xã hội hay một
nhóm người trong xã hội mà nó chứa đựng, ngoài văn học và nghệ thuật còn có cả
cách sống, phương thức chung sống, hệ thống giá trị, truyền thống và đức tin”.
* Văn hóa nhà trường

Tác giả Vũ Dũng cho rằng: “Văn hóa học đường là hành vi ứng xử của các
chủ thể tham gia hoạt động đào tạo trong nhà trường, là lối sống văn minh trong
trường học. Văn hóa học đường thể hiện ở một số khía cạnh sau: Ứng xử của
người thầy với người học (Biết quan tâm đến người học, hết lòng yêu thương
người học; Biết tôn trọng người học, biết phát hiện ra những ưu điểm và nhược
của người học; gương mẫu trước học sinh); Ứng xử của người học đối với người

10


thầy (Kính trọng, yêu quý thầy cô; nhận thức và thực hiện những điều chỉ bảo dạy
dỗ của thày cô); Ứng xử giữa người lãnh đạo nhà trường và giáo viên (chú ý đến
năng lực của các cá nhân trong tập thể, vị tha độ lượng, công bằng, khách
quan…); Ứng xử giữa các đồng nghiệp (tôn trọng, thân thiện, hợp tác…)” [6].
Các tác giả Nguyễn Vũ Bích Hiền (chủ biên), Nguyễn Thị Minh Nguyệt,
Nguyễn Xuân Thanh cho rằng: Văn hoá nhà trường là một tập hợp các chuẩn mực,
các giá trị, niềm tin và hành vi ứng xử,…Văn hoá nhà trường là những nét đặc trưng
riêng biệt tạo nên sự khác biệt của nhà trường với các tổ chức khác và sự khác biệt
giữa trường này với trường khác. Văn hoá nhà trường liên quan tới toàn bộ đời sống
vật chất và tinh thần của một nhà trường. Văn hoá nhà trường là những giá trị tốt đẹp
được hình thành bởi một tập thể và được mỗi cá nhân trong nhà trường chấp nhận.
Văn hoá nhà trường tốt hướng tới chuẩn chất lượng cao [10].
Phạm Minh Hạc (1994) cho rằng: “Văn hoá nhà trường bao gồm chủ thể là
giảng viên, sinh viên, cán bộ công nhân viên; khách thể là hệ thống các giá trị văn
hóa, các hình thức vận động văn hóa, cảnh quan văn hóa…” [dẫn theo 9].
Khi nghiên cứu về “Văn hóa tổ chức Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng
yêu cầu đổi mới và hội nhập”, tác giả Nguyễn Viết Lộc (2009) đã xem xét văn hoá
nhà trường ở góc độ văn hoá tổ chức, tác giả cho rằng: “Đây là một tổ chức đặc
thù gồm các tổ chức con với những khác biệt về văn hóa (các trường thành viên,
đơn vị trực thuộc) tạo thành một tổ chức lớn” [15, tr.21-26].

Trên cơ sở những quan niệm và định nghĩa khác nhau về văn hóa, theo
chúng tôi, văn hóa nhà trường là các giá trị vật chất và các giá trị tinh thần của
nhà trường được các thế hệ xây dựng, tích lũy lại qua thời gian và có thể truyền
lại cho các thế hệ sau.
Với khái niệm này cần chú ý sau:
- Văn hóa nhà trường gồm hai thành tố cấu thành cơ bản: các giá trị vật chất
và các giá trị tinh thần của nhà trường.
- Các giá trị này được các thế hệ thầy và trò của nhà trường xây dựng và
tích lũy qua thời gian và được giáo dục cho các thế hệ giữ gìn và phát huy, phát
triển trong điều kiện mới.

11


1.2.2. Xây dựng, xây dựng văn hóa nhà trường
Theo Từ điển Tiếng Việt: “Xây dựng là làm cho hình thành một tổ chức
hay một chỉnh thể về xã hội, chính trị, kinh tế, văn hóa theo một phương hướng
nhất định” [29].
Theo Edgar H. Schein (2004), các giá trị văn hoá nhà trường không phải là
được hình thành ngay từ ban đầu mà phải cần có thời gian sáng tạo của các thành
viên nhà trường; các giá trị này được sàng lọc, tích lũy theo thời gian và được các
thành viên của nhà trường thừa nhận. Tác giả khẳng định “Văn hoá nhà trường
được xây dựng thông qua quá trình học hỏi, tương tác. Có nghĩa là, một tổ chức
muốn xây dựng một nền văn hoá chung, mạnh thì các thành viên của tổ chức phải
có cơ hội học tập kinh nghiệm chung”. Vì vậy, văn hoá nhà trường hoàn toàn có
thể thay đổi và được điều chỉnh, tăng cường các yếu tố tích cực, loại bỏ những yếu
tố tiêu cực để phục vụ hiệu quả cho hoạt động giáo dục trong nhà trường [34].
Phạm Quang Huân (2007) khẳng định “để tạo lập và phát triển bản sắc văn
hóa, mỗi nhà trường cần nhận thức rõ bản chất của văn hóa của trường mình;
đồng thời, quá trình xây dựng và phát triển văn hóa ở một nhà trường phải là việc

làm lâu dài, có chủ đích rõ ràng và tiếp nối của các chủ thể quản lý nhà trường
cùng với sự thống nhất, đồng thuận của tập thể sư phạm” [11].
Trên cơ sở những quan niệm và định nghĩa khác nhau về văn hóa, theo
chúng tôi, xây dựng văn hoá nhà trường là quá trình tác động của chủ thể quản lý
tới các thành viên trong nhà trường để xây dựng văn hoá vật chất và văn hóa tinh
thần, phát triển những giá trị văn hoá vật chất, tinh thần phù hợp, tốt đẹp của nhà
trường nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo.
1.2.3. Quản lý, quản lý xây dựng văn hóa trường tiểu học
* Quản lý
Theo Hà Thế Ngữ và Đặng Vũ Hoạt: “Quản lý là một quá trình định
hướng, quá trình có mục tiêu, quản lý là một hệ thống là quá trình tác động đến
hệ thống nhằm đạt được mục tiêu nhất định” [20, tr.8].

12


Các tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc cho rằng: Quản lý là
hoạt động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) đến
khách thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận
hành và đạt được mục đích của tổ chức [5].
Trên cơ sở những quan niệm và định nghĩa khác nhau về văn hóa, theo
chúng tôi, Quản lý là tác động có định hướng, có mục đích của chủ thể quản lý
đến khách thể quản lý nhằm thực hiện các mục tiêu đề ra.
Từ khái niệm này cho thấy một số điểm cần chú ý sau:
- Thứ nhất, quản lý là hoạt động có mục đính, có định hướng của con người.
- Hai là, hệ thống quản lý gồm có hai phân hệ: chủ thể và khách thể quản lý.
- Ba là, tác động quản lý thường mang tính tổng hợp bao gồm nhiều giải
pháp khác nhau.
* Quản lý xây dựng văn hóa trường tiểu học
Quản lý xây dựng văn hóa trong trường tiểu học là một nhiệm vụ then

chốt nhằm làm cho các giá trị văn hóa tốt đẹp của nhà trường được tiếp tục phát
huy và góp phần nâng cao giá trị chất lượng giáo dục trong trường tiểu học. Do
đó, việc quản lý văn hóa trong trường tiểu học trước hết thuộc về quản lý văn
hóa nhà trường nói chung. Có nhiều cách tiếp cận về quản lý xây dựng văn hóa
trường tiểu học.
Tác giả Đặng Quốc Bảo cho rằng trong quá trình quản lý xât dựng văn hóa
nhà trường người cán bộ quản lý phải xây dựng các thiết chế, các thông điệp quản
lý và các nội dung xây dựng văn hóa nhà trường [1].
Tác giả Hà Thế Ngữ và Đặng Vũ Hoạt nhận thấy tầm quan trọng của hoạt
động quản lý của chủ thể quản lý trong quá trình xây dựng văn hóa nhà trường
tiểu học nhằm đạt được mục tiêu của quá trình xây dựng văn hóa nhà trường [20].
Từ phân tích các khái niệm ở trên có thể đưa ra khái niệm quản lý xây dựng
văn hóa trường tiểu học như sau: Quản lý xây dựng văn hóa trường tiểu học là sự
tác động có định hướng, có mục đích, có hệ thống thông tin của chủ thể quản lý

13


tới khách thể quản lý nhằm xây dựng văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần của
nhà trường để thực hiện mục tiêu giáo dục.
Căn cứ vào định nghĩa này cho thấy:
- Mục tiêu cụ thể của quản lý xây dựng văn hoá nhà trường là xây dựng văn
hóa vật chất và văn hóa tinh thần. Xây dựng văn hóa vật chất gồm xây dựng cảnh
quan môi trường xanh, sạch, đẹp; Xây dựng cơ sở vật chất, đầu tư trang thiết bị,
đồ dùng dạy học; Xây dựng văn hóa tinh thần: Xây dựng bầu không khí lành
mạnh, sư phạm, dân chủ trong nhà trường, xây dựng văn hóa giảng dạy tích cực
của giáo viên trong nhà trường, xây dựng văn hóa học tập sáng tạo, tích cực, phát
huy phẩm chất và năng lực của HS...
- Chức năng quản lý xây dựng văn hoá nhà trường bao gồm: chức năng lập
kế hoạch; chức năng tổ chức thực hiện; chức năng chỉ đạo, phối hợp và chức năng

kiểm tra, đánh giá hoạt động xây dựng văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần.
- Chu trình các hoạt động quản lý xây dựng văn hoá nhà trường bao gồm:
lập kế hoạch; tổ chức thực hiện; chỉ đạo, phối hợp và kiểm tra, đánh giá hoạt động
xây dựng văn hoá nhà trường.
- Nội dung quản lý xây dựng văn hoá nhà trường bao gồm quản lý các hoạt
động trong chu trình xây dựng văn hoá nhà trường (lập kế hoạch; tổ chức thực
hiện; chỉ đạo, phối hợp và kiểm tra, đánh giá việc xây dựng xây dựng văn hóa vật
chất và văn hóa tinh thần).
- Chủ thể quản lý là: Hiệu trưởng trường tiểu học.
- Khách thể quản lý: Các hoạt động trong chu trình xây dựng văn hoá nhà
trường (lập kế hoạch; tổ chức thực hiện; chỉ đạo, phối hợp và kiểm tra, đánh giá
xây dựng văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần).
1.3. Xây dựng văn hóa nhà trường đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở
trường tiểu học
1.3.1. Những yêu cầu của đổi mới giáo dục hiện nay đối với trường tiểu học
Yêu cầu của đổi mới giáo dục hiện nay đòi hỏi tạo chuyển biến căn bản, toàn
diện về chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy người và

14


định hướng nghề nghiệp để góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến
thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hoà
đức, trí, thể, mĩ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh. Đối với giáo dục
tiểu học, đổi mới giáo dục giúp học sinh hình thành và phát triển những yếu tố căn
bản đặt nền móng cho sự phát triển hài hoà về thể chất và tinh thần, phẩm chất và
năng lực; định hướng chính vào giáo dục về giá trị bản thân, gia đình, cộng đồng và
những thói quen, nền nếp cần thiết trong học tập và sinh hoạt.
Đổi mới giáo dục thể hiện ở nội dung, phương pháp giáo dục từ chương
trình giáo dục phổ thông mới đã tác động mạnh mẽ tới sự phát triển của nhà

trường tiểu học, vừa mở ra cơ hội hướng tới xây dựng một nền giáo dục tiểu học
tiên tiến, hiện đại và hội nhập, đồng thời cũng đặt cấp học nền tảng này đứng
trước những thách thức không nhỏ về xây dựng môi trường vật chất, môi trường
tinh thần… trong nhà trường.
Trường tiểu học là bậc học đặt nền móng cho toàn bộ hệ thống giáo dục
quốc dân. Nghị quyết số 29/NQ-TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng về “Đổi
mới căn bản và toàn diện GD&ĐT, đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH trong điều kiện
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” [18] đã chỉ
ra yêu cầu phải đổi mới giáo dục phổ thông trong đó có giáo dục tiểu học nhằm
giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu
dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản để học sinh tiếp
tục học trung học cơ sở. Do vậy, xây dựng VHNT cần phải xây dựng các mối
quan hệ trong nhà trường: quan hệ thầy - trò, trò- trò, thầy - thầy dân chủ và hài
hòa. Xây dựng văn hóa học tập, văn hóa giảng dạy, văn hóa quản lý phải lấy định
hướng dân chủ hóa làm kim chỉ nam để đảm bảo xây dựng một VHNT ổn định
và công bằng.
Để đáp ứng yêu cầu của quá trình đổi mới giáo dục, đặt ra yêu cầu đổi mới
giáo dục tiểu học toàn diện về các mặt như mục tiêu dạy học, nội dung và chương
trình giáo dục tiểu học.

15