bài 3 khang nguyen và mch

KHÁNG NGUYÊN
PhD. Nguyễn Văn Đô
Bộ môn Miễn dịch-Sinh lý bệnh
ĐHYHN


Mục tiêu học tập
1. Nêu được định nghĩa và tính chất
của kháng nguyên
2. Trình bày được những yếu tố ảnh
hưởng đến tính sinh MD của kháng
nguyên
3. Nêu được các cách phân loại kháng
nguyên, đặc điểm của mỗi loại
4. Trình bày được các cách xử lý và
trình diện kháng nguyên


I. Định nghĩa
Kháng nguyên: là những chất có khả
năng sinh ra đáp ứng miễn dịch đặc
hiệu và liên kết một cách đặc hiệu với
sản phẩm được tạo ra do đáp ứng miễn
dịch đó ở in vitro hay in vivo


II. Tính chất của KN
1. Tính sinh miễn dịch
Khả năng kích thích hệ miễn dịch của KN ở
một cá thể để tạo ra đáp ứng miễn dịch đặc
hiệu.

2. Phản ứng miễn dịch
Khả năng kết hợp với KT tương ứng hoặc
lympho T được mẫn cảm.


III. Cấu trúc của KN


Hapten và chất mang
 Hapten: chỉ có chức năng hoạt hóa miễn
dịch.
 Chất mang: làm tăng khả năng sinh miễn
dịch của hapten

 Chất sinh miễn dịch (immunogens).
Có cả hai đặc tính trên
 Hapten + chất mang
(immunogens)

KN hoàn toàn


IV. Các yếu tố ảnh hưởng đến
tính sinh miễn dịch của KN
A. Các yếu tố liên quan đến KN
1. Tính lạ của KN
KN chưa bao tiếp xúc với lympho
bào trong thời kỳ bào thai.

Chấn thương mắt
làm giải phóng
protein thủy tinh
thể

Lympho T hiệu ứng
trở về mắt bằng
đường máu và tấn
công KN cả 2 mắt

Thủy tinh thể đi
vào hạch và hoạt
hóa tế bào T


2. Bản chất lý hóa của KN
Trọng lượng phân tử ( >10.0 kD)






Tăng tập trung hơn
Có nhiều epitop bề mặt để
lympho nhận diện


 Thành phần hóa học và cấu trúc
Protein>polysaccharid>acid

nucleic>lipid
(Protein có các acid amin nhân thơm,
như tyrosin)
 Bản chất vật lý

 Polymer > Monomer
 Phân tử hình vòng>phân tử hình
thẳng
 KN cấu trúc > KN hòa tan


B. Các yếu tố liên quan đến
cơ thể chủ
1. Nền tảng di truyền (Loài, cá thể)
2. Tuổi, giới và tình trạng sức khỏe


C. Phương pháp gây miễn
dịch
1. Liều lượng KN, số lần gây miễn dịch
2. Đường gây miễn dịch
(trong da>dưới da>tĩnh mạch>uống)
3. Tá chất


V. Tính đặc hiệu và phản ứng
chéo của KN
1. Tính đặc hiệu
 Tồn tại trong cả tính sinh miễn dịch
và phản ứng miễn dịch.

Cơ sở cho chẩn đoán và điều trị miễn
dịch.
2. Phản ứng chéo


VI. Phân loại
KN

1. Theo tính sinh miễn dịch:

 Kháng nguyên
 Hapten


2. Theo tính chất phụ thuộc vào
tế bào T khi KN gây đáp ứng
miễn dịch dịch thể
 KN phụ thuộc tuyến ức, TD-Ag (thymus
dependent Ag )
 KN không phụ thuộc tuyến ức, TI-Ag
(thymus independent Ag)


2.1. KN phụ thuộc tuyến
ức
KN phụ thuộc tuyến ức có thể hoạt hóa tế

bào B để sản xuất KT với sự hỗ trợ của
lympho T

 Hầu hết KN phụ thuộc tuyến ức là protein
 Có nhiều loại nhóm quyết định KN
 Có khả năng gây đáp ứng MD dịch thể và
tế bào
 Hoạt hóa tế bào B sản xuất KT :IgG, IgM,
IgA
 Có khả năng nhớ miễn dịch


2.2. KN không phụ thuộc tuyến
ức
KN không phụ thuộc tuyến ức có khả năng hoạt
hóa tế bào B mà không cần hỗ trợ của lympho
Th






Hầu hết là polysaccharid
Có nhiều quyết định giống nhau và lặp lại
Chỉ gây sản xuất IgM bởi lympho B
Không gây đáp ứng miễn dịch qua trung gian tế
bào (CMI)
Không có đáp ứng nhớ


3. Theo nguồn gốc của
KN

 KN khác loài (Xenoantigen)
 KN đồng loài (Alloantigen )
 KN tự thân (Autoantigen )


Kháng nguyên đồng
loài
1. Kháng nguyên hồng cầu
•

•

Nhóm máu ABO, rất quan trọng trong
truyền máu
Hệ nhóm máu Rh

2. Hệ thống HLA (Human leukocyte
antigen)
- Liên quan đến ghép tạng
- Rất quan trọng trong điều hòa miễn
dịch


Hệ nhóm máu ABO

Nhóm máu
KN trên
huyết thanh
A
B

AB
O

A
B
A,B
-

KT trong

Kháng -B
Kháng -A
Kháng-A, Kháng -B

HC


Kháng nguyên tự thân

1. Giải phóng các KN bị cô lập
2. Thuy đổi cấu trúc phân tử của mô


Kháng nguyên khối u
  Kháng nguyên đặc hiệu u (TSA)
Chỉ biểu lộ trên các tế bào u
 Kháng nguyên liên quan đến khối
u (Tumor associated Ag (TAA):
Biểu lộ rất cao ở các tế bào u
nhưng biểu lộ thấp ở các tế bào

bình thường, ví dụ AFP, CEA.


VII. Xử lý và trình diện kháng
nguyên
Vai trò của MHC (Major
Histocompatibility Complex) /HLA
(Human Leucocyte Antigen): Trình
diện “kháng nguyên” trong đáp ứng
miễn dịch đặc hiệu


1. Sơ đồ cụm gen MHC trên
nhiễm sắc thể người và
chuột
• Ở người MHC nằm trên nhiễm sắc
thể số 6
• Ở chuột MHC nằm trên NST 17


Nhiễm sắc thể 6
Cánh dài

Cánh ngắn

Vùng
HLA
6p21.121.3
Lớp II

Lớp III

Bản đồ gen của vùng HLA

Lớp I


2. Các gen của MHC được xếp thành
2 (lớp)
– Gen MHC lớp I
• Là những glycoprotein biểu lộ ở tất
cả các tế bào có nhân
• Chức năng chính là trình diện KN cho
Tc
– Gen MHC lớp II
• Là các glycoprotein được biểu lộ ở
ĐTB, tế bào B và DCs
• Chức năng chính là trình diện KN cho
Th