Tư tưởng hồ chí minh về giáo dục đạo đức lối sống cho thanh niên vận dụng cho việc giáo dục cho sinh viên ngành giáo dục quốc phòng và an ninh ở trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh trường đại học sư phạm hà nội 2 (2017)

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH

HẦU THỊ VỊ

TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC
ĐẠO ĐỨC LỐI SỐNG CHO THANH NIÊN
VẬN DỤNG TRONG VIỆC GIÁO DỤC CHO
SINH VIÊN NGÀNH GIÁO DỤC QUỐC
PHÒNG VÀ AN NINH Ở TRUNG TÂM GIÁO
DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Giáo dục quốc phòng và an ninh

HÀ NỘI - 2017


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH

HẦU THỊ VỊ

TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC
ĐẠO ĐỨC LỐI SỐNG CHO THANH NIÊN
VẬN DỤNG TRONG VIỆC GIÁO DỤC CHO
SINH VIÊN NGÀNH GIÁO DỤC QUỐC
PHÒNG VÀ AN NINH Ở TRUNG TÂM GIÁO
DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH - TRƯỜNG
ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Chuyên ngành: Giáo dục quốc phòng và an ninh
Người hướng dẫn khoa học
Thượng tá.ThS. Nguyễn Văn Phong

HÀ NỘI - 2017


LỜI CAM ĐOAN
Khóa luận tốt nghiệp này được hoàn thành dưới sự hướng dẫn của Thạc
sĩ Nguyễn Văn Phong. Em xin can đoan những vấn đề em đã trình bày trong
khóa luận chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào, là thành quả nghiên
cứu của riêng bản thân em.
Nếu có gì sai sót em xin hoàn toàn chịu trách nhiệm
Hà Nội ngày 20 tháng 3 năm 2017
Sinh viên
Hầu Thị Vị


LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên cho phép em xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Thầy
Thượng tá Thạc sĩ Nguyễn Văn Phong Thầy đã tận tình hướng dẫn em chu
đáo trong suốt thời gian em làm khóa luận.
Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô, trong trung tâm Giáo dục quốc
phòng và an ninh - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 đã tạo điều kiện giúp
đỡ em trong quá trình học tập cũng như nghiên cứu để hoàn thành khóa luận.
Cuối cùng em xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, các bạn k39 GDQP-AN
đã tạo điều kiện và động viên giúc đỡ em trong thời gian qua.
Trong thời gian nghiên cứu đề tài mới, khả năng còn hạn chế chưa có

nhiều kinh nghiệm nên không thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định, vì vậy
em rất mong được sự góp ý tận tình của các Thầy cô, các bạn để đề tài em
được hoàn chỉnh hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội ngày 20 tháng 3 năm 2017
Sinh viên
Hầu Thị Vị


DANH MỤC VÀ CHỮ VIẾT TẮT
Giáo dục quốc phòng

GDQP

Chủ nghĩa xã hội

CNXH

Thanh Niên

TN


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 2
1.Lý do chọn đề tài............................................................................................ 2
2. Mục đích nghiên cứu..................................................................................... 4
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu. ..............................................................
5
4. Giả thuyết khoa học. ...................................................................................... 5

5. Nhiệm vụ nghiên cứu. ................................................................................... 6
6. Phạm vi nghiên cứu....................................................................................... 6
7. Cái mới khoa học của khóa luận. ...................................................................
6
8. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 6
9. Kết cấu khóa luận.......................................................................................... 6
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA TƯ TƯỞNG HỒ
CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC LỐI SỐNG CHO THANH NIÊN8
1.1. Cơ sở lý luận của Tư Tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức lối sống
cho thanh niên: .................................................................................................. 8
1.1.1. Đạo đức. .................................................................................................. 8
1.1.2. Lối sống................................................................................................. 10
1.1.3. Giáo dục đạo đức lối sống..................................................................... 13
1.2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về vai trò của thanh niên và tầm quan trọng
của công tác giáo dục đạo đức lối sống cho thanh niên.................................. 16
1.2.1. Quan điểm của Hồ Chí Minh về vai trò thanh niên. ............................. 16
1.2.2. Tầm quan trọng của việc giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên... 18
1.2.3. Tư tưởng Hồ Chí Minh về Giáo dục đạo đức cho thanh niên. ............. 23
Kết luận chương 1: ........................................................................................ 27
Chương 2. THỰC TRẠNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC LỐI SỐNG CHO
SINH VIÊN Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN
NINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2................................... 28


2.1. Thực trạng đạo đức lối sống sinh viên..................................................... 28
2.1.1. Mặt tích cực trong đạo đức lối sống của sinh viên ở Trung tâm Giáo
dục quốc phòng và an ninh - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2. ................ 28
2.1.2. Mặt hạn chế trong đạo đức lối sống của sinh viên ở Trung tâm Giáo dục
quốc phòng và an ninh - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2. ....................... 32
2.1.3 Nguyên nhân. ......................................................................................... 35

2.2. Thực trạng giáo dục đạo đức, lối sống cho sinh viên ở Trung tâm Giáo
dục quốc phòng và an ninh - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2., ............... 36
2.2.1.Ưu điểm.................................................................................................. 36
2.2.5. Hạn chế.................................................................................................. 38
Kết luận chương 2. ........................................................................................ 41
Chương 3. BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIÁO DỤC ĐẠO
ĐỨC LỐI SỐNG CHO SINH VIÊN Ở TRUNG TÂM GIÁO ĐỤC
QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH - TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ
NỘI 2 .............................................................................................................. 42
3.1. Quán triệt quan điểm của Đảng đổi mới nhận thức đối với việc xây dựng
đạo đức truyền thống cho sinh viên ở Trung tâm giáo dục quốc phòng và an
ninh - Trường đại học Sư phạm Hà Nội 2. ..................................................... 42
3.2. Đảm bảo tính thống nhất giữa giá trị đạo đức truyền thống và hiện đại, kế
thừa và đổi mới các giá trị truyền thống cho sinh viên Trung tâm giáo dục
quốc phòng và an ninh - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2. ....................... 43
3.3. Trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh - Trường Đại học Sư phạm
Hà Nội 2 xác định đúng mục tiêu của công tác giáo dục đạo đức lối sống cho
sinh viên. ......................................................................................................... 44
3.4. Kết hợp giá trị đạo đức truyền thống với xây dựng đạo đức mới cho sinh
viên trong gia đình, Trung tâm và xã hội........................................................ 45
3.4.1. Giáo dục trong gia đình......................................................................... 45


3.4.2. Giáo dục trong Trung tâm. .................................................................... 46
3.4.3. Giáo dục trong xã hội............................................................................ 47
Kết luận chương 3. ........................................................................................ 48
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 49
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................... 51

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Chủ Tịch Hồ Chí Minh là vị cha già kính yêu của dân tộc Việt Nam là
người anh hùng giải phóng kiên cường, bất khuất, doanh nhân văn hóa thế giới.
Người kết tinh trong những phẩm chất giá trị tinh thần to lớn của dân
tộc Việt Nam. Bên cạnh sự nghiệp cứu nước vĩ đại, Người còn để lại một di
sản vô giá trong đó có tư tưởng đạo đức.
Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, Người luôn đề cao
việc tuyên truyền giáo dục đạo đức, và đặc biệt quan tâm đến việc giáo dục và
rèn luyện đạo đức cho nhân dân, Người cho rằng đạo đức là cái gốc phẩm chất
nhân cách con người, là điều kiện quan trọng để đưa cách mạng thành công.
Chủ Tịch Hồ Chí Minh là một nhà văn hóa kiệt xuất đồng thời cũng là
nhà giáo dục vĩ đại của toàn dân tộc Việt Nam. Cuộc đời Người là tấm gương
sáng cho thế hệ trẻ muôn đời sau noi theo.
Tư tưởng của Người có vai trò, ý nghĩa và tác dụng to lớn đối với cách
mạng Việt Nam. Nghị quyết Đại hội đại biểu lần thứ IX khảng định: “Đảng và
nhân dân ta quyết tâm xây dựng nước Việt Nam theo con đường xã hội chủ
nghĩa trên nền tảng của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh”
(1,tr.20). Với cách nhìn khách quan khoa học,Chủ Tịch Hồ Chí Minh luôn
đánh giá cao vai trò, vị trí, khả năng của thanh niên thanh niên đối với sự
nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc. Người cho rằng: “Thanh niên là
người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy nước nhà thịnh hay suy, yếu hay
mạnh một phần là do các thanh niên” (3,tr.85).
Chính vì thế trước lúc đi xa Người không quên căn dặn “Đảng ta: Bồi
dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần
thiết” (5,tr.10). Trong nội dung bồi dưỡng thế hệ cách mạng trong đời sau, Hồ
Chí Minh đặt lên hàng đầu vấn đề bồi dưỡng lý tưởng và đạo đức cách mạng.
2

Theo Chủ Tịch Hồ Chí Minh, để xứng đáng là lực lượng kế tục sự nghiệp
cách mạng của các thế hệ cha anh thì phẩm chất hàng đầu cần có ở thanh niên
là sự trung thành tuyệt đối với lý tưởng, ý chí kiên định đấu tranh cho tháng
lợi của lý tưởngvà đạo đức cách mạng làm gương lôi cuốn quần chúng.
Trong Di chúc, Người lưu ý “Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức
cách mạng cho họ, đào tạo cho họ thành những người thừa kế xây dựng
CNXH vừa “Hồng” vừa “Chuyên”(6,tr.10).
Lời di huấn của Chủ Tịch Hồ Chí Minh trở thành tư tưởng chỉ đạo
xuyên suốt trong đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và nhà nước ta.
Nghị quyết hội nghị lần thứ tư Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa VII
(1993) khảng định: “Sự nghiệp đổi mới có thành công hay không, cách mạng
Việt Nam có vững bước theo con đường xã hội chủ nghĩa hay không, phần
lớn tùy thuộc vào lực lượng thanh niên, vào việc bồi dưỡng rèn luyện thế hệ
thanh niên, công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc, là một trong
những nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng” (8,tr.82).
Cuối thế kỷ XX đầu thế kỷ XXI, tình hình thế giới và trong nước diễn
biến rất phức tạp, nhiều nhân tố tiêu cực từng ngày từng giờ ảnh hưởng đến
thanh niên nói chung và sinh viên nói riêng. Trước hết là sự khủng hoảng
niềm tin vào tương lai của CNXH sau sự kiện Liên Xô và các nước xã hội chủ
nghĩa ở Đông Âu sụp đổ.
Sau 30 năm đổi mới chuyển sang phát triển nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa, Việt Nam đạt được nhiều thành tựu đáng tự hào. Tuy
nhiên, kinh tế thị trường cũng có mặt trái. Nẩy sinh ra nhiều yếu tố tiêu cực,
các tác động của kinh tế thị trường đã can thiệp, phá vỡ nhiều nét đẹp văn hóa
truyền thống, chà đạp lên những khuôn mẫu đạo đức cách mạng.
Chủ nghĩa cá nhân, kẻ thù nguy hiểm nhất của đạo đức cách mạng theo
cách gọi của Chủ Tịch Hồ Chí Minh, giờ đây có cơ hội trỗi dạy và phát triển.
Chủ Nghĩa Mác - Lênin và Tư Tưởng Hồ Chí Minh được Đảng ta xác định
3

giữ vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần của xã hội, là nền tảng tư tưởng
kim chỉ nam cho hành động của Đảng đang bị các thế lực thù địch chống phá,
công kích. Ngoài tư tưởng, chúng còn đẩy mạnh tiến công trên lĩnh vực văn
hóa, đạo đức, lối sống mà đối tượng chủ yếu là sinh viên, đội ngũ tri thức
tương lai.
Nghị quyết Trung ương lần thứ 2 khóa VIII của Đảng(1997) đã gióng
lên hồi chuông bão động toàn xã hội khi cho rằng tình trạng một số bộ phận
sinh viên, sinh viên suy thoái đạo đức, mờ nhạt lý tưởng chạy theo lối
sống thực dụng thiếu hoài báo lập thân, lập nghiệp, vì tương lai của bản thân
và đất nước, là điều đặc biệt đáng lo ngại. Vì vậy trong xu thế chung của sinh
viên ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Trường Đại học Sư phạm
Hà Nội
2, một bộ phận sinh viên có biểu hiện lệch lạc trong nhận thức và hành vi đạo
đức, như xác định động cơ học tập chưa đúng, hiện tượng bỏ học không lý do,
đi muộn, quay cóp trong thi cử đã trở nên khá phổ biến, sinh viên thờ ơ với các
vấn đề chính trị xã hội, và còn sa vào các tệ nạn xã hội. Trong khi đó,yêu cầu
và đòi hỏi của sự nghiệp đổi mới toàn diện, đẩy mạnh công nghiệp hóa hiện
đại hóa đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, các thế hệ sinh viên đã
đang và nhất định gánh vác, những trọng trách to lớn nhưng vô cùng khó khăn
phức tạp, mặt khác do một bộ phận sinh viên tại Trung tâm Giáo dục quốc
phòng và an ninh Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, có suy thoái đạo đức,
mờ nhạt lý tưởng, chạy theo lối sống thực dụng, thiếu hoài báo. Đó là một
trong những lý do thôi thúc em thực hiện nghiên cứu đề tài, “Tư tưởng Hồ
Chí Minh về giáo dục đạo đức lối sống cho thanh niên, vận dụng trong việc
giáo dục cho sinh viên ngành giáo dục quốc phòng và an Ninh ở Trung tâm
Giáo dục quốc phòng và an ninh Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2”.
2. Mục đích nghiên cứu

4

Nghiên cứu những nội dung cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh, về
giáo dục đạo đức lối sống cho thanh niên, làm rõ lý luận và thực tiễn công tác
giáo

5


dục đạo đức cho sinh viên ngành giáo dục quốc phòng và an ninh ở Trung tâm
Giáo dục quốc phòng và an ninh - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, trên cơ
sở đưa ra giải phát nhằm góp phần nâng cao hiệu quả công tác giáo dục đạo
đức lối sống theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
3. Khác thể và đối tượng nghiên cứu.
Kháh thể nghiên cứu
Khách thể nghiên cứu là quá trình giáo dục đạo đức lối sống cho sinh
viên ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Trường Đại học Sư phạm
Hà Nội 2.
Đối tượng nghiên cứu
Tư tuởng đạo đức Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức lối sống cho
thanh niên và vận dụng trong việc giáo dục đạo dức lối sống cho sinh viên ở
Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Trường Đại học Sư phạm Hà
Nội 2.
4. Giả thuyết khoa học
Nêu và phát huy được tính tích cực chủ động tự giác của sinh viên trong
quá trình học tập và rèn luyện về giáo dục đạo đức lối sống, thì chất lượng
giáo dục cho sinh viên ở Trung tâm thu hút được nhiều sinh viên hưởng ứng
tham gia và đặt kết quả tốt.
Từ những vấn đề nghiên cứu có tính lập luận và thực tiễn, từ thực trạng
làm tốt biện pháp giáo dục đạo đức lối sống như: Quán triệt quan điểm của

Đảng đổi mới nhận thức xây dựng đạo đức truyền thống cho sinh viên, đảm
bảo tính thống nhất giữa các giá trị truyền thống và hiện đại, xác định đúng
mục tiêu công tác giáo dục đạo đức lối sống cho sinh viên, kết hợp giá trị
truyền thống với với xây dựng đạo đức mới cho sinh viên trong gia đình,
Trung tâm và xã hội. Thì chất lượng giáo dục đạo đức lối sống cho sinh viên
ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Trường Đại học Sư phạm Hà
Nội 2, từng bước được nâng cao.
6


5. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích trên đề tài cần có nhiệm vụ như sau.
Làm rõ những nội dung cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức
vai trò thanh niên và việc giáo dục đạo đức lối sống cho thanh niên, sinh viên.
Phân tích thực trạng đạo đức lối sống của sinh viên và thực tiễn công
tác giáo dục đạo đức,lối sống cho sinh viên ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng
và an ninh - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2. Đề xuất các biện pháp chủ
yếu giáo dục đạo đức lối sống cho sinh viên.
6. Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu những nội dung cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo
dục đạo đức lối sống cho thanh niên, đạo đức lối sống cho sinh viên ở Trung
tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2.
7. Cái mới khoa học của khóa luận.
Góp phần làm rõ lý luận của Tư Tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục đạo
đức lối sống cho sinh viên ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2.
Phân tích thực trạng, và đề xuất các biện pháp giáo dục đạo đức lối sống
cho sinh viên ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Trường Đại học
Sư phạm Hà Nội 2.
8. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng phương pháp logic, phương pháp lịch sử, phương pháp

điều tra, phương pháp phân tích so sánh, tổng hợp
9. Kết cấu khóa luận
Ngoài phần mở đầu của khóa luận, danh mục tài liệu tham khảo khóa
luận gồm có 3 chương.
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của tư tưởng Hồ Chí Minh về
Giáo dục đạo đức lối sống cho thanh niên.

7


Chương 2: Thực trang giáo dục đạo đức lối sống cho sinh viên ở Trung
tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2.
Chương 3: Biện pháp nâng cao hiệu quả Giáo dục đạo đức lối sống cho
sinh viên ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Trường Đại học Sư
phạm Hà Nội 2.

8


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
VỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC LỐI SỐNG CHO THANH NIÊN
1.1. Cơ sở lý luận của Tư Tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức lối
sống cho thanh niên
1.1.1. Đạo đức
Ở phương Tây danh từ đạo đức bắt nguồn từ tiếng la tinh là mas, moris
nghĩa là phong tục tập quán. Đạo đức còn có góc từ tiếng hy lạp là sthicos,
cũng có nghĩa là thói quen tập quán,như vậy theo góc của khái niệm khi nói
đến đạo đức là nói đến những thói quen tập quán sinh hoạt và ứng xử con
người trong cộng đồng xã hội.

Ở phương Đông, theo các học thuyết về đạo đức của người Trung Quốc
cổ đại, đạo có nghĩa là con đường, đường đi, là đường sống của con người
trong xã hội. Đức dùng để nói đến nhân đức, đức tính và nhìn chung đức là
biểu hiện của đạo, là đạo nghĩa, là nguyên tắc luân lý. Theo đó, đạo đức chính
là những yêu cầu, những nguyên tắc do cuộc sống đặt ra mà con người phải
tuân theo. Theo các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin, đạo đức xét đến
cùng là sự phản ánh của các quan hệ xã hội.
Giá trị đạo đức được xác định ở chỗ nó phục vụ cho tiến bộ xã hội vì
hạnh phúc của con người. “Đạo đức giúp cho xã hội loài người tiến lên trình
độ cao hơn, thoát khỏi ách bóc lột lao động”. Bàn về đạo đức cộng sản chủ
nghĩa, Lênin cho rằng: “Đó là những gì góp phần phá hủy xã hội cũ của bọn
bóc lột và góp phần đoàn kết tất cả những người người lao động chung quanh
giai cấp vô sản đang sáng tạo ra xã hội mới của những cộng sản”. Đây là một
quan niệm mang tính cách mạng và khoa học về đạo đức mà quan niệm của
các tôn giáo và các nền đạo đức khác không thể đạt tới. Hồ Chí Minh quan
9


niệm đạo đức cách mạng là trung với nước, hiếu với dân, suốt đời phấn đấu
hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì CNXH, nhiệm vụ nào cũng hoàn
thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng; là cần, kiệm,
liêm, chính, chí công vô tư; luôn yêu thương, quý trọng con người sống có
tình, có nghĩa và tinh thần quốc tế trong sáng.
Đạo đức là cái gốc của cách mạng và là nhân tố tạo nên sự hấp dẫn của
chủ nghĩa xã hội
Theo Hồ Chí Minh, tiêu chí để đánh giá chính xác đạo đức con người là
ở hành động, ở việc làm, ở cách đối nhân xử thế. Đạo đức phải được xem xét
trong 3 mối quan hệ cơ bản: Với mình với người và với công việc.
Trong 3 mối quan hệ đó, hoạt động của con người hình thành nên
những hành vi, chuẩn mực đạo đức. Đó là việc mình có nghiêm khắc với chính

bản thân hay không, thái độ của mình đối với ông bà, bố mẹ, anh chị, em, đối
với đồng chí, đồng đội, cấp trên, cấp dưới, đối với quần chúng nhân dân, đối
với Đảng, với Nhà nước, đối với kẻ thù như thế nào, mình có hết lòng, toàn
tâm, toàn ý đối với công việc hay không, điều đó xác định đạo đức của mỗi con
người.
Chủ Tịch Hồ Chí Minh cho rằng lấy đạo đức làm gốc, không có nghĩa là
tuyệt đối hóa mặt đức, xem nhẹ mặt tài. Đức là gốc nhưng đức và tài, “Hồng”
và “Chuyên” phải kết hợp, phẩm chất và năng lực phải đi đôi, không thể có
mặt này thiếu mặt kia. Nói chuyện tại Đại hội sinh viên Việt Nam lần thứ II,
người cho rằng “Thanh niên phải có đức, có tài, có tài mà không có đức ví như
một anh làm kinh tế tài chính rất giỏi nhưng lại đi đến thụt két thì chảng
những không làm được gì ích lợi cho xã hội, mà còn có hại cho xã hội nữa.
Nếu có đức mà không có tài thì ví như ông bụt không làm hại gì, nhưng cũng
không lợi gì cho loài người” (13,tr.72). Người thực sự có đức thì bao giờ cũng
có gắng học tập, nâng cao trình độ, nâng cao năng lực, tài năng để hoàn thành
mọi nhiệm vụ được giao.
10


Như vậy đức trong quan niệm Hồ Chí Minh được hiểu toàn bộ những
chuẩn mực xã hội nhằn điều chỉnh hành vi của con người trong quan hệ với
người khác và với cộng đồng, Dựa vào những chuẩn mực đó, người ta đánh
giá hành vi của mỗi người theo các quan niệm về thiện và ác, về cái không
được làm và về nghĩa vụ phải làm.
1.1.2. Lối sống
Lối sống theoTừ điển Bách khoa Việt Nam, lối sống là toàn bộ những
hình thức hoạt động sống của con người trong một xã hội nhất định được xem
xét thống nhất với các điều kiện kinh tế - xã hội nhất định(17,tr.42).
Giải thích phạm trù lối sống, học thuyết Mác đi từ phương thức hoạt
động sản xuất của con người. Trong tác phẩm “Hệ tư tưởng Đức”, C.Mác và

Ph.Ăngghen cho rằng: “Không nên nghiên cứu phương thức sản xuất ấy đơn
thuần theo khía cạnh nó là sự tái sản xuất ra sự tồn tại thể xác của các cá nhân.
Mà hơn thế nó là phương thức hoạt động nhất định của những cá nhân ấy, một
hình thức nhất định của hoạt động của họ, một phương thức sinh sống nhất
định của họ”(11, tr.30).
Mác còn cho rằng để tồn tại trước hết con người phải giải quyết được
những nhu cầu thiết yếu trước mắt như: ăn, mặc, ở, đi lại rồi mới có thể nghĩ
đến chuyện làm văn thơ, làm triết học… Nghĩa là phải lao động kiếm sống.
Lao động vốn là nhu cầu sống hàng đầu của con người. Mặt khác, lao động
còn là nền tảng để phát triển toàn diện cá nhân con người.
Theo Hồ Chí Minh lối sống bộc lộ thông qua các hoạt động của con
người trong cách ăn, cách mạc, cách ở, cách đi lại, cách làm việc. Lối sống vừa
có các giá trị của văn minh nhân loại vừa có các giá trị văn hóa truyền thống
của dân tộc, bên cạnh các giá trị vĩnh cửu, lối sống cũng chứa đựng các giá trị
phù hợp với điều kiện lịch sử cụ thể của từng thời kì nhất định, có các khía
cạnh tiến bộ và cả khía cạnh tiêu cực.
11


Có thể nói lối sống bộc lộ nhân cách của con người trong một điều kiện
hoàn cảnh cụ thể, nhất định. Con người phản ánh qua lối sống phần nào diện
mạo văn hóa thời đại thông qua năng lực trí tuệ, quan hệ ứng xử và khả năng
đồng hóa thẩm mĩ hiện thực của mình trong nhiều phương diện khác nhau.
Với Hồ Chí Minh, lối sống bao gồm lối sống riêng của từng cá nhân và
lối sống chung của từng nhóm người, rộng hơn là toàn xã hội.
Lối sống cá nhân là toàn bộ hình thức hoạt động sống của cá nhân trong
một xã hội nhất định. Đồng thời là sự phản ánh kết quả nhận thức của cá nhân
về các điều kiện kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội. Vì thế, lối sống cá nhân
luôn mang đậm dấu ấn cá nhân và có tính phong phú, đa dạng.
Mặt khác, được hình thành từ một điều kiện đồng, tạo nên lối sống

chung của toàn xã hội. kinh tế - xã hội nhất định nên lối sống của các cá nhân
lại có những điểm chung tương
Giữa lối sống riêng của từng cá nhân với lối sống chung của toàn xã hội
không có sự tách rời biệt lập mà trái lại luôn thống nhất, tác động qua lại lẫn
nhau.
Chủ Tịch Hồ Chí Minh quan niệm xã hội là do nhiều cá nhân nhóm lại
mà hình thành, chính vì thế mỗi cá nhân có lối sống tích cực thì gốp phần
hình thành nên lối sống tiến bộ của xã hội. Lối sống văn minh, cao đẹp của
Chủ Tịch Hồ Chí Minh đã trở thành mẫu mực cho toàn Đảng toàn dân, toàn
quân ta học tập và noi theo. Ngược lại lối sống xã hội có tác dụng định hướng
cho lối sống cá nhân, giúp mỗi cá nhân điều chỉnh lối sống của bản thân.
Theo Chủ Tịch Hồ Chí Minh, đạo đức, lối sống, nếp sống là ba nội
dung hợp thành văn hóa đời sống, trong đó đạo đức đống vai trò chủ yếu nhất.
Vì vậy xây dựng đời sống mới chính là quá trình tuyên truyền và thực hành
đạo đức mới, lối sống mới và nếp sống mới.
Lối sống mới mà Hồ Chí Minh quan tâm xây dựng cho mọi người là lối
sống có lý tưởng, có đạo đức, văn minh, tiên tiến, kết hợp hài hòa truyền
thống tốt đẹp của dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân loại.
12


Hồ Chí Minh cho rằng để Việt Nam trở nên một nước mới, một nước
văn minh, tiến bộ thì mọi người phải xây dựng một phong cách sống khiêm
tốn, giản dị chừng mực, điều độ, yêu lao động quý trọng thời gian, ít lòng
ham muốn về vật chất, về chức quyền danh lợi. Trong quan hệ với nhân dân,
bạn bè, đồng chí, anh em phải cởi mở, chân tình, ân cần, tế nhị, giầu tình yêu
thương quý mến con người, trân trọng con người, đối với mình thì nghiêm
khắc chặt chễ, đối với người thì khoan dung, độ lượng. Đã có sinh hoạt lành
mạnh tiến bộ ứng xử hài hòa, đúng mực thì còn phải xây dựng tác phong quần
chúng, tập thể dân chủ, khoa học trong cách làm việc. Tuy mang những nội

dung khác nhau nhưng ba loại tác phong trên có quan hệ mật thiết với nhau,
góp phần nâng cao hiệu quả công việc, giúc mọi người hoàn thành xuất sắc
nhiệm vụ được giao.
Lối sống trong quan niệm của Chủ Tịch Hồ Chí Minh còn là tiêu chí,
thước đo trình độ văn minh, tiến bộ của mỗi dân tộc. Người cho rằng: “Một
dân tộc biết cần, kiệm, biết liêm chính, là một dân tộc giàu về vật chất, mạnh
về tinh thần, là một dân tộc văn minh tiến bộ” (14,tr.42). Với nghĩa đó, xây
dựng lối sống mới đã trở thành một mục tiêu của chủ nghĩa xã hội. Phấn đấu
thực hiện lối sống mới giúp mỗi cá nhân và xã hội từng bước vượt qua được
những cái nhỏ bé, thấp hèn để vươn tới những cái lớn lao, cao thượng làm cho
mọi người phát triển toàn diện cùng với sự phát triển của đất nước.
Bàn về lối sống, Hồ Chí Minh luôn đặt nó trong mối quan hệ với đạo
đức. Đạo đức và lối sống có quan hệ mật thiết với nhau, trong đó đạo đức
đóng vai trò chủ yếu. Đạo đức gắn liền với lối sống và là nội dung của lối
sống còn lối sống là thể hiện cụ thể quan niệm đạo đức trong những hình thức
hoạt động của con người trong xã hội. Một lối sống được xem là cao đẹp
trước hết phải là lối sống có đạo đức, luôn đề cao trách nhiệm, bổn phận,
nghĩa vụ của cá nhân đối với cộng đồng và toàn xã hội. Ngược lại, lối sống là

13


hình thức biểu hiện của văn hóa đời sống Người quan niệm văn hóa là bộ mặt
tinh thần của xã hội và bộ mặt đó được thể hiện ra ngay trong cuộc sống hàng
ngày của mỗi người. Để dễ hiểu dễ thấy điều này đã được Hồ Chí Minh chỉ ra
khi nói về nội dung của đời sống mới cũng như cách thức xây dựng đời sống
mới ở trong nước Việt Nam độc lập và chủ nghĩa xã hội.
1.1.3. Giáo dục đạo đức lối sống
Chủ Tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến giáo dục, vì giáo dục có vai
trò quan trọng trong kháng chiến cũng như kiến quốc, Người chỉ rõ mục đích

của nền giáo dục là cách mạng là “Phục vụ nhân dân Tổ quốc, đào tạo lớp
người lớp cán bộ mới” (12,tr.83). Đây là điểm khác nhau giữa nền giáo dục
mới mà chúng ta đang xây dựng với nền giáo dục cũ - nền giáo dục thực dân.
Đây chính là điểm khác nhau cơ bản giữa nền giáo dục mới mà chúng ta đang
ra sức xây dựng với nền giáo dục cũ - nền giáo dục thực dân.
Trong xã hội mới giáo dục có nhiệm vụ quan trọng và vẻ vang là phục
vụ đường lối chính trị của đảng và chính phủ, gắn liền với sản xuất và đời
sống của nhân dân. Giáo dục cách mạng là nền giáo dục bình đẳng, nó không
dành riêng cho một nhóm người trong xã hội mà cho tất cả mọi người.
Trong giáo dục đối tượng chủ yếu mà Chủ Tịch Hồ Chí Minh nhắn tới
là nhi đồng và thanh thiếu niên, bởi đây là lứa tuổi đang trong quá trình hình
thành hoàn thiện nhân cách, mặt khác họ còn là những chủ nhân tương lai của
đất nước, là lực lượng kế tục sự nghiệp cách mạng của thế hệ cha ông, do đó
rất cần có sự định hướng của giáo dục, đặc biệt là giáo dục đạo đức.
Xuất phát từ mục tiêu của giáo dục là đào tạo những con người mới vừa
có đức vừa có tài, những công dân biết làm chủ để đóng góp tích cực vào sự
việc xây dựng và bảo vệ đất nước, Hồ Chí Minh chủ trương bồi dưỡng giáo
dục thế hệ trẻ một cách toàn diện. Đức - trí - thể - mỹ.
Người yêu cầu “Trong việc giáo dục và học tập phải chú trọng đủ các
mặt, đạo đức cách mạng, giác ngộ xã hội chủ nghĩa, văn hóa kỹ thuật, lao
động sản xuất” (9,tr.90).
14


Trong công tác giáo dục Chủ Tịch Hồ Chí Minh coi trọng cả “Đức” lẫn
“Tài”, nhưng đặt giáo dục đạo đức lên hàng đầu. Người chỉ rõ vai trò và sức
mạnh của đạo đức, khảng định đạo đức là cái gốc của mỗi con người, theo Hồ
Chí Minh “tâm” có sáng thì trí mới sáng, có cái đức thì cái tài mới được pháp
huy, phát triển trở nên có ích đối với xã hội.
Chủ Tịch Hồ Chí Minh đề ra những chuẩn mực đạo đức mới định

hướng cho sự rèn luyện của mỗi người, bên cạch đó căn cứ vào đặc điểm lứa
tuổi, nghề nghiệp, môi trường làm việc người cần cụ thể hóa các chuẩn mực
đạo đức thành những phẩm chất cụ thể để mọi người dễ hiểu dễ nhớ và dễ vận
dụng.
Người dạy thanh niên phải yêu tổ quốc, yêu nhân dân, yêu chủ nghĩa xã
hội, yêu lao động, yêu khoa học kỹ thuật, đó là đạo đức mới và chỉ có thông
qua rèn luyện mới trở thành những con người phát triển toàn diện có tư tưởng
đúng có tình cảm đẹp, có kiến thức sức khỏe làm chủ thiên nhiên làm chủ xã
hội và bản thân. Để làm được như vậy người khuyên thanh niên, “Không có
việc gì khó chỉ sợ lòng không bền, đào núi và lấp biển, quyết chí ắt làm
nên”(10,tr.95).
Đối với thanh niên và học sinh, sinh viên Hồ Chí Minh xác định rõ đạo
đức chính là phải tích cực học tập đồng thời người còn chỉ rõ mục đích và
động cơ học tập là để phụng sự cho tổ quốc, phụng sự nhân dân làm cho dân
giàu nước mạnh.
Theo Hồ Chí Minh, đạo đức cách mạng không phải từ trên trời rơi
xuống mà là kết quả trực tiếp của hoạt động giáo dục và tự giáo dục, tự rèn
luyện của mỗi cá nhân, giáo dục nói chung và giáo dục đạo đức lối sống thanh
niên nói riêng là sự nghiệp của quần chúng.

15


Thư gửi các em học sinh (24/10/1955), Hồ Chí Minh khảng định:
“Giáo dục các em là việc chung của gia đình, trường học và xã hội. Bố mẹ thầy
giáo và người lớn phải cùng nhau phụ trách” (2,tr.74).
Kết quả giáo dục tùy thuộc rất nhiều vào sự tham gia tích cực, sự giúc
đỡ thiết thực và sự giác ngọ về trách nhiệm đối với giáo dục của các ngành, các
cấp ủy Đảng, chính quyền cũng như của cha mẹ học sinh và của các lực lượng
xã hội. Người đề nghị: “Sự giáo dục thanh niên phải liên hệ vào dư luận xã hội,

lực lượng của chính phủ để ngăn ngừa những cái gì có thể ảnh hưởng xấu đến
thanh niên, để nâng cao tính cảnh giác của thanh niên”(11,tr.56).
Xuất pháp từ sự nhìn nhận mặt tốt mặt xấu trong con người nhất là đối
với thanh niên lứa tuổi đang hoàn thiện nhân cách, đang phát triển và muốn
khẳng định mình, Hồ Chí Minh rất coi trọng việc kết hợp cả hai mặt giáo dục
và tự giáo dục, theo người khi mặt tự giáo dục thật sự được đặt ra ở mỗi
người thì việc giáo dục mới có hiệu quả và chắc chẵn.
Theo Hồ Chí Minh thanh niên có ưu điểm là hăng hái, giầu tinh thần
xung phong nhưng vẫn ham chuộng hình thức, thiếu thực tế, do vậy thanh
niên muốn xứng đáng là người chủ tương lai của đất nước thì phải tự giác rèn
luyện bản thân, đó là yếu tố quan trọng, trước tiên thanh niên “Phải rèn luyện
và thấm nhuần tư tưởng xã hội chủ nghĩa”(13,tr30).“Trau dồi đạo đức lối
sống của người cách mạng”(14,tr.35). Người nhắc nhở thanh niên phải luôn
gắn chặt quá trình “xây” và “chống” trong rèn luyện đạo đức. Người dạy
“Thanh niên cần phải có tâm lý tự tư, tự lợi, chỉ lo cho lợi ích riêng và sinh
hoạt riêng của mình, chóng thói khinh xem lao động, nhất là lao động chân
tay, chống kiêu ngạo giả đói khoe khoang”(11,tr.45).
Như vậy giáo dục đạo đức theo quan điểm Hồ Chí Minh là hoạt động
của các cá nhân và thiết chế xã hội nhằm hình thành những phâm chất đạo
đức, những nhu cầu niềm tin tình cảm thói quên trong hành vi đạo đức trên cở
16


sở nhận thức lý tưởng đạo đức và những nguyên tắc đạo đức xã hội. Thông
qua giáo dục đạo đức, các khái niệm giá trị đạo đức được nhận thức sâu sắc
hơn, những hành động của con người sễ phù hợp hơn với chuẩn mực xã hội,
làm cho con người có khả năng tự kiểm tra, đánh giá thẩm định và điều chỉnh
hành vi của mình.
Đạo đức có quan hệ chặt chễ với lối sống, đạo đức là mặt nội dung quy
định lối sống, còn lối sống là mặt thể hiện của đạo đức do đó giáo dục đạo

đức cũng chính là giáo dục lối sống một cách gián tiếp, là quá trình định
hướng lối sống cho mỗi cá nhân.
1.2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về vai trò của thanh niên và tầm quan
trọng của công tác giáo dục đạo đức lối sống cho thanh niên
1.2.1.Quan điểm của Hồ Chí Minh về vai trò thanh niên
Hồ Chí Minh luôn coi thanh niên là lực lượng nòng cốt của đất nước,
tương lai của dân tộc. Người có niềm tin lớn lao vào các thế hệ thanh niên và
thấy được khả năng sáng tạo to lớn của họ đối với sự nghiệp xây dựng và bảo
vệ tổ quốc.
Từ nhận thức đó Hồ Chí Minh thường nói và viết về thanh niên rất
ngắn gọn đơn giản nhưng sâu sắc, mục đích là làm cho mọi thanh niên đều có
thể hiểu và thấy được trách nhiệm của mình để tham gia vào công cuộc giải
phóng dân tộc, xây dựng đất nước.
Hồ Chí Minh xác định, thanh niên là một trong những lực lượng luôn
luôn hang hái xung phong đi đầu, sẵn sàng vượt qua mọi khó khan gian khổ,
nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. Vậy thanh niên là lực lượng
có trí tuệ, năng động sáng tạo giàu nghị lực lý tưởng cao đẹp, đảm nhiệm
được và hoàn thành tốt mọi nhiêm vụ khó khăn, nặng nề khi cách mạng giao
phó, kế thừa phát huy truyền thống đạo đức của dân tộc.

17


Vào những cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, các sĩ phu yêu nước ở Việt
Nam cũng có sự quan tâm đến thanh niên. Pham Bội Châu từng gửi gắm kỳ
vọng vào thanh niên sang nhật bản du học trở về sễ góp phần quan trọng cách
tân đất nước, nhưng do điều kiện lịch sử hạn chế, do lập trường giai cấp khác
nhau nên các sĩ phu yêu nước chưa thấy hết và đánh giá đúng vị trí, vai trò
của thanh niên đối với sự ngiệp cứu nước.
Ngay từ đầu những năm hai mươi của thế kỷ XX, đất nước còn chìm

đắm trong đêm trường nô lệ, người đã nhận thấy rằng chỉ có dựa vào thanh
niên mới đủ sức giải phóng dân tộc đêm lại độc lập tự do cho tổ quốc, lúc đó
thực dân pháp đã nặn ra những chính sách ru ngủ cho thanh niên, làm cho họ
quên đi nỗi nhục mất nước. Trong thư gửi thanh niên An Nam, Người viết
“Hỡi Đông Dương đáng thương hại! Người sẽ chết mất nếu đám thanh niên
sớm già của người không sớm hồi sinh”(16,tr.33). Từ đó Người đã nhận thấy
vai trò quan trọng của thanh niên trong sự nghiệp giải phóng dân tộc.
Để phát huy vai trò sức mạnh của tuổi trẻ thì phải tiến hành giáo dục
thanh niên một cách toàn diện và chu đáo, trong suốt cuộc đời hoạt động cách
mạng của mình, Chủ Tịch Hồ Chí Minh đã hết sức quan tâm, dìu dắt thế hệ
trẻ, ngay từ những ngày đầu bôn ba cứu nước, để tập hợp được giáo dục và
giác ngộ cách mạng cho thanh niên, Người đã lập ra hội Việt Nam cách mạng
thanh niên.
Trong suốt vấn đề giáo dục thanh niên, Hồ Chí Minh đặt lên hàng đầu
vấn đề giáo dục tinh thần yêu nước. Trong năm điều dạy thiếu niên và nhi
đồng, điều thứ nhất: “Yêu tổ quốc, yêu đồng bào”, đối với thanh niên “Trước
hết phải yêu Tổ quốc, yêu nhân dân, phải có tinh thần dân tộc vững chắc và
tinh thần quốc tế đúng đắn”. Tinh thần yêu nước là vốn quý, là sức mạnh to
lớn gúp dân tộc ta đứng vững trước những thử thách nghiệt ngã trong lịch sử.
Trong cuộc sống giáo dục, bồi dưỡng thế hệ trẻ cho đất nước, Hồ Chí Minh
18