Xây dựng hệ thống bài tập chương cân bằng hóa học và cơ sở của động hóa học (KLTN k41)

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
2
KHOA HÓA HỌC

vũ THỊ THU TRANG

XÂY DựNG HỆ THỐNG BÀI TẬP CHƯƠNG
“CÂN BẰNG HÓA HỌC” VÀ “Cơ SỞ CỦA ĐỘNG
HÓA HỌC”, HỌC PHẦN HÓA HỌC ĐẠI CƯƠNG 2

KHOÁ LUẬN TÔT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Hóa học vô cơ

Hà Nội,
2019


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
2
KHOA HÓA HỌC

vũ THỊ THU TRANG

XÂY DựNG HỆ THỐNG BÀI TẬP CHƯƠNG
“CÂN BẰNG HÓA HỌC” VÀ “Cơ SỞ CỦA ĐỘNG
HÓA HỌC”, HỌC PHẦN HÓA HỌC ĐẠI CƯƠNG 2

KHOÁ LUẬN TÔT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Hóa học vô cơ
Người hướng dẫn khoa học:

ThS. NGUYỄN THỊ THU LAN

Hà Nội,
2019


LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới ThS. Nguyễn Thị Thu Lan người trực tiếp hướng dẫn, luôn tận tình giúp đỡ và góp ý để em hoàn thành tốt
khóa luận tốt nghiệp.
Em xin chân thành cảm ơn quý thầy, cô trong Khoa Hóa học và trong
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, các thầy cô trong tổ Vô cơ - Đại cương, đã tận
tình giúp đỡ em trong suốt thời gian học tập tại trường.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nhưng với kiến thức và kinh nghiệm thực tế
của bản thân cồn hạn chế. Do vậy, khóa luận không thể tránh khỏi những thiếu xót,
em rất mong nhận được sự góp ý quý báu của các thầy, cô giáo và các bạn.
Em xin chân thành cảm ơn!
Hà nội, tháng 05 năm 2019
Sinh viên

Vũ Thị Thu Trang


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BT:

Bài tập

BTHH:

Bài tập hóa học

GV:

Giảng viên

Pư:

Phản ứng

SV:

Sinh viên

TH:

Trường hợp

TNKQ:

Trắc nghiệm khách quan

TNTL:

Trắc nghiệm tự luận


MỤC LỤC

PHỤ LỤC.......................................................................................................................................


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đất nước ta ngày càng đổi mới và phát triển. Vì vậy, nền giáo dục và đào tạo
nước nhà đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc “nâng cao dân trí, đào tạo nhân
lực, bồi dưỡng nhân tài. Chăm lo giáo dục nước nhà luôn là một vấn đề được quan
tâm chú trọng. Ngành giáo dục phải luôn đổi mới căn bản và toàn diện phương pháp
dạy và học. Một trong những định hướng của công cuộc đổi mới phương pháp dạy
học hiện nay là chuyển đổi từ cách dạy “Thầy truyền thụ, trò tiếp thu ” sang việc
thầy tổ chức các hoạt động dạy học, trò dành lấy kiến thức, tự xây dựng kiến thức
cho mình, bồi dưỡng năng lực tự học, tích cực, sáng tạo trong học tập, trong đời
sống hàng ngày...
Bộ môn Hóa học là một môn khoa học vừa lý thuyết, vừa thực nghiệm, có
nhiều khả năng trong việc phát triển những năng lực nhận thức cho sinh viên. Đặc
biệt, nó còn cung cấp những tri thức khoa học về các chất, sự biến đổi các chất, mối
liên hệ qua lại giữa công nghệ hóa học, môi trường và con người. Việc vận dụng
những kiến thức lý thuyết vào cuộc sống, việc giải các bài tập có nội dung gắn với
thực tiễn sẽ làm phát triển ở sinh viên tính tích cực, tự lập, óc sáng kiến và say mê
học tập.
Chương trình dạy học theo định hướng phát triển năng lực được xây dựng
trên cơ sở chuẩn năng lực của môn học. Trong đó, năng lực chủ yếu hình thành qua
hoạt động học của người học. Hệ thống bài tập xây dựng theo định hướng phát triển
năng lực là công cụ để người học luyện tập, hình thành năng lực và là công cụ để
giáo viên kiểm tra, đánh giá năng lực của người học. Đe việc dạy học đạt kết quả
tốt, người thầy với tư cách là người hướng dẫn, tổ chức, chỉ đạo quá trình dạy học
phải sử dụng nhiều phương pháp khác nhau để giúp sinh viên chiếm lĩnh tri thức.
Sử dụng bài tập hóa học là một trong những phương pháp dạy học quan trọng, có
tác dụng to lớn trong việc giáo dục, rèn luyện và phát triển năng lực học tập cho

sinh viên, giúp sinh viên củng cố, hệ thống hóa kiến thức đã học, vận dụng kiến
thức để giải đáp những vấn đề liên quan đến đời sống.

6


Đe đạt được mục tiêu giáo dục, việc lựa chọn loại hình kiểm tra - đánh giá
phù hợp là khâu rất quan trọng không thể thiếu trong quá trình dạy học. Trước đây,
loại trắc nghiệm tự luận (TNTL) được sử dụng rất phổ biến và quen thuộc nhưng
trong quá trình đổi mới giáo dục, chúng ta đã đưa trắc nghiệm khách quan (TNKQ)vào quá
trình dạy học. Mỗi loại TNTL hay TNKQ đều có uu, nhuợc điểm riêng.
Tuy vậy, với những môn học có mức độ tu duy cao và khả năng vận dụng kiến thức
tổng hợp thì việc chuẩn bị dạng câu hỏi TNKQ là dường nhu chua đầy đủ, chua có
sụ sáng tạo, nhạy bén và sụ phát triển tu duy khoa học cao. Do vậy, trong trường
hợp này cần duy trì và phát triển hệ thống câu hỏi và bài tập tụ luận để xử lý thông
tin và lĩnh hội kiến thức môn học.
Trên quan điểm đó cùng với sụ mong muốn xây dụng đuợc hệ thống BTHH
có chất luợng tốt, góp phần nâng cao chất luợng dạy và học ở bậc Đại học, phù hợp
với việc đổi mới phuơng pháp dạy học, em đã mạnh dạn chọn đề tài: Xây dựng hệ
thống bài tập chương “Cân bằng hóa học” và “Cơ sở của động hóa học”, học
phần Hóa học đại cương 2, vận dụng theo huớng dạy học tích cục nhằm phát triển
năng lục nhận thức và tu duy, độc lập, sáng tạo cho sinh viên.
2. Mục đích nghiền cứu
Xây dụng hệ thống BT chuơng “Cân bằng hóa học” và “Cơ sở của động hóa
học” của Hóa học đại cuơng 2 bậc đại học theo định huớng phát triển năng lục.
3. Khách thể và đối tượng nghiền cứu
- Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học Hóa học đại cương 2 bậc đại học.
- Đổi tượng nghiên cứu: Hệ thống bài tập chương “Cân bằng hóa học” và “Cơ
sở của động hóa học” của Hóa học đại cương 2 theo định hướng phát triển năng lực.
4. Nhiệm vụ nghiền cứu

- Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn về BTHH.
- Tuyển chọn và xây dựng hệ thống BTHH chương “Cân bằng hóa học” và
“Cơ sở của động hóa học” của Hóa học đại cương 2, bậc đại học theo định hướng
phát triển năng lực.
5. Phạm vi nghiên cứu
Nội dung kiến thức chương “Cân bằng hóa học” và “Cơ sở của động hóa
học” của học phần Hóa học đại cương 2, trong khung chương trình đào tạo cử nhân
sư phạm Hóa học, trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2.

7


6. Giả thuyết nghiên cứu

8


Neu xây dựng được hệ thống BTHH chương “Cân bằng hóa học” và “Cơ sở
của động hóa học” của học phần Hóa học đại cương 2, trong khung chương trìnhđào tạo cử
nhân Sư phạm Hóa học, trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 theo định
hướng phát triển năng lực có chất lượng tốt sẽ hỗ trợ đánh giá năng lực sv, giúp sv
ôn tập, củng cố, hệ thống hóa kiến thức tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo.
7. Phương pháp nghiền cứu
- Phương pháp nghiên cứu lý luận: Phương pháp thu thập tài liệu, thu thập
các thông tin; Phân tích lý thuyết; Tổng hợp các tài liệu lý luận liên quan đến đề tài.
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Phương pháp quan sát và điều tra.
8. Đóng góp mới của đề tài:
- Tổng quan một cách hệ thống các cơ sở lí luận có liên quan đến BTHH.
- Xây dựng hệ thống BT chương “Cân bằng hóa học” và “Cơ sở của động
hóa học” được sắp xếp theo bốn mức độ nhận thức và tư duy.

- Các câu hỏi và BT cung cấp cho sv kiến thức, giúp sv làm quen với việc
tự lực tìm tồi và mở rộng tri thức.
9. Cấu trúc khóa luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo khóa luận
gồm 2 chương:
Chương 1: Tổng quan

Chương
“Cơ
sở
Xâyhọc”,
dựnghọc
hệ thống
bài tập
“Cân
của
động2:hóa
phần Hóa
họcchương
đại cương
2 bằng hóa học” và

9


NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
1.1. Khái niệm về bài tập hóa học
Trong quá trình học tập các thuật ngữ như “bài tập”, “bài tâp hóa học”
không mấy xa lạ đối với sv ngành Sư phạm Hóa học nói riêng. “Bài tập ” được

định nghĩa là bài ra cho học sinh làm để tập vận dụng những điều đã học, còn “bàỉ
tập hóa học ” có thể hiểu là bài ra liên quan đến kiến thức của bộ môn cụ thể, lĩnh
vực riêng biệt ở đây là môn Hóa Học [10].
BTHH là một dạng bài làm bao gồm những bài toán hay những câu hỏi hay
đồng thời cả bài toán và câu hỏi thuộc về hóa học mà trong khi hoàn thành sv nắm
được một tri thức hay kĩ năng nhất định. Để trả lời câu hỏi sv phải tiến hành môt
hoạt động tái hiện thông qua hoạt động như sv cần nhớ lại nội dung của các định
luật, quy tắc, khái niệm,... Cồn bài toán là những bài làm mà khi hoàn thành chúng
sv phải tiến hành một hoạt động sáng tạo gồm nhiều thao tác và nhiều bước.
Khi hoàn thành BTHH, sv không chỉ vận dụng kiến thức cũ giải quyết tình
huống mà cồn tìm kiếm được thêm kiến thức mới hay vận dụng kiến thức cũ trong
những tình huống mới.
Lý luận dạy học coi BTHH là một phương pháp dạy học cụ thể, được sử
dụng trong mọi khâu của quá trình dạy học: Nghiên cứu tài liệu mới, củng cố, vận
dụng, khái quát hóa - hệ thống hóa và kiểm tra, đánh giá kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo
của sv. BTHH là biện pháp hết sức quan trọng nâng cao chất lượng dạy - học, góp
phần thực hiện mục tiêu đào tạo. Nó cung cấp cho sv kiến thức, con đường giành
lấy kiến thức và niềm vui sướng khi chiếm lĩnh được kiến thức đó [9].
1.2. Vai trò của bài tập hóa học [8]
BTHH giúp sv củng cố, hoàn thiện hệ thống kiến thức và giúp cho giảng
viên (GV) có thể đánh giá khả năng nhận thức của sv ở mức độ nào và có biện
pháp điều chỉnh lượng kiến thức, phương pháp dạy học sao cho phù hợp. Dưới đây
là một số vai trò của BTHH như sau:

1.2.1. Làm cho sinh viên hiểu sâu và khắc sâu kiến thức đã học


Ở bậc đại học, lượng kiến thức cung cấp cho sv rất lớn, sv có thể học thuộc
được các khái niệm, định luật nhưng để hiểu hết cái mà sv đã học thuộc lòng là
điều khó khăn. Vì vậy, BTHH giúp sv vận dụng được các kiến thức đã học và biếncác kiến thức

sv

được

tiếp

thu

trong

bài

giảng

của

GV

thành

kiến

thức

của

chính

mình. Các kiến thức được vận dùng làm cho sv nhớ lâu, hiểu sâu hơn.

1.2.2. Cung cấp thêm những kiến thức mới và mở rộng sự hiểu biết mà không
làm nặng nề khối lượng kiến thức của sinh viên
Hóa học là bộ môn bao gồm rất nhiều khái niệm, định luật, quy tắc,... dễ
khiến sv cảm thấy khó nhớ, khó hiểu. Vì thế, trong quá trình dạy học cần có những
bài tập gắn lí thuyết với cuộc sống làm cho sv cảm thấy hứng thú tiếp thu kiến thức
mới và yêu thích bộ môn Hóa học, không làm nặng nề kiến thức cho sv, đưa hóa
học đến gần với cuộc sống...

1.2.3. Hệ thống hóa các kiến thức đã học
Trong các giờ ôn tập, việc hệ thống lại kiến thức đã học là điều cần thiết
nhưng nếu chỉ bắt sv nhắc lại kiến thức cũ thì sẽ gây nhàm chán. Thực tế cho thấy
sv thích giải bài tập hơn. Một số bài tập yêu cầu sv phải vận dụng kiến thức của
nhiều nội dung, nhiều chương hay kiến thức liên môn. Qua việc giải bài tập, sv tìm
thấy mối liên hệ giữa chúng từ đó hệ thống hóa kiến thức đã học.

1.2.4. Thường xuyên rèn luyện các kĩ năng, kĩ xảo về hóa học
Các kĩ năng, kĩ xảo như cân bằng phương trình hóa học, tính toán theo công
thức hóa học và phương trình hóa học... Nếu là các bài thực nghiệm rèn luyện kĩ
năng thực hành, góp phần giáo dục kĩ thuật tổng hợp cho sv.
Rèn luyện kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hóa học và các thao tác tư duy (là các
kĩ năng quan sát hiện tượng hóa học, phân tích một hiện tương phức tạp thành
những bộ phận thành phần, xác lập mối liên hệ giữa định lượng và định tính của các
hiện tượng, đoán trước hệ quả lí thuyết và áp dụng kiến thức của mình).

1.2.5. Phát triển kĩ năng: So sánh, quy nạp, diễn dịch, phân tích, tổng hợp, loại
suy, khái quát hóa,...
Khi giải một bài tập rèn luyện cho sv các thao tác như phân tích, tổng hợp,
loại suy... sv phải biết vận dụng kiến thức một cách linh hoạt, sáng tạo để giải
quyết bài tập trong tình huống mới, biết đề xuất đánh giá theo ý kiến của bản thân,
đề ra nhiều giải pháp khác nhau khi phải giải quyết một tình huống rồi đưa ra cách

giải quyết nhanh nhất, ngắn gọn nhất... giúp sv phát huy khả năng sáng tạo, trí
thông minh của bản thân.


1.2.6. Giáo dục tư tưởng đạo đức
Qua các bài tâp về lịch sử, giúp sv có nhận thức về quá trình phát sinh
những tư tưởng về quan điểm khoa học tiến bộ, những phát minh to lớn, có giá trị
của các nhà khoa học tiến bộ trên thế giới.
Khi giải BTHH rèn luyện cho sv tính cẩn thận, đòi hỏi chính xác cao, tính
kiên nhẫn, tính trung thực trong lao động. Ngoài ra rèn luyện cho sv phẩm chất độc
lập suy nghĩ, tính kiên trì, dũng cảm, khắc phục khó khăn, yêu thích bộ môn hóa
học nói riêng, các bộ môn nói chung và niềm say mê nghiên cứu khoa học.

1.2.7. Giáo dục kĩ năng tổng hợp
Những vấn đề về kĩ thuật của nền sản xuất được yêu cầu biến thành nội dung
của các BTHH lôi cuốn sv nhận thức về các vấn đề của kĩ thuật.
BTHH cung cấp cho sv những số liệu lí thú của kĩ thuật, về chế tạo vật liệu
mới, về năng suất lao động, về sản lượng ngành sản xuất đạt được, giúp cho sv hòa
nhập với sự phát triển của khoa học - kĩ thuật thời đại ngày nay và cải thiện cuộc
sống ngày càng tốt đẹp hơn.
1.3. Phân loại bài tập hóa học
Dựa vào các tiêu chí khác nhau có thể phân loại BTHH như sau [8]:

1.3.1. Phân loại dựa vào nội dung của bài tập
- Bài tập định tính
- Bài tập định lượng
- Bài tập thực nghiệm
- Bài tập tổng hợp

1.3.2. Dựa vào nội dung toán học của bài tập
- Bài tập định tính (không có tính toán)
- Bài tập định lượng (có tính toán)

1.3.3. Phăn loại dựa vào hoạt động của sv khi giải bài tập
- Bài tập lý thuyết (không có tiến hành thí nghiệm); Củng cố lí thuyết đã học.
- Bài tập thực nghiệm (có tiến hành thí nghiệm); Vừa củng cố lí thuyết vừa
rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo thực hành.


1.3.4. Dựa vào khối lượng kiến thức, mức độ đơn giản hay phức tạp của bài tập
- Bài tập dạng cơ bản: Chỉ cần thiết lập mối quan hê giữa cái đã cho và cái
cần tìm bằng một vài kiến thức đơn giản.
- Bài tập phức tạp: cần thiết lập một chuỗi logic giữa cái đã cho và cái cần
tìm thông qua một loạt các thao tác.

1.3.5. Dựa vào cách thức tiến hành kiểm tra
- Bài tập trắc nghiệm. Bao gồm 4 loại:
+ Câu trắc nghiệm “đúng sai”.
+ Câu trắc nghiệm có nhiều câu hỏi để lựa chọn.
+ Câu trắc nghiệm ghép đôi.”
+ Câu trắc nghiệm điền khuyết hay có câu trả lời ngắn.
- Bài tập tự luận.

1.3.6. Dựa vào mục đích sử dụng
- Bài tập dùng để kiểm tra đầu giờ.
- Bài tập dùng để củng cố kiến thức.
- Bài tập dùng để ôn tập, ôn luyện, tổng kết...

1.3.7. Dựa vào mức độ nhận thức và tư duy
- Bài tập mức độ nhận biết
- Bài tập mức độ thông hiểu
- Bài tập mức độ vận dụng thấp
- Bài tập mức độ vận dụng cao.
1.4. Vận dụng kiến thức để giải bài tập hóa học [8]
sv cần vận dụng các kiến thức, kĩ năng, kinh nghiệm của bản thân để giải
quyết các vấn đề mà bài tập đưa ra. Các kiến thức này đã được học ở các chương,
các bài, đòi hỏi khả năng nhận thức và tư duy của sv.
Năng lực vận dụng kiến thức bao gồm phát hiện vấn đề, đề xuất phương
hướng giải quyết vấn đề, dự đoán hiện tượng, kiểm tra, đưa ra kết luận, đưa ra giải
pháp...


Vận dụng kiến thức để giải BTHH là giai đoạn kiểm tra quá trình giảng dạy
cũng như khả năng tổng hợp của sv. Vận dụng BTHH giúp phát triển tư duy và
hình thành kĩ năng, kĩ xảo...
1.5. Xu hướng phát triển của bài tập hóa học hiện nay
BTHH vừa là mục tiêu, là mục đích, là nội dung, vừa là phương pháp học tập
hữu hiệu do vậy cần được chú trọng trong các bài học. Nó không chỉ cung cấp kiến
thức cho sv, niềm say mê môn học, mà còn giúp cho sv tự giành lấy kiến thức, là
bước đệm cho quá trình nghiên cứu khoa học, hình thành và phát triển có hiệu quả
trong hoạt động nhận thức của sv.
Bằng hệ thống BTHH sẽ thúc đẩy sự hiểu biết của sv, sự vận dụng những
hiểu biết vào thực tiễn, sẽ là yếu tố cơ bản của quá trình phát triển xã hội, tăng
trưởng kinh tế nhanh và bền vững.
Xu hướng của BTHH hiện nay chú trọng đến đặc thù và tính thực tiễn của
môn học:
- Loại bỏ những bài tập có nội dung hóa học nghèo nàn mà lại đòi hỏi sử
dụng những thuật toán phức tạp để giải.

- Loại bỏ những bài tập có nội dung lắt léo, giả định phức tạp, rắc rối, xa rời
hoặc phi thực tiễn hóa học.
- Bài tập có nội dung kiến thức hóa học phải gắn liền với đời sống, xã hội.
- Tăng cường sử dụng các bài tập thực nghiệm.
- BTHH phải đa dạng, phải có nội dung hóa học thiết thực.
- Tăng cường sử dụng bài tập tiẳc nghiệm khách quan.
- Xây dựng bài tập mới rèn luyện ý thức bảo vệ môi trường và bảo vệ sức
khỏe con người.
- Xây dựng bài tập rèn cho sv năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề...
- Xây dựng và tăng cường sử dụng các bài tập thực nghiệm định lượng.
1.6. Cư sở phân loại bài tập hóa học căn cứ vào mức độ nhận thức và tư duy
* Bổn trình độ nắm vững kiến thức kĩ năng:
- Bậc một là trình độ tìm hiểu hay ghi nhớ sự kiện, sv nhận biết xác định,
phân biệt những kiến thức cần tìm.
- Bậc hai là trình độ tái hiện tức là tái hiện lại thông báo theo trí nhớ.


- Bậc ba là trình độ vận dụng tức là vận dụng kiến thức vào thực tiễn trong
các tình huống quen thuộc.
- Bậc bốn là trình độ biến hóa tức là biết vận dụng kiến thức vào thực tiễn
trong những đối tượng quen thuộc đã bị biến đổi hoặc chưa quen biết.
* Bốn cấp độ của năng ỉực tư duy:
- Tư duy cụ thể là suy luận từ thực thể cụ thể này đến thực thể cụ thể khác.
- Tư duy logic là suy luận theo một chuỗi có logic khoa học có phê phán có
nhận xét có sự diễn đạt các quá trình giải quyết vấn đề theo một logic chặt chẽ.
- Tư duy hệ thống là suy luận một cách có hệ thống có cách nhìn bao quát
hơn khái quát hơn.
- Tư duy trừu tượng là biết suy luận vấn đề một cách sáng tạo ra ngoài khuôn
khổ định sẵn.
Với bộ môn hóa học đặc thù là môn khoa học tự nhiên gắn lí thuyết với thực

nghiệm nên quá trình nhận thức của sv thể hiện qua việc quan sát, mô tả, giải thích
các hiện tượng, các quá trình biến đổi của chất. Tư duy hóa học hiểu là các kĩ năng
quan sát hiện tượng hóa học, xác lập mối liên hệ giữa định tính và định lượng, đoán
trước hệ quả lí thuyết và áp dụng kiến thức của mình.
* Phân loại BTHH dựa vào mức độ nhận thức và tư duy nhấn mạnh sv cần
đạt được các mức năng lực như thế nào sau khi kết thúc một chương trình môn học
theo thang đo năng lực nhận thức của Bloom gồm 4 mức độ (nhận biết, thông hiểu,
vận dụng và vận dụng cao) như sau:
Dạng bài

Năng lực nhận thức

Năng lực tư duy

BTHH ở mức độ này chỉ yêu cầu khả
năng nhớ lại kiến thức một cách máy móc

ỉ. Nhận biết

(trả lời câu hỏi là gì? Là thế nào?)
Nhận biết được thông qua các hoạt động:
nhận dạng, đối chiếu, chỉ ra các khái niệm,

Thao tác tư duy cụ thể,
kĩ năng bắt chước theo
mẫu.

nội dung, vấn đề đã học theo yêu cầu.
BTHH ở mức độ này yêu cầu khả năng Thao tác tư duy logic:

2. Thông
hiểu

hiểu thấu kiến thức, giải thích và diễn đạt suy luận theo một
nội dung kiến thức (trả lời câu hỏi vì sao? chuỗi có tổng hợp tuần
Như thế là thế nào? Có nghĩa là gì?)

tự, có khoa học, có phê


phán, có nhận xét.
BTHH ở mức độ này yêu cầu khả năng Phối hợp các thao tác
sử dụng thông tin và biến đổi kiến thức từ tư duy ở mức độ hệ

3. Vận dụng dạng này sang dạng khác, vận dụng kiến thống một cách nhuần
thức trong tình huống mới, trong đời sống nhuyễn.
và trong thực tiễn.

(tư duy hệ thống)

BTHH ở mức độ này yêu cầu sử dụng
các kiến thức đã có, vận dụng vào tình

4. Vận dụng huống mới với cách giải quyết mới, linh
cao

hoạt, độc đáo, hữu hiệu, sv tự mình tái

Tư duy sáng tạo.
(tư duy trừu tượng)

hiện kiến thức một cách đầy đủ, nhanh
chóng, chính xác.
Trong quá trình dạy học, tùy vào mục đích dạy học, tính phức tạp hay quy
mô của từng loại bài, người dạy sử dụng hệ thống BTHH theo 4 mức độ sao cho
phù hợp để phát triển và nâng cao năng lực tư duy cho sv một cách hiệu quả nhất.
1.7.

Các dạng bài tập hóa học chương “Cân bằng hóa học” và “Cơ sở của động

hóa học” của Hóa học đại cương 2
*Chương “Cân bằng hóa học”

1.7.1. Dạng 1: Bài tập về các khái niệm cơ bản về cân bằng hóa học
1.7.1.1.

Bài tập ở mức độ nhận biết
- Nêu khái niệm về cân bằng hóa học? Đặc điểm của cân bằng hóa học.
- Trình bày trạng thái cân bằng của một phản ứng thuận nghịch.

1.7.1.2.

Bài tập ở mức độ thông hiểu
- Phân biệt phản ứng một chiều, phản ứng hai chiều.
- Vai trò của chất xúc tác với phản ứng hóa học.

1.7.1.3.

Bài tập ở mức độ vận dụng
- Giải các bài tập định tính và định lượng liên quan đến cân bằng hóa học.

1.7.1.4.

Bài tập ở mức độ vận dụng cao
- Giải thích ý nghĩa của cân bằng hóa học trong đời sống.
- Giải các bài tập có kiến thức tổng hợp và kiến thức gắn với thực tiễn đời sống.


1.7.2.
1.7.2.1.

Dạng 2: Bài tập về cân bằng hóa học. Hằng số cân bằng
Bài tập ở mức độ nhận biết
- Nêu được biểu thức hằng số cân bằng của phản ứng thuận nghịch.
- Viết được biểu thức hằng số cân bằng Kp, Kc. Kx và mối liên hệ giữa chúng.
- Kể tên một số phương pháp xác định hằng số cân bằng.

1.7.2.2.

Bài tập ở mức độ thông hiểu
- Thiết lập được mối quan hệ của Kp, Kc. Kx.
- Viết biểu thức tính hằng số cân bằng cho các phản ứng cụ thể.

1.7.2.3.

Bài tập ở mức độ vận dụng
- Giải các bài tập định tính và định lượng về chuyển dịch cân bằng.
- Giải các bài tập xác định hằng số cân bằng.

1.7.2.4.

Bài tập ở mức độ vận dụng cao
- Xác định thành phần của hỗn hợp lúc cân bằng.
- Mối liên hệ giữa biến thiên entanpi tự do và hằng số cân bằng của 1 phản

ứng ở trạng thái cân bằng.
- Áp dụng để giải các bài tập tổng hợp, bài tập thực tiễn, bài tập nhiều kiến
thức liên quan...

1.7.3. Dạng 3: Bài tập về các yếu tố ảnh hưởng đến cân bằng hóa học. Nguyên lí
Le Chateỉier
1.7.3.1.

Bài tập ở mức độ nhận biết
- Nêu ảnh hưởng của nồng độ, nhiệt độ, áp suất đến cân bằng hóa học.
- Phát biểu nội dung nguyên lí Le Chatelier.
- Trình bày hệ thức đẳng áp Van’t - Hoff.

1.7.3.2.

Bài tập ở mức độ thông hiểu
- Hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến một cân bằng hóa học cụ thể.
- Ảnh hưởng của nhiệt độ, hệ thức đẳng áp Van’t - Hoff.
- Giải thích các chuyển dịch cân bằng theo nguyên lí Le Chatelier.


1.7.3.3.

Bài tập ở mức độ vận dụng
- Dự đoán chiều diễn biến của phản ứng.

- Dựa vào các yếu tố ảnh huởng trên để định huớng chiều phản ứng.
- Giải các bài tâp liên quan đến chuyển dịch cân bằng, tính nhiệt độ phản

ứng, tính AH°.
1.7.3.4.

Bài tập ở mức độ vận dụng cao
- Áp dụng để giải các bài tập tổng hợp, bài tập thục tiễn, bài tập nhiều kiến

thức liên quan...
- Kiểm chứng kết quả tìm đuợc ở thục nghiệm có phù hợp với lí thuyết về
nguyên lí chuyển dịch cân bằng hay không?
*Chương “Cơ sở của động hóa học”

1.7.4.

Dạng 1: Bài tập về một số khái niệm cứ bản về cứ sở của động hóa học

1.7.4.1.

Bài tập ở mức độ nhận biết
- Trình bày khái niệm phản ứng đồng thể và phản ứng dị thể.
- Nêu khái niệm về tốc độ phản ứng.
- Nêu biểu thức về tốc độ trung bình và tốc độ tức thời.
- Trình bày khái niệm bậc riêng phần, bậc toàn phần của phản ứng.

1.7.4.2.

Bài tập ở mức độ thông hiểu
- Phân biệt đuợc phản ứng đồng thể, phản ứng dị thể.

- Phân biệt các loại tốc độ phản ứng, biểu thức và thứ nguyên của tốc độ

phản ứng.
- Viết biểu thức tính tốc độ phản ứng.
1.7.4.3.

Bài tập ở mức độ vận dụng
- Lấy ví dụ về phản ứng đồng thể, phản ứng dị thể.
- Tính tốc độ của phản ứng vào BTHH cụ thể.

1.7.4.4.

Bài tập ở mức độ vận dụng cao
- Áp dụng để giải các bài tập tổng hợp, bài tập thục tiễn, bài tập nhiều kiến

thức liên quan...


1.7.5.
1.7.5.1.

Dạng 2: Bài tập về các yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng
Bài tập ở mức độ nhận biết
- Nêu các yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng.

1.7.5.2.

Bài tập ở mức độ thông hiểu
- Hiểu về ảnh hưởng của nồng độ đến tốc độ phản ứng. Định luật tác dụng

khối lượng.
- Ảnh hưởng của nhiệt độ đến tốc độ phản ứng. Quy tắc Van’t - Hoff.
Phương trình Arrehenius.
- Hiểu về ảnh hưởng của xúc tác đến tốc độ phản ứng.
1.7.5.3.

Bài tập ở mức độ vận dụng
- Vận dụng các định luật, quy tắc, phương trình phản ứng để giải các BTHH

cụ thể về tốc độ phản ứng, tính hằng số tốc độ, tính hệ số nhiệt động.
1.7.5.4.

Bài tập ở mức độ vận dụng cao
- Áp dụng để giải các bài tập tổng hợp, bài tập thực tiễn, bài tập nhiều kiến

thức liên quan,...

1.7.6.
1.7.6.1.

Dạng 3: Bài tập về phương trình động học của các loại phản ứng
Bài tập ở mức độ nhận biết
- Nêu phương trình động học của các phản ứng bậc 0, bậc 1, bậc 2.

1.7.6.2.

Bài tập ở mức độ thông hiểu
- Phân biệt các phương trình động học của các phản ứng bậc 0, bậc 1, bậc 2.
- Viết phương trình động học của mỗi phản ứng cụ thể.

1.7.6.3.

Bài tập ở mức độ vận dụng
- Xác định bậc phản ứng từ các dữ liệu đã biết.
- Giải các bài tập tìm bậc phản ứng, xác định hằng số tốc độ.

1.7.6.4.

Bài tập ở mức độ vân dụng cao
- Áp dụng để giải các bài tập tổng hợp, bài tập thực tiễn, bài tập nhiều kiến

thức liên quan ...


CHƯƠNG 2
XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP CHƯƠNG “CÂN BẰNG HÓA HỌC”
VÀ “Cơ SỞ CỦA ĐỘNG HÓA HỌC” BẬC ĐẠI HỌC
A. CHƯƠNG “CẦN BẰNG HÓA HỌC”
2.1.

Dạng 1: Bài tập về các khái niệm Cữ bản về cân bằng hóa học

2.1.1. Bài tập ở mức độ nhận biết
2.1.1.1.

Bài tập có lời giải

Câu 1. Chỉ ra ý kiến sai khi nói về cân bằng hóa học:
A. Là trạng thái của phản ứng thuận nghịch khi tốc độ của phản ứng thuận
bằng tốc độ phản ứng nghịch.

B. Cân bằng hóa học là cân bằng tĩnh.
c. Là trạng thái chỉ có ở phản ứng thuận nghịch.
D. Cả A và c đều đúng.
Đáp án: B
Câu 2. Chọn đáp án dúngl
A. Bất cứ phản ứng nào cũng phải đạt đến trạng thái cân bằng hóa học.
B. Khi phản ứng thuận nghịch ở trạng thái cân bằng thì phản ứng dừng lại.
c. Chỉ có phản ứng thuận nghịch mới có trạng thái cân bằng hóa học.
D. Ở trạng thái cân bằng, khối lượng các chất ở 2 vế của PTHH phải bằng nhau.
Đáp án: C
Câu 3. Khi hệ ở trạng thái cân bằng thì
A. chất tham gia chuyển hóa hết thành sản phẩm.
B. hàm lượng các chất sản phẩm bằng 0.
c. vận tốc của phản ứng thuận khác vận tốc phản ứng nghịch.
D. hàm lượng các chất phản ứng cũng như hàm lượng các chất sản phẩm tồn
tại không đổi.
Đáp án: D


Câu 4. Phát biểu nào không đúng về phản ứng thuận nghịch:
A. Phản ứng đã đạt cân bằng thì không chịu ảnh hưởng của các yếu tố bên
ngoài như thay đổi nhiệt độ, áp suất.
B. Diễn ra đồng thời theo hai chiều ngược nhau trong cùng một điều kiện.
c. Khi tốc độ phản ứng thuận bằng tốc độ phản ứng nghịch thì phản ứng đạt
trạng thái cân bằng.
D. Khi đạt trạng thái cân bằng thì nồng độ của các chất trong phản ứng
không thay đổi.
Đáp án: D
2.1.1.2.

Bài tập tự giải

Câu 5. Một cân bằng hóa học đạt được khi
A. tốc độ phản ứng thuận bằng tốc độ phản ứng nghịch.
B. nhiệt độ phản ứng không đổi.
c. nồng độ chất phản ứng là nồng độ sản phẩm.
D. không có phản ứng xảy ra nữa do có thêm tác động của yếu tố bên ngoài
như nhiệt độ, nồng độ, áp suất.

2.1.2.

Bài tập ở mức độ thông hiểu

2.1.2.1.

Bài tập có lời giải

Câu 6. Sự chuyển dịch cân bằng hóa học là
A. Sự di chuyển từ trạng thái cân bằng này sang trạng thái cân bằng khác do
tác động của các yếu tố bên ngoài lên cân bằng.
B. Đang chưa cân bằng sang trạng thái cân bằng.
C. Đang cân bằng sang trạng thái mất cân bằng.
D. Từ trạng thái cân bằng phản ứng chuyển sang xảy ra hoàn toàn theo một
chiều.
Đáp án: C
Câu 7. Chất xúc tác V2O5 có vai trò gì trong phản ứng:
2SO2 + O2 T—- 2SO3


A. Tăng tốc độ phản ứng thuận và phản ứng nghịch như nhau.

B. Chỉ tăng tốc độ của phản ứng thuận.
c. Chỉ tăng tốc độ của phản ứng nghịch.
D. Làm cho tốc độ phản ứng thuận nhanh hơn tốc độ nghịch.
Đáp án: A
Câu 8. Cho các phát biểu sau:
1. Phản ứng thuận nghịch là phản ứng xảy ra theo hai chiều ngược nhau.
2. Trạng thái cân bằng là trạng thái phản ứng xảy ra hoàn toàn.
3. Phản ứng không thuận nghịch là phản ứng xảy ra theo một chiều xác định.
4. Khi phản ứng hóa học đạt trạng thái cân bằng, phản ứng dừng lại.
5. Khi phản ứng hóa học đạt trạng thái cân bằng, lượng các chất sẽ không đổi.
Các phát biểu sai là
A. 3; 2; 5

c. 2; 5

B. 2; 4

D. 5; 4; 2
Đáp án: D

Câu 9. Cho các phát biểu sau:
1. Phản ứng một chiều là phản ứng khi xảy ra chỉ đi theo một chiều nhất định.
2. Phản ứng hai chiều là phản ứng trong những điều kiện xác định có thể xảy
ra theo hai chiều ngược nhau.
3. Phản ứng một chiều còn được gọi là phản ứng bất thuận nghịch hay phản
ứng xảy ra hoàn toàn.
4. Phản ứng thuận nghịch không có thời điểm kết thúc mà chỉ đạt đến trạng
thái cân bằng hóa học.
5. Có những phản ứng thuận nghịch vẫn được coi là phản ứng một chiều.
Số phát biểu đúng là

A. 2

B.4

c.3

D.5
Đáp án: D


2.1.2.2.

Bài tập tự giải

Câu 10. Phân tích ví dụ để chứng minh rằng: Ở trạng thái cân bằng hóa học, lượng
các chất phản ứng cũng như lượng các sản phẩm tồn tại không đổi.

2.1.3. Bài tập ở mức độ vận dụng
2.1.3.1: Bài tập có lời giải
Câu 11. Giải thích tại sao cân bằng hóa học không phải là cân bằng tĩnh?
Giải;
Vì ở trạng thái cân bằng, phản ứng không dừng lại mà vẫn xảy ra, nhưng
trong một đơn vị thời gian nếu có bao nhiêu mol chất sản phẩm được tạo thành từ
phản ứng thuận thì có bấy nhiêu mol chất sản phẩm bị phân hủy theo phản ứng
nghịch để tái tạo các chất đầu hay tốc độ phản ứng thuận bằng tốc độ phản ứng
nghịch (vt = vn).
Câu 12. Có những phản ứng thuận nghịch được coi là phản ứng một chiều không?
Lấy ví dụ chứng minh.
Giải;
Có, ví dụ chứng minh: BaCl2 + Na2SO4 —> BaSO4ị + 2NaCl

(vì BaSO4 rất ít tan)
Nhiều phản ứng hóa học thuận nghịch nhưng chiều nghịch xảy ra không
đáng kể, có thể bỏ qua, ta vẫn gọi là phản ứng một chiều. Chỉ khi mà mức độ phản
ứng nghịch là đáng kể thì ta nói đó là phản ứng thuận nghịch.
2.1.3.2.

Bài tập tự giải

Câu 13. Lấy 5 ví dụ về phản ứng một chiều, 5 ví dụ về phản ứng thuận nghịch?
Câu 14. Khi nào thì phản ứng hóa học được coi là phản ứng một chiều? Khi nào
phản ứng hóa học được coi là phản ứng hai chiều?
2.2.

Dạng 2: Bài tập về cân bằng hóa học. Hằng số cân bằng

2.2.1. Bài tập ở mức độ nhận biết
2.2.1.1.

Bài tập có lời giải

Câu 1. Xét phản ứng: aA + bB cC + dD
Biểu thức nào sau đây đúng khi hệ đạt trạng thái cân bằng?


A. AG° =-RT In

pc pd
\ũ

B. AG° = RT In

pa pbr
A’
B
pcc pdD
r K - '
p ” pa pb
r
A’ r B

pc pd
\D

pa pbr
A’
B

r

r

D. Cả A và C
Đáp án: D

Câu 2. Khi hệ đạt trạng thái cân bằng:
aA + bB cC + dD
Biểu thức nào dưới đây không chính xác:
An
B. Kx=
A Kp.P

p
An
A. Kp = Kc(RT)
c K=HM
‘ [*]■[»]*

An
A
D. Kpp= Kx.P

Đáp án: B
2.2.1.2.

Bài tập tự giải

Câu 3. Phương trình đẳng nhiệt Van’t Hoff: AG = RT(inQ - InKp )
Chỉ ra đáp án sai:
A. Nếu AG < 0 hay Q < Kp thì phản ứng xảy ra theo chiều thuận.
B. Nếu AG > 0 hay Q > Kp thì phản ứng xảy ra theo chiều nghịch.
c. Nếu AG = 0 hay Q = Kp thì phản ứng đạt trạng thái cân bằng.
D. Neu AG > 0 hay Q > Kp thì phản ứng xảy ra theo chiều nghịch.
Đáp án: D
Câu 4. Ke tên một số phương pháp xác định hằng số cân bằng.

2.2.2.

Bài tập ở mức độ thông hiểu

2.2.2.1.

Bài tập có lời giải

Câu 5. Thiết lập biểu thức mối liên hệ giữa Kp và Kc.
Giải:
- Xét phản ứng: aA +bB x cC + dD
pc pd

Với phản ứng trên có K p = c " D