Cơ bản về lỗi "màn hình xanh" trong Windows

Phần I: Cơ bản về lỗi "màn hình xanh" trong
Windows
TTO - Đối với người dùng Windows 98 ngày trước và cả
những phiên bản Windows 2000/XP, "màn hình xanh"
không phải là điều xa lạ.
Màn hình xanh đem lại "điềm xấu" cho cả phần cứng lẫn phần
mềm trên hệ thống của bạn. Tuy nhiên, cũng có thể nhận biết
và xử lý khi gặp "màn hình xanh chết chóc" này.
"Màn hình xanh chết chóc" hay "Blue Screen Of Death"
(BSOD) là thuật ngữ dùng để diễn tả về việc ngưng trệ toàn
bộ hoạt
động của hệ thống và xuất hiện màn hình thông báo
lỗi có màu xanh dương, với những dòng chữ "khó hiểu" thông
báo các lỗi (Ví dụ: FILE_SYSTEM, 0x00000022).
Lỗi có thể xuất phát từ nhiều nguồn khác nhau như: trục trặc về driver thiết bị, bộ nhớ bị lỗi,
registry hư hỏng... và nếu may mắn, hệ thống sẽ tự sửa chữa lại sau khi reboot hệ thống. Tuy
nhiên, lỗi "màn hình xanh" thường gây ra cảm giác bất an của ngày c
ận kề "cái chết" của hệ
thống. Do đó, việc tự khám phá và khắc phục chúng là rất quan trọng.
Lỗi "màn hình xanh" xuất hiện khi Windows tìm thấy một lỗi hoặc một vấn đề hỏng hóc nào đó
(phần cứng lẫn phần mềm) mà nó không thể khắc phục được. Ngay lập tức Windows sẽ ngưng
toàn bộ hoạt động, tiến hành chẩn đoán thông tin "bệnh" của hệ thống và hiể
n thị màn hình xanh.
Trong phiên bản Windows XP thì những nội dung của bộ nhớ PC được kết xuất vào một tập tin
để có thể phân tích về sau.
Đọc "màn hình xanh" (BSOD)
Một lỗi màn hình xanh thông thường trong Windows XP được chia làm 4 phần và đôi khi chúng
hiển thị những đầu mối dẫn đến việc phát sinh lỗi.
Phần kiểm tra hiển thị số lỗi với định dạng hệ thập lục phân (hexadecimal) và thông tin tại sao hệ
thống xuất hiện BSOD, theo ví dụ là: "DRIVER_IRQI_NOT_LESS_OR_EQUAL".
Lỗi màn hình xanh là điều rất

khó chịu cho người sử dụng
Windows.
Phần thứ 2 là phần khuyến cáo người dùng nên làm gì khi gặp lỗi BSOD. Tuy nhiên, đây chỉ là
khuyến cáo chung để tham khảo các bước xử lý cho mọi lỗi phát sinh BSOD. Công đoạn khởi
động lại hệ thống (reboot) luôn là cách thức đầu tiên và tốt nhất để thoát khỏi màn hình xanh.
Phần thứ 3, thông tin driver, có thể hàm chứa những thông tin "sống còn". Nếu thật sự tập tin
driver có liên đới với màn hình xanh, nó sẽ được hiển thị tại phần này.
Phần th
ứ 4 cuối cùng của màn hình lỗi là cổng sửa lỗi (debug) và thông tin trạng thái.
Windows XP sẽ kết xuất những nội dung của bộ nhớ hệ thống vào một tập tin trên ổ đĩa cứng
hoặc vào một trong những cổng COM. Ta sẽ tiếp tục tìm hiểu nguyên nhân cụ thể dẫn đến lỗi
BSOD và cách xử lý cho từng trường hợp ở phần sau.

Phần II: Nguyên nhân xuất hiện lỗi "màn hình
xanh"

TTO - Lỗi "màn hình xanh" trong Windows không chỉ đơn
thuần xử lý bằng cách khởi động lại hệ thống.
Bạn cần phải biết nguyên nhân cụ thể để có thể khắc phục
được hoàn toàn lỗi nguy hiểm nhất của hệ thống.
Lỗi BSOD trong Windows XP thường rơi vào một trong năm
trường hợp sau:
1. Lỗi phần mềm: Lỗi xuất phát từ các phần mềm ứng dụng
hoặc driver củ
a thiết bị trên hệ thống có thể bị lỗi thường xuyên.
2. Lỗi phần cứng khi Windows vận hành: Nếu một thiết bị phần cứng gặp sự cố hoặc bị gỡ bỏ
khỏi hệ thống trong khi Windows đang vận hành, hay phần cứng của bạn không hoàn toàn hỗ trợ
những hoạt động mà Windows XP yêu cầu, lỗi màn hình xanh về phần cứng sẽ xuất hiện. Thông
tin BIOS lỗ
i thời trên các máy tính cũ có thể cũng là một nguyên nhân.

3. Lỗi cài đặt: Tiến trình cài đặt Windows là khoảng thời gian dễ bị tổn thương của phần cứng và
các lỗi ổ cứng. Nếu có một sự cố trên máy tính của bạn về cấu hình phần cứng hay môi trường
mà bạn sử dụng để cài đặt Windows XP, lỗi BSOD sẽ xuất hiện.
4. Các lỗi khởi động: Hư hỏng các tập tin h
ệ thống, phần cứng và lỗi driver đều có thể là
nguyên nhân Windows XP hiển thị lỗi BSOD thay vì khởi động như bình thường. Những trường
hợp này bắt buộc hệ thống phải được xử lý trước khi có thể khởi động bình thường.
Giao diện lỗi "màn hình xanh" hay
BSOD trong Windows.
5. Các lỗi bất thường: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất của lỗi "màn hình xanh" BSOD.
Những "thủ phạm" chính bao gồm: trục trặc trong bộ nhớ hệ thống, nhiệt độ vi xử lý quá nóng, ổ
cứng bị lỗi vật lý hoặc sắp hỏng, lỗi phần mềm hay driver.
Việc tìm ra nguyên nhân chính xác trong 5 trường hợp phổ biến vừa nêu đòi hỏi bạn phải có trình
độ về kỹ thuật và am hiểu v
ề hệ thống (phần cứng lẫn phần mềm). Một tiếng kêu rột roạt đứt
quãng của ổ cứng là điềm báo cho lỗi hư hỏng về đầu từ quay hay thường xuyên treo hoặc khởi
động lại máy thì bạn nên kiểm tra lại nhiệt độ trong thùng máy... Những trường hợp này thường
là từ kinh nghiệm sử dụng. Do đó, nếu không xử lý được thì tốt nhất bạn vẫ
n nên nhờ đến các
chuyên viên kỹ thuật.
Bạn có thể tham khảo thêm nhiều thông tin rất chi tiết tại website Aumha.org để biết cụ thể lỗi
màn hình xanh. Trang web cũng liên kết theo từng trường hợp đến thư viện MSDN của
Microsoft rất hữu ích.


Phần III: Xử lý sự cố "Màn hình xanh"
TTO - Trong phần này, ta sẽ tiến hành thực hiện các bước
xử lý lỗi chung cho các trường hợp để khắc phục lỗi.
Khi gặp trường hợp lỗi BSOD (Blue screen of dead - màn hình
xanh chết chóc), trước tiên bạn cần phải xem xét nó thuộc

nhóm lỗi nào như ở phần trước đã giới thiệu, nhưng
mặc định Windows sẽ tự động khởi động lại hệ thống khi bắt
gặp lỗi.
Do đó, ta cần thay đổi thiết lập này trong Windows XP bằng
cách: phải chuột lên My Computer - Properties, chọn thẻ "Advanced" và bên dưới phần "Startup
and Recovery" nhấn vào nút "Settings". Cửa sổ mới sẽ xuất hiện và dưới phần "System Failure",
bỏ chọn "Automatically restart".
Sau khi thực hiện thao tác trên, ta có thể khởi động lại Windows thủ công để xem lỗi BSOD có
được khắc phục hay chưa. Nếu đã xử lý được, thì bạn cứ ti
ếp tục sử dụng trừ trường hợp số lần
bị lặp lại nhiều lần trong khoảng thời gian ngắn thì tham khảo những trường hợp và cách xử lý
bên dưới đây.
Lưu ý là lỗi BSOD có rất nhiều nguyên nhân nên ta cần phải xem xét qua khá nhiều trường hợp
dẫn đến việc hệ thống hư hỏng mà có cách giải quyết riêng.
Trường hợp Windows vẫn không khởi động lại
được như bình thường hoặc BSOD vẫn
xuất hiện thì khi ở màn hình khởi động (POST - giai đoạn kiểm tra bộ nhớ), nhấn F8 nhiều lần.
Tùy chọn khởi động Windows sẽ xuất hiện với nhiều chọn lựa. Kế tiếp, chọn Safe Mode để
Windows khởi động ở chế độ Safe mode. Safe mode sẽ tải Windows XP với mức độ hạn chế
nhất của driver và các phần mềm t
ự khởi động cùng Windows. Bằng việc thử nghiệm này, ta sẽ
lọc ra được trường hợp lỗi từ phần mềm ứng dụng và driver.
* Cách xử lý: Chạy các chương trình diệt virus, spyware như
Ad-Aware, Spybot Search & Destroy... nếu sau khi quét mà
phát hiện ra các virus, spyware lây nhiễm trong hệ thống, loại
trừ chúng rồi khởi động lại hệ thống.
Nếu cách trên vẫn không khắc phục được, ta khởi động trở lại
hệ thống ở chế độ Safe mode. Bước kế tiếp này sẽ sử dụng
đến chức năng khôi phục lại hệ thống với "System restore".
Vào Start - Programs - Accessories - System tools - system

restore.
Tiện ích "System restore" dự phòng dung lượng đĩa cứng và
tạo một điểm khôi phục mỗi khi bạn cài đặt hay gỡ bỏ phần mềm. Nếu bạn cảm thấy lỗi xuất phát
từ việc cài hay gỡ bỏ một phần mềm vào một thời điểm xác định, bạn có thể khôi phục hệ thống
trở về thời điểm đó với "System restore".
Tuy nhiên, c
ần lưu ý là những phần mềm hay thiết lập kể từ thời điểm đó trở đi cũng bị mất, các
giá trị registry mới cũng sẽ bị xóa sau khi khôi phục. Ngoài ra, người dùng cũng có thể không cần
phải sử dụng "System restore" nếu sau khi bạn cài đặt một driver hay phần mềm nào đó dẫn đến
việc hệ thống bị lỗi, thì hãy ngưng hoạt động của chúng và g
ỡ bỏ ra khỏi hệ thống.
* Xử lý với driver: Với driver các thiết bị phần cứng, bạn có thể lùi (roll-back) chúng trở về phiên
bản driver trước hoặc khóa lại. Nhắp phải chuột lên My Computer, chọn Properties và chuyển
đến thẻ Hardware và chọn Device Manager. Tại phần này, ta có thể kiểm tra tình trạng hoạt động
của chúng (Video card driver nằm trong "Display Adaptors", của sound card nằm trong "Sound
card and game controllers" và của bo mạch chủ thì "
IDE/ATAPI controllers"). Chọn thiết bị nào
muốn kiểm tra, phải chuột và nhấn "Properties", chuyển đến thẻ "Drivers".
Trong thẻ "Driver", có thể dùng tùy chọn "Roll back" để lùi phiên bản driver thiết bị lại phiên bản
trước đó hoặc "Uninstall" để gỡ bỏ hoàn toàn driver. Một lưu ý là bạn không nên "Uninstall" driver
sound card, video card hay motherboard vì chúng sẽ làm ảnh hưởng đến phần khởi động
Windows. Thay vào đó thì bạn nên "roll back" trước.
Device Manager. Roll back driver của thiết bị.
Tùy chọn thứ 2 ta có thể thực hiện là khóa (disable) driver bằng cách phải chuột lên thiết bị trong
phần "Device Manager" và chọn "Disable" để ngăn không cho Windows XP tải driver thiết bị khi
khởi động. Và cũng như trên, không nên khóa driver của sound card, video card và motherboard.
Nếu công đoạn xử lý này thành công thì bạn nên cập nhật lại driver mới của thiết bị từ CD hay
website nhà sản xuất để tránh lỗi.
* Xử lý với phần mềm: Đối với những phần m
ềm bị lỗi, không tương thích và chúng tự động

khởi động khi Windows khởi động dẫn đến việc hệ thống bị lỗi, ta có 2 cách để xử lý.
Tiện ích System restore trong Windows
rất cần thiết khi cần khôi phục lại hệ
thống trước khi bị lỗi.
Cách nhanh chóng và tiện lợi là dùng tiện ích miễn phí AutoRuns của Sysinternal (đã được
Microsoft mua lại). AutoRuns sẽ hiển thị toàn bộ những phần mềm (kể cả những tập tin của
Windows) được tự động tải khi khởi động. Bằng việc bỏ chọn để ngăn không cho phần mềm,
dịch vụ đó được tải lên. Tuy nhiên, bạn cũng lưu ý không được khóa các dịch vụ, tập tin hệ thố
ng
của Windows như userini.exe, explorer.exe.
Giao diện AutoRuns. System Configuration Utility.
Cách thủ công hơn là vào Start - Run, gõ "msconfig" rồi chọn thẻ "Startup" trong cửa sổ
"System Configuration Utility". Cũng như trên, bạn bỏ chọn các chương trình có nguy cơ làm tổn
hại đến hệ thống.


Phần IV: Xử lý sự cố phần cứng
TTO - Phần cứng trong hệ thống là những
thiết bị không dễ dàng bị hư hỏng. Tuy
nhiên, rất có thể một ngày đẹp trời nào đó
các thiết bị này bị trục trặc và lỗi "màn hình
xanh" là một triệu chứng nguy hiểm thông
báo cho người dùng đã đến mức tuổi thọ
của chúng.
Trong phần III, với trường hợp hệ thống thậm
chí không thể khởi động được trong Safe
mode
và tùy chọn "Last known good
configuration" cũng không trợ giúp được gì thì
nguyên nhân hư hỏng phần cứng đang chiếm

một tỉ lệ rất cao.
Cũng như với phần mềm, trước tiên, ta
cần khảo sát từng trường hợp. Bạn hãy xem
xét có phần cứng nào mới nhất được gắn vào hệ thống có nguy cơ làm phát sinh lỗi hay không.
Tiến hành tắt nguồn, tháo linh kiện đó ra (trừ CPU) và khởi động lại hệ
thống.
Trường hợp bạn không thường tháo gỡ hay thay đổi linh kiện phần cứng hoặc cách xử lý ở trên
không giải quyết được vấn đề thì ta tiến hành xử lý đến bộ nhớ của hệ thống.
Kiểm tra bộ nhớ
Kiếm tra lỗi bộ nhớ với Docmem.