Một số vấn đề cơ bản trong công tác quản trị để kiểm soát chi phí tại các doanh nghiệp sản xuất Việt Nam ngành công nghiệp khu vực thành phố Hồ Chí Minh
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (4.14 MB, 91 trang )
BQ GIAO Dl)C VA DAO T~O
TRUONG D~I H()C KINH TE TP. HO CHi MINH
~
'
VO THI THANH NHAN
MOT
.
s6 VXN Di (J(f BAN TRONG (JONG TA(J OlJAN TRI.
Dft KdM SO!T (JHI PHI T!I. (JA(J DO!NH NGHdP
.
SAN IlJXT VdT
. N!M NGANH (JONG NGHdP
.
l
KHlJ VU(J
. TillNH PRO HO mil MINH
.\
Chuyen ngiuzh:
Ke' tmin tai VI). va phan tich ho~t d()ng kinh doanh
li.A-
5.02.11
,..,
. 1nU SO.'
LU!N VAN TH~C
SY KINH TE
Ngtioi htiong d~n khoa hQc: T.S MAl THl HOANG MINH
BQ GIAO Ol)C VA CAO TA~~...
TRUONG DH KINH TE TP.HCM
THU ~~1'~ . /
s-fr
A~~J
TP. Hfi Chi Minh- Nam 2004
rl/i l.fm;yrJJI f..hlf·h, rl(!llfj rif~l, fl''lf r.lr7, f!Of ;') r!/ lr'ii '1'!fhif~l nhr lli};IJ nla lr7r:
,J) ;-JI f'hfk'JI lhii41h
('(l111 o'JI.
Ml)C Ll)C
Trang
'
~
?
LOI MO DAU ........................................................................................................ 1
?
,
"
~
,
'
,...,
,
,
CHUONG 1: CO SO LY LUL}N VE CHI PHI VA KE TOAN CHI PHI,
,
~
,
KIEM SOA T CHI PHI
1.1 CHI PHI
vAKE TOAN CHI PHI
ni~rn
1.I .1 Khai
chi phi .................................................................................... 4
'
? xu aKt ............................................ .. 4
1. 1.2 D ong
c h'I p h/I t rong d oan h ng h"'
I~p san
I . 1.2 . 1
? d oan h ng h'1~p
A san
? xu aKt ................................ .4
A cv~ b?an cua
H 09- t d Qng
I . 1.2 .2
A san
? xu aKt .................................... .. 6
'
D ong
c h'I p h/I t rong d oan h ng h'1~p
1.1.3 Phan lo9-i chi phi trong doanh nghi~p s{m xua't ....................................... 7
I.1.3.1
Phan lo9-i chi phi theo chile nang ho(;l.t d()ng .................................... 7
1.1.3.2
Phan lo9-i chi phi theo rn6i quan h~ vdi thoi ky xac d!nh
l
nhu~n
........................................................................................ I 0
1.1.3 .3
Ph an lo9-i chi phi theo each ling xU' chi phi .................................... I I
1.1.3.4
Phan lo9-i chi phi tren cac bao cao tai chinh .................................. I3
I.I.3.5
M()t s6 each phan lo9-i chi phi khac nh~rn rnt,Ic dich
ra quye't d!nh .................................................................................. 15
/' ni~rn
'A hA~ thK
/ c h't p h/t .................................................... .. I6
I . I .4 Kh at
ong kKt
e oan
1.1.5 Vai tro cua ke' to an chi phi .................................................................... I6
~
? h ~Ath ong
K
k eK toan
/ c h 1• p h/1 .............................................. . 18
I . 1.6 ChO'/c nang
cua
,:?
,
,1'
1.2 KIEM SOA T CHI PHI
1.2.1 Khai ni~rn ki~rn so at- ki~rn so at chi phi ............................................. 19
I.2.2 Cac lo(;l.i ki~In soat ................................................................................. 19
1.2.3 Quy trlnh ki~rn soat ............................................................................... 20
1.2.4 Cac thu tt,IC ki~rn soat ............................................................................. 22
/ d~(;l.C d',:?
? rnQt
A 1wA t hK
/ h'I~u
A qua? ........................... . 24
I .2 .5 C ac
tern cua
ong k',:?
tern soat
,..?
,
"'
,
,
'
,..?
CHUONG 2: THljC TR~NG TO CHUC KE TOAN CHI PHI VA KIEM
,
,
,
SOAT CHI PHI T~I CAC DOANH
"
NGHI~P
?
"'
SAN XUAT
"
VI~T
NAM
NGANH CONG NGHitP KHU vljc TP. HO cHi MINH
2.I Nhung u'u di~m va t6n tqi cua che' d<) ke' toan chi phi va ki~m smlt chi phi
~
/ c h'1 p h/1 ...................................................... . 28
2 . I . 1 Nh li'ng
u'u d'--:!
1em cua kK
e to an
?
2.1.2 Nhung t6n t~i cua ke' tmin chi phi ......................................................... 29
2.2 Thlfc tr~ng t6 chile ke' toan chi phi va ki~m soat chi phi t~i cac doanh
nghi~p san xua't Vi~t Nam nganh cong nghi~p khu vlfc TP. H6 Chi Minh
2.2.I Khao sat 1 .............................................................................................. 29
2.2.2 Khao sat 2 .............................................................................................. 3I
2.2.3 Khao sat 3 .............................................................................................. 33
2.2.4 Khao sat 4 .............................................................................................. 34
2.2.5 Khao sat 5 .............................................................................................. 36
2.2.6 Khao sat 6 .............................................................................................. 37
2.3 Danh ghi chung thlfc tr(;lng thlfc hi~n ke' toan chi phi va ki~m soat chi phi
A tac
/ to--:? c h uc,
/ p hAan cong
A p hAan n h'H(m
A ........................................ "}9
2 .3. I V e cong
_1
}<
/ c h'1 p h/1 va' k'--:1
/ c h'1 p h/1 ............................ .. 4()
2 .3 .2 V el< p hl
1em so at
2.4 M<)t s6 nguyen nhan co ban hqn che' vi~c thlfc hi~n ke' toan chi phi va
.-< so at
/ c h.1 p h/1 tq1· cac
/ d oan h ng h'1vP
A
k1em
v·Ivt
A N am
...................................... .. 4I
CHu'ONG 3: cAc GIAI PHAP CO BAN TRONG CONG TAC QUAN TRf
,..?
,..?
,
,
I'
A
?
A'
A
DE KIEM SOAT CHI PHI T~I CAC DOANH NGHI~P SAN XUAT VI~T
NAM NGANH CONG NGHitP KHU VljC TP. HO CHi MINH
3.I M\}c tieu cua
lu~n
van ................................................................................... 44
3.2 Co sd d~ xay dlfng h~ th6ng ke' toan chi phi va ki~m soat chi phi ............. ,:.44
3.3 Yeu c§u chung d6i vdi cong tac t6 chile va thlfc hi~n ke' toan chi phi,
.--:?
/
so at
c h'1 p h/1
k1em
.......................................................................................... . 45
3.4 Cac giai phap co ban trong cong tac quan tri d~ ki~m soat chi phi tqi doanh
nghi~p san xua't Vi~t Nam
3.4.1 Cac giai phap chung
3.4.I.I
T6 chile h~ th6ng ki~m soat trong doanh nghi~p ......................... .47
3.4.1.2
Cac phu'ong phap ki@'m soat hang t6n kho .................................... .49
3.4.1.3
Phan
3.4.1.4
Xay dt;tng h~ th6ng chi phi dinh mlic (tieu chu£n) ........................ 52
lo~i
chi phi theo each ling xU' chi phi .................................... 51
3.4.2 Cac giai phap ct.J th@'
3.4.2.1
T6 chlic h~ th6ng chling til trong doanh nghi~p dap ling yeu c~u
quan ly ........................................................................................... 58
3.4.2.2
B6 sung them cac tai khoan ke' toan chi tie't d@' ki@'m soat chi phi
va danh gia trach
3.4.2.3
nhi~m
cua cac be)
ph~n
lien quan ..................... 59
MC)t s6 bao cao quan tri pht.Jc Vl.J cho vi~c ki@'m soat chi phi, ra
quye't dinh kinh doanh trong doanh nghi~p ................................... 61
KETLU~N .......................................................................................................... 65
'
A
?
TAl LI~U THAM KHAO
PHl) Ll)C
'
?
~
LOIMO DAU
1. Stf din thie't ciia d~ tfti:
N€n kinh te' Vi~t Nam dang tren du'ong h()i nh~p voi n~n kinh te' qu6c te' nen muc
d() c~nh tranh tren thi tru'ong se nhi~u hon va gay g~t hon. Do v~y, d~ t6n t~i va
phat tri~n, cac doanh nghi~p c~n phai ki~m soat t6t cac ho(J.t d()ng san xua't kinh
doanh cua m1nh.
Chi phi, m{)t khoan m1;1c phat sinh tu khi doanh nghi~p chuffn
bi cho vi~c thanh l~p,
suot qua tr1nh hoCJ.t d{)ng san xua't kinh doanh cho de'n khi chffm dut hoCJ.t d{)ng. VI
v~y, chi phi Ia m{)t trong nhung d6i tu'(jng d~u tien c~n du'qc ki~m soat. Bdi le khi
chi phi tang len, lqi nhu~n se giam xu6ng. Lqi nhu~n Ia m{)t trong nhung ml;}c tieu
hang d~u cua ba't ky doanh nghi~p san xua't kinh doanh nao, khi lqi nhu~n giam se
lam cho kha nang ceJ.nh tranh giam do don vi khong c6 ngu6n d~ tai d~u tu', nang
cao hi~u qua ho(J.t d{)ng san xua't kinh doanh.
8~ ki~m soat, nha quan tri c~n c6 cac thong tin lien quan. Cac thong tin nay c6 th~
du'
hay b{) ph~n ke' toan chi phi n6i rieng. Nguoi ta thu'ong g9i ke' toan Ia ngon ngu
kinh doanh bdi n6 cung ca'p cac thong tin lien quan de'n toan b{) hoCJ.t d{)ng trong
doanh nghi~p cho nha quan ly, nha d~u tu', ...Trang d6, thong tin ke' tmin chi phi
dong m()t vai tro quan trQng, la thanh ph~n cua h~ th6ng quan ly' h~ th6ng ki~m
smit chi phi, thtfc hi~n chile nang do lu'ong chi phi cho ca hai m1;1c dich: ra quye't
d!nh quan trj va
l~p
bao cao tai chinh.
Voi nhung ly do tren, toi ill(J.nh dCJ-11 chQn d~ tai "Mf)t sfi' van
tac quan trj dl kilm soat chi phi tgi cac doanh nghi?p san
tie Cd-ban trong cong
xuat Vi?t Nam ngiuzh
cong nghi?p khu v(lc Thanh pho' H'o Chi Minh" lam n{)i dung nghien cuu.
2. Mvc dich nghien cll'u ciia d~ tai
M1;1c dich nghien cuu cua d~ tai Ia du'a ra m{)t s6 giai phap g(ji y cho cac doanh
nghi~p san xua't Vi~t Nam nganh cong nghi~p khu vtfc Thanh ph6 H6 Chi Minh
xay dtfng, cai thi~n h~ th6ng ki~m soat chi phi d~ cung cffp nhi~u thong tin kip thai,
chinh xac, huu ich honcho nha qm'ln trj khi ra quye't d!nh kinh doanh.
2
3. D6i tu'
cong nghit$p Vu'Qt trQi trong Ca nu'dc, trong khi 00 hOC;lt OQng ki~m SOat tC;li CclC
doanh nghit$p san xu at Vit$t N am lC;li chu'a tu'ong ung. Cac nha quan tr! doanh
nghi~p chua phat huy he't tinh hG'u ich cua thong tin chi phi d~ lam co sd ra quye't
d!nh san xuat kinh doanh.
Nh~m mvc dich phat huy tinh hG'u ich cua thong tin chi phi va ki~m soat chi phi,
d6i tu'cjng nghien cuu cua d~ tai nay la cac doanh nghit$p san xuat Vit$t Nam, nganh
cong nghit$p, khu vljc Thanh ph6 H6 Chi Minh.
4.
Ph~m
vi nghien cull
Ho<;1t dqng ki~m soat chi phi trong doanh nghit$p vua la mt)t khoa h<;>c vua la mt)t
nght$ thu~t Hinh dC;lo. N6 yeu c~u mt)t slf ct)ng tac, phoi hcjp giua cac thanh vien
trong t6 chile, linh hOC;lt trong tung tru'ong hcjp C\} th~. Do v~y' d~ tai nghien cuu nay
chi gidi hC;ln d "Mt)t so van d~ co ban trong cong tac quan tr! d~ ki~m soat chi phi
tC;li cac doanh nghit$p san xuat Vit$t Nam nganh cong nghit$p khu vljc Thanh pho H6
Chi Minh".
5. Phtidng phap nghien cull
f)~ tai nghien cuu dlfa tren phu'ong phap lu~n duy v~t bit$n chung va duy v~t J!ch
sU'. Tac gia sU' dvng phu'ong phap nghien cuu J!ch sU', phu'ong phap ht$ th6ng, phan
tkh, t6ng h<;Jp d~ rut ra nhG'ng t6n tC;li cua thljc ti~n hoC;lt dt)ng ki~m soat chi phi tC;li
mt)t so doanh nghit$p san xuat Vit$t Nam hit$n nay. Cling vdi vit$c sU' dvng phu'ong
phap nghien CUu trong khoa hQC kinh te', tac gia con t6ng hcjp kie'n thuc tu cac mon
h<;>c lien quan nhu' ke' toan, ki~m toan, quan tr! h<;>c, qmln td kinh doanh, quan ly
san xuat, ht$ th6ng thong tin quan ly' ... lam n~n tang d~ du'a ra cac giai phap v~n
dvng vao thlfc ti~n nh~m giai quye't nhung t6n tC;li d6. Cac giai phap trong d~ tai
con du'cjc dlja tren cac quy dinh cua che' OQ quan ly tai chinh ke' toan hit$n hanh.
Co sd cho vit$c phan tkh, t6ng hcjp, rut ra t6n tC;li va du'a ra giai phap la tu ngu6n so
lit$u, hoC;lt dt)ng thljc ti~n cua mt)t so doanh nghit$p san xuat Vit$t Nam nganh cong
nghit$p khu vtfc Thanh pho H6 Chi Minh.
3
6. Ke't ca'u cua d~ tai
V~ bQ' Cl}C, ngoai ph~n md d~u va ke't Ju~n, d~ tai g6m ba ph~n chinh:
Chuong 1: Co sd ly lu~n v~ chi phi va ke' tmin chi phi, ki~m smit chi phi
Chuong 2: Thlfc trq.ng t6 chile ke' tmin chi phi va ki~m soat chi phi tq.i cac doanh
nghi~p slm xua't Vi~t Nam nganh cong nghi~p khu vlfc Thanh ph6 H6 Chi Minh
Chuong 3: Cac giai phap co ban trong cong tac quan tri d~ ki~m so at chi phi tq.i
cac doanh nghi~p san xua't Vi~t Nam nganh cong nghi~p khu vlfc Thanh ph6 H6
Chi Minh.
Do trlnh d(> va thai gian nghien cuu c6 gidi hq.n nen d~ tai nghien cuu nay ch8:c h~n
con nhi~u thieu s6t va hq.n che. £)~ d~ tai cua mlnh hoan thi~n hon va c6 tinh thlfc
te cao hon, toi ra't mong nh~n du'
nhung ai quan tam den llnh vlfc nay.
Thanh ph6 H6 Chi Minh, thang 09 nam 2004
4
1.1 CHI PHi v A KE TOAN CHI PHi
1.1.1 Khai
ni~m
chi phi
Chi phi du'cjc xac dinh tren nhi~u phu'ong di~n khac nhau. C6 th€ hi€u truu tu'cjng,
chi phi la bi€u hi~n b~ng ti~n cua nhung hao phi lao d()ng s6ng va lao d()ng v~t h6a
phat sinh trong qua trl.nh ho~t d()ng san xua't kinh doanh; ho~c chi phi la nhung phi
t6n V~ ngu6n hfc, tai san C\} th€ slJ' d\]ng trong ho~t d()ng san xu:ft kinh doanh.
Nhung nh~n thuc v~ chi phi c6 th€ khac nhau theo tung quan di€m, hlnh thuc th€
hi~n nhu'ng ta't ca d~u th6ng nha't thua nh~n m()t va'n d~ chung: chi phi la phi t6n tai
nguyen, V~t ch:ft, lao d()ng va phai phat sinh g~n li~n VOi m\}C dich san xu:ft kinh
doanh. Bay chinh la ban cha't kinh te' cua chi phi trong ho~t d()ng san xua't kinh
doanh cua doanh nghi~p. Tu ban cha't nay, nha quan tri phan bi~t du'cjc chi phi voi
chi tieu, chi phi voi v6n.
Chi phi g~n li~n voi ho~t d()ng san xua't kinh doanh, du'QC tai trcj tu v6n kinh doanh
Va dtfQC bu d~p tu thu nh~p ho~t d()ng san xu:ft kinh doanh;
Chi tieu khong g~n li~n voi m\}C dich san xua't kinh doanh, du'QC tai trcj tu ngu6n
khong phai la v6n kinh doanh nhu' quy phuc lcji, cac khoan trcj ca'p, ... va khong
du'cjc bu d~p tu thu nh~p ho~t d()ng san xua't kinh doanh;
Volt la bi€uhi~n b~ng ti~n cua nhung tai san cua doanh nghi~p, ban than chung
chu'a t~o nen phi t6n.
1.1.2 Dong chi phi trong doanh nghi~p san xua't
1.1.2.1 Ho{lt d9ng Cd ban cua doanh nghi~p san xuiit
Doanh nghi~p san xua't la m()t thtfc th€ kinh te', thtfc hi~n qua trlnh dllu ttt, san xua't,
tieu th\] voi m\}C dich thu lcji nhu~n. Trong doanh nghi~p san xua't, ho~t d()ng chinh
la san xua't ra san ph~m nen chie'm m()t ltfc lu'cjng ]on v~ lao d()ng, may moe thie't
b1, ti~n v6n. Ho~t d()ng co ban cua lo~i hlnh doanh nghi~p nay du'cjc chia thanh cac
giai do<;tn nhu' sau:
-
Giai do{ln 1 - Nghien cuu, tie'p c{jn nhu c'fiu san xuiit: trong giai do~n nay,
doanh nghi~p clln phai xac dinh illl)C tieu ho~t d()ng, san xu:ft san ph~m nao,
bao nhieu, cho ai, b~ng nhung phu'ong ti~n va ngu6n ltfc nao. Trong co che' thi
5
tnJ'ong, day la ti~n d~ dinh hu'dng va anh hu'dng de'n cac giai doqn tie'p theo nhu'
d~u tu', mua slim, san xua't va tieu thl) san ph~m;
-
Giai do{ln 2- D'au tzt, mua slim, tich liiy v~ ngu'on life: day la giai doqn chu~n bj
ngu6n hfc cho hoqt d()ng san xua't kinh doanh. Khi din eli vao thoi gian slt dl)ng
cac ngu6n hfc, hoqt d()ng d~u tu', mua slim, tich Hly ngu6n ltfc du'Qc chia thanh:
•
Ngubn l!Jc dai ht;m: nhu' may m6c thie't
bi
slm xua't, nha xu'dng, da't dai, cong
ngh~ san xua't, ... Ngu6n ltfc dai hqn thu'ong tu'dng d6i 6n dinh trong m()t thoi
gian, th~ hi~n tr1nh d() cong ngh~, nang ltfc, co sd v?t cha't cua doanh nghi~p.
N6 thu'ong chie'm m()t lu'Qng v6n ldn, chiu nhi~u n1i ro, thu h6i qua nhi~u nam
va cling la ngu6n g6c phat sinh chi phi dai hqn trong san xua't kinh doanh;
•
Ngubn l!Jc ngdn ht;m: nhu' nguyen v?t li~u, cong Cl;l d1;1ng Cl;l, djch Vl),
Ngu6n ltfc nglin hqn thu'ong thay d6i qua cac chu ky san xua't kinh doanh v~
cha't lu'
h6i trong tung nam va la ngu6n g6c phat sinh chi phi nga:n hqn trong san
xua't kinh doanh;
•
Ngu6n nhan l!Jc: day la m()t ngu6n ltfc huu hlnh, khong th~ hi~n r6 thanh
mQt danh illl)C tai san nhu'ng CO tlnh cha't quye't djnh de"n ke"t qua, hi~U qua
cua qua trlnh san xua't kinh doanh. Vi~c khai thac ngu6n nhan ltfc c6 th~
phat sinh chi phi nglin hqn va dai hqn.
-
Giai do{ln 3 - Titn hanh ho{lt di)ng san xuilt: giai doqn nay th~ hi~n tinh d~c
tning cua doanh nghi~p san xua't. Doanh nghi~p sl't d1;1ng, khai thac cac ngu6n
hfc san c6 d~ san xua't ra cac san ph~m dap ling nhu c~u tieu thl). Giai doqn nay
phat sinh chi phi san xua't. Lu'u y r~ng m6i m()t doanh nghi~p c6 m()t tr1nh d(),
cha't ltJ'Qng quan ly san xua't kinh doanh, quy mo, d~c di~m, cong ngh~ san xua't
khac nhau nen vi~c slt dl)ng, khai thac cac ngu6n ltfc se khac nhau. Trong di~u
ki~n phat tri~n CUa tie'n bQ khoa hQC
ky thu?t nhu'
hi~n nay, cac phtJ'ong thlic
quan ly, nhu c~u cqnh tranh va to~m c~u h6a n~n kinh te" c6 nhung tac d()ng trtfc
tie'p de'n Stf thay a6i cac lo(_li chi phi, Cctc mlic phi Va tinh Ca bi~t CUa chi phf
trong doanh
nghi~p.
6
- Giai do{ln 4 - Tieu th"(l san pham: day la giai doqn cu6i cling cua hoqt d()ng san
xutlt kinh doanh nh~m du'a san ph:fm tu llnh vljc san xutlt sang tieu dung.
1.1.2.2 Dong chi phi trong doanh nghi?p san xuat
-
Trong giai do{ln nghien cuu, titp CQn nhu c'au san xuat: thu'ong phat sinh cac
chi phi nhu' chi phi nghien cuu, thanh l?p doanh
nghi~p.
Loqi chi phi nay chiu slf
chi ph6i co ban bdi guy m6, nhung giai phap, phu'ong ti~n tie'p c?n nghien cuu,
nhan slj thljc hi~n, ... Chi phi trong giai doqn nay se du'c_jc v6n h6a thanh tai san
v6 h1nh hay chi phi tra tru'dc dai hqn. Vtln d~ d~t ra cho cac nha quan tri la lam
sao dam bao chi phi phat sinh se du'c_jc chuy~n toan bQ thanh tai san, dam bao
mang tinh huu ich cho cac giai doqn sau trong hoqt d()ng san xutlt kinh doanh;
-
Trong giai do{ln d'au tzi, mua siim, tich lily ngufm lljc: thu'ong phat sinh cac chi
phi lien quan de'n vi~c du'a cac ngu6n lljc vao vi tri slln sang hoqt d()ng, bao g6m
chi phi mua, chi phi v?n chuy~n, thue', ... Chi phi nay se du'c_jc v6n h6a thanh tai
san cua doanh nghi~p. Vtln d~ d~t ra cho nha quan tri trong giai doqn nay la
lam sao phat huy du'c_jc t6i da tinh huu ich cua cac ngu6n lljc vao hoqt d()ng san
xutlt kinh doanh;
-
Trong giai do{ln san xuat: thu'ong phat sinh chi phi san xutlt, la qua tr1nh tieu
hao cac ngu6n llfc chuy~n thanh chi phi. V~ co ban, chi phi ph at sinh trong llnh
vljc nay bao g6m:
• Chi phi dai hg,n: phat sinh do stl' dl;lng cac ngu6n llfc dai hqn trong san xua't
nhu' may moe thie't bi, nha xu'dng, tii san v6 h1nh. Muc dQ phat sinh cua chi
phi dai hqn thu'ong phl;l thUQC vao gia tri, thai hqn, cong sutlt ho~C cac u'dc
tinh cua doanh nghi~p trong hoqt d()ng san xutlt, doi khi chi phi nay con bj
chi ph6i bdi chinh sach tai chinh doanh nghi~p, qu6c gia. Chi phi dai h?n
thu'ong 6n djnh tu'ong d6i qua m()t s6 ky san xutlt va g~n li~n vdi cac quye't
dinh, trach
nhi~m
cua nha qmln tri tnidc va trong nhi~m ky quan ly;
• Chi phi ngdn h{m: phat sinh tu' vi~c sll' dl;lng cac ngu6n llfc ng~n hqn trong
san xutlt nhu' nguyen v?t li~u, cong c~1, djch Vlf, ... Muc phat sinh chi phi ng~n
hqn thttong ph\l thUQC vao finh h1nh san xutlt, thu mua, cung ung, dlf tru trong
7
ky. Chi phi ng~n h~n bie'n d6i phuc t~p qua cac ky san xutlt va g~n li~n voi
cac quye't dinh, trach nhit%m cua nha quan tri trong nhit%m ky quan ly;
•
Chi phi nhan life: phat sinh tu vit%c sll' d1,mg ngu6n nhan htc trong san xutlt,
bao g6m cac khoan chi phi rna doanh nghit%p tra cho ngu'di lao d()ng khi
tham gia vao ho~t d()ng san xutlt kinh doanh. Chi phi nhan hfc la dai h~n khi
chi phi nay phat sinh tu sll' dl)ng ngu6n nhan htc g~n li~n voi co ctlu t6 chile
cua doanh nghit%p; Ia ng~n h~n khi chi phi nay phat sinh tu
Sl(
dl)ng ngu6n
nhan hfc trong ng~n h~n, t~m thai.
Moi tru'C5ng c~nh tranh hit%n nay da va dang thuc d~y sv thay d6i nhanh chong
va phuc t~p hdn v~ chi phi trong giai do~n san xutlt, nhtlt la cac chi phi ng~n
h~n. f)i~u nay d~t ra sv gia tang nhu c~u thong tin chi phi san xutlt v~ tinh t6c
d(), linh ho~t, dam bao cung ctlp thong tin huu ich cho ho~t d()ng ki€m soat,
danh gia, dl:( bao va quan ly chi phi trong doanh nghit%p.
-
Trong giai dogn tieu th(l: thu'dng phat sinh chi phi ban hang va chi phi quan Iy
nham d~y m~nh ho~t d()ng ban hang, md r()ng thi ph~n, tang sue c~nh tranh cho
san ph~m ciia doanh nghit%p.
1.1.3 Phan lo~i chi phi trong doanh nghi~p san xua't
Quaph~n tren chung ta thtly, chi phi ph at sinh trong su6t qua trlnh ho<;tt d()ng cl'1a
doanh nghit%p, tu khi chu~n
thu~n
bi
thanh l~p de'n khi di vao san xutlt kinh doanh.
l<,ji cho qua trlnh quan sat, do lu'C5ng va ghi
nh~n
D€
cac chi phi phat sinh, chi phi
du'
1.1.3.1 Phan logi chi phi theo chuc niing hogt dQng
Ml)c dich cua vit%c phan lo~i chi phi theo chile nang ho<;tt d()ng Ia xac dinh r6 vai
tro, chile nang ho~t d()ng ciia chi phi trong qua tr'inh ho~t d()ng san xutlt kinh doanh
t<;ti cac doanh nghit%p; va cung ctlp thong tin c6 ht% th6ng cho vi~c l~p cac bao cao
tai chinh.
Theo chile nang ho~t d()ng, chi phi du'<,jc chia thanh: chi phi san xutlt, chi phi ngoai
?
,.:'
san xuat.
8
Chi phi san xuift la toan b() chi phi c6 lien quan de'n vi~c che' t~o san phffm
trong ky nhtlt djnh. Chi phi san xutlt bao g6m ba khoan illl;!C sau: chi phi nguyen
v~t li~u tn)'c tie'p, chi phi nhan c6ng tnfc tie'p va chi phi san xutlt chung.
•
Chi ph{ nguyen vgt li¢u tn!C tie'p la chi phi cua nhung lo~i nguyen v~t li~u
ctlu thanh nen san phffm, CO gia trj ldn va CO th~ xac djnh du'QC m()t each
rieng le, r6 rang cho tung ddn vi san phffm. Ngoai ra, trong qua trlnh san
xutlt con phat sinh nhung lo~i nguyen v~t li~u c6 tac d1;1ng ph1;1 thu()c, n6 ke't
h<_jp voi nguyen v~t li~u chinh d~ san xutlt ra san phffm hoi[Lc lam tang chtlt
lu'<_jng cua san phffm, hoi[Lc t~o ra mau s~c, mui vj cho san phffm, hoi[Lc rut
ng~n chu ky san xutlt, ... Chi phi nguyen v~t li~u tnfc tie'p du'QC h~ch toan tnfc
tie'p vao d6i tu'<_jng chju chi phi.
•
Chi phf nhan cong tn!c tilp la chi phi ti~n lu'dng chinh, lu'dng ph1;1, cac khoan
trich theo lu'dng nhu' bao hi~m xa h()i, bao hi~m y te', kinh phi c6ng doan va
cac khoan phai tra khac cho c6ng nhan tnfc tie'p san xutlt. Chi phi nhan c6ng
tnfc tie'p cfing gi6ng nhu' chi phi nguyen v~t li~u tn.fc tie'p, c6 th~ xac dinh Cl;l
th~ va tach bi~t cho tung ddn vi san phffm nen du'QC h~ch toan tnjc tie'p vao
d6i tu'<_jng chiu chi phi.
• Chi phf san xua't chung la nhung chi phi c~n thie't khac d~ san xutlt san phffm,
kh6ng phai la chi phi nguyen v~t li~u tn.fc tie'p va chi phi nhan c6ng tnfc
tie'p. Di[lc di~m cua chi phi san xutlt chung nhu' sau: c6 nhi~u khoan illl;!C chi
phi khac nhau; cac khoan illl;!C thUQC chi phi san XUtlt chung d~U CO tinh gian
tie'p voi tung ddn vi san phffm, kh6ng tinh thftng vao cho tung ddn vi san
phffm nen doanh nghi~p thu'ong h.fa chQn tieu thuc thich h
nhau va rtlt kh6 ki~m soat.
·Chi phi san xutlt chung chu ye'u bao g6m ba lo~i chi phi, d6 la chi phi
nguyen v~t li~u gian tie'p, chi phi lao d()ng gian tie'p va cac chi phi khac.
o Chi phf nguyen vgt li¢u gidn tie]J la nhung chi phi cua nhung ye'u t6 v~t
chtlt kh6ng t~o nen thanh ph~n chinh cua san phffm, ne'u c6 th'i ban than
chung kh6ng phai la chi phi nguyen v~t li~u quan tn;mg;
9
o Chi phi nhan cong gidn tie}J la cac chi phi ti~n luang cua U(t ca lao d()ng
gian tie'p nhu' phl;l trach san xua't, quan c16c, nhan vien ky thu~t, bao trl
may moe cua xu'dng san xua't. Noi chung, lao d()ng gian tie'p dong vai tro
h6 tr
Cdc chi phi khdc la cac chi phi c~n thie't dg phl;IC
VlJ
cho ho~t d()ng san
xua't kinh doanh. Vi dl;l chi phi thue nha xu'dng, chi phi khau hao may moe
thiet bj san xua't, chi phi di~n nude, chi phi d()ng ltfc, chi phi bao higm, ...
Hinh 1: Phan lo~i chi phi va phu'ong phap h~ch toan chi phi san phffm
Khoan m1.1c chi phi
Cac chi phi san xm:lt san phfi'm
Tn,tc
tie'p
Nguyen
H~ch toan tr~c tie'p
~--~~i p;i
___ - ~~-;l~-pha'm_____.,.l ngu~.~~ ~iiphc;u
-.A-
L ____ _
v~t li~u
Gian
tie'p
\
\
~guyen v~t li~u gian tie'p
Cac chi phi san xua't
---- _____ .,.
chung khac
Cac chi phi sxc khac
/han
________
.,.
Chi phi
san xua't chung
cOng giOn ti€p
Gian
tie'p
Lao d(lng
Tr~c
tic'p
Chi phi ngoai san xuilt la toan b() cac chi phi lien quan den vi~c tieu thtJ san
phffm. Chi phi ngoai san xua't bao g6m chi phi ban hang va chi phi quan ly.
•
Chi phi ban himg bao g6m toan b() cac chi phi c~n thie't c1g dffy m~nh vi~c
tieu thl;l hang hoa nhu' chi phi tie'p tht, khuyen mai, quang cao, dong goi san
phffm, v~n chuygn, b6c do, luang nhan vien ban hang, hoa h6ng ban hang,
chi phi khau hao cho b() ph~n ban hang, ... ;
\
10
•
Chi phi qudn ly bao gdrn to~m b<) cac khoan chi phi lien quan de'n cong vi~c
t6 chile hanh chinh va cac ho(;lt d<)ng van phong cua doanh nghi~p nhu' lu'ong
can b<), nhan vi en quan ly, chi phi van phong ph£rn, chi phi thue nha, chi phi
kha"u hao cho b<) ph~n van phong, .... Cac khoan chi phi nay khong thti phan
lo(;li la chi phi ban hang.
1.1.3.2 Phan lo{li chi phi theo mfii quan hf vfli thiJi ky xac djnh l(li nhugn
Ngoai vi~c phan lo(;li chi phi thanh chi phi san xua"t va chi phi ngoai san xua"t, trong
kt toan quan tri, chi phi con Gu'QC chia thanh chi phi san ph£rn va chi phi thoi ky.
-
Chi phi san pha?m la ta"t ca cac chi phi g~n li~n vdi cac san ph£rn du'QC san xua"t
ra, bao gdrn chi phi nguyen v~t li~u tnjc tie'p, nhan cong tnjc titp va chi phi san
xua"t chung. Do d6, chi phi san ph£rn luon g~n li~n vdi san ph£rn va chi du'QC thu
hdi khi san ph£rn Gu'QC tieu th1;1, con khi chu'a tieu thl;l th) chung thti hi~n trong
khoan rn1;1c hang t6n kho.
-
Chi phi thiJi ky la ta"t ca cac chi phi phat sinh trong ky' du'QC tinh htt thanh phi
t6n trong ky dti xac dinh ke't qua kinh doanh, bao gdrn chi phi ban hang va chi
phi quan ly. D6i vdi cac doanh nghi~p c6 chu ky san xua"t dai va trong ky khong
c6 ho~c c6 it doanh thu th1 chung du'
Chi phi san ph£rn va chi phi thoi ky khac nhau a ditirn: chi phi thoi ky phat sinh a
thoi ky nao thu'ong tinh ngay vao thoi ky d6, do d6 chung anh huang de'n l<,ji nhu~n
cua ky rna chung phat sinh. Nha quan tri ra"t kh6 kitirn soat du'QC chi phi thoi ky ne'u
dti nhung chi phi nay phat sinh Vu'Qt rnuc c~n thie't. Ngu'QC l(;li, chi phi san ph£rn chi
tinh khi san ph£rn du'QC tieu thl;J. Chi phi san ph£rn cling c6 anh huang de'n l<,ji
nhu~n cua doanh nghi~p. Ne'u khong tinh dung va du chi phi san ph£rn th1 se anh
hu'dng dtn nhi~u ky' VI san ph£m du'QC san xua"t ra trong ky nay nhu'ng de'n (cac) ky
sau mdi tieu th1;1.
II
Hlnh 2: So d6 phan lo<;ti chi phi theo m6i quan h<% vdi thoi ky xac dinh l<;ii nhu~n
----· ··- --·- .. ------------· ·- !
r ____ch~~hf san phil:__j
L
- - - - - - - -l
anh thu ban hang
----~----
----------
{-)
I
- J
(=)
-I
Lai gop
/
-----·-·
{-)
Cac chi phi thai
ky
[~~~~!;Ir;~~a~;___ l
(=)
~
--------
-----
-·
---
-,
L<;li nhui.\n tnfoc thuc' i
·----------------~--
___ _,
1.1.3.3 Phan lo{li chi phi theo each ung xil cua chi phi
Mt,IC dich cua each phan lo<;ti nay la cung ca'p thong tin pht,Ic Vl,l cho vi<%c l~p ke'
h()SJ.C_h, ki~m soat va chu d<)ng di~u tie't chi phi cho phu h<;ip. Khi phan lo<;ti chi phi
theo each nay, nha qmln tri Se tha'y du'QC Stf bie'n d(}ng CUa chi phi CO phu h<;ip VOi Stf
bie'n d<)ng cua mile d<) ho<;tt d<)ng hay khong, tu d6 du'a ra cac bi<%n phap huu hi<%u
nh~m qmln ly t6t cac chi phi.
Theo each phan loe;ti nay, chi phi du'QC chia thanh ba lo<;ti: bie'n phi, dinh phi va chi
phi h6n h<;ip.
- Bie'n phi la nhung khoan mt,IC chi phi c6 quan h<% ty 1<% thu~n vdi bie'n d<)ng cua
muc d<) ho<;tt d<)ng. Bie'n phi khi tinh cho m<)t don vi san ph~m thl 6n djnh, khong
thay d6i. Khi mile d<) ho<;tt d<)ng la khong thl bie'n phi cling b~ng khong; tu'ong
ttf, khi muc d<) ho<;tt d<)ng tang thl t6ng bie'n phi se tang va ngu'QC l<;ti. Bie'n phi
thu'ong g6m cac khoan chi phi nguyen v~t li<%u trtfc tie'p, chi phi nhan cong trtfc
tie'p, chi phi boa hdng, bao bl dong g6i, ...
Trong chi phi san xua't, chi c6 chi phi nguyen v~t li<%u trtfc tie'p va nhan cong
tnfc tie"p luon luon bie"n d<)ng theo mile d<) ho<;tt d<)ng cua doanh nghi<%p. Con chi
12
phi san xuci't chung thl khac, vua c6 dinh phi va bie'n phi. Mot s6lo<;ti chi phi la
bie'n phi trong chi phi san xuci't chung nhu' nguyen v~t li~u ph1;1, lao dong gian
tie'p, dong hfc, c6ng c1;1 d1;1ng c1;1, nhien li~u.
Xet v~ tinh ch(t tac dong, bie'n phi du'<;jc chia lam hai lo<;ti, d6 la bie'n phi ty 1~
va bie"n phi c(p b~c.
•
Bien phi
ty l? la nhung khoan chi phi c6 quan h~ ty 1~ thu~n (tuye'n tinh) voi
bie"n dong muc do ho<;tt dong, nhu chi phi nguyen v~t li~u tnfc tie'p, chi phi
lao dong tnfc tie'p, ...
•
Bitn phi dip b(ic la nhung khoan chi phi chi thay d6i khi muc do ho<;tt dong
thay d6i nhi~u va r6 rang. Nghia la cac chi phi nay c6 quan h~ ty 1~ nhu'ng
kh6ng tuye'n tinh voi muc do ho<;tt dong. Bie"n phi c(p b~c g6m nhung khoan
chi phi nhu' chi phi lao dong gian tie"p, chi phi bao trl, ....
-
EJjnh phi la nhung khoan chi phi kh6ng bie"n d6i khi muc do ho<;tt dong thay d6i.
Dinh phi giu nguyen trong ph<;tm vi phu h<;jp cua doanh nghi~p. Ph<;tm vi phu h<;jp
la ph(;lm vi giua kh6i lu'<;jng san ph~m t6i thi~u va kh6i lu'<;jng san ph~m t6i da
rna doanh nghi~p c6 th~ san xu(t. Dinh phi c6 hai d~c di~m: t6ng dinh phi gill
nguyen khi san lu'<;jng thay d6i trong ph<;tm vi phu h<;jp; dinh phi tren mot don vi
sln
ph~in thay d6i khi san lu'<;jng thay d6i. Trang cac ye'u
ph~m, chi c6 mot
t6 cua chi phi san
s6 ye'u t6 cua chi phi san xu(t chung la du'QC xe'p vao lo(;li dinh
phi, nhu' chi phi thue nha xu'dng, chi phi kh(u hao nha xu'dng, may m6c thie't bj,
lu'cJng nhan vien phan xu'dng, chi phi bao hi~m nha xu'dng, ... Con trong cac ye'u
t6 cua chi phi thoi ky' lu'cJng nhan vien van phong, kh(u hao thie"t bi van phong,
ti~n thue van phong, cac chi phi quang cao, giao te', ... cling la dinh phi. Dinh phi
t6n t(;li du'oi hai hlnh thuc ling xu khac nhau trong ho<;tt dong san xu(t kinh doanh
CUa doanh nghi~p, d6 la dinh phi b~t bUOC va dinh phi khong b~t buoc.
•
Djnh phi bdt buqc la nhung lo<;ti chi phi lien quan de'n su d1;1ng tai san dai h<;tn
cua doanh nghi~p nhu' chi phi khau hao tai san
c6 dinh, chi phi bao du'ong,
chi phi lu'ong cua nha qmln tri. Cac chi phi nay thu'ong g~n li~n voi cau true
t6 chuc quan ly san xuci't kinh doanh cua doanh nghi~p. D~c di~m cua dinh
13
phi bil:t bu()c la chung t6n t~i Hiu dai trong ho~t d()ng san xwl't kinh doanh va
kh6ng th~ clit giam ngay chung trong thoi gian nglin.
•
Dtnh phi khong bdt buqc con du'cjc xem la djnh phi quan tri. Cac chi phi nay
thu'ong phat sinh hang nam glin li€n vdi cac quye't djnh cua nha quan tri nhu'
chi phi quang cao, nghien cuu, giao te', ...
-
Chi phi h6n hf/P la lo~i chi phi rna ban than n6 g6m ca ye'u t6 bie'n phi va djnh
phi.
d muc d() ho~t d()ng nao d6, chi phi h6n hcjp la djnh phi, th~ hi~n d~c di~m
cua djnh phi; (j muc d() ho~t d()ng khac, n6 c6 th~ bao g6m ca djnh phi va bie'n
phi, rnang d~c di~m cua djnh phi va bie'n phi. Trong chi phi san ph~m, chi c6
khoan m\}c chi phi san xua't chung mdi c6 d~c di~m h6n hcjp, vi d\1 nhu' lu'ong
cua nhan vien giam sat, djnh phi th~ hi~n ph~n c6 dinh hang thang, bie'n phi la
rnuc lu'dng ph\1 tr()i theo s6lu'cjng san ph~m san xua't ra tren dinh muc; hay nhu'
chi phi di~n tho~i, djnh phi la s6 ti€n thue bao hang thang, con bie'n phi la s6
ti€n tra cho cac CUQC gQi trong ky; ...
Nh~rn ffi\JC dich l~p ke' ho~ch, kitim soat ho~t d()ng kinh doanh cling nhu' chu
d()ng trong quan ly chi phi, c~n thie't phai tach chi phi h6n hcjp thanh hai b()
ph~n: dinh phi va bie'n phi. Ne'u vi~c phan tich nay du'cjc thlfc hi~n m()t each c~n
- th~n thl se cho phep vi~c l~p ke' ho~ch, kitim soat trd nen chinh xac hdn trong
cac di€u ki~n C\1 thti. C6 ba phu'ong phap phan tich chi phi h6n hcjp thanh bie'n
phi va dinh phi, d6 la phu'dng phap clfc d~i - clfc titiu, phu'dng phap d6 thi phan
tan va phu'dng phap blnh phu'dng be nha't. (X em ph\]1\]C 1)
1.1.3.4 Phiin lo{ti chi phi tren cac bao cao tai chinh
Trong ph~n tren, chung ta da xac djnh cac chi phi san ph~m la nhung chi phi phat
sinh trong qua trlnh san xua't, nhung chi phi nay bao g6m chi phi nguyen v~t li~u
trlfc tie'p, chi phi nhan c6ng trlfc tie'p va chi phi san xua't chung. Con chi phi thoi ky
la cac chi phf phat sinh trong ky ke' toan, thu'ong ducjc ke't chuytin he't d~ tinh ke't
qua ho~t d()ng kinh doanh trong ky' bao g6m chi phi ban hang va chi phi quan ly.
Bti tha'y r6 hon m6i quan h~ giua chi phi san ph~m, chi phi thoi ky vdi cac bao cao
tai chinh, chung ta hay xem qua trlnh di chuytin cua cac khoan chi phi nay qua cac
14
ati khoan khac nhau d~ sau d6 trlnh bay tren Bang Can d6i ke' toan va Bao cao ke't
qua ho(;lt d9ng kinh doanh qua hlnh 3.
H1nh 3: Dong chi phi va phan lo(;li chi phi tren Bao cao tai chinh theo phu'dng phap
ke khai thu'ong xuyen.
---- -------
------~~~-~
Chi phi
Bang can dol ke' toan
Nguyen v~t li~u
tnfc tie'p
Chi phi
san
phgm
Nguyen v~t li~u
t6n kho
Srrd~;~ng
Nhan cong
tn,tc tie'p
1
l Nh~p
l
Ban hang va
quanly
~---
~~
Ban
-
_.,.
Gia v6n
hang ban
- - - - - - - - -
--------------------
l
------
kho
Thanh phgm
t6n kho
--
-----
Bao cao ke't qua ho~t
d()ng kinh doanh
San phffm
dd dang
San xua't chung
Chi
phi
thai
ky
cho
san xua't
--------
ban hang
---· Chivaphiquiln
ly
'----- ------- - -
-------------
Qua hlnh tren chung ta tha'y, cac chi phi nguyen v~t li~u tnjc tie'p, nhan cong tnjc
tie'p va chi phi san xua't chung du'QC t~p h<;jp vao san ph£m dd dang, day la nhung
chi phi c~n thie't d~ san xua't san ph£m. Khi san ph£m hoan thanh thl gia tri cua
chung du'QC chuy~n tu san ph£m dd dang vao gia tri thanh ph£m. T(;li day, khi hang
du'<;jc ban, gia tri cua chung chuy~n thanh gia v6n hang ban, phan anh tren Bao cao
ke't qua ho(;lt d9ng kinh doanh; cac chi phi ban hang va quan ly vao cu6i ky ke' toan
du'QC ke't chuy~n th~ng len Bao cao ke't qua ho(;lt d9ng kinh doanh d~ xac d!nh lai
18 kinh doanh trong ky cua doanh nghi~p.
Nhung chi phi nguyen v~t li~u tnfc tie'p, nhan cong tnfc tie'p va chi phi san xua't
chung vao cu6i ky ke' toan vfin con dang trong giai do(;ln san xua't du'QC th~ hi~n t(;li
khoan ffi\JC san ph£m dd dang, phan anh tren Bang Can d6i ke' toan cling vdi gia trj
thanh ph£m t6n kho cu6i ky.
15
1.1.3.5 Mi)t sf/ each phiin lo{li chi phi khac nhlim m1;tc dich ra quylt djnh
Ngoai cac each phan
-
lo~i
neu tren, chi phi con du'QC phan
lo~i th~mh
cac
lo~i
sau:
Chi phi tr1fc titp va chi phi gian tilp
•
Chi phi tn!c tie'p la chi phi c6 th~ tinh rieng cho rn()t ho~t d()ng C\1 th~ nao d6
nhu' rn()t san ph~rn, rn()t phan xu'dng, rn()t b() ph~n. Lo~i chi phi nay thu'ong
chie'rn rn()t ty tn;mg Ion trong t6ng chi phi, d~ nh~n d~ng va h~ch toan chinh
xac. Do d6 it gay ra slf sai l~ch thong tin chi phi CJ tung b() ph~n, tung qua
tr!nh san xua't kinh doanh;
•
Chi phi gidn tie'p la nhung chi phi chung, khong c6 lien quan de'n ho~t d()ng
Cl;l th~ nao rna lien quan cling ltk voi nhi~u ho~t d()ng. Do d6, doanh nghi~p
thu'ong llfa ch<;>n phu'ong phap phan b6 thich h
-
Chi phi chenh l?ch: cac nha quan tri thu'ong phai so sanh cac phuong an khac
nhau d~ llfa ch<;>n phu'ong an t6i u'u. M6i rn()t phu'ong an c6 cac lo~i chi phi
rh~ng, khac nhau v~ lu'
s6 chi phi
lien quan va chung du'QC dern so sanh voi cac phu'dng an khac. Chi phi chenh
l~ch
la gia tri chenh l~ch giua cac chi phi c6 (J phu'ong an nay nhu'ng khong c6 .
hay c6 it CJ phu'ong an khac. Chi phi chenh l~ch la rn()t khai ni~rn r()ng, n6 bao
.. -g6rn ca khi chi phi tang va chi phi giarn giua cac phu'ong an khac nhau. Chi phi
chenh l~ch giup cho nha quan tri so sanh chi phi, l
-
Chi phi cd hi)i: khong phan anh tren s6 sach ke' toan t~i doanh nghi~p. Chi phi
co h()i la l
bi
rna't di do llfa ch<;>n phu'ong an nay thay VI ch<;>n
phu'ong an khac.
-
Chi phi chim: rn()t lo~i chi phi rna doanh nghi~p v~n phai chiu khong k~ ch<;>n
phu'ong an nao. Chi phi ch1rn thu'ong khong du'
-
Chi phi kiim soat dlif/c va chi phi khong kiim soat dlif/c
•
Chi phi kiim sodt du(!c la cac chi phi rna nha quan tri tinh du'
ky cling nhu' quye't dinh du'
Vi dl;l nhu' chi phi thue nha, chi phi tie'p khach, ...
16
•
Chi phi khong kiim sodt du(jc la cac chi phi rna nha quan tri khong tinh du'<;5c
chinh xac ffiUC phat sinh cua no trong ky cling nhu' khong th~ ki~m soat du'QC
stj phat sinh cua n6. Vi dlJ nhu' chi phi phan b6 tu ca'"p tren xuong ca'"p du'di,
OoO
Phan tich chi phi ki~m soat du'QC va khong ki~m soat du'QC la vi~c quan tn;mg d6i
voi nha quan tri, vl n6 giup cho vi~c ho~ch dinh ngan sach chi phi m9t each chinh
xac, h~n che" tlnh tr~ng
bi dQng v€ v6n Va xac dinh du'QC trach nhi~m quan ly.
1.1.4 Khai ni~m h~ th6ng ke' toan chi phi
H~ th6ng ke' toan chi phi bao g6m cac ky thu~t, con ngu'oi, cac m~u bi~u va cac ghi
nh~n ke' toan du'
cac chi phi cung ca'"p san phfi'm hay dich V\} cho khach hang. Trong cac doanh
nghi~p san xua'"t, h~ th6ng ke" toan chi phi hu'ong de'n hai ffi\}C tieu quan tn;mg: xac
dinh cac chi phi san xua'"t cho tung don vi san phfi'm, cung ca'"p cho nha quan tri cac
thong tin huu dl}ng d~ l~p ke" ho~ch va ki~m soat chi phi.
Xtic dtnh chi phi cho titng ddn vt san pha?m ph\} thUQC vao d~c di~m, nganh ngh€
san xua'"t kinh doanh cua doanh nghi~p va d~c thu cua san phfi'm. Chi phi cho tung
don vi san phfi'm lien quan de'n vi~c danh gia hang t6n kho va xac dinh gia v6n hang
ban. N6 cling cung ca'"p cho nha quan tri thong tin d~ thie't l~p gia, xac dinh san
phKm nao nen tie'p tl}c san xua'"t, danh gia hi~u qua ho~t d9ng va ki~m soat chi phi.
Kiim sotit chi phi d€ c~p de"n vi~c giu chi phi t~i muc h<;5p ly. Khi h~ th6ng ke" toan
cung ca'"p cac thong tin kip thoi, nha quan tri c6 th~ di€u chinh tnjc tie"p cac hoc,tt
d9ng nhanh chong, di€u chinh cac sai l~ch, ch~ch hu'dng dang di~n ra. Cac di€u
chinh nay dtja tren vi~c so sanh muc chi phi hi~n hanh vdi ngan sach chi phi va cac
ml;}c tieu khac.
1.1.5 Vai tro ciia ke' toan chi phi
M<)t trong nhung san phfi'm ci1a h~ th6ng ke" toan tai chinh la Bao cao ke't qua hoc,tt
d9ng kinh doanh. Nhu'ng bao cao nay l~i khong cho tha'"y san phfi'm nay d~t muc li:li
nhu' the' nao so vdi san ph£m khac, hay nha may nay san xua'"t c6 hi~u qua hon nha
may khac. M~c du cac doi tu'<;5ng ben ngoai sll' dl;lng bao cao tai chinh nhu' nha phan
tich dfru tu', c6 dong,
000
c6 th~ it quan tam de"n chi tie"t v€ hi~u sua'"t va chi phi, bdi vl
hQ chi cfrn thong tin t6ng l<;5i nhu~n cua doanh nghi~p la du, nhttng Ban quan tri
17
doanh nghi~p thl khac, h9 c~n cac thong tin lien quan de'n vi~c duy trl vj tri chung
cua doanh nghi~p.
V! tri chung cua doanh nghi~p bao g6m mile d() thanh cong trong C(;lnh tranh tren
thj tntang, du'QC cac khach hang, d6i thu CC;tnh tranh va cac nha d~U tu' danh gia tlnh
hlnh ho(;lt d{)ng va kha nang phat tri~n trong tu'dng lai. f)~ bie't du'QC vj tri chung,
thong tin v~ chi phi va l<;1i nhu~n trong ky la thie't ye'u. Trong n~n kinh te' hi~n nay,
ne'u nha quan trj phai d<;ji de'n CUOi nam tai chinh mdi bie't du'QC ffiUC l<;ji nhu~n dC;tt
du'Qc trong ky la bao nhieu se d~ d~n de'n tha't bC;ti trong kinh doanh. Thong tin quan
trj du'QC danh gia la t6t khi dap ling du'QC CaC thong tin u'dc tinh V~ chi phf va l<;ji
nhu~n tC;ti ba't eli thai di~m nao rna Ban quan trj yeu c~u, c6 nhu' v~y Ban quan tr!
mdi c6 th~ kip thai cha'n chinh cac hoC;tt d()ng tru'dc khi qua mu()n. Day cLing chfnh
la cong vi~c ki~m soat chi phi. Ke' toan chi phi cung ca'p thong tin cho nhung m1;1c
dich sau:
- Xdc djnh chi phi: chi phi cua m()t doanh
nghi~p
du'QC ghi chep, phan loC;ti va
phan b6 cho CaC cong Vi~C, bQ ph~n, san ph~m hay cac dich Vl;l lien quan;
- Xdc djnh nhilng chi phi di djnh gia: xac dinh du'<;jc chi phi thl da c6 co sd d~
djnh gia d6i vdi ngu'ai mua. Thlfc te' cho tha'y, gia ban thu'ang do th! tntang
- quye't djnh, nhu'ng d6i vdi nha quan trj, chi phi san xua't c6 anh hu'dng de'n gia
ban, bdi vl v~ lau dai gia ban cLing phai it nha't b~ng chi phi san xua't, ne'u khong
n6 se gay anh hu'dng tnjc tie'p de'n Bao cao ke't qua hoC;tt d()ng kinh doanh cua
doanh
nghi~p.
- Chi phi dl ra quytt djnh qudn ly:
ca. vi~c xac djnh chi phi l~n chi phi d~ djnh
gia d~u la co sd d~ ra quye't djnh quan ly. Thlfc te' cho tha'y, d~ ra quye't djnh
quan ly c~n nhi~u thong tin phuc tC;tp hon, nhu'ng thong tin chi phi ra't hG'u d1;1ng
khi ra cac quye't djnh lien quan de'n vi~c nen tie'p tl;!C hay loC;ti bo san xua't san
ph~m nao d6, b6 sung them san ph~m mdi hay khong, nen san xua't hay mua
ngoai chi tie't Cl;l th~ nao d6, CO nen cha'p nh~n don hang mdi khong, Va CO nen
cua ke' toan chi phf la
ki~m tra vi~c chi tieu. Vi~c ki~t
~n sii' d1;1ng c6 hi~u sua't
18
lao d()ng, v~t tu', may m6c, thie't bi, nha xu'dng, giup cho nha qm1n tri du'a ra cac
quye't dinh kinh doanh kip thai, vi d1;1 nen tie'p nh~n hay khong tie'p nh~n ddn
hang, .... M~c du xet tren khia ce;tnh t6ng th~, gia ban chiu anh hu'dng cua slj
ce;tnh tranh nhu'ng kha nang sinh lOi cua m()t doanh nghi~p v~n du'qc te;to ra nha
hi~u qua cua vi~c ki~m soat chi phi.
1.1.6 Chuc nang cua h~ tho'ng ke' tmin chi phi
H~ th6ng ke' toan chi phi trong doanh nghi~p thljc hi~n ba chuc nang cd ban. Thu
nha't, trong cac cong ty san xua't, h~ th6ng nay phan b6 chi phi san xua't trong ky
cho cac san ph~m ban ra, do v~y cac chi phi du'QC phan chia giua gia v6n hang ban
va hang t6n kho. Day la chuc nang tren bao cao tai chinh. Thu hai, h~ th6ng chi phi
cung ca'p thong tin phan h6i mang tinh kinh te' tu ngu'ai lao d()ng va tu nhung ngu'ai
v~n hanh d~ quy trlnh t6t hdn va ki~m soat du'QC chi phi. Cu6i cling, thong tin chi
phi du'qc sit d\mg d~ danh gia chi phi cho tung hoe;tt d()ng lien quan.
Chuc nang d~u tien thljc hi~n theo quy dinh cua phap lu~t. Hai chuc nang sau phat
sinh tu nhu c~u trong n()i b() t6 chuc v~ thong tin chinh xac va kip thai cho cac
quye't dinh chie'n lu'QC, cai tie'n hoe;tt d()ng d~ dem de'n l
- ... Tie'p tl;}C hay ngung cai tie'n v~ cha't lu'
Trq giup nhung nhan vien hang d~u cho vi~c hQC hoi va tie'p tl;}C cai tie'n cac
hoe;tt d()ng, nang cao hi~u qua san xua't kinh doanh cho t6 chuc.
Nha quan ly yeu c~u thong tin gia
-
Thie't ke' san ph~m va dich
tri cho cac quye't dinh chie'n luqc nhu':
Vl;J
dap ling du'QC mong dqi cua khach hang va c6
th~ san xua't, tieu thl;} de;tt muc lqi nhu~n nao d6;
-
Thljc hi~n da de;tng h6a san ph~m va cac quye't dinh d~u tu';
-
ChQn llja cac nha cung ca'p;
-
Xem xet gia, d~c di~m san ph~m, cha't lu'qng, thai gian giao hang va cac dich
Vl;J
-
cho khach hang, va;
S~p xe'p, phan ph6i san ph~m hi~u qua va quy trlnh xll' ly de;tt chie'n lu'QC v~ thi
tru'ang va hai long khach hang.
(
19
~
~
~
1.2 KIEM SOA T CHI PHI
1.2.1 Khai ni~m ki~m soat- ki~m soat chi phi
Kiim soat la m()t qua trlnh quan sat, do hiong, so sanh va ra quyet djnh cho cac
ho(;l.t dong trong doanh nghi~p d~ dam bao r~ng m<;>i ho(;l.t dong dang dttqc tien hanh
nhu' ke hO(;l.Ch va khong bj ch~ch hu'ong. Ta"t ca cac nha quan tri d~u thlfc hi~n chuc
nang ki~m soat trong doanh nghi~p. H~ th6ng ki~m soat du'QC xem la t6t khi cac
hO(;l.t dong du'QC thlfc hi~n d~ d(;l.t du'QC illl)C tieu cua
t6 chuc m()t each hi~u qua.
Kiim soat chi phi la qua trlnh quan sat, do lu'ong, so sanh va ra quyet djnh nh~m
duy trl chi phi t(;l.i muc tha"p nha"t c6 th~ rna khong lam anh hu'ong den cha"t lu'qng
cua san ph~m. Ki~m soat chi phi t6t se lo(;l.i tru du'QC lang phi va cac khoan stl' dl)ng
khong hi~u qua trong qua trlnh san xua"t, giup cho stl' dl)ng c6 hi~u qua t
1.2.2 Cac lo~i ki~m soat
Nha quan trj c6 th~ ki~m soat tru'oc khi ho(;l.t dong b~t dgu, g<;>i la ki~m soat Iuong
tntoc; ki~m soat trong qua trlnh ho(;l.t dong, g<;>i la ki~m soat d6ng thoi; va ki~m
soat sau khi hoan thanh, g<;>i la ki~m soat phan h6i.
- Kiim soat lztiJng trzt(Jc Ia lo(;l.i ki~m soat du'<;jc tien hanh tru'oc khi ho(;l.t dong xay
ra. Ki~m soat lttong tru'oc dttqc d~ c~p v'i n6 cho phep nha quan tri lttong tru'oc
cac va"n d~ se xay ra sau d6. Tuy nhien, nhu'QC di~m cua lo(;l.i ki~m soat nay la
tinh chinh xac va kjp thoi cua thong tin. Do d6, nha quan tri thu'ong t~p trung
vao hai lo(;l.i ki~m soat sau hon.
-
Kiim soat dong thiJi la lo(;l.i ki~m soat du'QC tien hanh trong qua tr'inh ho(;l.t d()ng
di~n ra nen nha quan
tri c6 th~ can thi~p cac va"n d~ phat sinh trttoc khi phai bo
ra qua nhi~u chi phi khong cgn thie't, d~n de'n lang phi. H'inh thuc ki~m soat
d6ng thoi thong dl)ng nha"t la giam sat trlfc tiep. Khi nha quan tri xem xet trlfc
tie'p cac ho(;l.t dong CUa ca"p du'oi th) se danh gia du'QC ngay ho(;l.t d()ng cua ngu'oi
thua hanh, di~u chinh ngay nhii'ng sai s6t ne'u phat sinh. Trong tru'ong hqp c6 tr1
hoan do tac dong cua ho(;l.t dong di~u chinh, th'i muc do trl hoan ho~c ch~m tr~
thttong chiem thai gian it nha"t.
20
V oi t6c d() phat tri~n khoa hQC ky thu~t nhu' hi~n nay, cac nha qmtn tri thu'ong
ling dl}ng cac ky thu~t trong ho~t d()ng ki~m so:it d6ng thoi, nha't la chu'ong trlnh
may tinh. Chu'ong trlnh may tinh se cung ca'p ngay cho ngu'oi sll' dl}ng cac I6i
phat sinh. Ra't nhi~u chu'ong trlnh qmln ly cha't lu'cjng tin c~y vao ho~t d()ng ki~m
soat d6ng thoi do n6 thong bao cho ngu'oi di~u khi~n ne'u cha't lu'cjng khong dap
ling du'cjc tieu chufin d~ ra.
- Kiim sotit phan h'oi la lo~i ki~m so:it du'cjc tie'n hanh sau khi ho~t d()ng xay ra.
Nhu'cjc di~m chinh cua lo~i ki~m soat nay lad() tr~ v~ thoi gian do khoang each
phat sinh tu luc slj vi~c thljc slj xay ra cho de'n luc phat hi~n sai s6t, ho~c sai
l~ch cua ke't qua do lu'ong din eli vao tieu chufin hay ke' hoqch da d~ ra. Tuy
nhien, ki~m soat phan h6i c6 hai u'u di~m vu'cjt tr()i so voi hai lo~i ki~m so:it
lu'ong tru'oc va ki~m soat d6ng thoi:
•
Cung ca'p cho nha qudn trj nhilng thong tin cdn thief d~ l~p ke' ho~ch huu
hi~u. Ne'u ki~m soat phan h6i chi ra ding khong c6 nhi~u sai l~ch giua ke't
qua da thljc hi~n va ke' ho~ch (tieu chufin hay ml}C tieu) C~n dqt du'cjc th]
chung to ke' ho~ch ban d~u la huu hi~u. Ngu'cjc l~i, vi~c phat hi~n c6 nhi~u
sai l~ch se giup cho nha quan tri c6 kinh nghi~m d~ du'a ra cac ke' ho~ch
··- (tieu chufin hay ml}c tieu) cho nhung l~n sau t6t hon;
• Kiim sodt phdn hbi la d()ng co thuc &iy nhan vien lam vi~c t6t hon. N6 cung
ca'p cho cac thanh vien trong cong ty nhung thong tin c~n thie't phai lam the'
nao d6 nang cao cha't lu'cjng cac ho~t d()ng trong tu'dng lai.
1.2.3 Quy trlnh ki~m smit
Quy trlnh ki~m soat bao g6m: ke' ho~ch, do lu'ong ho~t d()ng th~(C te',
SO
sanh ho~t
d()ng thljc te' voi ke' ho~ch va ra quye't d!nh quan tri.
-
K{ ho{lch: th~ hi~n ml}C tieu, tieu chufin hay m()t muc nao d6 c~n d~t du'cjc cua
t6 chile, ne'u khong c6 ke' ho~ch th'i t6 chile se khong c6 co sd d~ ki~m soat vi~c
thljc hi~n nhu' the' nao;
-
Bo htilng ho{lt dQng tktjc te:· vi~c l~p ke' ho~ch se trd thanh vo nghia ne'u khong
theo du6i cac ke' hoqch da l~p. Vi~c ghi chep cac ke't qua thljc hi~n th~(C te' theo
