Cuộc khủng hoảng đông á

CÅC KHNG HOẪNG ÀƯNG Ấ
123122
TOÂN CÊÌU HỐA VÂ NHÛÄNG MÙÅT TRẤI
hưm nay? Cấc nhâ kinh tïë cố thïí khưng thưëng nhêët vïì cêu trẫ
lúâi cho nhûäng cêu hỗi nây. Nhûng mưỵi nûúác cêìn phẫi cên nhùỉc
nhûäng lûåa chổn vâ thưng qua nhûäng tiïën trònh chđnh trõ dên
ch àïí tûå mònh quët àõnh. Cấc tưí chûác kinh tïë qëc tïë chó nïn,
vâ àấng ra phẫi cố nhiïåm v, cung cêëp sưë tiïìn cêìn thiïët cho
cấc nûúác àïí hổ cố thïí tûå mònh thûåc hiïån nhûäng chổn lûåa ca
hổ dûåa trïn hiïíu biïët vïì hêåu quẫ vâ nhûäng ri ro ca tûâng lûåa
chổn. Bẫn chêët ca tûå do lâ quìn àûúåc lûåa chổn vâ chêëp nhêån
trấch nhiïåm vúái nhûäng lûåa chổn àố.
CHÛÚNG 4
CÅC KHNG HOẪNG
ÀƯNG Ấ
Chđnh sấch ca IMF àậ àûa thïë giúái túái búâ vûåc
ca sûå àưí vúä toân cêìu nhû thïë nâo
K
hi àưìng baht Thấi Lan sp àưí vâo ngây 2.7.1997,
khưng ai biïët rùçng àố lâ sûå khúãi àêìu ca mưåt cåc
khng hoẫng kinh tïë lúán nhêët kïí tûâ sau Àẩi suy thoấi,
cåc khng hoẫng sệ cân quết tûâ chêu Ấ cho túái Nga vâ chêu
M Latinh vâ àe dổa toân thïë giúái. Trong vông mûúâi nùm, àưìng
baht ln àûúåc trao àưíi úã t giấ xung quanh 25 baht ùn 1 USD
vâ nố bêët ngúâ mêët giấ 25% chó sau mưåt àïm. Àêìu cú ngoẩi tïå
lan rưång vâ têën cưng Malaysia, Hân Qëc, Philippines vâ
Indonesia. Cho túái cëi nùm, cåc khng hoẫng mâ lc àêìu chó
lâ sûå sp àưí t giấ àậ àe dổa lâm tan vúä nhiïìu ngên hâng, thõ
trûúâng tâi chđnh vâ thêåm chđ toân bưå nïìn kinh tïë cấc nûúác. Giúâ
àêy cåc khng hoẫng àậ qua, nhûng vúái nhiïìu nûúác nhû
Indonesia, ẫnh hûúãng ca nố vêỵn côn kếo dâi nhiïìu nùm nûäa.

Thêåt khưng may, chđnh sấch mâ IMF ấp àùåt trong lc hưỵn loẩn
nây lẩi lâm cho tònh hònh xêëu thïm. Búãi vò IMF sinh ra chđnh lâ
àïí giẫi quët nhûäng cåc khng hoẫng nhû thïë nây, sûå thêët
CÅC KHNG HOẪNG ÀƯNG Ấ
125124
TOÂN CÊÌU HỐA VÂ NHÛÄNG MÙÅT TRẤI
bẩi ca nố, theo nhiïìu cấch khấc nhau, lâm cho ngûúâi ta phẫi
àấnh giấ lẩi vïì vai trô ca nố. Nhiïìu ngûúâi úã M vâ nûúác ngoâi
kïu gổi sûå thay àưíi chđnh sấch vâ cẫi tưí bẫn thên tưí chûác nây.
Thûåc tïë, khi ngêỵm lẩi, rộ râng chđnh sấch ca IMF khưng chó
lâm cåc khng hoẫng tưìi tïå hún mâ côn chõu trấch nhiïåm mưåt
phêìn trong viïåc gêy ra khng hoẫng: tûå do hốa thõ trûúâng tâi
chđnh vâ vưën quấ nhanh cố lệ lâ ngun nhên quan trổng nhêët
gêy ra khng hoẫng, mùåc d chđnh sấch sai lêìm ca cấc nûúác
cng cố vai trô nhêët àõnh. Ngây nay, IMF àậ thûâa nhêån nhiïìu,
nhûng khưng phẫi têët cẫ, sai lêìm ca nố. Nhûäng quan chûác
ca IMF àậ thûâa nhêån, chùèng hẩn, tûå do hốa thõ trûúâng tâi
chđnh quấ nhanh cố thïí nguy hiïím tuy rùçng sûå thay àưíi quan
àiïím nây lâ quấ mån àïí gip cấc nûúác bõ ẫnh hûúãng.
Cåc khng hoẫng àậ lâm ngẩc nhiïn nhiïìu ngûúâi. Chó ngay
trûúác khi khng hoẫng nưí ra, thêåm chđ IMF côn dûå bấo sûå tùng
trûúãng mẩnh mệ úã àêy. Trong vông hún ba thêåp k, Àưng Ấ
khưng chó tùng trûúãng nhanh hún vâ lâm tưët cưng tấc xốa àối
nghêo hún bêët k mưåt khu vûåc nâo trïn thïë giúái, d àậ phất
triïín hay kếm phất triïín, mâ côn tùng trûúãng ưín àõnh hún. Khu
vûåc nây trẫi qua nhiïìu sûå thùng trêìm kinh tïë nhû thûúâng cố úã
têët cẫ cấc nïìn kinh tïë thõ trûúâng. Sûå phất triïín úã àêy ngoẩn
mc àïën nưỵi ngûúâi ta phẫi gổi àố lâ “Àiïìu thêìn k Àưng Ấ”.
Thûåc tïë, IMF tûå tin vïì kinh tïë khu vûåc nây àïën nưỵi nố bưí nhiïåm
mưåt quan chûác trung thânh lêu nùm lâm giấm àưëc khu vûåc,

nhû mưåt võ trđ an nhân trûúác nghó hûu.
Khi cåc khng hoẫng nưí ra, tưi rêët ngẩc nhiïn tẩi sao IMF
vâ Bưå Tâi chđnh M lẩi phï phấn mẩnh mệ cấc nûúác nây. Theo
IMF, bưå mấy úã cấc nûúác Àưng Ấ thưëi rûäa, cấc chđnh ph thò
tham nhng vâ mưåt cåc cẫi cấch toân bưå lâ cêìn thiïët. Nhûäng
ngûúâi phï bònh lúán tiïëng nây lẩi khưng phẫi lâ chun gia vïì
khu vûåc. Nhûäng gò hổ nối ngûúåc lẩi vúái nhûäng gò tưi biïët vïì khu
vûåc nây. Tưi àậ ài vâ nghiïn cûáu khu vûåc nây trong ba thêåp
k. Ngên hâng Thïë giúái vâ cấ nhên Lawrence Summers, khi ưng
lâ phố ch tõch ph trấch nghiïn cûáu ca tưí chûác nây, u cêìu
tưi tham gia vâo mưåt nghiïn cûáu lúán vïì “Àiïìu thêìn k Àưng
Ấ”, lậnh àẩo mưåt nhốm nghiïn cûáu vïì thõ trûúâng tâi chđnh. Gêìn
hai thêåp k trûúác, khi Trung Qëc bùỉt àêìu chuín àưíi sang
kinh tïë thõ trûúâng, hổ àậ múâi tưi thẫo lån vïì chiïën lûúåc phất
triïín ca hổ. ÚÃ Nhâ Trùỉng, tưi tiïëp tc tham gia vâo nhiïìu hoẩt
àưång úã Àưng Ấ, lậnh àẩo, chùèng hẩn, nhốm nghiïn cûáu viïët
bấo cấo kinh tïë cho APEC (Tưí chûác húåp tấc kinh tïë chêu Ấ -
Thấi Bònh Dûúng, tưí chûác ca cấc nûúác trong khu vûåc Thấi Bònh
Dûúng, mâ cåc hổp thûúång àónh ca cấc ngun th qëc gia
hâng nùm ngây câng cố tiïëng tùm khi mâ têìm quan trổng ca
khu vûåc nây gia tùng). Tưi cng tham gia tđch cûåc tẩi Hưåi àưìng
an ninh qëc gia trong nhûäng tranh lån vïì Trung Qëc vâ thûåc
tïë, khi nhûäng cùng thùèng vïì chđnh sấch “ngùn chùån” ca chđnh
quìn trúã nïn quấ nống, tưi lâ thânh viïn nưåi cấc àûúåc cûã àïën
gùåp Th tûúáng Trung Qëc Chu Dung Cú àïí lâm dõu tònh hònh.
Tưi lâ mưåt trong sưë đt ngûúâi nûúác ngoâi àûúåc múâi tham dûå cåc
hổp kđn lậnh àẩo cêëp cao Trung Qëc trong phiïn hổp vâo thấng
8 hâng nùm àïí bân chđnh sấch.
Àiïìu tưi bùn khón lâ, nïëu nhû chđnh ph cấc nûúác nây mc
nất, thò lâm thïë nâo mâ hổ cố thïí lâm tưët cưng viïåc nhû vêåy

trong mưåt thúâi gian dâi nhû vêåy? Sûå khấc biïåt vïì quan àiïím
giûäa nhûäng àiïìu tưi biïët vïì khu vûåc vúái àiïìu mâ IMF vâ Bưå Tâi
chđnh M phï phấn chùèng cố nghơa gò cho àïën khi tưi nhúá lẩi
nhûäng tranh cậi àậ xẫy ra xung quanh “Àiïìu thêìn k Àưng Ấ”.
IMF vâ Ngên hâng Thïë giúái àậ cưë trấnh nghiïn cûáu vïì khu
vûåc nây, mùåc d, búãi vò nhûäng thânh cưng úã àêy, àấng lệ àûúng
nhiïn IMF phẫi têåp trung vâo mâ rt ra nhûäng bâi hổc cho
nhûäng núi khấc. Chó khi cố ấp lûåc ca Nhêåt Bẫn vâ chó sau khi
CÅC KHNG HOẪNG ÀƯNG Ấ
127126
TOÂN CÊÌU HỐA VÂ NHÛÄNG MÙÅT TRẤI
Nhêåt Bẫn trẫ tiïìn cho viïåc nây, Ngên hâng Thïë giúái múái thûåc
hiïån nghiïn cûáu vïì tùng trûúãng kinh tïë úã Àưng Ấ (bấo cấo cëi
cng mang tïn “Àiïìu thêìn k Àưng Ấ”). L do thêåt rộ râng: nhûäng
nûúác nây àậ thânh cưng mùåc d thûåc tïë lâ hổ àậ khưng ài theo
hêìu hïët nhûäng àïì xët ca Àưìng thån Washington. Nhûäng nûúác
nây thânh cưng búãi vò hổ àậ khưng ài theo nhûäng àïì xët àố.
Mùåc d phất hiïån ca cấc chun gia àậ àûúåc lâm múâ ài trong
bấo cấo xët bẫn cëi cng, nghiïn cûáu Àiïìu thêìn k Àưng Ấ
ca Ngên hâng Thïë giúái àậ chûáng tỗ vai trô quan trổng ca chđnh
ph. Àiïìu nây khấc xa vúái quan àiïím vai trô nhâ nûúác tưëi thiïíu
mâ Àưìng thån Washington ng hưå.
Cố nhûäng ngûúâi, khưng chó trong cấc tưí chûác tâi chđnh qëc
tïë mâ cẫ trong giúái hổc thåt, hỗi rùçng liïåu thûåc sûå cố àiïìu thêìn
k hay khưng? “Têët cẫ” nhûäng gò mâ Àưng Ấ lâm lâ tiïët kiïåm
nhiïìu vâ àêìu tû tưët! Nhûng cấch nhòn nây vïì “àiïìu thêìn k”
àậ bỗ qua àiïím quan trổng. Khưng cố nhốm nûúác nâo trïn thïë
giúái cố thïí tiïët kiïåm úã mûác cao vâ àêìu tû tưët àïën thïë. Chđnh
sấch ca chđnh ph àống mưåt vai trô quan trổng àẫm bẫo cho
cấc nûúác Àưng Ấ hoân thânh cẫ hai mc tiïu trïn àưìng thúâi.

16
Khi cåc khng hoẫng nưí ra, dûúâng nhû lâ têët cẫ nhûäng
ngûúâi chó trđch khu vûåc nây àïìu vui mûâng: quan àiïím ca hổ
àậ àûúåc chûáng minh. Mưåt sûå thay àưíi lẩ lng búãi mùåc d hổ
miïỵn cûúäng khen ngúåi cấc chđnh ph khu vûåc vúái mưỵi thânh
cưng trong mưåt phêìn tû thïë k trûúác, hổ nhanh chống chuín
sang àưí lưỵi nhûäng thêët bẩi cho cấc chđnh ph.
Viïåc ai àố gổi Àưng Ấ lâ mưåt àiïìu thêìn k hay khưng chó lâ
ngoâi lïì ca nưåi dung chđnh: tùng trûúãng thu nhêåp vâ giẫm
nghêo àối úã Àưng Ấ trong vông ba thêåp k qua lâ chûa tûâng
cố. Chùèng ai àïën thùm nhûäng nûúác nây cố thïí khưng kinh ngẩc
trûúác sûå phất triïín, sûå thay àưíi khưng chó trong kinh tïë mâ cẫ
trong xậ hưåi, thïí hiïån trïn nhûäng con sưë. Ba mûúi nùm trûúác
àêy, hâng ngân ngûúâi phẫi kếo xe tay àïí nhêån àûúåc khoẫn th
lao rễ mẩt. Ngây nay, nhûäng chiïëc xe kếo tay chó dng cho thu
ht du lõch, mưåt cú hưåi chp ẫnh cho du khấch l lûúåt kếo àïën
khu vûåc nây. Sûå kïët húåp giûäa t lïå tiïët kiïåm cao vúái àêìu tû ca
chđnh ph vâo giấo dc vâ chđnh sấch cưng nghiïåp do chđnh
ph àiïìu hânh àậ gip khu vûåc nây trúã thânh mưåt sûác mẩnh
kinh tïë. T lïå tùng trûúãng cao k lc trong hâng thêåp k vâ mûác
sưëng àûúåc nêng lïn mẩnh mệ cho hâng chc triïåu ngûúâi. Nhûäng
lúåi đch ca tùng trûúãng àûúåc phên phưëi rưång khùỉp. Côn nhiïìu
vêën àïì trong cấch phất triïín ca cấc nïìn kinh tïë chêu Ấ nhûng
nhòn toân cc, cấc chđnh ph àậ xêy dûång mưåt chiïën lûúåc thânh
cưng, chiïën lûúåc mâ chó cố mưåt àiïím chung duy nhêët vúái Àưìng
thån Washington lâ: sûå ưín àõnh kinh tïë vơ mư. Cng nhû Àưìng
thån Washington, cấc nûúác nây coi thûúng mẩi lâ quan trổng,
16
Àïí biïët cấc quan àiïím khấc nhau, xem Paul, Krugman, “The Myth of Asia’s
Miracle: A Cautionary Fable”, Foreign Affairs, (thấng 11.1994), vâ J.E.

Stiglitz, “From Miracle to Crisis to Recovery: Lessons from Four Decades of
East Asian Experiences,” trong J.E Stiglitz and S. Yusuf, eds., Rethinking the
East Asian Miracle (Washington, DC and New York: World Bank and Oxford
University Press, 2001), trang 509-526. Xem thïm, World Bank, The East
Asian Miracle: Economic Growth and Public Policy (New York: Oxford Uni-
versity Press, 1993); Alice Amsden, The Rise of “the Rest”: Challenges to the
West from Late-Industrialization Economies (New York: Oxford University
Press, 2001); and Masahiko Aoki et al, eds., The Role of Government in East
Asia Economic Development: Comparative Institutional Analysis (New York:
Oxford University Press, 1998). Vïì cåc khng hoẫng tâi chđnh Àưng Ấ, xem
Paul Blustein, The Chastening: Inside the Crisis that Rocked the Global
Financial System and Humbled the IMF (New York: Public Affairs, 2001). Phên
tđch sêu hún àûúåc trònh bây úã, vđ d Morris Goldstein, The Asian Financial
Crisis: Causes, Cure and Systemic Implications (Washington, DC: Interna-
tional Institute for Economics, 1998), vâ Jason Furman and Joseph E, Stiglitz,
Brookings Papers on Economic Activity, presented at Brookings Panel on
Economic Activity, Washington, DC, 3.9.1998, vol 2, trang 1-114.
CÅC KHNG HOẪNG ÀƯNG Ấ
129128
TOÂN CÊÌU HỐA VÂ NHÛÄNG MÙÅT TRẤI
nhûng trổng têm lâ vâo thc àêíy xët khêíu chûá khưng phẫi lâ
xốa bỗ trúã ngẩi cho nhêåp khêíu. Thûúng mẩi cëi cng cng
àûúåc tûå do hốa nhûng àûúåc tiïën hânh tûâ tûâ, khi cấc ngânh cưng
nghiïåp xët khêíu tẩo ra nhûäng viïåc lâm múái. Trong khi Àưìng
thån Washington nhêën mẩnh tûå do hốa nhanh chống thõ
trûúâng tâi chđnh vâ thõ trûúâng vưën, cấc nûúác Àưng Ấ chó tûå do
hốa dêìn dêìn. Vúái mưåt vâi trong sưë nhûäng nûúác thânh cưng, nhû
Trung Qëc, tûå do hốa vêỵn côn mưåt chùång àûúâng dâi phđa trûúác.
Trong khi Àưìng thån Washington nhêën mẩnh tû nhên hốa,
chđnh ph vâ chđnh quìn àõa phûúng àậ gip tẩo ra nhûäng

doanh nghiïåp hiïåu quẫ, àống vai trô quan trổng trong thânh
cưng ca nhiïìu qëc gia. Theo quan àiïím ca Àưìng thån
Washington, chđnh sấch cưng nghiïåp, trong àố chđnh ph àõnh
hûúáng phất triïín tûúng lai ca nïìn kinh tïë, lâ mưåt sai lêìm.
Nhûng cấc chđnh ph Àưng Ấ àậ àẫm nhiïåm cưng viïåc àố nhû
lâ mưåt trong nhûäng trấch nhiïåm trung têm ca hổ. C thïí, hổ
tin rùçng nïëu hổ mën xốa bỗ khoẫng cấch vïì thu nhêåp vúái cấc
nûúác phất triïín, hổ phẫi xốa bỗ khoẫng cấch vïì tri thûác vâ cưng
nghïå, cho nïn hổ xêy dûång cấc chđnh sấch giấo dc vâ àêìu tû
àïí thûåc hiïån àiïìu àố. Trong khi Àưìng thån Washington đt ch
àïën bêët bònh àùèng, cấc chđnh ph Àưng Ấ tđch cûåc xốa àối
giẫm nghêo vâ hẩn chïë bêët bònh àùèng, vúái niïìm tin rùçng nhûäng
chđnh sấch nhû vêåy sệ duy trò sûå gùỉn kïët xậ hưåi vâ rùçng sûå
gùỉn kïët xậ hưåi lâ cêìn thiïët àïí tẩo mưi trûúâng thån lúåi cho àêìu
tû vâ tùng trûúãng. Nối rưång hún, trong khi Àưìng thån
Washington nhêën mẩnh vai trô tưëi thiïíu ca chđnh ph, úã Àưng
Ấ, cấc chđnh ph ph àậ gip àõnh hûúáng thõ trûúâng
Khi cåc khng hoẫng bùỉt àêìu, phûúng Têy khưng nhêån
thêëy mûác àưå nghiïm trổng ca nố. Khi àûúåc u cêìu trúå gip
cho Thấi Lan, Tưíng thưëng Bill Clinton àậ tûâ chưëi vâ cho rùçng
sûå sp àưí ca àưìng baht chó nhû mưåt vâi hỗng hốc nhỗ trïn
àûúâng ài túái thõnh vûúång kinh tïë.
17
Sûå tûå tin vâ bònh thẫn ca
Clinton àûúåc cấc nhâ lậnh àẩo tâi chđnh ca thïë giúái chia sễ,
khi hổ gùåp nhau tẩi hưåi nghõ thûúâng niïn ca IMF vâ Ngên hâng
Thïë giúái vâo thấng 9.1997 tẩi Hongkong. Cấc quan chûác IMF
úã àố tûå tin vïì nhûäng àïì xët ca hổ àïën mûác thêåm chđ côn àôi
sûãa àưíi hiïën chûúng ca IMF cho phếp gêy ấp lûåc lúán hún vúái
cấc nûúác àang phất triïín àïí tûå do hốa thõ trûúâng tâi chđnh.

Trong khi àố, lậnh àẩo cấc nûúác chêu Ấ, àùåc biïåt lâ cấc bưå
trûúãng tâi chđnh mâ tưi gùåp, thò lo súå thûåc sûå. Hổ àấnh giấ dông
tiïìn nống ài kêm vúái thõ trûúâng tâi chđnh tûå do hốa lâ ngìn
gưëc ca vêën àïì. Hổ biïët rùçng khố khùn lúán nhêët nùçm úã phđa
trûúác: cåc khng hoẫng cố thïí àẫo lưån nïìn kinh tïë vâ xậ hưåi
ca hổ vâ hổ lo ngẩi rùçng chđnh sấch ca IMF sệ ngùn cẫn hổ
thûåc hiïån nhûäng hânh àưång mâ hổ cho rùçng ngùn chùån àûúåc
khng hoẫng. Àưìng thúâi, nïëu khng hoẫng nưí ra, nhûäng chđnh
sấch mâ IMF u cêìu cố thïí câng lâm cho tấc àưång àïën nïìn
kinh tïë thïm trêìm trổng. Tuy vêåy, hổ cẫm thêëy bêët lûåc khi
chưëng lẩi IMF. Hổ thêåm chđ côn biïët cố thïí vâ nïn lâm gò àïí
ngùn chùån vâ hẩn chïë tấc àưång ca khng hoẫng nhûng cng
biïët rùçng IMF sệ kïët tưåi hổ nïëu hổ lâm nhû thïë vâ hổ lo ngẩi
àiïìu àố kếo theo sûå rt chẩy cấc ngìn vưën qëc tïë. Cëi cng,
chó cố Malaysia lâ à dng cẫm àïí liïìu lơnh vúái sûå tûác giêån ca
IMF vâ d chđnh sấch ca Th tûúáng Mahathir: giûä lậi sët thêëp,
cưë gùỉng kiïím soất ngìn tiïìn àêìu cú àang rt chẩy khỗi àêët
nûúác, bõ chó trđch tûâ mổi phđa, khng hoẫng ca Malaysia ngùỉn
17
Búãi vò kinh tïë M khưng bõ ẫnh hûúãng, M àậ khưng trúå gip, khấc vúái sûå àưëi
xûã hâo phống mâ M àậ dânh cho Mexico trong cåc khng hoẫng gêìn nhêët.
Àiïìu nây gêy ra sûå phêỵn nưå úã Thấi Lan. Àùåc biïåt sau khi Thấi Lan àậ tđch cûåc
ng hưå M trong chiïën tranh Viïåt Nam, Thấi Lan cho rùçng hổ xûáng àấng àûúåc
àưëi xûã tưët hún.
CÅC KHNG HOẪNG ÀƯNG Ấ
131130
TOÂN CÊÌU HỐA VÂ NHÛÄNG MÙÅT TRẤI
hún vâ nhể hún bêët k mưåt nûúác bõ khng hoẫng nâo khấc.
18
Tẩi hưåi nghõ úã Hongkong, tưi àậ àïì nghõ bưå trûúãng ca cấc

nûúác Àưng Nam Ấ mâ tưi gùåp tiïën hânh mưåt sưë hânh àưång phưëi
húåp: nïëu hổ cng ấp àùåt kiïím soất vưën – kiïím soất nhùçm hẩn
chïë nhûäng thiïåt hẩi khi dông tiïìn àêìu cú rt chẩy khỗi àêët nûúác
– theo cấch phưëi húåp, hổ cố thïí chưëng chổi àûúåc ấp lûåc mâ cưång
àưìng tâi chđnh qëc tïë, khưng nghi ngúâ gò, àang gêy ra cho hổ
vâ hổ cố thïí gip nïìn kinh tïë ca hổ trấnh khỗi khng hoẫng.
Hổ àậ bân viïåc húåp tấc thûåc hiïån vâo thúâi gian mån hún trong
nùm àïí phấc thẫo kïë hoẩch. Nhûng khi hổ côn chûa kõp múã
hânh l trong chuën trúã vïì tûâ Hongkong thò cåc khng hoẫng
àậ lan rưång, àêìu tiïn sang Indonesia vâ sau àố, vâo àêìu thấng
12, sang Hân Qëc. Cng lc àố, cấc nûúác khấc trïn thïë giúái
cng bõ àêìu cú ngoẩi tïå têën cưng – tûâ Brazil túái Hongkong – vâ
àậ àûáng vûäng nhûng phẫi trẫ giấ àùỉt.
Cố hai hònh mêỵu quen thåc trong cấc cåc khng hoẫng
nây. Hònh mêỵu thûá nhêët àûúåc minh hổa bùçng trûúâng húåp ca
Hân Qëc, mưåt àêët nûúác cố thânh tđch tùng trûúãng êën tûúång.
Nưíi lïn tûâ sûå tân phấ ca chiïën tranh Triïìu Tiïn, Hân Qëc àậ
xêy dûång chiïën lûúåc tùng trûúãng lâm tùng thu nhêåp bònh qn
àêìu ngûúâi tấm lêìn trong vông 30 nùm, giẫm nghêo àối ngoẩn
mc, xốa m chûä vâ tiïën nhûäng bûúác dâi àïí thu hểp khoẫng
cấch cưng nghïå vúái cấc nûúác tiïn tiïën hún. Vâo thúâi gian kïët
thc chiïën tranh Triïìu Tiïn, Hân Qëc côn nghêo hún ÊËn Àưå;
nhûng àïën àêìu thêåp k 90, Hân Qëc àậ gia nhêåp Tưí chûác
húåp tấc vâ phất triïín OECD, cêu lẩc bưå ca nhûäng nûúác cưng
nghiïåp tiïn tiïën. Hân Qëc àậ trúã thânh mưåt trong nhûäng nhâ
sẫn xët chip mấy tđnh lúán nhêët thïë giúái vâ nhûäng têåp àoân
lúán ca nố nhû Samsung, Daewoo vâ Huyndai sẫn xët ra cấc
mùåt hâng nưíi tiïëng trïn toân thïë giúái. Nhûng mùåc d trong
nhûäng ngây àêìu ca quấ trònh chuín àưíi, Hân Qëc quẫn l
chùåt chệ thõ trûúâng tâi chđnh, thò dûúái sûác ếp ca M, nûúác nây

àậ phẫi miïỵn cûúäng cho phếp cấc doanh nghiïåp vay tûâ nûúác
ngoâi. Nhûng vay tiïìn nûúác ngoâi àùåt cấc doanh nghiïåp trûúác
sûå thêët thûúâng ca thõ trûúâng tâi chđnh qëc tïë. Vâo cëi nùm
1997, nhûäng lúâi àưìn àẩi lan truìn úã phưë Wall rùçng Hân Qëc
àang cố vêën àïì, rùçng Hân Qëc khưng cố khẫ nùng gưëi núå àïën
hẩn tûâ cấc ngên hâng phûúng Têy vâ cng khưng cố à tiïìn
dûå trûä àïí trẫ núå. Nhûäng lúâi àưìn àẩi nhû vêåy cố thïí tûå trúã thânh
hiïån thûåc. Tưi àậ nghe àûúåc nhûäng lúâi àưìn àẩi nhû vêåy tẩi Ngên
hâng Thïë giúái khấ lêu trûúác khi chng àûúåc cưng khai trïn bấo
vâ tưi biïët chng thûåc sûå cố nghơa gò. Rêët nhanh chống, cấc
ngên hâng mâ thúâi gian ngùỉn trûúác àêy côn rêët nhiïåt tònh cho
cấc doanh nghiïåp Hân Qëc vay quët àõnh khưng cho vay gưëi
àêìu nûäa. Khi mâ têët cẫ cng quët àõnh khưng cho vay gưëi àêìu
thò lúâi tiïn àoấn biïën thânh sûå thêåt: Hân Qëc gùåp khố khùn.
Hònh mêỵu thûá hai àûúåc minh hổa bùçng trûúâng húåp Thấi Lan.
ÚÃ àố, ngûúâi ta àưí tưåi cho sûå têën cưng àêìu cú (kïët húåp vúái t lïå
núå ngùỉn hẩn cao). Khi nhûäng nhâ àêìu cú tin rùçng mưåt àưìng
tiïìn sệ bõ phấ giấ, hổ sệ cưë gùỉng chuín mổi khoẫn tiïìn tûâ àưìng
nưåi tïå sang USD; vúái viïåc àưìng nưåi tïå cố khẫ nùng chuín àưíi
tûå do – nghơa lâ khẫ nùng chuín àưìng tiïìn tûå do ra USD hóåc
bêët k àưìng tiïìn nâo khấc – àiïìu nây thûåc hiïån dïỵ dâng. Nhûng
khi cấc nhâ kinh doanh ngoẩi tïå liïn tc bấn ra àưìng nưåi tïå,
giấ trõ àưìng nưåi tïå giẫm xëng vâ tiïn àoấn ca hổ trúã thânh
sûå thêåt. Thưng thûúâng, chđnh ph sệ cưë gùỉng bẫo vïå àưìng nưåi
tïå. Hổ sệ bấn USD tûâ dûå trûä (cấc nûúác thûúâng giûä tiïìn, ch ëu
lâ USD àïí àïì phông tònh hëng khố khùn) vâ mua vâo àưìng
18
Xem E. Kaplan and D. Rodrik, “Did the Malaysian Capital Controls Work?”,
working paper no W8142, National Bureau of Economic Research, Cam-
bridge, Mass., February 2001. Cố thïí tòm bâi viïët nây tẩi trang web ca giấo

sû Rodrik: />CÅC KHNG HOẪNG ÀƯNG Ấ
133132
TOÂN CÊÌU HỐA VÂ NHÛÄNG MÙÅT TRẤI
nưåi tïå àïí bẫo vïå giấ trõ ca nố. Nhûng cëi cng, chđnh ph
cng bấn hïët sưë ngoẩi tïå mẩnh dûå trûä. Hổ chùèng côn USD àïí
bấn nûäa. Vâ àưìng nưåi tïå rúi tûå do. Cấc nhâ àêìu cú mận nguån.
Hổ àậ àùåt cûúåc àng. Hổ cố thïí chuín ngûúåc tûâ ngoẩi tïå sang
nưåi tïå vâ kiïëm lúâi. Khoẫn lúåi nhån cố thïí lâ vư cng lúán. Giẫ
sûã rùçng mưåt nhâ àêìu cú àïën mưåt ngên hâng Thấi Lan vay 24
tó baht mâ vúái t giấ lc àêìu cố thïí àưíi àûúåc 1 tó USD. Mưåt tìn
sau, khi t giấ giẫm, thay vò àưíi 24 baht àûúåc 1 USD, bêy giúâ
phẫi àưíi 40 baht múái ùn 1 USD. Nhâ àêìu cú chó cêìn cêìm 600
triïåu USD, àưíi sang baht lêëy 24 tó baht àïí trẫ núå. Sưë 400 triïåu
USD côn lẩi chđnh lâ lúåi nhån – mưåt mốn kha khấ vúái chó mưåt
tìn lâm viïåc vâ mưåt khoẫn àêìu tû mâ hêìu nhû chùèng tưën mưåt
xu. Tûå tin rùçng t giấ sệ khưng lïn (nghơa lâ, tûâ chùèng hẩn 24
baht lïn 20 baht ùn 1 USD), hêìu nhû chùèng thïí cố tđ ri ro nâo,
cng lùỉm thò t giấ khưng thay àưíi vâ anh ta chó tưën mưåt tìn
lậi sët. Khi cẫm thêëy phấ giấ sùỉp xẫy ra, cú hưåi kiïëm tiïìn trúã
nïn khưng thïí cûúäng lẩi vâ cấc nhâ àêìu cú khùỉp núi trïn thïë
giúái àưí xư vâo kiïëm lúåi tûâ tònh hëng nây.
Nïëu khng hoẫng cố hònh mêỵu quen thåc thò phẫn ûáng ca
IMF cng vêåy: nố rốt cẫ àưëng tiïìn (chûúng trònh trúå gip tâi
chđnh trổn gối bao gưìm cẫ sûå gip àúä tûâ cấc nûúác G-7 lâ 95 tó
USD)
19
àïí cấc nûúác giûä àûúåc t giấ. IMF cho rùçng, nïëu nhû thõ
trûúâng tin rùçng cấc nûúác cố à ngoẩi tïå trong kết, sệ chùèng cố
l do gò àïí nhâ àêìu cú têën cưng vâo nhûäng àưìng tiïìn nây vâ
“niïìm tin” sệ àûúåc khưi phc. Khoẫn tiïìn nây côn cố mưåt chûác

nùng khấc: nố cho phếp cấc nûúác cung cêëp USD cho cấc doanh
nghiïåp àậ vay tiïìn ca ngên hâng nûúác ngoâi àïí trẫ núå. Khoẫn
tiïìn nây do vêåy mưåt phêìn lâ trúå gip cấc ngên hâng qëc tïë;
cấc ch núå qëc tïë khưng phẫi gấnh chõu hêåu quẫ àêìy à ca
cấc khoẫn núå xêëu. Vâ úã hïët nûúác nây àïën nûúác khấc núi mâ
tiïìn ca IMF àûúåc sûã dng àïí giûä t giấ tẩm thúâi úã mûác khưng
bïìn vûäng, cố mưåt hïå quẫ khấc: nhûäng ngûúâi giâu trong nûúác
lúåi dng cú hưåi chuín tiïìn ca hổ ra ngoẩi tïå úã mûác t giấ cố
lúåi vâ àûa ra nûúác ngoâi. Nhû chng ta sệ àïì cêåp àïën trong
chûúng tiïëp theo, kõch bẫn nây xẫy ra rộ nhêët úã Nga, sau khi
IMF cho Nga vay tiïìn vâo thấng 7.1998. Nhûng hiïån tûúång nây,
àưi khi àûúåc gổi dûúái mưåt cấi tïn trung tđnh lâ “rt chẩy vưën”
cng àậ àống vai trô quan trổng trong cåc khng hoẫng trûúác
àêy úã Mexico vâo thúâi gian 1994-1995.
IMF kêm theo khoẫn tiïìn tâi trúå cấc àiïìu kiïån àûúåc cho lâ
gip sûãa chûäa nhûäng vêën àïì àậ gêy ra khng hoẫng. Nhûäng
àiïìu kiïån nây cng vúái tiïìn àûúåc k vổng sệ thuët phc thõ
trûúâng gia hẩn núå, quay vông núå vâ thuët phc cấc nhâ àêìu
cú tòm kiïëm cú hưåi úã chưỵ khấc. Nhûäng àiïìu kiïån nây bao gưìm
t lïå lậi sët cao hún – trong trûúâng húåp ca Àưng Ấ, lậi sët
phẫi cûåc cao – cưång vúái cùỉt giẫm chi tiïu chđnh ph vâ tùng
thụë. Chng cng bao gưìm cẫ nhûäng “cẫi cấch cú cêëu”, nghơa
lâ, thay àưíi trong cú cêëu kinh tïë, àûúåc cho lâ ngun nhên nùçm
sau vêën àïì ca nhûäng nûúác nây. Trong trûúâng húåp ca Àưng
Ấ, IMF khưng chó ấp àùåt cấc àiïìu kiïån vïì lậi sët cao vâ cùỉt
giẫm chi tiïu mâ côn àôi hỗi thay àưíi, cẫi cấch lúán vïì kinh tïë
vâ chđnh trõ – chùèng hẩn nhû tùng cûúâng múã cûãa vâ minh bẩch,
cẫi tiïën quẫn l thõ trûúâng tâi chđnh – cng nhû nhûäng thay
àưíi nhỗ – chùèng hẩn xốa bỗ àưåc quìn úã Indonesia.
IMF biïån hưå rùçng ấp àùåt nhûäng àiïìu kiïån nhû vêåy lâ viïåc lâm

cố trấch nhiïåm. Nố cêëp hâng tó USD vâ cố trấch nhiïåm àẫm
bẫo khưng chó khoẫn tiïìn àố sệ àûúåc hoân trẫ mâ cấc qëc
gia côn phẫi “lâm viïåc àng” àïí khưi phc sûác mẩnh kinh tïë.
Nïëu nhûäng vêën àïì cú cêëu lâ ngun nhên gêy ra khng
hoẫng, nhûäng vêën àïì àố phẫi àûúåc giẫi quët. Viïåc ấp àùåt cấc
19
Hân Qëc nhêån àûúåc 55 tó USD, Indonesia 33 tó vâ Thấi Lan 17 tó.
CÅC KHNG HOẪNG ÀƯNG Ấ
135134
TOÂN CÊÌU HỐA VÂ NHÛÄNG MÙÅT TRẤI
àiïìu kiïån trïn nhiïìu mùåt nghơa lâ cấc nûúác chêëp nhêån viïån
trúå phẫi tûâ bỗ mưåt phêìn lúán ch quìn kinh tïë. Mưåt sưë phẫn
àưëi chûúng trònh ca IMF dûåa trïn àiïìu nây vâ hêåu quẫ phấ
hoẩi dên ch ca nố, vâ mưåt sưë phẫn àưëi dûåa trïn lêåp lån
rùçng nhûäng àiïìu kiïån ấp àùåt khưng hïì (vâ khưng àûúåc xêy dûång
àïí) khưi phc sûác khỗe ca nïìn kinh tïë. Nhûng nhû chng ta
àậ nối trong chûúng 2, mưåt sưë nhûäng àiïìu kiïån nây chùèng hïì
liïn quan gò àïën cấc vêën àïì àang tưìn tẩi.
Cấc chûúng trònh nây, vúái têët cẫ nhûäng àiïìu kiïån vâ têët cẫ
sưë tiïìn, àậ thêët bẩi. Chng àûúåc hy vổng lâ sệ ngùn chùån t
giấ khỗi rúi tûå do nhûng t giấ vêỵn tiïëp tc rúi tûå do mâ chùèng
thêëy dêëu hiïåu nâo cho thêëy thõ trûúâng ghi nhêån rùçng IMF àậ
“àïën àïí cûáu gip”. Trong tûâng trûúâng húåp, bưëi rưëi vò nhûäng thêët
bẩi do phûúng thëc mònh àûa ra khưng cố hiïåu quẫ, IMF quay
sang båc tưåi cấc nûúác àậ khưng tiïën hânh nghiïm tc nhûäng
cẫi cấch cêìn thiïët. Nố thưng bấo vúái thïë giúái rùçng cố nhûäng vêën
àïì cú bẫn phẫi àûúåc giẫi quët trûúác khi sûå phc hưìi kinh tïë
diïỵn ra. Lâm nhû thïë chùèng khấc nâo kïu chûäa chấy trong mưåt
nhâ hất àưng ngûúâi: cấc nhâ àêìu tû, nhûäng ngûúâi tin vâo
nhûäng cùn bïånh do IMF khấm ra hún lâ vâo phûúng thëc IMF

dng chûäa trõ, àậ rt chẩy.
20
Thay vò khưi phc lông tin, àiïìu
cêìn thiïët cho dông vưën chẫy vâo cấc nûúác khng hoẫng, phï
phấn ca IMF lâm sûå rt chẩy hưỵn loẩn ca vưën àêìu tû thïm
nghiïm trổng. Búãi thïë, vâ vò nhûäng l do khấc mâ tưi sệ trònh
bây ngay sau àêy, cấc nûúác àang phất triïín cẫm thêëy, àiïìu mâ
tưi cng chia sễ, lâ bẫn thên IMF chđnh lâ mưåt phêìn ca vêën
àïì hún lâ trúã thânh mưåt giẫi phấp. Thûåc tïë, úã nhiïìu nûúác bõ
khng hoẫng, ngûúâi dên thûúâng cng nhû cấc quan chûác chđnh
ph tiïëp tc nối àïën cún bậo kinh tïë xậ hưåi trân àïën àêët nûúác
hổ àún giẫn vúái tïn gổi “IMF”, giưëng nhû ngûúâi ta thûúâng gổi
“bïånh truìn nhiïỵm” hay “Àẩi suy thoấi”. Lõch sûã àûúåc ghi lẩi
vúái cấc cm tûâ “trûúác” vâ “sau” IMF, giưëng nhû úã cấc nûúác bõ
tân phấ búãi àưång àêët hay cấc thẫm hổa thiïn nhiïn khấc thûúâng
ghi cấc sûå kiïån lâ “trûúác” hóåc “sau” àưång àêët.
Khi cåc khng hoẫng tiïëp diïỵn thò t lïå thêët nghiïåp tùng cao,
GDP tt dưëc, cấc ngên hâng àống cûãa. T lïå thêët nghiïåp tùng
gêëp bưën úã Hân Qëc, gêëp ba úã Thấi Lan, gêëp mûúâi úã Indonesia.
ÚÃ Indonesia, gêìn 15% nam giúái àang lâm viïåc vâo nùm 1997
bõ mêët viïåc trûúác thấng 8.1998 vâ sûå tân phấ kinh tïë thêåm chđ
côn khng khiïëp hún trïn hôn àẫo lúán nhêët, àẫo Java. ÚÃ Hân
Qëc, t lïå nghêo àối thânh thõ tùng gêìn gêëp ba, vúái mưåt phêìn
tû dên sưë rúi vâo nghêo àối. ÚÃ Indonesia, nghêo àối tùng gêëp
àưi. ÚÃ vâi nûúác khấc, nhû Thấi Lan, nhûäng ngûúâi bõ mêët viïåc úã
thânh phưë cố thïí vïì qụ. Tuy nhiïn, àiïìu àố lẩi gêy nïn ấp lûåc
cho nhûäng ngûúâi àang úã khu vûåc nưng thưn. Trong nùm 1998,
GDP ca Indonesia giẫm 13,1%, úã Hân Qëc 6,7% côn úã Thấi
Lan lâ 10,8%. Ba nùm sau khng hoẫng, GDP ca Indonesia
vêỵn thêëp hún trûúác khng hoẫng 7,5% côn Thấi Lan thò thêëp

hún 2,3%.
Thêåt may, trong nhiïìu trûúâng húåp, hêåu quẫ khưng ẫm àẩm
nhû nhiïìu ngûúâi dûå àoấn. Cấc cưång àưìng úã Thấi Lan àậ húåp
tấc àïí àẫm bẫo giấo dc trễ em khưng bõ àûát quậng thưng qua
àống gốp tûå nguån nhùçm gip trễ em àïën trûúâng. Hổ cng
àẫm bẫo àïí cho mổi ngûúâi àïìu cố lûúng thûåc à sưëng vâ vò
thïë, t lïå suy dinh dûúäng khưng tùng lïn. ÚÃ Indonesia, mưåt
chûúng trònh ca Ngên hâng Thïë giúái àậ dûúâng nhû ngùn chùån
thânh cưng nhûäng ẫnh hûúãng xêëu àïën giấo dc. Chđnh nhûäng
ngûúâi cưng nhên nghêo úã thânh thõ, nhûäng ngûúâi khưng giâu
cố theo bêët k tiïu chín nâo, lâ cú cûåc nhêët vò khng hoẫng.
20
Xem J. Sachs, “The Wrong Medicine for Asia”, New York Times, 3.11. 1997 vâ
“To Stop the Money Panic: An Interview with Jeffrey Sachs”, Asiaweek, 13.2.
1998.
CÅC KHNG HOẪNG ÀƯNG Ấ
137136
TOÂN CÊÌU HỐA VÂ NHÛÄNG MÙÅT TRẤI
Sûå xối môn ca têìng lúáp trung lûu, do lậi sët nùång nïì àậ àêíy
nhûäng doanh nghiïåp nhỗ vâo phấ sẫn, sệ cố nhûäng hêåu quẫ
lêu dâi lïn àúâi sưëng chđnh trõ, kinh tïë, xậ hưåi ca khu vûåc.
Tònh hònh mưåt nûúác xêëu ài cng kếo theo sûå ài xëng ca
nhûäng nûúác lấng giïìng. Suy thoấi ca mưåt khu vûåc sệ cố nhûäng
ẫnh hûúãng lan truìn toân cêìu: tùng trûúãng toân cêìu giẫm vâ
khi tùng trûúãng giẫm, giấ cẫ ngun liïåu vâ sẫn phêím sú chïë
giẫm. Tûâ Nga àïën Nigeria, nhiïìu nïìn kinh tïë múái nưíi ph thåc
vâo tâi ngun thiïn nhiïn sệ lêm vâo khố khùn. Khi cấc nhâ
àêìu tû mẩo hiïím àêìu tû vâo nhûäng nûúác nây nhêån thêëy tâi
sẫn ca hổ mêët giấ, vâ khi ngên hâng ca hổ àôi trẫ núå, hổ
phẫi cùỉt giẫm àêìu tû vâo nhûäng nûúác múái phất triïín khấc.

Brazil, nûúác khưng ph thåc vâo dêìu mỗ hóåc thûúng mẩi tûâ
nhûäng nûúác gùåp khố khùn vâ cố àùåc trûng kinh tïë rêët khấc vúái
nhûäng nûúác àố, àậ bõ cën vâo vông xoấy khng hoẫng tâi
chđnh toân cêìu do nưỵi súå hậi lan truìn ca cấc nhâ àêìu tû
nûúác ngoâi vâ sûå cùỉt giẫm cấc khoẫn cho vay ca hổ. Cëi cng,
hêìu hïët cấc nïìn kinh tïë múái nưíi, ngay cẫ Argentina – nûúác mâ
IMF tûâ lêu khen ngúåi nhû mưåt hònh mêỵu àưíi múái, ch ëu nhúâ
thânh cưng trong chưëng lẩm phất – àïìu bõ ẫnh hûúãng.
TẨI SAO CHĐNH SẤCHTẨI SAO CHĐNH SẤCH
TẨI SAO CHĐNH SẤCHTẨI SAO CHĐNH SẤCH
TẨI SAO CHĐNH SẤCH
CA IMF VÂ BƯÅ TÂI CHĐNH MCA IMF VÂ BƯÅ TÂI CHĐNH M
CA IMF VÂ BƯÅ TÂI CHĐNH MCA IMF VÂ BƯÅ TÂI CHĐNH M
CA IMF VÂ BƯÅ TÂI CHĐNH M
LẨI DÊỴN TÚÁI KHNG HOẪNGLẨI DÊỴN TÚÁI KHNG HOẪNG
LẨI DÊỴN TÚÁI KHNG HOẪNGLẨI DÊỴN TÚÁI KHNG HOẪNG
LẨI DÊỴN TÚÁI KHNG HOẪNG
Bêët ưín kinh tïë bao trm lïn hún nûãa thêåp k thùỉng lúåi ca
kinh tïë thõ trûúâng do M lậnh àẩo theo sau sûå kïët thc ca chiïën
tranh lẩnh. Giai àoẩn nây gùỉn vúái sûå quan têm ca qëc tïë vâo
nhûäng nïìn kinh tïë múái nưíi, tûâ Àưng Ấ àïën M Latinh, tûâ Nga
àïën ÊËn Àưå. Cấc nhâ àêìu tû coi cấc nûúác nây nhû thiïn àûúâng
cố lúåi nhån cao vâ ri ro cố vễ thêëp. Trong khoẫng thúâi gian
bẫy nùm ngùỉn ngi, dông vưën tû nhên tûâ cấc nûúác phất triïín
chẫy vâo cấc nûúác kếm phất triïín tùng lïn bẫy lêìn trong khi,
viïån trúå nûúác ngoâi giûä úã mûác ưín àõnh.
21
Nhûäng ưng ch ngên hâng qëc tïë vâ cấc chđnh trõ gia tin
tûúãng rùçng àố lâ bònh minh ca mưåt k ngun múái. IMF vâ
Bưå Tâi chđnh M tin rùçng, hóåc đt nhêët lêåp lån rùçng, tûå do hốa

hoân toân tâi khoẫn vưën sệ gip khu vûåc nây tùng trûúãng thêåm
chđ nhanh hún. Nhûäng nûúác úã Àưng Ấ khưng cêìn thïm vưën,
búãi vò hổ cố t lïå tiïët kiïåm cao. Nhûng hổ vêỵn bõ thc gic tûå
do hốa tâi khoẫn vưën vâo cëi nhûäng nùm 80 vâ àêìu nhûäng
nùm 90. Tưi tin rùçng tûå do hốa tâi khoẫn vưën lâ ngun nhên
quan trổng nhêët dêỵn àïën khng hoẫng. Tưi àậ ài àïën kïët lån
nây khưng chó thưng qua xem xết k lûúäng nhûäng gò àậ xẫy ra
úã khu vûåc nây mâ bùçng cấch xem xết nhûäng gò àậ xẫy ra trong
gêìn 100 cåc khng hoẫng kinh tïë khấc trong vông mưåt phêìn
tû thïë k qua. Búãi vò khng hoẫng kinh tïë xët hiïån thûúâng
xun hún (vâ nghiïm trổng hún), hiïån tẩi cố rêët nhiïìu dûä liïåu
mâ qua àố ta cố thïí phên tđch nhûäng ëu tưë dêỵn àïën khng
hoẫng.
22
Câng ngây câng rộ râng lâ tûå do hốa tâi khoẫn vưën
21
Vâo nùm 1990, àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoâi lâ 24.130 tó USD, nùm 1997 lâ
170.258 tó vâ nùm 1998 lâ 170.942 tó. Àêìu tû giấn tiïëp trong nùm 1990 lâ
3.953 tó, tùng lïn 79.128 tó vâo nùm 1997 vâ 55.225 tó vâo nùm 1998. Àêìu tû
liïn quan àïën ngên hâng vâ thûúng mẩi lâ 14.541 tó nùm 1990, 54.507 tó nùm
1997 vâ 41.543 tó nùm 1998. Tưíng ngìn vưën tû nhên lâ 42.606 tó nùm 1990,
303.894 tó nùm 1997 vâ 267.700 tó nùm 1998. Theo World Bank, Global
Development Finance 2002.
22
Vïì cấc ëu tưë liïn quan àïën khng hoẫng tâi chđnh ngên hâng, xem, chùèng
hẩn, D. Beim and C. Calomiris, Emerging Financial Markets (New York:
McGraw-Hill/Iwrin, 2001), chûúng 7; A. Demirguc-Kunt and E. Detragiache,
The Determinants of Banking Crises: Evidence from Developing and
Developed Countries, IMF Staff paper, vol 45, no 1, (thấng 3.1998); G. Caprio
vâ D. Klingebiel, “Episodes of Systemic and Borderline Financial Cries,”

CÅC KHNG HOẪNG ÀƯNG Ấ
139138
TOÂN CÊÌU HỐA VÂ NHÛÄNG MÙÅT TRẤI
chđnh sấch tûå do hốa ca IMF khưng chó kếo theo khng hoẫng
mâ côn bõ ấp àùåt trong khi cố rêët đt bùçng chûáng chûáng tỗ chng
thc àêíy tùng trûúãng. Ngûúåc lẩi, cố vư sưë bùçng chûáng lâ chng
gêy ra nhûäng ri ro lúán cho cấc nûúác àang phất triïín.
Àêy lâ àiïìu thêåt sûå móa mai – nïëu nhû cấi tûâ nhể nhâng nây
cố thïí dng àûúåc. Vâo thấng 10.1997, ngay khi bùỉt àêìu cåc
khng hoẫng, IMF côn àang cưí v cho viïåc múã rưång ấp dng
chđnh cấc chđnh sấch lâ ngun nhên lâm cho khng hoẫng
xët hiïån vúái têìn sët ngây câng tùng. Lâ mưåt nhâ nghiïn cûáu,
tưi thêåt sûå sưëc khi IMF vâ Bưå Tâi chđnh M thc àêíy chûúng
trònh nây mẩnh mệ nhû thïë trong khi khưng cố nhûäng l thuët
vâ bùçng chûáng chûáng tỗ rùçng àiïìu àố phc v lúåi đch kinh tïë
ca cấc nûúác àang phất triïín hóåc sûå ưín àõnh kinh tïë toân cêìu
trong khi cố nhiïìu bùçng chûáng ngûúåc lẩi. Chùỉc chùỉn, ngûúâi ta
sệ biïån hưå rùçng, chùỉc lâ phẫi cố cùn cûá cho quan àiïím ca IMF
vâ Bưå Tâi chđnh M chûá khưng chó lâ phc v cho lúåi đch trêìn
tri ca cấc thõ trûúâng tâi chđnh coi tûå do hốa thõ trûúâng tâi
chđnh nhû mưåt hònh thûác múã rưång thõ trûúâng vâ thõ trûúâng rưång
hún thò khẫ nùng kiïëm tiïìn sệ nhiïìu hún. Nhêån thûác rùçng Àưng
Ấ cêìn rêët đt vưën bïn ngoâi, nhûäng ngûúâi cưí v cho tûå do hốa
thõ trûúâng tâi chđnh nghơ ra lêåp lån, mâ ngay khi àố tưi cng
nghơ lâ khưng hïì thuët phc côn bêy giúâ nhòn lẩi thò rộ râng
lâ k cc, rùçng tûå do hốa thõ trûúâng tâi chđnh sệ cng cưë ưín
àõnh kinh tïë. Vâ àiïìu nây àẩt àûúåc bùçng cấch àa dẩng hốa
ngìn vưën àêìu tû.
23
Thêåt khố mâ tin àûúåc rùçng nhûäng ngûúâi

nây chûa tûâng xem nhûäng sưë liïåu cho thêëy cấc lìng vưën di
chuín cng chiïìu vúái chu k kinh doanh. Nghơa lâ lìng vưën
sệ chẩy ra khỗi àêët nûúác lc suy thoấi, ngay khi àêët nûúác nây
23
M. Camdessus, “Capital Account Liberalization and the Role of the Fund”,
phất biïíu tẩi IMF Hưåi thẫo vïì Tûå do hốa Tâi khoẫn vưën, Washington, DC,
9.3.1998.
thûúâng àem lẩi ri ro mâ khưng cố nhiïìu lúåi đch. Ngay cẫ vúái
nhûäng nûúác cố cấc ngên hâng mẩnh, thõ trûúâng cưí phiïëu trûúãng
thânh vâ nhûäng thïí chïë khấc mâ nhûäng nûúác Àưng Ấ khưng
cố, tûå do hốa tâi khoẫn vưën cng àem àïën vư sưë ri ro.
Cố lệ, khưng mưåt nûúác nâo cố thïí chưëng chổi lẩi vúái nhûäng
thay àưíi bêët ngúâ trong têm l nhâ àêìu tû, cấi têm l àẫo ngûúåc
dông àêìu tû khưíng lưì thânh mưåt cåc thấo chẩy vưën, khi cấc
nhâ àêìu tû, cẫ trong vâ ngoâi nûúác, chuín vưën ca hổ ài núi
khấc. Àiïìu khưng thïí trấnh khỗi lâ sûå àẫo ngûúåc lúán nhû thïë
sệ dêỵn àïën mưåt cåc khng hoẫng, mưåt suy thoấi hay thêåm
chđ côn tưìi tïå hún. Trong trûúâng húåp ca Thấi Lan, lìng vưën
bõ rt chẩy lïn túái lïn túái 7,9% GDP nùm 1997, 12,3% GDP nùm
1998 vâ 7% GDP trong nûãa àêìu nùm 1999. Quy mư sưë vưën àố,
trung bònh trong giai àoẩn 1997-1999, àưëi vúái Thấi Lan tûúng
àûúng vúái 765 tó USD àưëi vúái nûúác M. Nïëu nhû khẫ nùng
chưëng lẩi nhûäng thay àưíi àưåt ngưåt ca cấc nûúác àang phất triïín
rêët ëu thò khẫ nùng àưëi phố ca hổ vúái nhûäng hêåu quẫ ca
suy thoấi lúán cng chùèng khấ hún. Sûå phất triïín kinh tïë thêìn
k ca Àưng Ấ – khưng hïì cố àúåt suy thoấi kinh tïë lúán nâo trong
vông ba thêåp k – cng àưìng nghơa vúái viïåc cấc nûúác Àưng Ấ
àậ khưng xêy dûång nhûäng chûúng trònh bẫo hiïím thêët nghiïåp.
Nhûng thêåm chđ nïëu nhû hổ cố quay sang ch têm vâo viïåc
nây thò cng khưng hïì dïỵ dâng. Ngay úã M, bẫo hiïím thêët nghiïåp

cho nhûäng nưng dên cấ thïí trong nưng nghiïåp cng côn chûa
àêìy à. Vâ nưng nghiïåp cng chđnh lâ khu vûåc rưång lúán nhêët
trong cấc nûúác àang phất triïín.
Nhûäng phï phấn chưëng lẩi IMF thêåm chđ côn ài xa hún: nhûäng
World Bank, thấng 10.1999; vâ World Bank Staff, “Global Economic Pros-
pects and the Developing Countries 1998/1999: Beyond Financial Crisis,”
The World Bank, thấng 2.1999.
CÅC KHNG HOẪNG ÀƯNG Ấ
141140
TOÂN CÊÌU HỐA VÂ NHÛÄNG MÙÅT TRẤI
nây chùỉc chùỉn sệ vúä, vâ khi chng vúä, nïìn kinh tïë sệ chao àẫo.
Quấ trònh nây àậ quấ quen thåc vâ chng giưëng hïåt nhau d
úã Bangkok hay úã Houston: khi giấ bêët àưång sẫn tùng, ngên
hâng cẫm thêëy hổ cố thïí cho vay nhiïìu hún trïn cú súã thïë chêëp;
khi cấc nhâ àêìu tû thêëy giấ lïn, hổ mën nhẫy vâo trô chúi
trûúác khi quấ mån vâ cấc ngên hâng cung cêëp tiïìn cho hổ
lâm àiïìu àố. Nhûäng cưng ty bêët àưång sẫn nhòn thêëy lúåi nhån
nhanh chống khi xêy nhâ múái. Cho àïën khi cung vûúåt quấ cêìu,
nhûäng cưng ty bêët àưång sẫn khưng thïí cho thụ nhûäng bêët
àưång sẫn ca hổ; hổ phấ sẫn, khưng trẫ núå ngên hâng; vâ bong
bống nưí tung.
Tuy nhiïn, IMF lẩi cho rùçng nhûäng biïån phấp hẩn chïë mâ
Thấi Lan ấp dng àïí ngùn ngûâa khng hoẫng ẫnh hûúãng àïën
hiïåu quẫ phên phưëi ngìn lûåc ca thõ trûúâng. Nïëu thõ trûúâng
nối: hậy xêy cao ưëc vùn phông, cố nghơa xêy cao ưëc vùn phông
chùỉc chùỉn phẫi lâ hoẩt àưång cho lúåi nhån cao nhêët. Nïëu thõ
trûúâng nối, nhû thûåc tïë nố àậ lâm sau quấ trònh tûå do hốa, lâ
hậy xêy nhûäng cao ưëc vùn phông trưëng khưng, thò cûá lâm. Theo
logic ca IMF, thõ trûúâng chùỉc chùỉn biïët rộ cấi gò tưët nhêët. Trong
khi Thấi Lan mong mỗi vưën àêìu tû cưng cưång àïí phất triïín cú

súã hẩ têìng, hïå thưëng giấo dc phưí thưng vâ àẩi hổc tûúng àưëi
ëu, hâng tó USD àậ lậng phđ vâo bêët àưång sẫn thûúng mẩi.
Nhûäng tôa cao ưëc àïën nay vêỵn côn bỗ trưëng lâ bùçng chûáng cho
nhûäng ri ro gêy ra búãi sûå lẩc quan thấi quấ ca thõ trûúâng vâ
thêët bẩi ca thõ trûúâng cố thïí xẫy ra khi thiïëu nhûäng quy àõnh
giấm sất cấc tưí chûác tâi chđnh.
24
24
Sûå suy thoấi kinh tïë M 2000-2001 cng àûúåc quy cho sûå hûng phêën thấi quấ
ca thõ trûúâng do àêìu tû quấ mûác vâo Internet vâ viïỵn thưng khi giấ cưí phiïëu
lïn cao. Sûå dao àưång ca nïìn kinh tïë cố thïí nẫy sinh ngay cẫ khi khưng cố sai
lêìm trong quẫn l cấc thïí chïë tâi chđnh vâ chđnh sấch tiïìn tïå.
cêìn àïën nố nhêët, vâ chẫy vâo khi kinh tïë bng nưí, lâm tùng
thïm ấp lûåc lẩm phất. Chùỉc chùỉn, vâo thúâi àiïím cấc nûúác cêìn
vưën bïn ngoâi nhêët thò cấc ngên hâng lẩi tòm cấch rt tiïìn ra.
Tûå do hốa thõ trûúâng tâi chđnh lâm cấc nûúác àang phất triïín
ph thåc vâo têm l ca cưång àưìng àêìu tû, vâo sûå lẩc quan
hay bi quan ca hổ. Keynes àậ súám nhêån ra sûå thay àưíi dûúâng
nhû bêët thûúâng trong têm l àêìu tû. Trong cën L thuët tưíng
quất vïì lao àưång, tiïìn tïå vâ lậi sët (1935), ưng gổi nhûäng thay
àưíi lúán, thûúâng lâ khưng giẫi thđch àûúåc, trong têm l àêìu tû
lâ “têm l bêìy àân”. Khưng úã àêu, têm l nây lẩi rộ râng nhû
úã Àưng Ấ. Ngay trûúác khi khng hoẫng, trấi phiïëu Thấi Lan
chó trẫ lậi sët cao hún nhûäng trấi phiïëu an toân nhêët trïn thïë
giúái cố 0,85%, nghơa lâ nố àûúåc coi lâ cûåc k an toân. Chó đt lêu
sau, chïnh lïåch lậi sët cho ri ro ca trấi phiïëu Thấi Lan àậ
tùng vổt.
Cố mưåt lêåp lån thûá hai, khưng hïì thuët phc hún vâ cng
lẩi khưng cố chûáng cûá, ng hưå cho tûå do hốa thõ trûúâng tâi chđnh.
Hổ cho rùçng kiïím soất thõ trûúâng tâi chđnh sệ giẫm hiïåu quẫ

kinh tïë vâ do àố, cấc nûúác sệ tùng trûúãng tưët hún nïëu nhû
khưng cố cấc kiïím soất nây. Thấi Lan cung cêëp mưåt vđ d
chûáng tỗ tẩi sao lêåp lån nây lâ sai lêìm. Trûúác khi tûå do hốa,
Thấi Lan ấp àùåt hẩn chïë nghiïm ngùåt trong viïåc cho vay àêìu
cú bêët àưång sẫn ca ngên hâng. Hổ quy àõnh nhûäng hẩn chïë
nây búãi vò hổ lâ mưåt àêët nûúác nghêo àang mong mën tùng
trûúãng vâ hổ tin rùçng àêìu tû sưë vưën đt ỗi ca mònh vâo khu
vûåc sẫn xët sệ vûâa tẩo thïm viïåc lâm vûâa kđch thđch tùng
trûúãng. Hổ cng hiïíu rùçng úã khùỉp núi trïn thïë giúái, cho vay
àêìu cú bêët àưång sẫn lâ ngìn gưëc cú bẫn ca bêët ưín kinh tïë.
Kiïíu cho vay nây dïỵ dêỵn àïën bong bống àêìu tû (sûå tùng vổt
ca giấ cẫ khi cấc nhâ àêìu cú àưí xư vâo gùåt hấi lúåi nhån úã
nhûäng lơnh vûåc dûúâng nhû àang bng nưí); nhûäng bong bống
CÅC KHNG HOẪNG ÀƯNG Ấ
143142
TOÂN CÊÌU HỐA VÂ NHÛÄNG MÙÅT TRẤI
úã Hân Qëc cho hổ. Vâ nhû chng ta sệ thêëy, Bưå Tâi chđnh M
àậ gip hổ bùçng v lûåc.
ÚÃ Hưåi àưìng cưë vêën kinh tïë, chng tưi khưng tin rùçng tûå do
hốa ca Hân Qëc lâ lúåi đch qëc gia ca M, mùåc d àiïìu nây
rộ râng cố lúåi đch àùåc biïåt cho phưë Wall. Chng tưi cng lo ngẩi
vïì ẫnh hûúãng ca viïåc nây àïën sûå ưín àõnh toân cêìu. Chng
tưi àậ viïët mưåt bẫn ghi nhúá àïí àûa ra vêën àïì, khúi gúåi cấc cåc
thẫo lån vâ têåp trung sûå ch vâo vêën àïì nây. Chng tưi
chín bõ mưåt bưå tiïu chín àïí àấnh giấ xem nhûäng biïån phấp
múã cûãa thõ trûúâng nâo lâ quan trổng nhêët vúái lúåi đch qëc gia
ca M. Chng tưi cưí v cho sûå hònh thânh mưåt hïå thưëng ûu
tiïn. Rêët nhiïìu cấch “tiïëp cêån thõ trûúâng” cố rêët đt lúåi đch àưëi vúái
nûúác M. Trong khi mưåt vâi nhốm lúåi đch c thïí cố thïí kiïëm lúåi
nhån khưíng lưì thò trïn bònh diïån qëc gia lẩi chùèng àûúåc gò.

Nïëu khưng cố hïå thưëng ûu tiïn, cố khẫ nùng nhûäng gò àậ xẫy ra
dûúái thúâi Tưíng thưëng Bush cha sệ lùåp lẩi: mưåt trong nhûäng thânh
tûåu àûúåc cho lâ to lúán trong viïåc múã cûãa thõ trûúâng Nhêåt Bẫn lâ
viïåc hậng àưì chúi Toys “R” Us cố thïí bấn àưì chúi Trung Qëc
cho trễ em Nhêåt – àiïìu àố tưët cho trễ em Nhêåt vâ cưng nhên Trung
Qëc nhûng lẩi hêìu nhû chùèng lúåi gò cho M. Mùåc d thêåt khố
tin lâ mưåt àïì nghõ nhể nhâng nhû vêåy cố thïí bõ phẫn àưëi, àiïìu
àố àậ xẫy ra. Lawrence Summers, lc bêëy giúâ lâ Thûá trûúãng Bưå
Tâi chđnh, àậ kõch liïåt bấc bỗ àïì nghõ nây, cho rùçng viïåc ûu tiïn
hốa lâ khưng cêìn thiïët. Trấch nhiïåm ca Hưåi àưìng kinh tïë qëc
gia (NEC) lâ àiïìu phưëi chđnh sấch kinh tïë, cên bùçng giûäa phên
tđch kinh tïë ca Hưåi àưìng cưë vêën kinh tïë vúái nhûäng ấp lûåc chđnh
trõ thïí hiïån úã nhiïìu cú quan khấc nhau vâ quët àõnh àûa vêën
àïì gò lïn cho tưíng thưëng ra quët àõnh cëi cng.
NEC, khi àố àûúåc Robert Rubin lậnh àẩo, àậ quët àõnh rùçng
vêën àïì nây chûa à têìm quan trổng àïën mûác phẫi àûa cho
tưíng thưëng xem xết. L do thûåc tïë ca sûå phẫn àưëi lâ quấ rộ
IMF, têët nhiïn, khưng cư àún trïn mùåt trêån thc àêíy tûå do
hốa. Bưå Tâi chđnh M, cưí àưng lúán nhêët ca IMF vâ lâ cưí àưng
duy nhêët cố quìn ph quët, àống vai trô lúán trong hoẩch
àõnh chđnh sấch ca IMF, cng thc àêíy tûå do hốa.
Tưi lâm viïåc tẩi Hưåi àưìng cưë vêën kinh tïë ca Tưíng thưëng
Clinton vâo nùm 1993 khi quan hïå thûúng mẩi vúái Hân Qëc
àûúåc àem ra thẫo lån. Cấc cåc àâm phấn bao gưìm nhiïìu
vêën àïì nhỗ – chùèng hẩn nhû múã cûãa thõ trûúâng Hân Qëc
cho xc xđch M – vâ mưåt vêën àïì quan trổng lâ tûå do hốa thõ
trûúâng vưën vâ tâi chđnh. Trong vông ba thêåp k, Hân Qëc
àậ cố sûå tùng trûúãng ngoẩn mc mâ hêìu nhû khưng cêìn nhiïìu
àêìu tû qëc tïë. Tùng trûúãng dûåa trïn tiïët kiïåm ca qëc gia
vâ ca tûâng doanh nghiïåp vâ do chđnh nhûäng ngûúâi Hân Qëc

quẫn l. Hân Qëc khưng cêìn vưën àêìu tû phûúng Têy vâ àậ
theo àíi mưåt hûúáng ài khấc àïí nhêåp khêíu cưng nghïå hiïån
àẩi vâ tiïëp cêån thõ trûúâng. Trong khi nhûäng ngûúâi hâng xốm
nhû Singapore vâ Malaysia múâi mổc cấc cưng ty xun qëc
gia, Hân Qëc tûå lêåp ra cấc cưng ty riïng ca mònh. Vúái nhûäng
sẫn phêím tưët vâ chđnh sấch marketing nùng àưång, cấc cưng
ty Hân Qëc àậ bấn hâng ài khùỉp thïë giúái. Hân Qëc hiïíu
rùçng àïí tiïëp tc tùng trûúãng vâ hưåi nhêåp vâo thõ trûúâng toân
cêìu, cêìn phẫi dêìn dêìn tûå do hốa, hay phi àiïìu tiïët hốa hoẩt
àưång ca thõ trûúâng tâi chđnh. Hân Qëc cng hiïíu àûúåc sûå
nguy hiïím ca viïåc quấ núái lỗng kiïím soất: hổ àậ thêëy nhûäng
àiïìu àậ xẫy ra úã M, khi núái lỗng àiïìu tiïët kếo theo sûå àưí vúä
hïå thưëng tiïët kiïåm vâ cho vay. Àïí àưëi phố, Hân Qëc cêín thêån
vẩch ra lưå trònh tûå do hốa. Nhûng lưå trònh nây lâ quấ chêåm
àưëi vúái phưë Wall, khi hổ nhòn thêëy cú hưåi lúåi nhån vâ khưng
mën phẫi chúâ àúåi. Trong khi phưë Wall bẫo vïå ngun tùỉc thõ
trûúâng tûå do vâ vai trô hẩn chïë ca chđnh ph, hổ lẩi ài tòm
kiïëm sûå gip àúä ca chđnh ph àïí thc àêíy lưå trònh tûå do hốa
CÅC KHNG HOẪNG ÀƯNG Ấ
145144
TOÂN CÊÌU HỐA VÂ NHÛÄNG MÙÅT TRẤI
VÔNG MƯÅT CA NHÛÄNG SAI LÊÌMVÔNG MƯÅT CA NHÛÄNG SAI LÊÌM
VÔNG MƯÅT CA NHÛÄNG SAI LÊÌMVÔNG MƯÅT CA NHÛÄNG SAI LÊÌM
VÔNG MƯÅT CA NHÛÄNG SAI LÊÌM
Khưng mêëy nghi ngúâ, chđnh sấch ca IMF vâ Bưå Tâi chđnh
àậ gốp phêìn tẩo ra mưåt mưi trûúâng gia tùng khẫ nùng khng
hoẫng bùçng cấch khuën khđch, vâ àưi khi thc gic, quấ trònh
tûå do hốa tâi chđnh vâ thõ trûúâng tâi chđnh nhanh chống. Tuy
nhiïn, IMF vâ Bưå Tâi chđnh mùỉc nhûäng sai lêìm lúán nhêët trong
nhûäng phẫn ûáng ban àêìu vúái khng hoẫng. Trong nhiïìu sai

sốt àûúåc liïåt kï dûúái àêy, hiïån nay àậ cố sûå thưëng nhêët chung
vïì mổi àiïím, trûâ nhûäng chó trđch vïì chđnh sấch tiïìn tïå ca IMF.
Ngay tûâ àêìu, IMF dûúâng nhû àậ chêín àoấn sai vêën àïì. Tưí
chûác nây àậ tûâng giẫi quët nhûäng cåc khng hoẫng úã M
Latinh, sinh ra do chđnh ph chi tiïu bûâa bậi vâ núái lỗng chđnh
sấch dêỵn túái thêm ht ngên sấch trêìm trổng vâ lẩm phất. Tuy
rùçng IMF cố lệ cng khưng giẫi quët tưët cấc cåc khng hoẫng
nây – bùçng chûáng lâ khu vûåc nây àậ phẫi chõu cẫ mưåt thêåp k
àònh àưën sau cấi gổi lâ “nhûäng chûúng trònh thânh cưng ca
IMF” vâ ngay cẫ cấc ch núå cng phẫi chõu thiïåt hẩi lúán – đt
nhêët nố cng cố mưåt kïë hoẩch hânh àưång mẩch lẩc, chùåt chệ.
Àưng Ấ hoân toân khấc vúái M Latinh. Cấc chđnh ph cố ngên
sấch thùång dû vâ nïìn kinh tïë cố lẩm phất thêëp trong khi cấc
doanh nghiïåp lẩi núå nêìn nùång nïì.
Viïåc chêín àoấn sai nây tẩo ra sûå khấc biïåt vò hai l do. Thûá
nhêët, trong mưi trûúâng cố tđnh lẩm phất cao nhû úã M Latinh,
àiïìu cêìn lâm lâ phẫi lâm giẫm cêìu dû thûâa. Vúái nguy cú suy
thoấi úã Àưng Ấ, vêën àïì khưng phẫi lâ dû cêìu mâ lâ thiïëu cêìu.
Giẫm cêìu chó lâm cho tònh hònh trúã nïn tưìi tïå hún.
Thûá hai, nïëu cấc doanh nghiïåp cố t lïå núå thêëp, chđnh sấch
lậi sët cao, mùåc d gêy thiïåt hẩi, nhûng vêỵn cố thïí chõu àûång
râng. Bùỉt Hân Qëc phẫi tûå do hốa nhanh hún sệ khưng tẩo
thïm nhiïìu viïåc lâm úã M hay lâm cho GDP ca M tùng lïn
àấng kïí. Vò thïë, bêët cûá quấ trònh tû nhên hốa nâo cng khưng
àùåt nhûäng giẫi phấp lïn bân nghõ sûå.
25
Nhûng tưìi tïå hún, mùåc
d khưng rộ lâ nûúác M sệ, tđnh mưåt cấch toân thïí, àûúåc lúåi gò,
àiïìu rộ râng lâ Hân Qëc cố thïí sệ bõ thiïåt hẩi. Quan àiïím ca
Bưå Tâi chđnh M rùçng tûå do hốa lâ quan trổng vúái nûúác M vâ

nố sệ khưng gêy ra bêët ưín, àậ chiïën thùỉng. Thêåt dïỵ hiïíu, àêy
lâ nhûäng vêën àïì thåc phẩm vi quẫn l ca Bưå Tâi chđnh vâ sệ
lâ khưng bònh thûúâng nïëu nhû quan àiïím ca Bưå Tâi chđnh bõ
gẩt ài. Viïåc tranh lån chó diïỵn ra sau cấnh cûãa khếp kđn cố
nghơa lâ nhûäng kiïën khấc khưng àûúåc nghe. Cố lệ, nïëu nhû
tiïëng nối khấc àûúåc lùỉng nghe, nïëu nhû cố sûå minh bẩch hún
trong quấ trònh ra quët àõnh úã M, kïët quẫ chùỉc àậ khấc. Thay
vâo àố, Bưå Tâi chđnh M àậ thùỉng, côn nûúác M, Hân Qëc vâ
nïìn kinh tïë toân cêìu àậ thua. Bưå Tâi chđnh cố thïí l lån rùçng
bẫn thên quấ trònh tûå do hốa khưng hïì cố lưỵi, vêën àïì lâ tûå do
hốa khưng àûúåc tiïën hânh àng cấch. Nhûng àố chđnh lâ mưåt
trong nhûäng àiïím mâ Hưåi àưìng cưë vêën kinh tïë àậ nïu ra: tûå
do hốa nhanh sệ àûúåc thûåc hiïån rêët tưìi.
25
Tranh lån xung quanh Hân Qëc lâ mưåt phêìn ca tranh lån lúán hún vïì tûå do
hốa thõ trûúâng tâi chđnh vâ trúå gip khi khng hoẫng xẫy ra, vò chùỉc chùỉn phẫi
xẫy ra – tranh lån úã IMF vâ chđnh ph M hêìu nhû àïìu tiïën hânh sau cấnh
cûãa àống kđn. Àiïìu nây lùåp ài lùåp lẩi, chùèng hẩn, khi chng tưi chín bõ
nhûäng thỗa thån thûúng mẩi khu vûåc vâ bấo cấo cho cåc hổp G-7. Cố lêìn
(vâo khng hoẫng Mexico 1995), Bưå Tâi chđnh mang vêën àïì trúå gip ra qëc
hưåi vâ qëc hưåi bấc bỗ dûå thẫo. Sau àố, Bưå Tâi chđnh quay vïì vúái cấch lâm
viïåc kđn, tòm ra cấch trúå gip mâ khưng cêìn qëc hưåi phï chín vâ cấc nûúác
khấc cng tham gia (theo cấi cấch lâm cho cấc nûúác chêu Êu khố chõu vâ hêåu
quẫ ca chiïën thåt nây kếo dâi nhûäng nùm sau, khi quan àiïím ca M bõ
phẫn àưëi trong nhiïìu trûúâng húåp, chùèng hẩn khi lûåa chổn ngûúâi àûáng àêìu
IMF). Cấc vêën àïì rêët phûác tẩp nhûng Bưå Tâi chđnh M dûúâng nhû quấ say sûa
vúái khẫ nùng vûúåt mùåt qëc hưåi.