Lời hứa của các tổ chức toàn cầu

LÚÂI HÛÁA CA CẤC TƯÍ CHÛÁC TOÂN CÊÌU
32
TOÂN CÊÌU HỐA VÂ NHÛÄNG MÙÅT TRẤI
CHÛÚNG I
LÚÂI HÛÁA CA CẤC
TƯÍ CHÛÁC TOÂN CÊÌU
C
ẤC QUAN CHÛÁC QËC TÏË
– biïíu tûúång giêëu mùåt ca trêåt
tûå kinh tïë thïë giúái – àang bõ têën cưng úã khùỉp mổi núi.
Nhûäng cåc hổp thưng thûúâng trûúác àêy ca cấc nhâ k
trõ thẫo lån nhûäng ch àïì thiïët thên nhû cấc khoẫn cho vay
ûu àậi vâ hẩn ngẩch thûúng mẩi giúâ àêy gùỉn liïìn vúái nhûäng
cẫnh àấnh nhau trïn àûúâng phưë vâ cấc cåc biïíu tònh rêìm rưå.
Lân sống biïíu tònh phẫn àưëi hưåi nghõ ca Tưí chûác Thûúng mẩi
Thïë giúái (WTO) tẩi Seatle nùm 1999 lâ mưåt c sưëc. Kïí tûâ àố,
phong trâo nây ngây câng mẩnh mệ vâ cún thõnh nưå àậ lan
trân khùỉp núi. Hêìu nhû cåc hổp lúán nâo ca IMF, Ngên hâng
Thïë giúái, vâ WTO bao giúâ cng cố cẫnh xung àưåt vâ bẩo loẩn.
Cấi chïët ca mưåt ngûúâi phẫn àưëi úã Genoa nùm 2001 chó lâ khúãi
àêìu ca chuån sệ cố thïm nhiïìu nẩn nhên trong cåc chiïën
chưëng toân cêìu hốa.
Bẩo loẩn vâ phẫn àưëi chưëng lẩi nhûäng chđnh sấch vâ hânh
àưång ca cấc tưí chûác toân cêìu hốa khưng cố gò múái. Hâng thêåp
k nay, ngûúâi dên úã cấc nûúác àang phất triïín àậ nưíi loẩn khi
cấc chûúng trònh “thùỉt lûng båc bng” ấp àùåt lïn àêët nûúác
hổ tỗ ra quấ khùỉc nghiïåt. Nhûng sûå phẫn àưëi ca hổ hêìu nhû
LÚÂI HÛÁA CA CẤC TƯÍ CHÛÁC TOÂN CÊÌU
54
TOÂN CÊÌU HỐA VÂ NHÛÄNG MÙÅT TRẤI
1

J. Chirac, “The Economy Must Be Made to Serve People”, phất biïíu tẩi Hưåi
nghõ Lao àưång Qëc tïë, thấng 6.1996.
khưng àûúåc nghe thêëy úã phûúng Têy. Cấi múái úã àêy lâ lân
sống phẫn àưëi àậ lan sang àïën têån cấc nûúác phất triïín.
Àậ tûâng cố nhûäng ch àïì, nhû lâ cấc chûúng trònh cho vay
àiïìu chónh cú cêëu (àûúåc xêy dûång nhùçm gip cấc qëc gia àiïìu
chónh vâ khùỉc phc khng hoẫng) vâ hẩn ngẩch nhêåp khêíu chëi
(hẩn chïë mâ mưåt sưë nûúác chêu Êu àấnh vâo chëi nhêåp khêíu
tûâ cấc nûúác khưng phẫi lâ thåc àõa c ca hổ) chó phc v lúåi
đch cho mưåt đt ngûúâi. Ngây nay, nhûäng àûáa trễ 16 tíi tûâ cấc
vng ngoẩi ư cng cố nhûäng kiïën mẩnh mệ vïì nhûäng hiïåp ûúác
bđ hiïím nhû GATT (Hiïåp ûúác chung vïì thûúng mẩi vâ thụë quan)
vâ NAFTA (Khu vûåc mêåu dõch tûå do Bùỉc M, thỗa thån àûúåc k
nùm 1992 giûäa Mexico, M vâ Canada cho phếp hâng hốa, dõch
v vâ àêìu tû, trûâ con ngûúâi, di chuín tûå do giûäa cấc nûúác). Sûå
phẫn khấng nây àậ khiïën nhiïìu ngûúâi àang nùỉm quìn phẫi tûå
vêën lûúng têm. Thêåm chđ, nhûäng chđnh khấch bẫo th nhû Tưíng
thưëng Phấp Jacques Chirac cng àậ bây tỗ lo ngẩi rùçng toân cêìu
hốa àang khưng lâm cho cåc sưëng tưët àểp hún cho àa sưë nhûäng
ngûúâi cêìn àïën nhûäng lúåi đch àûúåc hûáa hển ca nố.
1
Àiïìu trúã nïn
rộ râng vúái têët cẫ mổi ngûúâi lâ àậ cố cấi gò àố sai lêìm. Chó qua
mưåt àïm, toân cêìu hốa àậ trúã thânh ch àïì bấo chđ nống hưíi,
ch àïì àûúåc tranh cậi tûâ trong cấc phông hổp àïën cấc trang bấo
vâ trong cấc trûúâng hổc trïn toân thïë giúái.
T
ẨI

SAO

TOÂN

CÊÌU

HỐA
– sûác mẩnh àậ mang túái bao nhiïu
àiïìu tưët lânh – lẩi trúã thânh mưåt ch àïì tranh cậi nhû vêåy? Múã
cûãa ra vúái thûúng mẩi qëc tïë àậ gip bao nhiïu qëc gia tùng
trûúãng nhanh hún. Thûúng mẩi qëc tïë gip kinh tïë phất triïín
khi xët khêíu àậ trúã thânh lûåc àêíy cho tùng trûúãng. Tùng
trûúãng dûåa vâo xët khêíu lâ trung têm ca chđnh sấch cưng
nghiïåp àậ lâm giâu nhiïìu nûúác chêu Ấ vâ lâm cho hâng triïåu
ngûúâi àûúåc hûúãng cåc sưëng tưët hún. Nhúâ toân cêìu hốa mâ
nhiïìu ngûúâi trïn thïë giúái ngây nay sưëng lêu hún vâ hûúãng mûác
sưëng cao hún trûúác àêy nhiïìu. Nhiïìu ngûúâi phûúng Têy cố thïí
coi nhûäng cưng viïåc vúái àưìng lûúng rễ mẩt tẩi cấc nhâ mấy ca
Nike lâ sûå bốc lưåt, nhûng vúái nhûäng ngûúâi úã cấc nûúác àang phất
triïín, lâm viïåc trong nhâ mấy côn tưët hún nhiïìu so vúái phúi
lûng trïn nhûäng cấnh àưìng trưìng la.
Toân cêìu hốa àậ lâm giẫm ài tònh trẩng cư lêåp mâ cấc nûúác
àang phất triïín thûúâng gùåp vâ tẩo ra cú hưåi tiïëp cêån tri thûác cho
nhiïìu ngûúâi úã cấc nûúác àang phất triïín, àiïìu vûúåt xa têìm vúái
ca thêåm chđ nhûäng ngûúâi giâu nhêët úã bêët k qëc gia nâo mưåt
thïë k trûúác àêy. Bẫn thên phong trâo chưëng toân cêìu hốa cng
lâ kïët quẫ ca sûå liïn kïët mang tđnh toân cêìu hốa. Sûå liïn kïët
giûäa nhûäng nhâ hoẩt àưång úã khùỉp núi trïn thïë giúái, àùåc biïåt
nhûäng liïn kïët thûåc hiïån qua mẩng Internet àậ tẩo ra sûác ếp àûa
àïën hiïåp ûúác qëc tïë vïì mòn sất thûúng, mùåc cho sûå phẫn àưëi
ca nhiïìu chđnh ph cố thïë lûåc. Àûúåc k búãi 121 nûúác vâo nùm

1997, hiïåp ûúác nây giẫm xấc sët nhûäng àûáa trễ vâ nhûäng ngûúâi
vư tưåi phẫi trúã thânh nẩn nhên ca mòn. Tûúng tûå, ấp lûåc xậ hưåi
båc cưång àưìng qëc tïë phẫi xốa núå cho cấc nûúác nghêo nhêët.
Ngay cẫ khi toân cêìu hốa cố nhûäng mùåt trấi, thò thûúâng cng ài
kêm vúái lúåi đch. Sûå múã cûãa thõ trûúâng sûäa ca Jamaica cho hâng
nhêåp khêíu tûâ M vâo nùm 1992 cố thïí gêy thiïåt hẩi cho nhûäng
nưng dên ni bô nhûng lẩi tẩo ra cú hưåi cho trễ em nghêo àûúåc
dng sûäa rễ hún. Cấc hậng nûúác ngoâi cố thïí gêy thiïåt hẩi cho
cấc doanh nghiïåp qëc doanh àûúåc bẫo hưå nhûng cng dêỵn túái
viïåc phẫi ấp dng cưng nghïå múái, tiïëp cêån thõ trûúâng múái vâ tẩo
ra cấc ngânh cưng nghiïåp múái.
LÚÂI HÛÁA CA CẤC TƯÍ CHÛÁC TOÂN CÊÌU
76
TOÂN CÊÌU HỐA VÂ NHÛÄNG MÙÅT TRẤI
2
Vâo nùm 1990, 2.718 tó ngûúâi sưëng dûúái mûác 2 USD mưåt ngây. Vâo nùm
1998, sưë ngûúâi nghêo sưëng dûúái mûác 2 USD mưåt ngây ûúác tđnh khoẫng 2.801
tó ngûúâi – theo Ngên hâng Thïë giúái, Global Economic Prospect and the
Developing Countries 2000 (Washington, DC: World Bank, 2000), trang 29.
Àïí tòm hiïíu thïm sưë liïåu, xem World Development Report and World Economic
Indicators, nhûäng êën phêím hâng nùm ca Ngên hâng Thïë giúái. Sưë liïåu vïì y tïë cố
thïí tòm lẩi UNAIDS/WHO, Report on the HIV/AIDS Epidemic 1998. Trong khi
vêỵn côn cố sûå tranh cậi vïì nhûäng sưë liïåu nây thò cố ba dûä kiïån khưng bõ nghi
ngúâ cht nâo lâ: khưng cố cht tiïën triïín vïì giẫm nghêo; phêìn lúán tiïën triïín
lâ úã chêu Ấ, àùåc biïåt lâ úã Trung Qëc; vâ hoân cẫnh khưën cng ca ngûúâi
Viïån trúå nûúác ngoâi, mưåt khđa cẩnh khấc ca thïë giúái toân
cêìu hốa, d cố nhûäng mùåt khưng tưët vêỵn mang lẩi lúåi đch cho
hâng triïåu ngûúâi, thûúâng dûúái nhûäng hònh thûác mâ ngûúâi ta
khưng àïí : qn du kđch úã Philipines àậ nhêån àûúåc viïåc lâm
tûâ mưåt dûå ấn do Ngên hâng Thïë giúái tâi trúå khi hổ giậ tûâ v

khđ; cấc dûå ấn thy lúåi lâm tùng gêëp àưi thu nhêåp ca nhûäng
nưng dên may mùỉn lêëy àûúåc nûúác tûâ ngìn nây; cấc dûå ấn
giấo dc àậ xốa nẩn m chûä úã cấc vng nưng thưn; mưåt vâi
dûå ấn chưëng AIDS gip ngùn ngûâa sûå lêy lan ca bïånh dõch
chïët ngûúâi nây.
Nhûäng ngûúâi nối xêëu toân cêìu hốa thûúâng coi nhể hay bỗ
qua nhûäng lúåi đch ca nố. Nhûäng ngûúâi ng hưå toân cêìu hốa
thêåm chđ côn cûåc àoan hún. Àưëi vúái hổ, toân cêìu hốa (àiïìu
thûúâng gùỉn liïìn vúái sûå thùỉng thïë ca ch nghơa tû bẫn kiïíu
M) lâ mưåt tiïën bưå, cấc qëc gia àang phất triïín phẫi chêëp
nhêån nố nïëu hổ mën tùng trûúãng vâ xốa nghêo hiïåu quẫ.
Nhûng àưëi vúái nhiïìu ngûúâi úã cấc nûúác àang phất triïín, toân
cêìu hốa àậ khưng mang lẩi nhûäng lúåi đch àậ hûáa hển.
Cấi hưë ngùn cấch ngây câng lúán giûäa nhûäng ngûúâi cố ca
vâ nhûäng ngûúâi nghêo àậ lâm cho sưë ngûúâi trong thïë giúái thûá
ba sưëng trong nghêo àối tng qỵn vúái mûác thu nhêåp dûúái 1
àưla mưåt ngây ngây câng tùng. Bêët chêëp nhûäng lúâi hûáa hển
lùåp ài lùåp lẩi vïì xốa àối giẫm nghêo trong thêåp k vûâa qua
ca thïë k hai mûúi, sưë ngûúâi sưëng trong nghêo khưí thûåc tïë
àậ tùng thïm 100 triïåu ngûúâi.
2
Àiïìu nây lẩi xẫy ra cng thúâi
gian khi mâ tưíng thu nhêåp ca thïë giúái tùng bònh qn túái
2,5% mưåt nùm.
ÚÃ chêu Phi, sûå phêën khđch vâ nhûäng khất vổng sau khi thoất
khỗi ấch thûåc dên àậ khưng kếo dâi. Thay vâo àố, lc àõa nây
rúi vâo hoân cẫnh tưìi tïå hún, khi mâ thu nhêåp tt giẫm vâ mûác
sưëng thò sa st. Nhûäng thânh tđch cẫi thiïån vïì tíi thổ phẫi rêët
nưỵ lûåc múái àẩt àûúåc trong vâi thêåp k trûúác àêy àậ bùỉt àêìu bõ
àẫo ngûúåc. Mùåc d thẫm hổa AIDS lâ ngun nhên chđnh ca

tònh trẩng nây, nghêo àối cng lâ mưåt sất th khấc. Ngay cẫ
mưåt sưë nûúác àậ bỗ cấi ch nghơa xậ hưåi Phi chêu vâ cưë gùỉng
xêy dûång mưåt chđnh ph trong sẩch, cên bùçng ngên sấch cng
kiïìm chïë lẩm phất cng nhêån thêëy rùçng, hổ rêët khố àïí thu ht
cấc nhâ àêìu tû tû nhên. Khưng cố sûå àêìu tû nây, hổ khưng
thïí cố àûúåc sûå tùng trûúãng vûäng chùỉc.
Nïëu nhû toân cêìu hốa àậ khưng thânh cưng trong giẫm
nghêo, nố cng khưng thânh cưng trong viïåc àẫm bẫo sûå ưín
àõnh. Khng hoẫng úã chêu Ấ vâ chêu M Latinh àe dổa nïìn
kinh tïë vâ sûå ưín àõnh ca têët cẫ cấc nûúác àang phất triïín.
Ngûúâi ta lo ngẩi rùçng, cún khng hoẫng tâi chđnh cố thïí lan
trân khùỉp thïë giúái vâ rùçng sûå sp àưí t giấ úã mưåt nïìn kinh tïë
múái nưíi cng cố nghơa lâ nhûäng nïìn kinh tïë khấc sệ sp àưí
theo. Àậ cố lc, vâo nùm 1997-1998, cåc khng hoẫng chêu
Ấ xët hiïån vâ àe dổa toân bưå nïìn kinh tïë thïë giúái.
nghêo úã phêìn lúán thïë giúái côn lẩi câng tưìi tïå thïm. ÚÃ vng Hẩ Sahara chêu
Phi, 46% dên sưë sưëng trong nghêo àối tuåt àưëi (úã mûác đt hún 1 àưla mưåt
ngây), côn úã M Latinh vâ Liïn xư c t lïå dên sưë nghêo khưí (theo àõnh nghơa
hïët sûác chùåt chệ nây) lêìn lûúåt lâ 16% vâ 15%.
LÚÂI HÛÁA CA CẤC TƯÍ CHÛÁC TOÂN CÊÌU
98
TOÂN CÊÌU HỐA VÂ NHÛÄNG MÙÅT TRẤI
Toân cêìu hốa vâ sûå ấp dng kinh tïë thõ trûúâng cng àậ khưng
àem lẩi kïët quẫ hûáa hển úã Nga vâ hêìu hïët cấc qëc gia àang
chuín àưíi tûâ kinh tïë kïë hoẩch sang thõ trûúâng. Nhûäng nûúác
nây àậ àûúåc cấc nûúác phûúng Têy hûáa hển rùçng, hïå thưëng kinh
tïë múái sệ àem lẩi sûå thõnh vûúång chûa tûâng cố. Thay vò vêåy, nố
lẩi mang àïën sûå nghêo àối chûa tûâng cố. Trïn nhiïìu mùåt vâ vúái
hêìu hïët mổi ngûúâi, kinh tïë thõ trûúâng tỗ ra thêåm chđ tưìi tïå hún
àiïìu mâ nhûäng nhâ lậnh àẩo cưång sẫn tûâng dûå àoấn. Sûå tûúng

phẫn giûäa sûå chuín àưíi ca kinh tïë nûúác Nga (àûúåc thiïët kïë
búãi cấc tưí chûác kinh tïë qëc tïë) vâ ca Trung Qëc (do hổ tûå
vẩch ra) lâ khưng thïí lúán hún. Thûåc tïë cho thêëy, trong khi nùm
1990, tưíng sẫn phêím qëc nưåi (GDP) ca Trung Qëc chó bùçng
60% ca Nga thò cho àïën cëi thêåp k, con sưë nây àậ bõ àẫo
ngûúåc. Trong khi nûúác Nga chûáng kiïën tònh trẩng àối nghêo
gia tùng chûa tûâng cố thò Trung Qëc àẩt àûúåc thânh cưng
trong giẫm nghêo chûa tûâng cố.
Nhûäng ngûúâi chó trđch toân cêìu hốa båc tưåi cấc nûúác phûúng
Têy lâ àẩo àûác giẫ vâ hổ hoân toân àng. Cấc nûúác phûúng
Têy àậ ếp båc nhiïìu nûúác nghêo xốa bỗ hâng râo thûúng mẩi,
nhûng lẩi giûä lẩi hâng râo thûúng mẩi ca chđnh hổ, ngùn cẫn
cấc nûúác àang phất triïín xët khêíu nưng sẫn vâ do àố, tûúác
àoẩt nhûäng ngìn thu xët khêíu mâ nûúác àang phất triïín àang
rêët cêìn. Têët nhiïn, M lâ mưåt trong nhûäng nûúác chõu trấch
nhiïåm chđnh, vâ àiïìu nây lâm tưi phẫi suy nghơ rêët nhiïìu. Khi
côn lâm ch tõch hưåi àưìng cưë vêën kinh tïë, tưi àậ àêëu tranh mẩnh
mệ chưëng lẩi thối àẩo àûác giẫ nây. Nố khưng chó tưín hẩi cho cấc
nûúác àang phất triïín, mâ côn gêy thiïåt hẩi cho cẫ ngûúâi M, vûâa
trong vai ngûúâi tiïu dng vò hổ sệ phẫi trẫ giấ cao hún vâ vûâa
trong vai nhûäng ngûúâi àống thụë àïí tâi trúå cho khoẫn trúå cêëp
lúán trõ giấ hâng tó USD. Sûå àêëu tranh ca tưi thûúâng lâ khưng
thânh cưng. Nhûäng lúåi đch thûúng mẩi vâ tâi chđnh àậ thùỉng thïë
vâ khi tưi chuín àïën lâm cho Ngên hâng Thïë giúái, tưi câng thêëy
rộ nhûäng hêåu quẫ àưëi vúái cấc nûúác àang phất triïín.
Nhûng d khưng mang tưåi àẩo àûác giẫ, cấc nûúác phûúng Têy
cng àậ khúãi xûúáng vâ thc àêíy quấ trònh toân cêìu hốa, àẫm
bẫo rùçng hổ thu àûúåc phêìn lúåi đch hún tûâ toân cêìu hốa vâ cấc
nûúác àang phất triïín phẫi hûáng chõu sûå thiïåt hẩi. Khưng chó lâ
viïåc cấc nûúác cưng nghiïåp phất triïín tûâ chưëi múã cûãa thõ trûúâng

cho hâng hốa ca cấc nûúác àang phất triïín – chùèng hẩn nhû
duy trò chïë àưå hẩn ngẩch vúái nhiïìu loẩi hâng hốa nhêåp khêíu
tûâ cấc nûúác àang phất triïín, tûâ hâng dïåt may àïën àûúâng – trong
khi khùng khùng u cêìu cấc nûúác àang phất triïín phẫi múã
cûãa thõ trûúâng cho nhûäng nûúác giâu hún. Khưng chó lâ viïåc cấc
nûúác cưng nghiïåp phất triïín tiïëp tc trúå cêëp nưng nghiïåp, khiïën
cho hâng nưng sẫn ca cấc nûúác àang phất triïín khố cẩnh tranh
trong khi vêỵn khùng khùng u cêìu cấc nûúác àang phất triïín
xốa bỗ trúå cêëp cho sẫn phêím cưng nghiïåp. Nïëu chng ta nhòn
vâo t giấ cấnh kếo – mûác giấ cấc nûúác phất triïín vâ kếm phất
triïín thu àûúåc tûâ hâng hốa hổ sẫn xët vâ xët khêíu – thò sau
thỗa thån thûúng mẩi cëi cng nùm 1995 (thỗa thån thûá
8), kïët quẫ rông lâ lâm giẫm tûúng àưëi giấ hâng xët khêíu ca
nhûäng nûúác nghêo nhêët so vúái mûác giấ mâ hổ phẫi trẫ cho hâng
nhêåp khêíu.
3
Kïët quẫ lâ, nhiïìu nûúác nghêo nhêët thïë giúái thûåc
ra côn bõ lâm cho nghêo hún.
3
Thỗa thån thûá tấm nây lâ kïët quẫ ca cấc cåc àâm phấn gổi lâ Vông àâm
phấn Uruguay búãi vò cấc cåc àâm phấn bùỉt àêìu tûâ nùm 1986 úã Punta del
Este, Uruguay. Vông àâm phấn nây kïët thc úã Marrakech vâo ngây 15.12.1993,
khi 117 nûúác tham gia vâo thỗa thån thûúng mẩi tûå do nây. Thỗa thån nây
àûúåc Tưíng thưëng Clinton, àẩi diïån cho M, k ngây 8.12.1994. WTO chđnh
thûác ra àúâi tûâ ngây 1.1.1995 vâ hún 100 nûúác àậ k gia nhêåp cho àïën thấng
7. Mưåt àiïìu khoẫn ca thỗa thån nây u cêìu chuín GATT thânh WTO.
LÚÂI HÛÁA CA CẤC TƯÍ CHÛÁC TOÂN CÊÌU
1110
TOÂN CÊÌU HỐA VÂ NHÛÄNG MÙÅT TRẤI
Cấc ngên hâng phûúng Têy àậ thu àûúåc nhiïìu lúåi nhån tûâ

viïåc núái lỗng kiïím soất thõ trûúâng vưën úã cấc nûúác M Latinh vâ
chêu Ấ. Trong khi àố, chđnh nhûäng khu vûåc nây lẩi bõ ẫnh hûúãng
xêëu khi nhûäng dông tiïìn àêìu cú nống (ngìn tiïìn chẫy vâo vâ
ra khỗi mưåt nûúác trong khoẫng thúâi gian rêët ngùỉn, thûúâng chó
sau mưåt àïm, thûúâng lâ nhùçm àấnh cûúåc t giấ mưåt àưìng tiïìn
lïn giấ hay xëng giấ) chẫy vâo àưåt ngưåt àưíi chiïìu. Nhûäng dông
tiïìn chẩy ra khỗi àêët nûúác àưåt ngưåt àïí lẩi sau lûng nố lâ sûå
sp àưí ca hïå thưëng t giấ vâ hïå thưëng ngên hâng bõ suy ëu.
Vông àâm phấn Uruguay cng àậ tùng cûúâng quìn súã hûäu
trđ tụå. Cấc cưng ty dûúåc phêím M vâ cấc nûúác phûúng Têy
khấc giúâ àêy cố quìn ngùn chùån cấc cưng ty úã ÊËn Àưå vâ Brazil
“ùn cùỉp” nhûäng tâi sẫn trđ tụå ca hổ. Nhûng chđnh nhûäng cưng
ty dûúåc phêím trong thïë giúái àang phất triïín nây àậ vâ àang
sẫn xët ra nhûäng loẩi thëc cûáu ngûúâi cho nhên dên hổ vúái
mưåt mûác giấ chó bùçng mưåt phêìn nhỗ mûác giấ thëc mâ cấc cưng
ty dûúåc phêím phûúng Têy bấn. Nhûäng quët àõnh tẩi Vông àâm
phấn Uruguay nhû vêåy cố hai mùåt. Mưåt mùåt, lúåi nhån ca cấc
cưng ty dûúåc phêím phûúng Têy sệ tùng. Nhûäng ngûúâi ng hưå
quìn súã hûäu trđ tụå lêåp lån rùçng, àiïìu nây sệ cho hổ thïm
àưång lûåc àïí sấng tẩo. Nhûng lúåi nhån tùng thïm tûâ viïåc bấn
dûúåc phêím sang cấc nûúác àang phất triïín rêët nhỗ búãi vò chó
rêët đt ngûúâi cố thïí mua nhûäng thëc àố vâ do vêåy, tấc dng
khuën khđch sấng tẩo sệ hẩn chïë. Mùåt khấc lâ, hâng nghòn
ngûúâi sệ phẫi chõu chïët búãi vò chđnh ph vâ ngûúâi dên úã cấc
nûúác àang phất triïín khưng à tiïìn àïí trẫ mûác giấ thëc cao
nhû vêåy. Trong trûúâng húåp ca bïånh AIDS, cấc cưng ty dûúåc
phêím phûúng Têy àậ vêëp phẫi lân sống phẫn àưëi, phẫi nhûúång
bưå vâ cëi cng båc giẫm giấ thëc xëng mûác giấ thânh sẫn
xët vâo cëi nùm 2001. Nhûng vêën àïì nùçm sêu bïn dûúái –
cấi thûåc tïë lâ chïë àưå quìn súã hûäu trđ tụå theo quy àõnh úã Vông

àâm phấn Uruguay lâ khưng cên bùçng, rùçng nố phẫn ấnh quấ
mûác lúåi đch vâ quan àiïím ca cấc nhâ sẫn xët chûá khưng phẫi
ca ngûúâi sûã dng, d lâ úã cấc nûúác phất triïín hay àang phất
triïín – vêỵn tưìn tẩi.
Khưng chó trong tûå do hốa thûúng mẩi mâ trong mổi khđa
cẩnh khấc ca toân cêìu hốa, ngay cẫ nhûäng nưỵ lûåc dûúâng nhû
cố mc àđch nhêët cng thûúâng mang lẩi kïët quẫ ngûúåc lẩi. Cấc
dûå ấn, d lâ nưng nghiïåp hay xêy dûång cú súã hẩ têìng, do
phûúng Têy àïì nghõ, xêy dûång dûúái sûå tû vêën ca cấc cưë vêën
phûúng Têy do Ngên hâng Thïë giúái hay cấc àõnh chïë khấc tâi
trúå thêët bẩi thò trûâ phi cố mưåt hònh thûác xốa núå nâo àố, nhûäng
ngûúâi nghêo úã cấc nûúác àang phất triïín vêỵn lâ nhûäng ngûúâi
phẫi trẫ núå.
Nïëu, nhû trong quấ nhiïìu trûúâng húåp, cấc lúåi đch ca toân
cêìu hốa khưng nhiïìu nhû nhûäng ngûúâi ng hưå tun bưë thò
cấi giấ phẫi trẫ cho nố lẩi lúán hún, khi mưi trûúâng bõ hy hoẩi,
cấc tiïën trònh chđnh trõ bõ tham nhng, vâ sûå chuín àưíi nhanh
chống khưng cho cấc nûúác thúâi gian àïí thđch nghi vïì vùn hốa.
Nhûäng cåc khng hoẫng tẩo ra thêët nghiïåp trân lan vâ kếo
theo nố nhûäng vêën àïì vïì chia rệ xậ hưåi lêu dâi – tûâ bẩo lûåc
trong àư thõ úã M Latinh àïën xung àưåt sùỉc tưåc úã nhûäng núi khấc
trïn thïë giúái, chùèng hẩn nhû Indonesia.
Nhûäng vêën àïì nây thêåt ra chùèng cố gò lâ múái mễ nhûng sûå
phẫn àưëi mẩnh mệ ngây câng tùng trïn toân cêìu chưëng lẩi cấc
chđnh sấch toân cêìu hốa múái lâ sûå thay àưíi àấng kïí. Trong
hâng thêåp k, tiïëng kïu cûáu ca ngûúâi nghêo úã chêu Phi vâ
cấc nûúác àang phất triïín úã nhûäng núi khấc trïn thïë giúái hêìu
nhû chùèng bao giúâ àûúåc biïët àïën úã phûúng Têy. Nhûäng ngûúâi
lao àưång úã cấc nûúác àang phất triïín biïët chùỉc rùçng àậ cố àiïìu
gò àố sai lêìm khi hổ chûáng kiïën cấc cåc khng hoẫng tâi chđnh