Sử dụng phương pháp cân đối và dự báo trong việc điều tiết nền kinh tế thị trường

F.

·'

BQ GIAO Dl)C VA DAO TAO
DAI HOC QUOC GlA THANH PHO HO CHI MINI-I

TRUONG DAI HOC KINH TE

DUdNG TAN DI~P

?

.

I

A.

A.l

'-

SO' DUNG
PHU'ONG PHAP CAN DOl VA
•
DU'• BAO TRONG VIEC
DIEU TIET
•
NEN KINH TE THI• TRU'ONG

LU~N AN PHO TllfN SI KIIOA HQC KINll

THANH PHO HO Cl-If MINI-I - NAM 1996

TE


BO GIAO DVC v A DAO TAO
DAI HOC QUOC GIA THANH PHO HO CHI MINH
TRVCJNG DAI HOC KINH TE

DUONG TAN DI:¢P

SU DUNG

PHUONG PHAP CAN Dffl VA
DU'• BAO TRONG VIEC
DIEU TIET
•
NEN KINH TE THI• TRUONG
•

Chuyen nganh : Kinh te', quan

Ma s6

ly va ke' ho~ch hoa kinh te' quo'c dan

5.02.05

LUAN AN PHO TIEN

SI I{HOA HOC I{INII TE

Ngtioi hti6'l1g dftn khoa hQc :

PGS-PTS. DU LO GIANG
PGS-PTS. NGUYEN TH~ LIEN Dit::P

Thanh phf} H6 Chi Minh- natn 1996


LOICAMDOAN

Toi cam doan day

Ia cong trinh nghien criu ctla toi.

Ke't qud nghien criu trong lutjn dn

Ia trung thf!c va chua duqc ai cong Fxr

Tac giii

ky

ten

Dudng tiil1 Di~p

··..

, ...

,·


Ml)C Ll)C
Trang
Ma~u

1

Chliong 1: Khai quat v~ cac phliong phap dl! bao va din do'i

5

1.1. Phuong phap dtf bao b~ng mo hlnh toan

5

1.1.1. T6ng quan

6

1.1.2. Mo hlnh ngo~i suy xu the"

8

1.1.3. Mo hlnh h6i qui tuong quan

10

1.1.4. Qui trlnh dtf bao b~ng phuong phap mo hlnh toan

13

1.2. Dtf bao b~ng phuong phap chuyen gia

18

1.2.1. T6ng quan

19

1.2.2. E>anh gia nang hjc chuyen gia

21

1.2.3. Xay dtfng h~ th6ng cau hoi

27

1.2.4. Trung cgu y kie"n chuyen gia

29

1.2.5. XU' ly y kie"n chuyen gia

31

1.2.6. M<)t s6 phuong phap chuyen gia di~n hlnh

43

1.3. Phuong phap can d6i

46

1.3.1. T6ng quan

46

1.3.2. Mo hlnh can d6i lien nganh

48

Chlidng 2 : Co sa ly thuye't cua cac chinh sach di~u tie't vi mo

52

2.1. T6ng quan

52

2.2. Mo hlnh IS - LM

57

2.3. Mo hlnh AS- AD

63


Chu'dng 3 : Phtidng phap ho~ch djnh cac chinh sach vi mo

67

3.1. Ho£;tch dinh chfnh sach 6n dinh h6a n~n kinh te'

69

3.1.1. T6ng quan

69

3.1.2. Xay dlfng mo hlnh dinh htcjng cho cac chfnh sach vi mo

73

3.1.3. Phu'dng phap ho£;tch dinh chfnh sach

92

3 .1.4. Vi d1;1

119

3.1.5.

Kha nang md r()ng mo hlnh

3.2. Ho£;tch dinh chfnh sach phat tri€n kinh te'

129
133

3.2.1. T6ng quan

133

3.2.2. Phu'dng phap ho£;tch dinh chfnh sach phat tri€n kinh te'

135

Ke't lu~n

153

Danh mQc tai li~u tham khao

156


1/ Ly do chQn d~ tai
Sau khi n8n kinh te' mtoc ta du'qc chuy~n d6i thanh "n~n kinh

t€

v~n

hanh theo cd che' thi tru'ong c6 slf quan ly cua Nha nude theo dinh hu'ong xa
h()i chu nghia", vi~c di~u tie't n~n kinh te' theo phu'ong phap k€ ho<:~-nh h6a t~p
trung tru'oc day khong con phu hqp nua. Tlnh hlnh c16 da d~t ra m()t yeu cffu
buc xuc la phai tlm duqc nhCi'ng cong C\1, nhung

ky

t:hu~t thfch h<;1p d~ c6 th~

hu'ong n~n kinh t€ thi tru'ong di theo ml;lc tieu mong mu6n.
f)~ d<:~-t du'qc di~u d6, kinh nghi~m cac nude cho tha'y ding cffn phai sll'

. dl;lng ca ba nh6m cong C\1 : m()t la h~ th6ng lu~t phap ; hai
hanh chinh ; va ba Ia cac chinh sach kinh
vi

Ia

cac bi~n phap

t€, bao g6m ca chinh sach vi mo lftn

mo.
Xet tren g6c d() vi mo, thong thu'ong cac nha kinh

t€ hay

d~ c~p de'n

chtnh sdch tili chinh va chinh sdch tdn t~ nhtf la nhung cong C\1 chinh trong
vi~c di~u tie't n~n kinh

t€.

Nhi~u nha kinh te' Vi~t Nam cGng dang he't sue

quan tam .de'n vi~c tlm hi~u nguyen ly (tng xU' ci1a nhl.l'ng chinh sach nay trong
hoan canh moi cua chung ta hi~n nay. Tuy nhien, c6 m()t vtfn

eM

clfc

ky

quan

trQng rna it ngu'oi d~ y de'n, d6 Ia va'n d~ ky thu~t sll' dl;lng cac chinh sach kinh

t€. Phai, ne'u chi bie't du'qc nguyen ly ma khong c6 ky

thu~t hoQch dinh chinh

sach thich h<;lp thl cfing khong th~ dtta ra chinh Sc'ich t:O't clu'cjc. N6i each khac,
ne'u thie'u ky thu~t ho<:~-ch dinh thl cac chinh sach dtta ra vftn con mang tinh
chflt cam tinh nhi~u hon. M~t khac, ne'u c6 ky thu~t nhttng khong c6 each
ph6i hqp nhfi'ng ky thu~t d6 trong vi~c dtfa cac chfnh sach kinh te' thl ky thu~t
t6t cfing khong c6

y nghia. Chinh vl v~y,

vi~c tlm ra ky thu~t ho<:~-ch dinh va


2

phu'dng thuc v~n dl.;lng cac ky thu~t d6 trd th~tnh hai yeu c~u khong the tach
roi"voi nhau. Va d6 cling chinh la cai ma hi~n nay chung ta dang c~n, dang
thie"u.
Xufft phat tu thlfc t€ neu tren, chung toi chQrl

df la i

"s1~t dl.;lng pht(dng

phap can dO'i va dlf bao trong vi<$c di€u tie"t n€n kinh te' thj tru'ong", nhftm g6p
. phffn tlm kie"m cac ky thu~t ho~ch dinh, b6 sung ngu6n tai li~u tham khao cho
nhfi'ng ngu'oi lam chinh sach (J

Q/ Mq.c dich nghien

Vi~t

Nam.

cdu

Dt! bao va can dO'i la hai phu'dng phap da tung du'QC slt dl.;lng trong

h~

thO'ng ke" ho~ch h6a t~p trung tru'oc day, nhfft Ia phu'ong phap can dO'i. Nhu'ng
m<)t khi mo hlnh t6 chuc kinh t€- xa h<)i da thay d6i th'i each thuc v~n d\ll1g
hai phu'ong phap nay khong the giG' nguyen nhtt tnfoc. Vfin d~ d~t ra Ia : trong
co ch€ kinh t€ thi tru'ong, chung ta nen stl' dt,mg phu'ong phdp dlf bao va
. phu'dng phap can dO'i nhu' the" nao de c6 the dtta ra cac chinh sach t6t cho n~n
kinh t€? Ml.;lc dich cua lu~n an la tlm each giai dap cau hoi neu tren. Cl.;l the

Ut tlm ra cac mo hlnh va phuortg phap t1'ng d\mg ttortg vit;c

ho~;tch

chfnh sach di~u tie"t n~n kinh t€, ngo h~u cung dtp them m<)t sO'

dinh cac

y kie"n tham

khao cho nhil'ng nha ho~ch dinh chinh sach d Vi~t Nam.

3/ Do'i tuqng va ph~m vi nghien cuu
£>6i tu'<;1ng nghien CUll CUH lu~n an la cac phttc1ng phup

ly

thuye"t dung d~

v~n dl.;lng trong hoan canh kinh t€ - xa h<)i Vi~t Nam. Ph~Lm vi nghien CUll

du'QC gioi h~n trong hai lo~i phu'dng phap : phu'dng phap din dO'i va phu'dng
phap dlf bao, ung dl.;lng C\1 the trong hai lo~i chfnh sach : chinh sach tai chinh
va chfnh sach ti€n t~, xet tren g6c ct<) kinh t€ vi n:ill.


3

4/ Phtidng pha p nghien cuu
Phuong phap tu' duy va phan tich the hit%n trong lu~n an la phu'dng phap
duy v~t bit%n chung va duy v~t Jich sli'. Nt)i dung kboa
vao phu'dng phap

l~p lu~n

hoc c1t(QC xay dl!ng dlfa

lOgic va phu'dng phap mo hlnh h6a, trong d6

d~c

bit%t chu trQng de'n cac mo hlnh toan.

5/ Nhung dong gop chinh cua hu)n an
- Khai qmH h6a cac phu'ong phap dlf bao va can dAi c1il vu dang dtfdt,mg rt)ng rai tren the' gioi cfing nhtt a Vit%t Nam
- Tim ra cac u'u, nhu'QC diem Va nhfi'ng tnl'ong h<;lp U'ng dt,mg Cl,l the cho
tung lo(,li phu'dng phap, nha"t la d6i vdi vit%c ho(,lch dinh cac chfnh sach v1 mo
- B6 sung tnt?t sO' phu'ong phap xU' ly mol trong vi¢c dlf bao bdng phu'ong
phap mo hlnh toan va phu'dng phap chuyen gia
-Tim ra cac mo hlnh dinh hf<;lng cho chinh sach tai chfnh va chinh sach

ti€n tt%, lam co sa de ho(,lch dinh chinh sach Nam
- :E>u'a ra each thU'c sli' dt,mg ph6i h<;lp hai phu'c1ng phap dlf bao va din d6i,
. each thU'c ph6i h<;lp cac mo htnh kinh te' vi mo d(,lng t6ng h<;lp vdi mo hlnh can
d6i lien nganh trong vit%c ho(,lch dinh chinh sach 6n djnh h6a n~n kinh te'
- :E>u'a ra quan diem va each thU'c ph6i h<;lp phu'ong phap clt! bao bdng mo
hlnh toan voi phu'dng phap dlf bao dt,fa vao y kie'n t~p the chuyen gia, each
thdc ph6i h<;lp phu'ong phap Delphi voi phu'ong phap PATTERN nhdm ho(,lch
dinh chinh sach phat trien kinh te' a Vit%t Nam

61 Ke't cdu cua lu~n an


4

Lu~n an c6 kh6i lu'<;jng 164 trang, 20 bang, l3 hlnh ve, dtfQC ke't d1u nhu'

sau:
Mdd~u

Chu'ong 1 : khai quat v€ cac phu'ong phap d\f bao va din d6i
Chuang 2 : co sd

ly thuye't cua cac chinh sach di€u tie't vi mo

Chuang 3 : phu'ong phap ho(;lch dinh cac chi11h sach vi mo
Ke't lu~n
Pht;t lt;tc
Tai li~u tham khao
Ngu6n s6li~u sll' dt;tng trong lu~n an bao g6m cac s6Ii~u gia djnh ho~c

trfch tu nien giam th6ng ke.


5

Chu'dng 1

VE cAc PHUONG
Dl)' sAo vA cAN E>OI

KHAI QUAT

1.1. PHUONG PHAP Dl)' BAO BANG

PHAP

MO HINH TOAN

Dl! bao kinh te' la phuong phap dung dS doan tru'oc cac bie'n s6 kinh t€ c6
thS xay ra trong tuong lai. Phuong phap nay co y nghia d~t bi~t quan trqng d6i
vdi vi~c quan ly n~n kinh te' v~n hanh thea co ch€ thi tru'ong, nha"t la xet tren
g6c d() vi mo. Ta"t ca cac bie'n

s6 trong

n~n kinh te' thj tntong d~u Ia nhung

bie'n s6 khong ch3:c ch3:n, th~m chi ngay khi d1inh phil ciL(a ra cac chinh sach
kiSm soat he't sue g3:t gao. Chinb vl v~y, ne'u khong c6 phu'ong phap dlf bao t6t
thl cac chinh sach di~u tie't cua cbinh phu co kha nang va"p phai hai nhu'qc

.,Q

dtern:

- M()t la luon luon ch~y thea Slf bie'n d()ng tren thi tnl'ong. N6i cac khac,
chinh phu kh6 c6 thS chu d()ng dfin d3:t h~ th6ng thi tru'ong di thea mvc tieu
mong mu6n.
- Hai la cac chinh sach du'a ra se chua dtfng ye'u t6 chu quan, cam tinh.
Do d6, ne'u nhu' tntdc day ngay trong h~ th6ng ke' lwc,Jch h6a t~p trung da
doi hoi phai bie't sti' dvng plutong phap d~t bao, thl ngay nay yeu cffu d6 cang
trd nen hue xuc bon. V~y thl dS phl,J.C V~l cho vi~c di~u tie't vi rna, chung ta c6
th& va c!ln phai sti' dvng nhung phuong phap d~t baa nao?
C6 kha nhi~u phu'ong phap d~t bao da dtl'qc du'a ra, trong d6 c6 thS chia
' b"'
on nh"om:
1am
- Nh6m phu'ong pbap ngo~i suy xu the'


6

- Nh6m phu'dng phap hai qui ttfdng quan
- Nh6m phu'dng phap chuyen gia
- Nh6m cac phu'dng phap khac
Trong bO'n nh6m neu tren, hai nh6m "ngo~i suy xu the'" va "hai qui
tu'dng quan" c6 nhiSu diSm ra't giO'ng nhau. Day cling chinh Ia hai thanh ph~n
chu h;tc trong sff cac phudng phap dlf bao b~ng mo hlnh toan. Vl v~y, d€ gian
ti~n chling toi se trlnh bay hai nh6m nay trong cling m
d6 Ia nh6m "phttdng phap dl.f hao l,hng m6 h1nh toan''

Rieng nh6m "phu'dng phap d~t bao khac" bao gam cac phu'dng phap dlf
bao d~c bi~t, dung d€ ap dvng rieng cho tung dO'i tuqng. Vl v~y, ph~n gioi
thi~u tdng quat se khong dS c~p de'n nh6m nay.

1.1.1/ TBng guan
Dl,l' bao b~ng phu'dng phap mo hlnh toan c6 nghia Ia dlfa vao cd sd sffli~u
thO'ng ke c6 sKn, xay dl,l'ng thanh mgia tri cua chi tieu c~n dlf bao. Can c(t v~o c:\ch l~ta chqn cclC bie'n sO', vao cd
sd sO'Ii~u thO'ng ke, va vao ye'u tO' thai gian, chung tOi chia cac phtfdng phap
dlf bao b~ng mo hlnh toan ra lam ba lop :
- M- Hai Ia lop phu'dng phap hai qui ttfdng quan ddn, bao gam hai lo~i mo
hlnh : mo hlnh hai qui theo khong gian va mo hlnh hai qui theo thai gian.
- Ba Ia lOp phu'dng phap hai qui tttdng quan btheo khong gian va hai qui theo thai gian.


7

Cac lOp plntdng phap h6i qui tL(dng quan co th~ xay dt_(ng dttoi dQ.ng m
ham, cling· co th~ xay dlfng du'c~i dnng IIH)t hi' th6ng ctlc

l11l.11t s6

vi\ plntdng

trlnh lien ke't vdi nhau.
Ba lop phttdng phap tren l~i co th~ dtf<;ic tach ra th:\nh hai dc,tng mo hlnh :
mo hlnh tlnh va mo hlnh c1qng. M<) hlnh tlnh li\ lo:)i rn<'> hlnh khong chlfa bie'n

s6 thai gian, con mo hlnh dqng 1:\ lo(_t i 1116 hlnh co cht'fa bic n thc)i gian.

mo

Bang 1 : Phan loQi phlidng phap dl) baa bang
MOHlNH

cos& THONG

NGO.t\1

SUY

KE

y

t

Y,
Y,

1
2

THEO KII<)NG
TIU<:O Tl-101 GIAN

----

Cfk ~(,' 1i~11 Vi voi I= l,n
1:1

xu

1\

I Ill

:
ll I(~ Ill

A'

THE

Y.

11

y

;:,

HOI
QUI

X

Y,
Y,

x,
x.

Y.

x.

-

E>ON

y

yl

;:,

HOI

X

Y,

Xu
X21

Y.

Xn1

x12 ... X1k
Xn .•• X2k

QUI
B(H

hlnh toan

·-

Xn~

· ••

t. t
x, X;.

l( ,,

I

,,

C:lc Sll I i~ u .v·I . x·I
- ..

vdi i : I, n li"l n

quan Slll l~l i rn(ll
thoi ui6m (ella
nhi6u ddn vi )

d)( Ill
dlill

( 1.1 I

nlli(~ II

H6i qui b(.)i

HINH

(j=l,k)

.Xi

I

.11:1 I I• i I dt111 Vj)

Xk

Ngo~i suy xu the'

MO

Yi

jl

I

Tinh
·-·-·-------~----·----·-----

H6i qui do'n

li~u

Vl1i
n quan sM t~li n
thc'-fi die'm (ctla m9t don
V! )
-- .
i =' I, n I~~

Cac so"' I i~u Yi •x··IJ
--voi
i = l,n
va Ole soA' li<;u Yh Xlj voi
-- ··--1~1 11 quj
1, k
·i ::: I, n va .i ~ -I, k Ia n
s

LOAI MO HINH

D~NG

A'

( '
Tinh

H(.)ng

-··

•y=f(t)

--··----·- ------------ · - - - - · · - - - - - · - - - - -

•

y==f(x)

•

y = r (:xj)

-

•

y = r
• y = r (:xj)

•

y = r (x , t)
• y = f (Xj , I)
•y,=f(y,,)
• y, = f (y,., , l)


C6 th~ trlnh bay t6m t~t c<1c plnJ'rfng ph:lp d~J' bao hh ng m6 hlnh toan nhu

trong bang 1
Cach phan lol;li neu tren git1p cho cluing ta c6 th~ d~ dang nh~n dl;lng mo
hinh khi ling d"Qng trong tung tnrang hqp ct,I th~. D€ plwc v~I cho vi~c hol;lch
djnh cac chlnh sach diSu tie't vT m6, chu ng Ia d~t tr9ng
theo thai gian. Con nh6HI mt1 llhd1 1hr"· 1 hln 1;

~dni1

ta Ill vao nh6m mo hlnh

d1tl ., r i · piH.tc vt~ cho vi~c

quan ly vi mo ho~c cho tirng don vi kinh If-' ric· ng bi0L VI v(iy, ph fin dtrdi c1ay
chi dS c~p de'n ba Idp mo hlnh thco th<"fi gian

1.1.2/ Mo hinh ngoai suy xu the'
Ngol;li suy xu the' Ia plntclng ph:ip ngo:~i suy thuiln 1t1y dt,fa vao ye'u t6 thai
gian. "Thai gian" du'qc xem Ia bie'n s6 duy nhilt trong m6 hlnh. Bie'n s6 d6 c6
th~ Ia thang, qui, hay nam. Trong kinh tC' vT mo. don vi tlnJ'ong dung Ia nam.

Co s.d th6ng ke ctia mo hlnh nay Ill l'ltc c1!1y s61h<'li 1•inn Vf dt,t, ne'u xet
theo nam ta cei :
Bang 2 : Day so thai gian vdi mOt bien so kinh te

Nam
2

t

y

ll

Yt

Yu

Dt;(a vao day s6 thai gian ta xay d~J'ng mo hlnh cl~r b:io dl;lng:
/=f(t)+E

Trong d6 f (t) la m<)t di~IW

llrHII

I'll

lh(f IIllO

d6 lhc'

l

hletl

s6 t. ConE Ia

philn sai s6 ctla mo hlnh, dt(Cac ham thuong dt(qc

Sl( d~l

ng cho lo<.ti

1110

hi nh nay ];) :


• D~ng da. tlntc Y " Hn

J~
'

j,,,

•

D~ng

1

I

1

lay thU'a: Y = ao ta 1

• D ~ng mu~

y

= a" a,·t

;

y == c ''" 'n 1l

Y -- ao +a,
--

•

D~ng

hyperbol

•

D~ng

"ml'a logarit" : Y = ao + a 1 logt

t

y :: a .. e

011.1

; Y=

Khi sll' dtJ.ng mo hlnh ngoc~i suy xu 1he. d€ dt.f bao clul ng ta m~c nhien gia
djnh ding :

S\(

phat tri6'n dta cJ6i ll(C,1ng dt,l' b:\o lrong ltWilg lai van tie'p

h,lC

di

theo khuynh lntdng cii.a qua klnt Dily chlnh 1:1 ni11.(<,1C di0m ldn nhi(t cun mo
hinh, bdi le gia djnh do khong phi\i hie n:lo cung c6 th€ chffp nh~n dttqc, nhfft
la khi xet trong dai h~n. Tuy nhien, xet lrong k11o:ing th<"li gian ng~n, va di;i.c
bi~t la do'i vdi cac chi tieu kinh te' v1 m6 thl gia djnh tre n l10an toa.n co th~

ch[p nh~n dttqc, bdi le n~n kinh te hl()n hton chu'a ch.tng lrong mlnh m
y" nao do. Do

v~y, mo blnh

)I)W:J

i

·II\

'I

!j,f C'IJ

tlltr d!'ltH

I~

dt( bao ngdn lwn

'
hoi;i.c dung d~ d\f bao
cho nht1ng dC>'i tu'<,lng nu\ qu:i trlnh phat tri6'n Clla no

tu'ong do'i 6n djnh.
Trong kinh te' vi mo co th6 v:} n dt.lng phtMng ph:\ p ngo:~ i suy xu the' c16' dt.f
bao dan so' va lao dqng, dt.f bao s:\n hf\ing ti0m nang v:\ nhi~u lo~i chi tieu

khac ne'u xet tha'y cluing it b! ttnh ln.lllg d<)l bien.

1.1.3/ Mo hinh h6i qui tudng quan


10

1.1.3.1/ Mo hlnh hfii qui tu·o•ng quan do'n
H6i qui ttfong quan la phttong phnhi~u bie'n

s6 dudi

d~ng m(?t ha.m s6, th~ hi~n st.( plll,l thu(?c dia bie'n s6 nay

vaa bie'n ·ses klutc. Co hai cl~utp

hlnlt lt 11i qPi lt.J'ciPJ! qtt:tn

IIHI

IHO

htnh lu)j qui

don va mo hlnh h6i qui b(?i.
Trang mo hinh h6i qui c1dn chi c6 hai bien stl: bit;n thu(?c. Bie'n plw thu(?c Ia bien rna ta d n dt_( b:io, con hit-'n d(?c l~p Ia bie'n stl
duqc xem Ia tac nhan chinh lam thay d6i gi:i 1rj dta hie' n ph1,1 thu(?c. Mo hinh
dl,f baa co

d~ng

:
y" = f

(x)

+E

Trang do f (x) cung la mqt d~ng ham tt(hinh nga~i suy xu the'. Tuy nhien. thay vl chon thai ginn H\111 bie'n s<'f d
tbl d day ta chQU nt?t

Jl11i~ll lilt: d( IIJ!

I II

ti)' 11: 0 ~lc\. l.'j

lll

.lk'll 1tlnh cho Jaf,li

nay la mo hinh Harrod- Damar rill n6i I ieng.
Co sd th6ng ke d€ xay d~fng

1116

hlnh IJ(, i qui tt(
s6 thea khong gian ha~c theo thvi~c ho~ch

djnh cac chinh sach vT mo ta chi st~
Ia:
Bang 3 : Day so thai gian vdi hai bien so kinh tlf
Nam
.\o

...

y

y~

0

0

o

0

I

I

0

Vi d\t: y la sy la san lttqng ti~m nang,

X

I

0

o

I

I

0

lu'

1:\ Jt(Qng Jao d(}ng

Yu


II

Khi sti' d\}ng ]o~i mo hinh nay dti ln.J'c lie'p dt.f b:\o chi tieu y, doi hoi phai
qua mqt bu'oc trung gian Ia d~J' bao ln(

gia trj ciia bie'n x. V1 v~y, doi khi bu<)c phai sLI' d~tng c:ic phLJ'ong pluip d~r bao
khac kern theo.
Ngoai ra, mo hinh hdi qui tL(ong quan don con dL(QC dt)ng lam co sd d€

xay dl.}'ng cac mo hinh IOn bon, bao g6m

nhi~u ham

s6 v:\ phtJong trlnh rang

buqc I~n nhau. Httong (tng dt,tng nily s<~ d1J'Or l
an.
1.1.3.2/ Mo h'inh h6i qui h9.j
Mo hinh hdi qui ttfdng qitall h(>i du\lc thf hi¢n dt(di d:,tng IIH~H hilrn sf) voi
nhi~u bie'n

s6 dqc

l~p. Trong kinh

te' vT nt<\

cd

si11 th6ng ke c1~ xay d~J'ng lo~i

lllO hinh nay la CaC day s6 theo thai gia11. phi\n anh

Sl.J'

thay d
tieu kinh te' c6 quan h~ voi nhau (xem b:'l ng 4)
Bang 4 : Day s6 thai gian vdi nhi~u biefn s6 kinh te
Nam

xu

Xi

y

Y2

Mo hinh dlf bao c6

d~ng:

y"=f(x;)+E

'

sti' d\}ng theo hai each :

Yn

(voi

.1

c

;-:-k-)


12

- Mtru'dc hoi;i~.djnh tntdc cac chi lieu x,

- Hai lil Iam cd

so d(;;' ~; [I ',

.111111 I

I ;

' II

II ]

dI f. i rill

,,

I

I

II

f II

'

Ca hai each nay d~LI clu'QC V(lll cft,tng lrollg cfnidng J cl'ta lll~lfl an
Vi~c sil' d~mg mo hinh ttklng quan h<)i c
hinh tu'dng quan ddn, nha't Ia khi ruu()n tnfc ti6p dt.f h:io chltieu y.

Ly

do Ia vi

dtfa VaO ffiO hinh bQi taCO th€ d~tllh gi;\ dt(QC 1'0 n\ng lac <1<)ng ella tt)'ng nhan
to' dO'i vdi chi tieu cffn dtf bao. l)dng th<)i qua do ctlng gillp cho cac nha ho~ch
djnh chinh sach phat hi~n ra nhung nhan to' quan trQ ng c16' co th€ t~p trung u'u
tien cho chung.
Tuy nhien, khi xay dt;l'PP,

llt{'

h'ltd'

l.,,j

d<.i l11)j ldtJ"ii

'if',llli~

thong tin ldn

hdn. Hdn nua kbong'pbai ltic n:lo cling ui 1hc:i du'n nhi(~u bien sO' v1\o mo hlnh
du'qc, bdi le ra't co th€ giffa de hic'n s6 t<1n t<~i hi~n llt<}ng c(mK tuye'n
(multicollinearity), ne'u dt(a vito se 1:1111 cho chfl't lu'
Thong thttong, cac nha kinh te' SlY ch,t ng mo hi nh b<)i dtfdi hai d~ng :
- D~ng tuye'n tinh :

-

D~ng

h1 y thira :

Mxua't Cobb- Douglas, biSu di~ n st.( pl11.1 thu<)c ctht si\ n lu'to' : vO'n (K) va lao d9ng (L). IH1111 si\ n xufl't nil y ell ng sc du'<,Jc ttng dt;1ng I rong
chu'dng 3,.dung d€ d~t bao s

II

Khi Xay dl,(ng cac JllO hlnh

d:.111g g(>p ldn, 1Ji'1111 l11yen tinh c1tf(,1C u'a

dL(Oj

chuqng hon. Vu di~m cua n6 Ia don gi:'in. d0 xay d~tng. d6ng thCii cac ly thuye't
ki~m dinh ddi voi d:;mg tuye'n tlnh cling kllil ho:tn chinh

1.1.4/ Q.ui trinh

du bao bilng phltdng phap mo hinh toan

Qui trlnb dl,(baa bhng pl1t1'
ltl11ll Jnnn rill• I'H;k He'n hilnh thea

til(,

7 buoc, c6 vong lij,p,•dtt
•

. . . - .. ···---1

I,)/~ NCIIIA~J__
<'liON

__

]

_ __

,~_((1~G.. cAc]

[ I((!~'
Ill.! SO 1101 QUI
I

·---~-

J

---- -· ·-- -

-

.-----·- ---- ----

Trang sCi cac buoc neu tren c6 hai bu'oc cl,(c

ky quan trqng, c6 y nghia

quye't djnh deii VOi chfft ltf
va

bu'OC

"ki~m dinh mo hlnh"

Beii vdi vi~c phqu bh~11

.:.tl. "''- 1 :

,.

l<.,(n dill 1h.1,( ,ld c1in thfiy xufft

hi~n m6i tttong quan ch~t gifia hcli hie·n s<·)· 1r(~ n s6 Ii~ 11 th(>.ng ke th1 c6 th€ xay

dl,(ng mo hlnh h6i qui ttfong q11an d(:
ve y nghTu

kinh te'


14

chung khong co m6i quan h~ chiif clu; v,·n nhntL Chtlll)' tt.i klt«"lng d6hg :<; voi
quan digm nay. Mu6n c1tqll lHCII

lhi{l plllll \IIlli phli.t hr

(tll 1111 lllllil

Stl

kinh te'. Sau do, d\fa vao s6Iit;u fhSng k0 tl<1 kidm Ira

d(> ltfcJng quan. Ne'u

111li'c

mile d
y nghfa

hlnh.

111{1

MuO'n kigm djnh nll~c c1
Gia tri cua R cang gffn

±1 thl nllk d() ttfong quan giO'a y va

chi_it che ..Bie'n X1 nao CO OlUC dQ tLWng qun n chiil vdi y Ihi du'n
f}tJi VOl Vi~C Jd~ni dj11h

1111

d11 j

l111dt,

1

hdi tiE

II

VItO

Xj

cang

mo hinh.

l11 rd1 d:\y dtl

CaC

Jm.Li

'

kigm djnh cfin tbie't dg c1Ct co sd khitng djnl1 rl1ng 1110 hlnh c6 thNke cua toan b{)

rna

hinh;

y

lc;

cda h<; s6l11\i qui ; y nghln th6ng

nghTa lh6'ng kc din ILYng h(' s6 h(ii qui ; sai s6 cLia

mo hlnh; hi~n tu'<;Jng t~f ttfdng quan; hi~n

lu'(1ng

c(lng luye'n. Ta xet tt'Yng lo~i

kigm djnh m• Kiim djnlz

y ngkia kinh tit cila h~ .wl~ !ul'i qui:

Vi<%c kigm djnh
qua phan tich

y nghTa k inh 1€ cd 11

ly tlnJye't vi\ ki11h
'

la dg phat hi<%n ra s\f bat h<;Jp

h~

lltrl'li '", i

ly dla

cik

1

h<·

:-J{)

nt·t

h6i qui h11;) n to11 n d\(a vao ke't

(Ji

l1 '/

tliit ~

II Ill

s6 ru) y khi r~<) m:1tt

hlnh. M~c 1ikh

limn n val m6i

quan h<% co tinh qui h1~1 trong tht,(c lc'.

y ngh"ia tlulltK /((1 cila lmln /JI) mi} hiuh
Vi<%c kigm dinh y nghTa thong k(~ ct'la loan h(l 111<1

• Kiim djnll

dlja vao "h<% scf xac djnh R2"

hlnh fhf<;Jc IIH.fc hi~n

va "hQ s6 tLfclng quan R'', th6ng quan pha.n ph6i F.

Snedecor. Cach kigm dinh nlnf sau :


,.
I .l

+ Tinh h~ s6 xac djnh (R 2 ) ho:)c ~~~ s6 x1ic dinh cR2

= I -

+ KiSm tra

L (y

I~ f> cd 11 H

I(
= ---------2

(1- R

So sanh F voi gia tri

R 2 c6

'I

y ngbTa tht{n~'
F

Tinh

L (y --- y" l I (n- k- I)
Ri;c = I - ------ ---=-~-z-

Z:(y- y" )2
-2
Z:Cy- y)

FLII

)

~

I

I

- y)

I (n- I)

:

I k
I

(n ·

k --II

I rollg hil ng I ...

Sncdccor. Nc''u 1·1 > h.~, k I thl

y nghia.

Gia trj ciia R 2 cho phep danh gi:i nnl'c d<) xric djnh eLla de bie'n
mo hlnh. R2 cang g~n 1 thl

s6 lrong

mo h1nh cang 1<11.

+ Tinh h~ s6 tttdng quan (R)

He$ s6 tuc1ng quan (R) hn}

ho~c h~

s6 ttfdng quan

hi~ II chinh (Rhc)

\Hill , l'hilll linll lllli'C dl) IIHIII}\

quan gilra Y'\

va

y, c6 gia trj nAm trong do~n [ 0,1]. NC:u (I~) ho~c (R 11 ,) c;lng giln 0 thl mt.'fc dt)
ttfdng quan cang long leo. f.)j(~ II n:·, y ell IIHj' do biln 1111111 ll(clllg quan giun y vi\
cac bie'n

xi long leo,

cilng c6 thd' do ch<.'" h:) "' y" khf>ng lhich hqp, cfin phai

xa y dl,l'ng ll;li mo hlnh

• Kiim djnlz y nghia thilng ke cila tiluJ: h~ sll Ju1i qui :
Vi~c kiSm djnh

y nghia th6ng ke

61 a tiYng h~ s6 h<'\ i qui dttqc tlu;t'c hi~n

dlfa vao plian phdl t- studenl Fi:olll• ~r. f'd' It I hm hi<~ n 11htl' 1111 :

+ Tinh
hi~u

ma

t11~n "hi¢p plnJ'Ifng

Sill

t'

la Saa:
Saa

= S2y/\ (X'X) 1

Voi : S2y" = [1 /(n-k- I)] 2..:(y ·- y" )'I

Ill

lance

n•\ llllllttce mntrix)l

ky


(X'Xr 1 lama tr~n nghjch clilo n'ln n1n tn~n hi; phtf<1ng trlnh chuffn

+ Tinh sai s6 chufin dla de h4 s<') 111\i qtli n1 (vdi .i- o,k)

Voi

sjj

(j= O,k) ]a cac hi;

s6 nhntiTCII c1ttc)ng chco chinh cua ma

tr~n

+ Tinh gia tri so sanh cho lung h(' sb' hoi qui a 1
(' .1

'oilj

+ Tra bang
di~u ki~n

cang c6

Itai I >

y nghia v~

t-

student Fisher.

tuu-k-t .

gi:l lrj

IIIII

111

11

k I

d;tu lien thoa man

Ncu gi:i lrj nia u lu'dng L~ng c;lng nho lhl h~ sc1 a_~

m~t thffng ke. NgLf
hinh.

• Kiim dinlz hi~n tlifjng ttl tu~lng qtum
Vi~c kigm djnh hi~n tu'
phffi Duroi.n - Wat:son.

I

/

I
':

Khl\n{l

f" IV IV";•o qwm
/

I--

ChuaL- · ··

-~~ tv~~~q_ua~

I
. . 1.

i

·1 Chlln
- -I bi{)t I
'-1
I

1 biet:/ · / 1
I
-I· .
I
1-_I

1_- . -

.

_I

- I

l2

1 .•

1

nw,.

Tl,l IL11Jng quan
<1.•

nw,


17

ll

L: (<:lJ -

+ Tinh

·+So

~aiuh

DW==

1

e1 .. 1/

'

vd1 gi1i lq nln llilng Durl,111 · Watson vil dtinh

gia theo hlnh 3 (xemtrang tnf,k)

• Kilm djnh

hifll lu~lug ci}IIJ: tuyl!JI

Vi<%c ki€m djnh hi~~~~ ltt'vao h<% sef tltdng quan c~p:

j

c()ng tuye'n. Ltic cto ph~li gi:li quye'l hhng n\ch bien cJ,1i de hie'n s{) xi v:\ xi
ho~c

lo(;li bot m()t trong hai bitrn ra klu')i 11111 hi nit.
Nam.lo(;li ki€m djnh tn~n dfiy cho phcp cluing 111 kldng djnh chf<}c lil rn6

hinh xay d\(ng len co

y nghTa

hay klt()ng. Nett kh6ng thl phi\i xay d~fng rno

hinh khac, b~ng each chqn dc,tng h:\m kh:ic ho~c thay (l{~j eric hie'n sef d<)c l~p.
Ne'u

mo hinh co y nghia v€ m~t thefng kc

th1 tie'p tt.tc ki&'m djnh sai sef ct'ia mo

hinh

• Kidm dittlt sai sl{ ~~il,t wd fli. r 1,
Vi<%c ki€m djnh sai sef ct'la 1m'l hlnl1 dti'ctefi, nh~m hai nu.tc ctich : m<)l 1:1 d(: k(l In:) n xvn1

lllll

hlnh t"
bao duqc hay khong; hai Ia <1~ tinh kltod11g tl!i' hdo. Sui stl tu'<1ng d6i dtf<~c tinh
theo cong thuc :

i)P I

:-!(~\' f'lut,\. ~!A HHiGN

-ri\t./ .':4~ [>~I H ;·t: ~·~~-~ 'fE

THlJ VfFiN

-----·I

~T~ OJ.f . 10Jf}
-· ·----·--

---···--


IX

s

(%)

Sy"
-=-I()()
y

=

=

= ~

n Sy"

)~:_-I()()

._,y

-·

I

',

ll··k-l._,(y
-

-.r " r,
100

··---~-------------------~--

)~y

Sai s6 cang nho chung to mo hlnh c:'l ng t6t

Tom

l~i,

phttdng phap mo hlnh to:ln 1:\ mqt pht(dng ph:ip

d~t

bao r!t huu

hil$u trong. n~n kinh te' thi tnJong. Cho dil Cllc qua trlnh ldnh te' luon luon Ia

nhung qua

trlnb

ngffu nhil~n, 1.11(111) IIi•: d; 11

ll

thc·c·

III(.JI IIIII \11

kh6 chfnh xac,

'

nhu'ng nho vao cac mo hlnh tmin 11<-,>c Ia

C()

1116' pll:il hi~n ra khuynh ln(dng v~n

d
~~~ i

gil(a c:ic hie'n s6 kinh te

vdi nhau .. Va d6 ciing chinh Ia nH)I troug nhtl'ug din ct~ quan lrqng d~ llo~;tch
djnh cac chinh sacb di~u tie't VI rn6.

Tuy nhien, toan hqc khong plu'li luc nao cling n6i het dlfnhi~u

d6i tu'(,ing, nhi~u qua trlnh kinh t{ xa h()i rna

khong hoan toan di theo mcling co nhung qua trlnh mi\ ~11111

Vll

st,(

hien d9ng ciia chung

ro ri\ng nilo ca, Mij.t kJuk,

IH't tltdl1 l:u1 diU·;~~ H,,,~, ~~,11

ldn v€ b~.n cha"t,

khong con di theo khuynh hu'dng nl n(i'a. Trung nhO'ng lm'C'Jng h<,ip nht( v~y,
nghia cua plntdng phap mo hlnh to{\n S(~ hoi) 11
phu'dng phap khac, huu

hi~u

lOll 11

hi

Ill

y

nu) di. Ci\n phi1 i c6

h
phap chuyen gia.
,

,

~

"

1.2. Dlj BAO BANG PI-UJ<JNG PJIAJ> CI-IUYEN GIA

1.2.1/ T6ng guan
D1fbao bftngphttdlig ph:lj11IP'•:

11

~~

· i tifhlu !i1 d11

I·: ~ ltia vi\o s~( hi~u

'

bie't, kinh nghi~m va tr~tc d m ciia c1\c chuyen gin. Trong d6, ye'u t6 "trVc
cam" chi it cling dtt(,ic d~t len ngang lil Ill vdi ··~al hi&'u hiet'' v;) ''kinh nghi~m''.


Thea A.Beliavxki va V.LixHrkin.

Iii ntilt j:hlf•lilf ·Iii'« ILtduy "d((ng d

ll'lfr. •.·:'i•ll

dau d6 gifia p]nfclng lJIHlp khoa hcyc vii phtfdng pl11\ p tlll,fl'

ll~!ld<; Ill,

n6 dlf
du'ong tu ca hai phia" [2]
M~c

du eel sd ly

d~y dii, nhu'ng

Ju~n

c1la phtfling phi\ p cl111yc~ 11 gia clnfa «hf<;1c

y nghia th~tc ti~n ctb n6

nghh~ n c(fu

d:l qw\ rl> r:\ng: llnh de'n dfiu th~p nien

1980, CO tOi hcln 30% cong trlnh chl b;io ldn tn~n the' gidi dLf<}C tie'n IH\nh b!ing

phu'clng phap chuyen gia va c1fi phuc vt.t d~c l~fc trong nhi{u ITnlt v~fc. Han nfia,
nhung ngu'oi quan ly, cac nha ho<,tch clinh chinh s:ich trong th~fc te' vfin thttong
sii' dl,lng phu'clng phap chuyen gia n1~ cd khl h1ln thlln h<• cnnf! khong h~ hay
bie't. Nh1lng cuqc thf}o lu~u, tdllllll ~.~, .. ~~

1.~ i 11< i IJ,,,~c 11 '''•I ,.o\11 diln

cac hinh thuc don gian ciia phtfcfng ph:ip

chuy<~n

y· chfuh Ia

gia. Tuy nhien, nhlfng hlnh

thuc d6 chua dt,tng vo s6 nlnfcJc di(:nl rni1 x<.~t d<~'n ct'lng li1 tllie'u tinh khon hQc
va kern khach quan. Mu6n cho vi0c lfly )·, kic~·~~ eli.' t dtf<,fc k6t qui1 can hcln, c6
th~ hinh thanh nen nlulng guye't dinh chlng drln hrln thl d<'>i h<.'>i phai :\p dt,tng

phu'ong phap phap chuyen gia mqt each khoa hqc hcln
Phuong phap chuyen gia c6 th~ v:\ ne n llt(<;Jc :ip dt.1ng trong cac tnfong
h<;Jp :

Mot la : £>6i ttt<;Jng chr l11\o kl11i

1.· ,:,

'' ·

1111,

hinh 1, · ;' '"~' ii d~J ng torin hQc.

'

f)i~u nay xay ra do hai nguyen nllfln :

-Ban cha"t cl'ta d6i ttfc;Jng khong t ~~~~·

111<1

Ill nh ht.Sa dt(<.lc

-D6i tltc;Jng qua ph(fc t~tp.lien quan dt•'n nhit·u llnll

vt.(c

kh:lc nhatl.

Hai la: mo h'inh toan khong clang tin c:~y. c6 th0' do:
- Khong du s6Ii~u ho~c soli~u kllbng d:ing tin c:}y
- D6i tuc;Jng dlf bao chin tac dqng c:lla c:ic ye'u t6 tlnfong xuyen thay d6i
ho~c thay d6i khong theo qui lu~t.

20

-T~mdlfbao qua dai, khong th6 tin vito ke't qw'lngo:.ti suy bang

mo

hlnb

to an.
- E>O'i tu'<;Jng bi tbay c16i d<)t bie'n
Ba la.': c16i tu<;Jng dlf bao horln loti n ttlf11
Voi plwm vi dp dt,1ng r(ltlg ra' ttl Ill

, ".I.

plltrllng phn p l lilt) t~n gin ro rAng

giup ich rfft nbi@u trong vi~c ho:Jch djnh eric chinh s:lch \'J 1110, nhilt lil cac
chinh sach gAn Ii@n voi nhlfng nu.tc tieu cti linh chll't xr\ h()i. Tuy nhien, phtfphap c6 m<)t nhtt<;Jc di~m kh6ng tllt1tr
tH>

ciHla
quan kha Ion. Vi v~y. chfft hf(jng dtf b:io pl11.1 tlm(JC ciH'I y~~-~~ vao chat ltf<;Jng
chuyen gia.
MuO'n dtf bao bang phu'ong phap chuyen giacfinl'ln,fc hiqn cac bu<:k

1. Xac djnh nn,tc tieu dtf
2.

L~

p 11 h() Itt

lit I I' Ill I '

3. MCii va l(tp nh6m

II

bn o

I; I

chuy<~n gia clmyf-n ntf>n

4. Tim th(tp vi\ xtl'ly ti\i li('tl
5. Tien hanh d~l' h:lo sd h<)

6. Cung cf(p thong tin cho chuyen gia chuyen mon.

7. Xay dlfng h9 thO'ng c:lu h()i
8. Tntng c~u

y kie'n

9. Xti' Iy y kiC'n
10. Phlin Hch llt
11. 'E>tra ra ket qtd <11,1' htltt cu{tl ct'tng
Nhung cong vi9c tren dL((,1(' lien hillth thl~O tlnh
day:

It,(

nht( trong

sd

<16 sau