Ứng dụng mô hình dòng tiền có rủi ro để xây dựng quy trình quản trị dòng tiền nghiên cứu tình huống mercedes bens việt nam

B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR NG
I H C KINH T Tp. HCM
-------------

PH M TH THANH LUY N

tài:

NG D NG MÔ HÌNH DÒNG TI N CÓ R I RO
XÂY D NG QUY TRÌNH QU N TR DÒNG TI N:
NGHIÊN C U TÌNH HU NG MERCEDES-BENZ VI T NAM

LU N V N TH C S KINH T

Thành ph H Chí Minh - N m 2009


B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR NG
I H C KINH T Tp. HCM
-------------

PH M TH THANH LUY N

tài:

NG D NG MÔ HÌNH DÒNG TI N CÓ R I RO
XÂY D NG QUY TRÌNH QU N TR DÒNG TI N:
NGHIÊN C U TÌNH HU NG MERCEDES-BENZ VI T NAM

Chuyên ngành : Tài Chính Doanh Nghi p
Mã s

: 60.31.12

LU N V N TH C S KINH T

NG

IH

NG D N KHOA H C: GS-TS TR N NG C TH

Thành ph H Chí Minh - N m 2009


L I CAM OAN
Tôi xin cam đoan r ng đây là công trình nghiên c u c a tôi, đ
v is h
nh ng ng

ng d n c a Ng

ih

c th c hi n

ng d n khoa h c là GS-TS Tr n Ng c Th và

i đã giúp đ tôi trong quá trình th c hi n nghiên c u này. Các n i

dung nghiên c u và k t qu trong lu n v n này là trung th c và ch a t ng đ
công b trong b t k công trình nào.

Tác gi

Ph m Th Thanh Luy n

c ai


L IC M
S chi n th ng b n thân bao gi c ng đ
chi n th ng nào. Nó cho th y s n l c v

N
c đánh giá cao h n c so v i b t k

t qua chính mình và v

n lên trong cu c

s ng. Ngày hôm nay, sau khi hoàn t t xong Lu n V n Th c S Kinh T này, tôi đã th c
s c m nh n sâu s c nh n đ nh này. K t qu c a lu n v n này là m t s n l c v

t

qua các khó kh n và tr ng i c a b n thân mà b t k m t h c viên nào c ng có th g p
ph i.
Ngày hôm nay, tôi mu n g i l i bi t n chân thành nh t đ n nh ng ng

vai trò vô cùng quan tr ng trong cu c đ i tôi.

ó chính là gia đình, b n bè và các

gi ng viên

i H c Kinh T Thành Ph H Chí Minh.

đ n Ng

ng d n khoa h c c a tôi – GS-TS TR N NG C TH – Ng

ih

i đóng

c bi t, tôi xin g i l i tri ân
i đã h

ng

d n và ch b o tôi trong qua trình th c hi n lu n v n này và truy n cho tôi nh ng bài
h c hay v cu c s ng
Tôi s c g ng v n d ng các ki n th c mà mình đã đ
cu c s ng v i mong mu n đem l i l i ích cho mình và cho ng

c trang b vào th c ti n
i khác.

Trân tr ng.

HVCH. PH M TH THANH LUY N


M CL C
DANH M C CÁC T

VI T T T

DANH M C CÁC B NG, BI U
PH N M

U .....................................................................................................1

1. Tính c p thi t c a đ tài ....................................................................................1
2. M c tiêu và ý ngh a c a đ tài nghiên c u ......................................................2
2.1. M c tiêu c a đ tài nghiên c u ......................................................................2
2.2. Ý ngh a c a đ tài nghiên c u........................................................................2
2.2.1. Ý ngh a khoa h c .........................................................................................2
2.2.2. Ý ngh a th c ti n ..........................................................................................2
3. Ph

ng pháp nghiên c u...................................................................................3

4. Ph m vi nghiên c u ...........................................................................................3
5. K t c u c a lu n v n .........................................................................................3

PH N N I DUNG LU N V N ...........................................................................5

CH

NG 1:LÝ LU N VÀ NGHIÊN C U T NG QUAN .............................5

1.1. LÝ LU N T NG QUAN ..............................................................................5
1.1.1. Các đ nh ngh a .............................................................................................5
1.1.2. Nguyên nhân c a r i ro dòng ti n .............................................................5
1.1.3. Tác đ ng c a r i ro dòng ti n ....................................................................6
1.1.3.1. Kh n ng thanh kho n ............................................................................6
1.1.3.2. Chi phí s d ng v n .................................................................................6
1.1.3.3. Khía c nh l i nhu n .................................................................................6
1.1.4. Mô hình CfaR ..............................................................................................6


1.1.4.1.

nh ngh a .................................................................................................6

1.1.4.2. Vai trò c a CfaR .......................................................................................7
1.1.4.3. Các ph

ng pháp tính CfaR ...................................................................7

1.1.4.4. Quy trình tính toán CfaR d a trên đ nh y c m ..................................13
1.2. NGHIÊN C U T NG QUAN NHU C U QU N TR DÒNG TI N.......14
1.2.1. Nhu c u qu n tr dòng ti n t i các n

c ...................................................14

1.2.2. Nhu c u qu n tr dòng ti n t i Vi t Nam ..................................................17
K t lu n Ch

CH

ng 1 .................................................................................................24

NG 2: TH C TR NG QU N TR DÒNG TI N: NGHIÊN C U TÌNH

HU NG T I MERCEDES-BENZ VI T NAM ................................................26
2.1. GI I THI U CHUNG V MERCEDES-BENZ VI T NAM ...................26
2.1.1. L ch s hình thành ......................................................................................26
2.1.2. Quy mô ho t đ ng .......................................................................................26
2.1.3. Các s n ph m d ch v .................................................................................27
2.1.4. C c u t ch c .............................................................................................28

2.2. CHÍNH SÁCH QU N TR DÒNG TI N T I MERCEDES-BENZ VI T
NAM ........................................................................................................................28
2.2.1. Qu n tr dòng ti n thu ................................................................................28
2.2.2. Qu n tr dòng ti n chi .................................................................................28

2.3. TH C TR NG QU N TR DÒNG TI N T I MERCEDES-BENZ VI T
NAM ........................................................................................................................29
K t lu n Ch

ng 2 .................................................................................................34


CH

NG 3:

XU T XÂY D NG QUY TRÌNH QU N TR R I RO DÒNG

TI N T I CÔNG TY MERCEDES-BENZ VI T NAM ..................................36

3.1. XÂY D NG CHÍNH SÁCH QU N TR DÒNG TI N ...........................36

3.2. QUY

NH NHI M V C A CÁC THÀNH VIÊN ................................38

3.2.1. Nhi m v c a H i đ ng Thành viên góp v n ...........................................38
3.2.2. Nhi m v c a Ban Giám

c .....................................................................39

3.2.3. Nhi m v c a Giám đ c tài chính và B ph n qu n tr r i ro ...............39
3.2.4. Nhi m v c a B ph n ki m soát n i b ...................................................40

3.3. QUY TRÌNH QU N TR DÒNG TI N ......................................................41
3.3.1. B

c 1- Nh n d ng r i ro và ngu n g c phát sinh r i ro .......................41

3.3.2. B

c 2- o l

3.3.2.1. L

ng r i ro ...............................................................................46

ng hóa r i ro ......................................................................................46

3.3.2.2. Tính toán các m c đ r i ro ....................................................................49
3.3.3. B

c 3- Phòng ng a và giám sát r i ro .....................................................64

3.3.4. B

c 4- Ki m soát r i ro ............................................................................65

K t lu n Ch

ng 3 .................................................................................................67

PH N K T LU N.................................................................................................68


DANH M C CÁC T

VI T T T

CfaR : Dòng ti n có r i ro (Cash flow at Risk)
CPI

: Ch s giá tiêu dùng (Consume Price Index)

CNY :

ng Nhân Dân T Trung Qu c

EBIT : L i nhu n tr

c thu và lãi vay (Earning Before Interest and Tax)

EUR :

ng Euro

JPY :

ng Yên Nh t B n

GDP : T ng s n l

ng n i đ a (Gross Domestic Product)

MBV : Mercedes-Benz Vi t Nam
PC

: Dòng xe du l ch (Passenger Car)

SCB : Ngân hàng Standard Chartered
USD :
VA

ng đôla M

: Dòng xe t i nh (Van)

VaR : Giá tr có r i ro (Value at Risk)
VND :

ng Vi t Nam

WTO : T ch c th

ng m i th gi i (World Trade Organization)


DANH M C CÁC B NG BI U, HÌNH V
B ng 1.1: Ngân hàng Standard Chartered ch nh s a các d báo v VND: .............18
B ng 1.2: T giá EUR/USD t ng trong th i gian qua: ...........................................19
B ng 1.3: Ch s CPI (%) qua các n m c a Vi t Nam: ...........................................20
B ng 3.1: Ch s EBIT c a các l nh v c kinh doanh và c a toàn công ty MBV.....47
B ng 3.2: D li u các y u t th tr

ng ..................................................................47

B ng 3.3: Mô hình đ nh y c m .............................................................................48
B ng 3.4: Trung bình và đ l ch chu n c a các bi n đ c l p:.................................49
B ng 3.5: Ma tr n variance/covariance c a các bi n đ c l p: .................................50
B ng 3.6: K t qu CfaR c a công ty trong quý 3 n m 2009 ..................................61
B ng 3.7: Phân tích gi m thi u r i ro nh đa d ng hóa: .........................................64
B ng 3.8: Phân tích hi u qu phòng ng a ...............................................................65
Bi u đ 1.1: Các ch c n ng chính c a ho t đ ng ngân qu t i
Bi u đ 1.2: M

i ch c n ng chính c a ho t đ ng ngân qu t i

Bi u đ 2: M ng l

c: ......................16
c ....................17

i phân ph i c a Mercedes-Benz Vi t Nam: ...........................27

Bi u đ 3: Bi u đ phân ph i dòng ti n c a MBV trong quý 3 n m 2009 ............61
Hình 3.1: Phân ph i chu n c a bi n đ u vào USD/VND: .......................................51
Hình 3.2: Phân ph i chu n c a bi n đ u vào EUR/VND: .......................................52
Hình 3.3: Bi n đ u ra Cash flow/PC: ......................................................................53
Hình 3.4: Bi n đ u ra Cash flow/VA:......................................................................54
Hình 3.5: Bi n đ u ra Cash flow/MBV: ..................................................................55
Hình 3.6: Danh sách các bi n đ u ra và đ u vào ....................................................56
Hình 3.7: L a ch n ch c n ng cho mô ph ng ........................................................57
Hình 3.8: Thi t l p s l n mô ph ng .......................................................................58
Hình 3.9: Thi t l p mô ph ng Monte Carlo ............................................................59
Hình 3.10: Thi t l p báo cáo ...................................................................................60


1

PH N M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
Trong đi u ki n n n kinh t th gi i bi n đ ng m nh m , s c nh tranh trong
h at đ ng s n xu t kinh doanh ngày càng kh c li t h n, thì vi c qu n tr r i ro đã tr

nên r t c p thi t đ i v i các nhà qu n tr doanh nghi p. Các doanh nghi p ph i t b o
v mình tr

c nh ng bi n đ ng b t l i c a th tr

ng.

Cu c kh ng ho ng tài chính toàn c u, đánh d u b i s s p đ c a ngân hàng
Leman Brother t i M , b t đ u cho m t giai đo n khó kh n m i c a n n kinh t th
gi i. S bi n đ ng c a t giá h i đoái, lãi su t, l m phát và giá c hàng hóa trên quy
mô toàn c u gây không ít khó kh n cho ho t đ ng c a các doanh nghi p trên toàn th
gi i. Trong n m 2008 và 8 tháng đ u n m 2009, t giá h i đoái USD/VND có nhi u
bi n đ ng m nh m theo chi u h
th

ng t ng. T giá bán niêm y t b i các ngân hàng

ng m i hi n nay có lúc lên đ n trên 17,840. Tháng 3 n m 2009, biên đ giao d ch

t giá h i đoái USD/VND đ

c m r ng t +/-3% lên +/-5%, các ngân hàng th

m i niêm y t t giá bán USD luôn

ng

m c k ch tr n. Trong khi đó, nh ng tháng n a đ u

n m 2008, v i chính sách th t ch t ti n t c a Chính ph , lãi su t cho vay c a các ngân

hàng th

ng m i có lúc lên đ n 21%. Ch s giá tiêu dùng CPI c ng liên t c t ng trong

3 quý đ u n m 2008, có lúc lên đ n đ nh 25%.
Trong s nh ng r i ro tài chính ng n h n, r i ro dòng ti n c ng là m t nguyên
nhân quan tr ng có kh n ng gây nên nh ng cu c phá s n n u doanh nghi p không có
kh n ng hoàn tr các kho n n đ n h n. L ch s cho th y không ít các doanh nghi p
lâm vào phá s n do k t qu ho t đ ng s n xu t kinh doanh t i t , th m chí nguyên nhân
c a phá s n có khi xu t phát b i s y u kém c a công tác qu n tr r i ro tài chính,
trong đó có ho t đ ng qu n tr dòng ti n.
Ho t đ ng qu n tr r i ro hi n nay đã quen thu c v i mô hình Giá tr có r i ro
(Value at Risk – VaR), mô hình này cho bi t giá tr c a công ty hay m t danh m c tài


2

s n tài chính thay đ i nh th nào sau m t kho ng th i gian nh t đ nh. Tuy nhiên, m c
tiêu qu n tr r i ro hàng đ u c a các công ty phi tài chính là làm gi m tính bi n đ ng
c a dòng ti n, đi u này thì VaR không đáp ng đ
hi n nay đang h

ng qu n tr r i ro

ng đ n mô hình Dòng ti n có r i ro (Cash flow at Risk – CfaR), mô

hình này cho bi t xác su t dòng ti n trong t
đ

c. Vì v y, xu h

ng lai d a trên nh ng nh ng s li u có

c t trong l ch s .
S thay đ i c a t giá h i đoái, lãi su t và giá c hàng hóa tác đ ng không nh

đ n ho t đ ng kinh doanh c a nhi u doanh nghi p, công ty Mercedes-Benz Vi t Nam
c ng là m t trong s đó.

i u này cho th y t m quan tr ng c a vi c qu n tr r i ro

dòng ti n t i công ty, tuy nhiên đi u này ch a đ

c chú tr ng đúng m c. Vì v y, đ tài

xin đ a ra m t s ki n ngh v vi c ng d ng mô hình Dòng ti n có r i ro (CfaR) đ
xây d ng quy trình qu n lý dòng ti n, nghiên c u tình hu ng Mercedes-Benz Vi t
Nam.
2. M c tiêu và ý ngh a c a đ tài nghiên c u
2.1. M c tiêu c a đ tài nghiên c u
Trên c s lý lu n khoa h c có nghiên c u đ n th c ti n đ đ t đ

c m t quy

trình qu n lý r i ro dòng ti n m t cách khoa h c, phù h p, nghiên c u tình hu ng t i
Mercedes-Benz Vi t Nam, làm ti n đ cho các nghiên c u sâu h n n a trong l nh v c
này.
2.2. Ý ngh a c a đ tài nghiên c u
2.2.1. Ý ngh a khoa h c
tđ

c m t quy trình qu n lý r i ro dòng ti n phù h p, góp ph n làm phong

phú ki n th c v r i ro và qu n tr r i ro trong l nh v c tài chính.
2.2.2. Ý ngh a th c ti n
Trong b i c nh th c ti n ho t đ ng kinh doanh t i n
tr

c ta hi n nay, khi mà môi

ng kinh doanh tr nên b t n h n và các y u t đ u vào bi n đ ng m nh m h n,

thì vi c xây d ng m t quy trình qu n tr dòng ti n hi u qu và phù h p là r t h u ích.


3

3. Ph

ng pháp nghiên c u
D a trên ph

ng pháp duy v t bi n ch ng, đ tài dùng c s lý lu n khoa h c

v qu n tr r i ro tài chính và th c ti n ho t đ ng qu n tr r i ro tài chính, r i ro dòng
ti n t i Công ty Mercedes-Benz Vi t Nam làm ph

ng pháp nghiên c u.

4. Ph m vi nghiên c u

tài dùng c s lý lu n khoa h c và th c ti n ho t đ ng qu n tr r i ro tài
chính, qu n tr dòng ti n làm ti n đ nghiên c u, các nghiên c u c a các tác gi trong
và ngoài n

c và ho t đ ng qu n tr r i ro c a Công ty Mercedes-Benz Vi t Nam làm

ph m vi nghiên c u.
5. K t c u c a lu n v n
Lu n v n này bao g m ba ph n chính nh sau:
Ph n m đ u:
Ph n này trình bày tính c p thi t c a vi c nghiên c u đ tài, m c tiêu và ý ngh a
c a đ tài, ph

ng pháp nghiên c u, ph m vi nghiên c u và k t c u c a lu n v n.

Ph n n i dung lu n v n:
Ph n n i dung chính c a lu n v n bao g m 3 ch
CH

ng, nh sau:

NG 1: LÝ LU N VÀ NGHIÊN C U T NG QUAN
Ph n này trình bày lý lu n t ng quan và nghiên c u t ng quan, bao g m c s lý

lu n v dòng ti n, r i ro dòng ti n, v nguyên nhân r i ro, tác đ ng c a r i ro và ho t
đ ng qu n tr dòng ti n. Ti p theo s trình bày nh ng nghiên c u t ng quan v nhu c u
qu n tr dòng ti n c a các n

c trên th gi i và c a Vi t Nam trong b i c nh n n kinh

t sau h i nh p WTO.
Ch

ng này c ng trình bày c s lý lu n v mô hình Dòng ti n có r i ro CfaR

bao g m đ nh ngh a, vai trò, các ph

ng pháp tính toán và quy trình th c hi n vi c tính

CfaR
CH

NG 2: TH C TR NG QU N TR

MERCEDES-BENZ VI T NAM

DÒNG TI N T I CÔNG TY


4

Ph n này gi i thi u nh ng nét chung v Công ty Mercedes-Benz Vi t Nam, các
chính sách qu n tr dòng ti n và th c ti n ho t đ ng qu n tr dòng ti n c a công ty.
CH

NG 3:

XU T XÂY D NG QUY TRÌNH QU N TR R I RO DÒNG

TI N T I CÔNG TY MERCEDES-BENZ VI T NAM

Ph n này trình bày nh ng ki n ngh xây d ng quy trình qu n tr r i ro dòng ti n
bao g m vi c quy đ nh rõ trách nhi m c a các b ph n liên quan và quy trình qu n tr
r i ro bao g m nh n d ng r i ro, l
ki m soát r i ro ng d ng cho tr

ng hóa và tính toán r i ro, phòng ng a, giám sát và
ng h p Mercedes-Benz Vi t Nam.

Ph n k t lu n:
Ph n k t lu n nêu nh ng v n đ chính c a đ tài, nh ng k t qu nghiên c u đ t
đ

c và nh ng ki n ngh liên quan
Ph n ti p theo đây s là ph n n i dung chính c a lu n v n.


5

PH N N I DUNG LU N V N

CH

NG 1:LÝ LU N VÀ NGHIÊN C U T NG QUAN

1.1. LÝ LU N T NG QUAN
1.1.1. Các đ nh ngh a
Dòng ti n: là dòng chuy n đ ng ti n t đi ra và đi vào c a doanh nghi p trong
m t kho ng th i gian nh t đ nh
R i ro dòng ti n: là r i ro mà doanh nghi p không có đ ti n đ tr các kho n
n khi đ n h n

Qu n tr r i ro dòng ti n: là quá trình giám sát, phân tích và đi u ch nh dòng ti n
c a doanh nghi p nh m gi m b t nh ng r i ro mà dòng ti n có th gây ra cho
doanh nghi p, hay nói chính xác là gi m b t tác đ ng tiêu c c c a r i ro ch
không tri t tiêu nó. Qu n tr r i ro nói chung là m t ti n trình mà thông qua đó
doanh nghi p làm cho r i ro mà nó ph i đ i m t b ng v i m c r i ro mà nó
mong mu n. Quá trình qu n tr r i ro không nh m m c đích tránh né r i ro, m c
đích c a nó là nh n di n, đánh giá và h tr vi c ki m soát r i ro bao g m c
các bi n pháp đ i phó v i r i ro.
1.1.2. Nguyên nhân c a r i ro dòng ti n
R i ro xu t phát t ho t đ ng kinh doanh c a doanh nghi p: các y u t nh
vòng đ i s n s n ph m, l i th c nh tranh s t gi m ho c th ph n s t gi m có
th làm gi m doanh thu tiêu th s n ph m, nh h
doanh nghi p. Ngoài ra, môi tr

ng đ n dòng ti n thu c a

ng kinh t v mô và môi tr

chính sách thu áp d ng c ng có nh ng nh h

ng pháp lý v i các

ng đáng k đ n dòng ti n c a

doanh nghi p.
R i ro xu t phát t s thay đ i c a các y u t th tr

ng: s thay đ i c a t giá,

lãi su t, l m phát và giá c hàng hóa có th tác đ ng đ n dòng ti n c a doanh

6

nghi p. Các y u t th tr

ng này m t ph n làm t ng chi phí đ u vào c a doanh

nghi p, m t khác chúng tác đ ng lên tâm lý c a ng
đ n doanh thu tiêu th s n ph m và nh h

i tiêu dùng làm nh h

ng

ng đ n dòng ti n thu vào c a doanh

nghi p
1.1.3. Tác đ ng c a r i ro dòng ti n
1.1.3.1. Kh n ng thanh kho n:
B t k các báo cáo tài chính c a doanh nghi p l i hay l , doanh nghi p v n có
th ph i đ i m t v i vi c không đ ti n m t đ thanh toán các kho n n đ n h n. Vi c
không th tr các kho n n đ n h n có th d n doanh nghi p đ n ch b kh i ki n và
phá s n, ho c ít thì c ng nh h

ng đ n uy tín và kh n ng đàm phán các h p đ ng

mua hàng, h p đ ng tín d ng trong t

ng lai

1.1.3.2. Chi phí s d ng v n:
Doanh nghi p có th ph i đ i m t v i chi phí s d ng v n không h p lý n u t i
m t th i đi m nh t đ nh nào đó, ti n m t không đ đ đáp ng các kho n ti n ph i chi
ra c a doanh nghi p, d n đ n vi c ph i s d ng các ngu n v n bên ngoài v i chi phí
cao.
1.1.3.3. Khía c nh l i nhu n:
Xu t phát t đ c đi m ti n có kh n ng sinh l i. Các kho n ti n t m th i nhàn
r i có th đ
h

c dùng cho các kho n đ u t ng n h n hay đ n gi n là ho t đ ng ti n g i

ng lãi su t. Tùy thu c vào m c đ tác đ ng

c tính c a r i ro dòng ti n, nhà qu n

tr doanh nghi p có th ch p nh n s b t n có th x y ra đ đ i l i m t kho n l i
nhu n k v ng ho c là t ch i kho n l i nhu n k v ng ch a đ ng y u t r i ro đ đ i
l iđ
ph i đ

c m t s ch c ch n không còn r i ro. Dù v y, đ m b o s an toàn cho dòng ti n
c xem là u tiên hàng đ u h n là m c sinh l i c a dòng ti n.

1.1.4. Mô hình CfaR
1.1.4.1

nh ngh a:

7

CfaR là m t phân ph i xác su t cho dòng ti n c a doanh nghi p cho m t quý
ho c m t n m t

ng lai, qua đó CfaR ch ra m c thâm h t t i đa c a dòng ti n, v i

m t đ tin c y th ng kê nh t đ nh và trong m i quan h v i m t m c tiêu, t đó ch rõ
nh ng r i ro ti m n đ i v i dòng ti n c a doanh nghi p.
CfaR cho phép g p t t c đ nh y c m đ i v i r i ro c a doanh nghi p vào
thành m t con s v i m t xác su t kèm theo. Con s này chính là m c thâm h t t i đa
trong dòng ti n nói trên, qua đó cho th y kh n ng ch u đ ng đ i v i r i ro c a doanh
nghi p.
1.1.4.2. Vai trò c a CfaR
CfaR có th đ

c ng d ng h u ích trong l nh v c tài chính v i các n i dung

nh :
L p k h ach đ u t m i bao g m tri n khai m t s n ph m m i, mua s m thi t
b , nghiên c u th tr

ng

Ki m tra s đ y đ c a các h n m c tín d ng, d tr ti n m t và c u trúc v n
trong tr

ng h p khó kh n v thu nh p

ánh giá k thu t phòng ng a hi n h u và nh ng chi n l

c b o hi m c a

doanh nghi p.
1.1.4.3. Các ph

ng pháp tính CfaR

Hi n nay, có ba h ph
bottom-up, ph
Ph

ng pháp n i b t đ tính toán CfaR là ph

ng pháp top-down và ph

ng pháp

ng pháp d a trên đ nh y.

ng pháp bottom-up
Ph

ng pháp này đ

c phát tri n b i RiskMetrics, xác đ nh CfaR h

tính hay thay đ i c a dòng ti n, ph thu c vào r i ro th tr
toán đ

c thi t l p d a trên vi c s d ng s n l

Các giá tr ng u nhiên sau đó đ

ng đ n

ng. Báo cáo dòng ti n d

ng s n xu t và đ ng n i t làm c s .

c t o ra cho giá s n xu t và t giá h i đoái trên c s

m t ma tr n variance/covariance và đ

c thêm vào báo cáo d toán ban đ u đ tính


8

toán giá tr c a dòng ti n trong đ ng n i t . T k t qu c a phân ph i dòng ti n s rút
ra CfaR.
Ph

ng pháp bottom-up gi đ nh có m t m i liên k t tr c ti p gi a s n l

s n xu t và kh i l

ng

ng đ ng n i t v i dòng ti n c a doanh nghi p. Tuy v y, k t lu n

chính cho câu h i t i sao công ty l i nh y c m v i r i ro th tr

ng và n n kinh t v

mô là do r i ro ho t đ ng khá ph c t p và b ng nhi u cách làm cho công vi c mô hình
hóa nó đ phân tích đ

c trong báo cáo d toán dòng ti n b th t b i. Ví d làm th nào

đ xây d ng mô hình nh ng tác đ ng c a thay đ i t giá h i đoái, cái mà đ ng th i nh
h
ng

ng đ n giá c đ u vào và đ u ra, doanh thu tiêu th t

ng lai do ph n ng c a

i tiêu dùng đ i v i thay đ i giá c a doanh nghi p và c a đ i th c nh tranh, cùng

lúc v i nh h

ng c a nó lên lãi su t, sau đó lãi su t đ n l

t nó l i tác đ ng tr l i đ n

chi phí lãi c a doanh nghi p và s s n lòng chi tiêu c a khách hàng.
đ

nh y c m đ t

c trong báo cáo d toán nhìn chung ch là m t b ph n nh đ nh y c m t ng th

c a doanh nghi p.
Ph

ng pháp này s là h u d ng n u m c tiêu c a đánh giá r i ro ch là

CfaR ph thu c vào r i ro th tr
nh ng giá c th tr
là

ng và n u nó có th ch ra t t c các m i liên k t gi a

ng v i dòng ti n c a doanh nghi p. B i vì m c tiêu c a chúng ta

c tính CfaR t ng th c a doanh nghi p, đi u này thì ph

không đáp ng đ

c. Bên c nh đó, ph

up kém s c thuy t ph c trong các ch

ng pháp bottom-up

ng pháp này c ng không ch ra t t c ngu n

g c c a đ nh y c m c a dòng ti n đ i v i r i ro th tr

Ph

c tính

ng, đi u này làm cho bottom-

ng trình qu n tr r i ro tài chính.

ng pháp top-down
Không gi ng nh RiskMetrics, nhóm c a Stein, Usher, LaGattuta và Youngen

l i đ a ra m t ph

ng pháp khác, g i là ph

ng pháp top-down, d a vào tính hay thay

đ i c a dòng ti n t ng th . Nhóm này gi đ nh r ng tính hay thay đ i t ng th c a dòng
ti n là do s thay đ i c a lãi su t.

i u này trái ng

c v i đ nh ngh a v CfaR c a

RiskMetrics r ng s thâm h t t i đa là do nh ng tác đ ng c a r i ro th tr

ng. Nh


9

v y, đ nh ngh a c a RiskMetrics đã cô l p tính hay thay đ i cái mà ph thu c vào r i ro
th tr

ng, trong khi nhóm c a Stein’s et al l i xem t ng dòng ti n là bi n m c tiêu.
Ph

so sánh đ
đ

ng pháp này dùng d li u v dòng ti n c a m t s l
cđ

c tính phân ph i c a dòng ti n. Lý do c a vi c này là khó có th có

c đ y đ d li u l ch s c a m t công ty riêng l cho m t

c y. Thông th
tr ng

ng l n công ty có th

ng thì ng

c tính dòng ti n tin

i ta s s d ng s li u hàng quý c a dòng ti n, nh v y, khi

c l i v i d li u c a n m n m tr

c, chúng ta s có 20 quan sát trên dòng ti n

c a m t công ty riêng l . Nh ng đôi khi vi c quay tr ng

cl in mn mv im ts

công ty c ng không th c s là d dàng. Rõ ràng là vi c s d ng d li u l ch s c a b n
thân công ty nghiên c u có nhi u b t c p. Vì v y, nhóm ngiên c u c a Stein, Usher,
LaGattuta và Youngen đã tính đ n vi c dùng d li u c a các công ty trong cùng nhóm
v i công ty nghiên c u đ làm d li u. V i kho ng 25 công ty và n m n m d li u l ch
s , có th đ t đ

c s quan sát kh ng l . Ph

ng pháp này cho phép th hi n phân

phân ph i dòng ti n c a m t vài công ty trên cùng m t đ th . Tính hay thay đ i c a
dòng ti n t ng th đ

c cho là có th

c tính đ

c t d li u l ch s v dòng ti n c a

doanh nghi p trong 5-6 n m đ làm d li u. Nhóm tác gi này đã ch ra 4 đ c đi m có
tính gi i thích t t cho mô hình trong ví d c h .

ó là: quy mô, kh n ng thu l i

nhu n, tính r i ro c a dòng ti n và tính hay thay đ i c a giá c phi u. D a trên nh ng
đ c đi m mang tính then ch t này, h phân lo i các công ty thành nh ng công ty có th
so sánh đ

c. Dòng ti n c a nh ng công ty so sánh đ

c này sau đó đ

tính toán phân ph i dòng ti n c a m i công ty. Vì v y, trong khi ph
d ng m t s l

ng l n các công ty, k t qu l i đ

c s d ng đ
ng pháp này s

c ng d ng cho t ng công ty riêng

bi t d a trên nh ng đ c đi m then ch t ban đ u.
Chính đ c đi m v b quan sát kh ng l làm cho làm cho ph
nhóm Stein tr nên đáng tin c y h n. Nh ng ng
không đ a ra b t c m t

c l i, ph

ng pháp c a

ng pháp top-down này l i

c tính nào v CfaR ph thu c vào r i ro th tr

ng nh

bottom-up đã th c hi n. H n n a, vi c dùng d li u c a m t nhóm các công ty vô hình


10

chung đã đ ng hóa các đ c tính riêng bi t c a các công ty khác nhau trong cùng m t
c tính CfaR l i đ

nhóm trong khi vi c

c s d ng cho m t công ty mà tính đi n hình

c a nó trong nhóm hoàn toàn không xác đ nh
ng pháp đ nh y c m

Ph

Ph

ng pháp CfaR d a trên đ nh y c m dùng m t b các h s đ nh y c m,

nh ng h s này cung c p thông tin các bi n th tr

ng ho t đ ng nh th nào trên

dòng ti n c a doanh nghi p. B h s đ nh y c m này có đ

c thông qua m t phép

h i quy đa bi n trên dòng ti n c a doanh nghi p, mà các bi n gi i thích trong ph
trình h i quy này có đ
và môi tr
đ

c là t s phân tích môi tr

ng

ng kinh t v mô c a doanh nghi p

ng c nh tranh. Qua đó, doanh nghi p s đ t đ

c m t mô hình đ nh y c m

c dùng đ tính toán CfaR.
Nh v y b h s đ nh y c m c a doanh nghi p có kh n ng gi i thích tính hay

thay đ i c a dòng ti n c ng nh ch ra ph
ph

ng th c phòng ng a r i ro. M t khác

ng pháp CfaR d a trên đ nh y c m còn ch ra đ

ti n không xu t phát t r i ro c a th tr

c nh ng bi n đ ng c a dòng

ng. Th t v y, tính hay thay đ i c a dòng ti n

là b i hai y u t khác nhau: s thay đ i c a giá các y u t th tr

ng nh t giá h i

đoái, lãi su t và giá c hàng hóa và s thay đ i trong chính ho t đ ng kinh doanh c a
doanh nghi p. Ph

ng pháp CfaR d a trên đ nh y c m s cho cho phép tính toán

dòng ti n t ng th c a doanh nghi p.
S bi n thiên t ng th c a dòng ti n là do các nhân t khác nhau gây nên.
Ph

ng pháp CfaR d a trên đ nh y c m c a dòng ti n s d ng các nhân t này nh là

các bi n m c tiêu liên quan. S thay đ i ng u nhiên c a các s ki n trong n n kinh t
th tr

ng bi u hi n

s lên xu ng c a giá c các y u t th tr

ng nh t giá h i đoái,

lãi su t, t l l m phát và giá c hàng hóa. S thay đ i lên xu ng c a dòng ti n đ

c

phân tách thành hai thành ph n: s thay đ i xu t phát b i s lên xu ng c a các y u t
th tr

ng nêu trên, xác đ nh b i h s R bình ph

ng trong mô hình đ nh y c m và

s thay đ i đ c l p v i s lên xu ng đó, xác đ nh b i 1-R bình ph

ng.


11

Vi c xác đ nh đ nh y c m c a dòng ti n là vi c quan tr ng đ u tiên trong
phân tích CfaR. Vì chúng ta bi t r ng vì r i ro ho t đ ng trên dòng ti n b ng nhi u
cách, nhi u trong s đó không đ
t

c ch rõ b ng toán h c và các r i ro khác nhau t

ng quan l n nhau, vì v y khi m t r i ro đ

c ng h

c c th hóa, nó có th đ

c bù tr ho c

ng b i nh ng r i ro khác.
Vi c đo l

ng đ nh y c m d a trên các báo cáo d toán thông th

ng xu t

phát t các ngh a v n nh n ph i tr ho c n ph i thu. Dòng ti n tính b ng đ ng n i
t ch đ i m t đ i v i r i ro tài chính khi chuy n đ i các kho n ph i tr và ph i thu
sang đ ng ngo i t . Ph

ng th c đo l

ng đ nh y c m này b qua kh n ng chuy n

giao trong t giá d n đ n chuy n đ i kh n ng c nh tranh. Th t v y, t giá h i đoái có
m t nh h

ng trên kh n ng c nh tranh c a công ty trên th tr

n u s n ph m c a công ty đ
ph m này có khuynh h
khuynh h
Ph

c đ nh giá b ng m t đ ng ti n đ

ng m c m h n trên th tr

ng th gi i. Gi s

c đánh giá cao, thì s n

ng. Trong quy lu t cung c u,

ng này d n đ n s s t gi m c u hàng hóa đ i v i s n ph m này.
ng pháp d a trên đ nh y c m c a dòng ti n đ i v i r i ro cho phép tính

tóan dòng ti n t ng th c a doanh nghi p ph thu c vào nh ng bi n đ ng c a th
tr

ng. Ph

ng pháp này t ra v

t tr i h n ph

ng pháp bottom-up, vì nó tính đ n

nh ng thay đ i t ng th c a dòng ti n. Nó c ng đ t đ

c u đi m h n so v i ph

ng

pháp top-down, vì top-down ch đ a ra nh ng m i liên k t gi a nh ng giá c th
tr

ng v i dòng ti n c a doanh nghi p, mà không ch ra đ

nh ng thay đ i th tr

ng đ n dòng ti n này. Ph

c nh ng tác đ ng c a

ng pháp CfaR d a trên đ nh y c m

c a dòng ti n cung c p nhi u thông tin h n cho nhà qu n tr doanh nghi p, nó cho th y
tính hay thay đ i c a dòng ti n tr
l i

c nh ng bi n đ ng c a th tr

ng, không ch d ng

đó, CfaR d a trên đ nh y c m còn ch ra nh ng nhân t đ y (nhân t quy t đ nh)

c a s thay đ i này và tác đ ng c a chúng trên dòng ti n ph i đ
Ngay c khi nhóm nghiên c u theo ph

cl

ng pháp bottom-up h

ng hóa.
ng đ n đ nh y

c m c nh tranh này b ng cách gi i thi u m i quan h ph c t p h n gi a t giá h i đoái

12

và dòng ti n, v n đ này v n t n t i. Nh ng mô hình hóa này có xu h
đ ng mô ph ng c a t giá và nh ng bi n s c a th tr

ng b qua tác

ng và n n kinh t v mô nh t

giá h i đoái, l m phát và giá c hàng hóa. H n n a, b i vì nh ng bi n s giá c v mô
đ

c quy t đ nh trong m t h th ng cân b ng t ng th , đi u ch nh m t cách mô ph ng

đ i v i nh ng bi n đ ng trong n n kinh t , nên có khuynh h

ng các bi n s v mô

cùng thay đ i, tác đ ng đ n m c đ nh y c m c a công ty đ i v i r i ro tài chính.
Gi đ nh r ng CfaR đ

c phát tri n b ng cách nh n ra xu th c a nh ng đ nh y

c m kinh t c a doanh nghi p. B ng cách phân tích môi tr

ng kinh t và môi tr

ng

c nh tranh c a doanh nghi p, phân tích này đã cung c p m t n n t ng đ y đ cho vi c
đo l

ng đ nh y c m doanh nghi p đ i v i các thay đ i c a th tr

ng và c a n n

kinh t ph thu c l n nhau.
Vì ph

ng pháp Cfar d a trên đ nh y c m b t đ u v i m t phân tích c b n đ

nh y c m c a doanh nghi p đ i v i nh ng thay đ i c a n n kinh t v mô, nên s v

t

tr i trong phân tích này c a mô hình CfaR là nó cung c p câu tr l i cho nh ng câu h i
quan tr ng nh k t c u doanh thu hi n t i c a doanh nghi p, chi phí s n xu t và hàng
hóa đ u vào, v trí c a công ty trong th tr
th th

ng l

ng đ u ra và th tr

ng các nhân t và l i

ng trong quan h v i khách hàng và nhà cung c p, đ nh y c a khách

hàng c a nó đ i v i giá c , lãi su t và thay đ i trong thu nh p th c, c u trúc tài chính

hi n t i c a doanh nghi p. Nhi u câu tr l i khác c ng có đ
t

c b ng m t phân tích

ng t nh ng đ i th c nh tranh c a công ty đ nh ng tác đ ng t

thay đ i trong các bi n s c a n n kinh t v mô có th

cl

ng đ

ng t c a nh ng
c. Phân tích đ

nh y c m c a doanh nghi p và các đ nh y c m liên quan này s ch ra nh ng r i ro th
tr

ng và n n kinh t , nh ng th mà có th đi u khi n ho t đ ng c a doanh nghi p.

Sau đó, th c hi n phép h i quy đa bi n trên dòng ti n doanh nghi p s d ng nh ng
thay đ i ng u nhiên c a các nhân t này nh các bi n gi i thích c a phép h i quy.
H s trong mô hình h i quy đ

c thêm vào nh m ba m c đích sau:


13

M t là, chúng đ

c s d ng đ quy t đ nh quy mô c a các h p đ ng phòng

ng a đ làm gi m ho c lo i tr đ nh y c m c a doanh nghi p. H s hàm h i
quy có th đ

c chuy n vào v th phòng ng a m t cách d dàng.

Hai là, chúng có th đ

c s d ng đ đi u ch nh dòng ti n l ch s , t đó l c ra

nh ng tác đ ng c a r i ro th tr

ng và n n kinh t . Phân tích h i quy s phân

tách dòng ti n thanh hai ph n: dòng ti n thay đ i do nh ng bi n đ ng c a th
tr

ng và c a n n kinh t và dòng ti n thay đ i đ c l p v i nh ng bi n đ ng đó.

Ba là, chúng hình thành c s cho vi c tính toán CfaR.
1.1.4.4. Quy trình tính toán CfaR d a trên đ nh y c m c a dòng ti n
đ tđ
nêu trên ph i đ
tr

c m t phân ph i có đi u ki n c a dòng ti n, ph

ng trình h i quy

c b sung b ng ma tr n variance/covariance c a các bi n s th

ng và n n kinh t đ

c xác đ nh trong mô hình đ nh y c m. Chúng ta gi đ nh

r ng m i quan h gi a dòng ti n và các r i ro th tr

ng và n n kinh t v mô là đ

ng

th ng, các bi n tuân theo phân ph i chu n. Chúng ta ng d ng mô ph ng, ngh a là các
giá tr đ

c l y m t cách ng u nhiên t ma tr n variance/ covariance c a các bi n gi i

thích. Trong m i l n c a quá trình l p đi l p l i đó, các giá tr ng u nhiên đ
ph

c đ a vào

ng trình trên, bi u di n m t giá tr mô ph ng c a dòng ti n ph thu c vào các bi n

s th tr

ng và n n kinh t . N u chúng ta mô ph ng 10.000 l n, chúng ta s có đ

c

10.000 giá tr mô ph ng c a dòng ti n.
đ tđ

cm t

c tính v dòng ti n t ng th , chúng ta ph i b sung phân

ph i dòng ti n có đi u ki n v i m t phân ph i c a s h ng sai s . T đó chúng ta rút ra
m t giá tr t phân ph i chu n N~[0, 2] và thêm giá tr đó vào phân ph i đi u ki n.
Tóm l i, vi c tính toán CfaR d a trên đ nh y c m bao g m các b
-

B

c 1: Nh n di n nh ng bi n th tr

c sau:

ng và n n kinh t có nh h

ng quan

tr ng đ n h at đ ng c a doanh nghi p, b ng cách đi u tra n n kinh t và môi
tr

ng c nh tranh c a doanh nghi p, c u trúc chi phí và doanh thu c a doanh

14

nghi p và nh ng đ i th c nh tranh ch y u c a doanh nghi p, giá c và đ
nh y c a khách hàng
-

B

c 2: Th c hi n phép h i quy đa bi n đ xác đ nh các h s h i quy. H s

h i quy này chính là h s đ nh y c m trong mô hình đ nh y c m c a doanh
nghi p
-

B

c 3: D báo mô hình đ nh y c m c a công ty

-

B

c 4: Dùng ph n m m mô ph ng @Risk đ th c hi n mô ph ng các giá tr

c a các bi n th tr

ng và n n kinh t . S thay đ i trong dòng ti n là k t qu

t ng c ng c a m i bi n s mô ph ng c a th tr

ng và n n kinh t nhân v i h

s đ nh y c m liên quan, c ng v i m t h ng s và m t giá tr mô ph ng c a sai
s e. K t qu đ t đ
-

B

c là m t phân ph i c a dòng ti n làm c s đ tính CfaR

c 5: Ch n m t giá tr tin c y (đ tin c y) và tính toán CfaR. Vì CfaR là m c

thâm h t t i đa c a dòng ti n có tính đ n m c k v ng c a dòng ti n, nên CfaR
là hi u s gi a m c k v ng và giá tr dòng ti n ng v i đ tin c y đã ch n.
1.2. NGHIÊN C U T NG QUAN NHU C U QU N TR DÒNG TI N:
1.2.1. Nhu c u qu n tr dòng ti n t i các n

c

Ch vào giai đo n cu i c a th p k 1920 và đ u 1930, qu n tr dòng ti n m i b t
đ uđ

c chú ý. Tr

c đó, ng

i ta quan tâm nhi u đ n vi c tìm ki m các công c tài

chính thích h p và tác đ ng c a chúng trên c u trúc v n. Trong su t giai đo n c a cu c
kh ng ho ng 1929-1933, ng

l n.

i ta t ng ch ng ki n s th t b i c a nhi u công ty t m c

i u này ph n nào cho th y m c đ quan tr ng c a vi c qu n tr kh n ng thanh

kho n.
Cho đ n nay thì ho t đ ng qu n tr r i ro đã quen thu c v i mô hình Giá tr có
r i ro (Value at Risk –VaR) v i nh ng l i ích do nó mang l i. Mô hình này đã tr
thành th

c đó chu n đ đánh giá r i ro th tr

ng. VaR đ

c xác đ nh nh m t m c

thay đ i l n nh t c a m t danh m c tài s n tài chính hay giá tr c a công ty v i m t


15

m c xác xu t trong m t kho ng th i gian nh t đ nh. VaR đ
ho t đ ng qu n tr r i ro, đ c bi t t i các n
nh Ngân hàng Trung

c s d ng r ng rãi trong

c thu c khu v c Châu Âu v i các tên tu i

ng Châu Âu (The European Central Bank),

y ban giám sát

ngân hàng Basel (1996) c a Ngân hàng thanh toán Qu c t (The Bank for International
Settlements) hay t p đoàn s n xu t xe h i Daimler (tr
DaimlerChrysler) có tr s chính đ t t i

c n m 2007 là

c.

y ban giám sát ngân hàng Basel đã bu c các t ch c tài chính bao g m các
ngân hàng và các công ty đ u t ph i đáp ng nhu c u v n d a trên nh ng tính toán t
VaR trong khi DaimlerChrysler ng d ng VaR đ qu n lý r i ro trong ho t đ ng s n
xu t kinh doanh phi tài chính. Tuy nhiên, DaimlerChrysler đã ph i tr i qua nh ng ngày
tháng t i t (1999) khi mà h bu c ph i ng ng s n xu t hàng lo t, trì hoãn s n xu t và
giá c phi u s t gi m trên th tr

ng.

ã có nh ng ý ki n nh n đ nh r ng n u nh ng

nhà qu n tr r i ro c a DaimlerChrysler nhìn vào nh ng nhân t hay thay đ i c a th
tr

ng và b n ch t c a r i ro mà h đang đ i m t, thì r t có th h đã tránh kh i ho c ít

ra thì có th làm nh b t tác h i c a v n đ mà h u qu c a nó là nh ng v ng ng s n
xu t nói trên.

i u này cho th y, nh ng gì mà DaimlerChrysler c n đ duy trì ho t

đ ng s n xu t kinh doanh bình th

ng là quan tâm đ n dòng ti n và nh ng bi n đ ng

c a dòng ti n h n là qu n tr s t ng gi m c a các tài s n tài chính đ n thu n. i u đó
có ngh a là n u DaimlerChrysler s d ng VaR đ qu n lý r i ro thì ch a đ mà h còn
c n đ n m t mô hình qu n lý dòng ti n phù h p h n nh CfaR ch ng h n.
Trong cu c kh o sát v các ch c n ng chính c a ho t đ ng ngân qu trong các
b ng đang ký tìm ng

ic an

c

c, k t qu cho th y ho t đ ng qu n tr dòng ti n

đ

c chú tr ng nhi u nh t và ph bi n

đ

c kh o sát cho r ng qu n tr dòng ti n là ch c n ng quan tr ng nh t c a ho t đ ng

ngân qu .

h u h t các công ty. Kho ng 95% công ty

16

Bi u đ 1.1: Các ch c n ng chính c a ho t đ ng ngân qu t i

c:

Nh ng ch c n ng chính c a b ph n ngân qu
Qu n tr ti n m t
Làm vi c v i ngân hàng
Tài chính/ đ u t
K ho ch thanh kho n/ ki m soát
Qu n tr r i ro ti n t , lãi su t và hàng hóa
Tài chính doanh nghi p
0%

10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Ch c n ng chính

Ch c n ng ph

Ngoài ra

Ngu n: T p chí Corporate Treasury in Germany 2009
N n kinh t h i nh p toàn c u ch a đ ng nh ng r i ro có tính h th ng và có th
nh h

ng đ n t t c các l nh v c kinh doanh, t t c các doanh nghi p. Cu c kh ng

ho ng tài chính ti n t n m 2008 b t đ u t i M sau đó nhanh chóng lan sang các n

c

khác, kinh t toàn c u bi n đ ng m nh m . Trong tình hình đó, nhu c u qu n tr r i ro
nói chung và qu n tr dòng ti n nói riêng c ng t ng lên rõ r t.
K t qu kh o sát c ng cho th y ch c n ng qu n tr ti n m t v n d n đ u trong
s 10 ch c n ng quan tr ng c a ho t đ ng ngân qu và nhu c u này đã t ng lên trong
n m 2008 so v i n m 2002.