Công nghệ chế tạo máy - Chương 4

70




Chỉång 4
CÅ CÁÚU TỈÛ ÂËNH TÁM

4-1. khại niãûm.
Cå cáúu tỉû âënh tám l nhỉỵng cå cáúu vỉìa âënh vë, vỉìa kẻp chàût âäưng thåìi cọ
tạc dủng lm cho tám âäúi xỉïïng ca chi tiãút trng våïi tám ca cå cáúu tỉû âënh tám.
Cå cáúu tỉû âënh tám ráút cáưn thiãút khi phi gạ âàût chi tiãút hai hồûc nhiãưu láưn,
khiãún nhỉỵng láưn gạ âàût âọ tám ca chi tiãút cọ vë trê khäng âäøi. Cạc bãư màût âënh vë
ca cå cáúu tỉû âënh tám âãưu cọ chuøn dëch âỉåüc, khäng cäú âënh, chụng tiãún vo
hồûc li ra cng täúc âäü, cho nãn màût âënh vë âäưng thåìi cng l bãư màût kẻp chàût.
- Ỉu âiãøm :
+ Gim thåìi gian âënh vë v kẻp
chàût chi tiãút.
+ Âäü chênh xạc âënh tám cao, vç
dung sai ca hai màû
t chøn v dung sai
khong cạch hai màût chøn âãưu phán cho
hai bãn
Vê dủ hçnh 4-1: màût âënh vë ca chi
tiãút l hai màût phàóng, kêch thỉåïc giỉỵa hai
màût âënh vë l L
±∆
L
. Vë trê giåïi hản ca chi
tiãút l 1 v 2. Trë säú dëch chuøn låïn nháút

ca chi tiãút l ∆L (δL/2)
- ỈÏng dủng: cå cáúu tỉû âënh tám thỉåìng hay dng âãø âënh tám váût trn xoay,
váût âäúi xỉïng v váût cọ chøn âënh vë do mäüt láưn chảy dao tảo ra. Lục âọ ta s cọ
sai säú màût âënh vë bàòng khäng.
Cạc cå cáúu tỉû âënh tám thỉåìng dng:

4-2. Cå cáúu tỉû âënh tám bàòng ren äúc trại chiãưu nhau .

Hçnh 4-2 l cå cáúu khäúi V tỉû âënh tám nhåì vo trủc vêt 3 cọ ren trại chiãưu
(mäüt bãn ren trại, mäüt bãn ren phi).
Khi quay trủc vêt, hai khäúi V s âäưng thåìi tiãún vo v li ra (nhåì âọ thỉûc
hiãûn viãûc âënh tám chi tiãút). Âiãưu chènh chảc 7 sang trại hồûc sang phi nhåì vêt 5
v 9, ta cọ thãø âiãưu chènh âỉåüc tám hai khäúi V lãûch sang trại hồûc sang phi.
Âäü chênh xạc âënh tám phủ thüc vo bỉåïc ren hai bãn cọ bàòng nhau hay
khäng, phủ thüc vo khe håí giỉỵa âai äúc v ren äúc. Chãú tảo loải ren nhỉ váûy khạ
phỉïc tảp nãn âäü chênh xạc âënh tám khäng cao làõm.
Bàòng cå cáúu ny ta cọ thãø âàût khäúi V theo phỉång thàóng âỉïng.

Hçnh 4-1
L
L
-
∆
L

L
+
∆
L

1

2

∆L ∆L

71





4-3. Tỉû âënh tám bàòng chãm.
Hçnh 4-3, tỉû âënh tám bàòng khe chãm : Nhåì li 4 cọ 3 màût vạt nghiãng nhỉ
hçnh chãm, nãn khi vàûn âai äúc 5 tiãún vo, li 4 s âáøy ba con trỉåüt 3 ra âãưu nhau
âãø âënh tám v kẻp chàût ln chi tiãút gia cäng bàòng màût chøn trong ca nọ.
Gọc náng ca chãm thỉåìmg láúy bàòng 15
0
.
Kãút cáúu ca chãm cọ âäü chênh
xạc âënh tám cao, âäü cỉïng vỉỵng täút.
Khi vàûn ngỉåüc âai äúc 5, li 4 âỉåüc kẹo ra v chi tiãút âỉåüc thạo lng.
4-4 Tỉû âënh tám bàòng ân báøy .
Hçnh 4-4 l cạc kãút cáúu tỉû âënh tám bàòng ân báøy, hçnh 4-4a âënh tám bàòng
màût ngoi; hçnh 4-4b, c âënh tám bàòng màût trong.

Hçnh 4-2 : Tỉû âënh tám bàòng ren äúc trại chiãưu nhau .1, 2- khäúi V; 3-trủc
vêt cọ ren trại chiãưu nhau; 4-10-vêt cäú âënh; 5, 6, 8, 9- vêt ;7- chảc.

A-A

1

2

3

4

5

A
A

6

7

8

9

10
chi tiãút

Hçnhh 4-3: Tỉû âënh tám bàòng chãm
1

2

3 4 5 6

A
Hỉåïng A

72




Âäü chênh xạc âënh vë bàòng phỉång phạp ny phủ thüc vo sỉû làõp ghẹp
cạc chäút quay, tè lãû giỉỵa cạc cạnh tay ân.










4-5. Tỉû âënh tám bàòng cạc âỉåìng cong.
Hçnh 4-5 âënh tám bàòng màût trong ca chi tiãút, dỉûa vo âỉåìng cong ca
rnh âãø âáøy hai chäút âënh vë vo läù chi
tiãút. Hnh trçnh ca loải ny ráút ngàõn, âãø
tàng hnh trçnh cọ thãø lm thnh hai âoản
âỉåìng cong: âoản âáưu gọc náng dỉåïi 30
0

âãø âáøy chi tiãút âi âoản xa, âoản hai gọc
náng nh hån 5

0
âãø kẻp chàût v tỉû hm
âỉåüc.
Vç âỉåìng cong khọ chãú tảo chênh
xạc, nãn âäü chênh xạc âënh tám loải ny
khäng cao làõm.
Cọ thãø dng mám càûp tỉû âënh tám.
Nhåì bạnh ràng hçnh cän nh vàûn lm
quay âéa, dỉåïi âạy âéa cọ ràng (cng l mäüt bạnh ràng cän àn khåïp våïi bạnh ràng
cän nh). Màût trãn âéa cọ rnh xồõn äúc Ac-si-mẹt àn khåïp våïi ràng khêa sau ca
váúu. Do âọ khi âéa quay 3 váúu s tiãún vo tám hồûc li ra våïi cng mäüt täúc âäü.
Cạc loải mám càûp âỉåüc sỉí dủng räüng ri, cọ tênh vản nàng cao, lỉûc kẻp låïn,
kẻp ráút chàût; khuút âiãøm l mäùi âoản rnh xồõn cọ âäü cong khäng bàòng nhau
(bạn kênh khäng bàò
ng nhau). Vç thãú rnh xồõn Ac-si-mẹt åí âéa quay v ràng xồõn
åí lỉng váúu tiãúp xục âỉåìng chỉï khäng phi tiãúp xục màût, do âọ ràng chëu ạp lỉûc
låïn, dãù mn.
Rnh xồõn Ac-si-mẹt cọ phỉång trçnh âäüc cỉûc (hçnh 4-6a) l :
r=aθ
Trong âọ: r - vẹc tå bạn kênh;
θ
- gọc cỉûc; a- gi l âàûc tênh xồõn äúc, l mäüt
hàòng säú :
a)

Q
Q
b)
c)

Hçnh 4-4: Tỉû âënh tám bàòng ân báøy
Q
Hçnh 4-5
Q
Q

73




ω
=
v
a
.
Khi θ=1 radian, thç a=r . Do âọ âàûc tênh xồõn a chênh l vẹc tå bạn kênh r .
Khi θ =360
0
=2π radian, ta v âỉûåc mäüt vng xồõn thỉï nháút v vẹc tå bạn
kênh r
0
tråí thnh bỉåïc xồõn t, nghi l :
t2ar
0
=π⋅=

Suy ra :
π
=

π
=
2
t
2
r
a
0

Âỉåìng xồõn trại (hçnh 4-6a,b), gọc náng
α
âỉåüc xạc âënh theo cäng thỉïc:
r
1
2
t
r
1
atg ⋅=⋅=
π
α

Vç a l mäüt hàòng säú, r ln ln tàng, nãn gọc
α
ln ln gim.
Vê dủ: âỉåìng xồõn trong mám càûp tiãu chøn TC-25 cọ D=192,5mm;
d=110mm; t=10mm; a=t/2π=1,59mm.
Theo cäng thỉïc (1), ta tçm gọc náng
α
:

() ()
211;021,0
1105,19214,3
102
dD2
t
tg
750;0165,0
5,19214,3
10
D
t
tg
041;029,0
11014,3
10
d
t
tg
0
tbtb
0
minmin
0
maxmax
′
≈=
+⋅
⋅

=
+⋅
=
′
≈=
⋅
=
⋅
=
′
≈=
⋅
=
⋅
=
αα
α
π
α
α
π
α

Theo hçnh 4-6a, khi vàûn âéa ngỉåüc chiãưu kim âäưng häư thç váúu âi vo tám
(kẻp) v tiãúp xục våïi màût läưi. Khi vàûn âéa ngỉåüc lải thç váúu âi ra (thạo lng) v
tiãúp xục våïi màût lm.
Trong hçnh 4-6c, nãúu tỉì tám
O
′
(lãûch cạch màût âäúi xỉïng AA ca váúu l a)

ta v cạc bạn kênh r
1
, r
2
, r
3
,...r
n
v láúy âọ lm präfil ca cạc ràng váúu (våïi bỉåïc
tiãún l t) thç ràng cọ thãø tiãúp xục trãn ton chiãưu räüng ca váúu nhỉng váúu khäng
Hçnh 4-6
d

D

a

B A
A
B
a)

B

A

R
1

R

1

R
1

R
1

R
1

R
1

R

R

R

R

R

R

r
1

r

2

r
9

r
8

r
7

r
6

r
5

r
4

r
3

a

t

t

o

o’

c)
A

B

b)

t

t

12

2
3
4
5
6
7

8
9
10
11
12
4 3 2 1
O

74




chuøn âäüng theo hỉåïng kênh âỉåüc. Sỉû thay thãú cạc âoản cong xồõn äúc nàòm
trong bãư räüng váúu bàòng cạc cung trn nhỉ thãú cọ sai säú ráút nh, khäng âạng kãø.
Khi váúu xã dëch hỉåïng tám thç ràng tháúp nháút ca nọ àn khåïp våïi âoản
rnh xồõn äúc trong cng, cng lục âọ ràng cao lải àn khåïp våïi âoản rnh xồõn äúc
ngoi cng. Váûy nãúu präfil ràng l r
1
, r
2
, r
3
,...r
n
thç váúu s bë kẻt, khäng dëch
chuøn âỉåüc.
Âãø trạnh hiãûn tỉåüng kẻt âọ thç bãư màûût lm ca táút c cạc ràng phi cọ
präfil våïi bạn kênh R cäú âënh låïn hån bạn kênh låïn nháút ca rnh xồõn äúc r
max

=D/2; cn bãư màût läưi ca táút c cạc ràng phi cọ präfil våïi bạn kênh R
1
cäú âënh l
bạn kênh bẹ nháút ca rnh xồõn äúc r
min
= d/2.

Thỉåìng láúy: R = D/2+(5-10)mm v R
1
= d/2-(3-8)mm.
Cạc bạn kênh R v R
1
âãưu cọ tám âiãøm nàòm trãn âỉåìng B-B song song våïi
âỉåìng âäúi xỉïng A-A v cạch A-A mäüt khong a.

4-6. Tỉû âënh tám bàòng khe chãm.
Ngun tàõc ca loải ny l nhåì vo lỉûc càõt âãø âáøy cạc con làn hồûc váúu kẻp
vo khe håí cọ hçnh chãm v âảt âỉåüc sỉû tỉû âënh tám âäưng thåìi kẻp chàût, vç thãú
lỉûc càõt cng låïn thç lỉûc kẻp cng låïn.
Kãút cáúu ca cå cáúu tỉû âënh tám bàòng khe chãm nhỉ hçnh 4-7a, b.
Hçnh 4-7a, b âënh tám bàòng màût trong chi tiãút bàòng cạc con làn (chøn âënh
vë tinh), cọ thãø dng váúu khêa nhạm âãø tàng hãû säú ma sạt dng khi màût âënh vë
thä. Khi mún thạo lng chi tiãút cáưn dng tay hồûc mäüt kãút cáúu tay quay no âọ
quay ngỉåü
c chi tiãút gia cäng âãø âáøy con làn hồûc váúu ra khi khe chãm l âỉåüc.
- Tênh tỉû hm : Mún tỉû hm, nghéa l con làn khäng báût âỉåüc ra khi khe
chãm thç phi âm bo hai phn lỉûc R
1
v R
2
(hçnh 4-8) nàòm trãn cng mäüt âỉåìng
thàóng, ngỉåüc chiãưu nhau v cng trë säú. Täút nháút l R
1
v R
2
tảo thnh mäüt ngáùu
lỉûc thûn chiãưu kim âäưng häư, R

1
åí bãn phi R
2
.
Mún tỉû hm âỉåüc, cáưn phi cọ :
1
2
ϕ≤
α
;
2
2
ϕ≤
α

2

Hçnh 4-7
1

3

1

2

3

a)

b)