Công nghệ chế tạo máy - Chương 6

94

Chỉång 6

CẠC CÅ CÁÚU KHẠC CA ÂÄƯ GẠ GIA CÄNG


Ngoi cạc cå cáúu âënh vë, kẻp chàût, âënh tám, cå cáúu phọng âải lỉûc kẻp, cå
cáúu sinh lỉûc..., tu theo loải gia cäng, âäư gạ gia cäng cn cáưn cạc cå cáúu khạc
nhỉ: cå cáúu dáùn hỉåïng, cå cáúu gạ dao, cå cáúu chẹp hçnh, cå cáúu phán âäü, thán âäư
gạ ...
Nhỉỵng cå cáúu ny cọ loải ráút âån gin nhỉng thiãúu chụng s nh hỉåíng âãún
âäü chênh xạc gia cäng, âäü nhạm bãư màût, nàng sút lao âäüng, cỉåìng âäü lao âäüng...
Sau âáy ta nghiãn cỉïu tỉìng loải cå cáúu nọi trãn.
6-1. Cå cáúu dáùn hỉåïng v kiãøm tra vë trê ca dủng củ càõt.
Cå cáúu dáùn hỉåïng v kiãøm tra vë trê ca dủng củ càõt l mäüt bäü pháûn quan
trng ca âäư gạ gia cäng càõt g
t. Cå cáúu dáùn hỉåïng dủng củ càõt (bảc dáùn hỉåïng)
cọ tạc dủng xạc âënh trỉûc tiãúp vë trê ca dủng củ càõt, âäưng thåìi náng cao âäü cỉïng
vỉỵng ca nọ trong quạ trçnh gia cäng, âm bo hỉåïng tiãún dao chênh xạc, gim
sai säú gia cäng.
Cå cáúu kiãøm tra vë trê ca dủng càõt chè nhàòm xạc âënh âụng vë trê ca dủng
củ càõt trỉåïc khi gia cäng (vê dủ cå cáúu so dao phay, dỉåỵng chènh dao bo v xc).
Nọi chung, nãúu dủng củ càõt â âäü cỉïng vỉỵng thç vë trê ca nọ âỉåüc âiãưu
chènh ngoi phảm vi gạ âàût phäi thäng qua cå cáúu so dao (nhỉ trãn âäư gạ tiãûn,
phay, bo, xc, chút màût ngoi). Nãúu dủng củ càõt kẹm cỉïng vỉỵng nhỉ khoan ,
khoẹt, doa) cáưn cọ cå cáú
u dáùn hỉåïng dủng củ càõt nhàòm âm bo âäü cỉïng vỉỵng
cáưn thiãút ca nọ trong quạ trçnh gia cäng.
6-1-1. Bảc dáùn .

Cạc loải bảc dáùn dng khi gia cäng läù (khoan, khoẹt, doa) trãn cạc loải
mạy khoan, mạy doa cọ tạc dủng dáùn hỉåïng trỉûc tiãúp dủng củ càõt. Bảc dáùn hỉåïng
âỉåüc làõp trỉûc tiãúp trãn phiãún dáùn (táúm dáùn hỉåïng). Táúm dáùn hỉåïng làõp ghẹp våïi
thán âäư gạ gia cäng càõt gt.
Tu theo u cáưu gia cäng ngỉåìi ta cọ thãø sỉí dủng cạc loải bảc dáùn sau :
a. Bảc dáùn cäú âënh.
Loải bảc ny thỉåìng âỉåüc dng trong dảng sn xút âån chiãúc, loảt nh v
chè qua mä
üt ngun cäng våïi mäüt bỉåïc cäng nghãû hồûc åí ngun cäng gäưm
nhiãưu bỉåïc cäng nghãû (khoan, khoẹt, doa) m sau mäùi bỉåïc cäng nghãû phi thay
phiãún dáùn cọ làõp bảc cäú âënh (phiãún dáùn thạo råìi).
Vãư kãút cáúu, bảc gäưm hai loải l bảc trån v bảc cọ vai (hçnh 6-1a,b). Kãút
cáúu âån gin, âäü chênh xạc vë trê tỉång âäúi cao, nhỉng thay bảc khäng thûn tiãûn.
Bảc âỉåüc làõp trỉûc tiãúp trãn táúm dáùn hỉåïng hồûc trãn thán âäư gạ theo chã âäü

95

làõp H7/n6 hồûc H7/r6. Âäü nhạm bãư màût trong v ngoi ca bảc phi âảt R
a
=1.25
hồûc R
a
= 0,63
µ
m.
b. Bảc dáùn thay thãú .
Loải bảc ny âỉåüc dng trong dảng sn xút låïn, hng khäúi khi phiãún dáùn
cäú âënh âãø thỉûc hiãûn cạc ngun cäng gia cäng läù gäưm nhiãưu bỉåïc cäng nghãû, sau
mäùi bỉåïc phi thay thãú bảc dáùn hỉåïng v dủng củ càõt.
So våïi bảc cäú âënh, cáưn thãm mäüt bảc lọt giỉỵa táúm dáùn v bảc dáùn. Bảc

thay thãú làõp våïi phiãún dáùn thäng qua bảc lọt. Bảc lọt làõp våïi phiãún dáùn theo chãú
âäü làõp H7/n6 v làõp våïi bảc dáùn thay thãú theo chãú âäü làõp trung gian H6/g5 hồûc
H7/g6. Bảc thay thãú âỉåüc cäú âënh nhåì vêt hm (hçnh 6-1c).
Khi bảc dáùn bë mn, mún thay thãú ta vàû
n vêt v láúy bảc ra.
c. Bảc dáùn thay nhanh:
Kãút cáúu ca loải bảc ny vãư cå bn giäúng nhỉ bảc dáùn thay thãú, chè khạc åí
chäø cọ thãm pháưn khuút trãn vai bảc. Pháưn khuút ny cọ tạc dủng gim thåìi
gian thay bảc, nhåì nọ cäng nhán âỉïng mạy khäng cáưn thạo vêt hm bảc khi thay
bảc m chè cáưn xoay bảc sao cho pháưn khuút trãn c chiãưu dy vai bảc ỉïng våïi
vêt hm l cọ thãø rụt bảc ra khi phiãún dáùn âãø thay thãú (hçnh 6-1d).
Bảc thay thãú nhanh thỉåìng âỉåüc dng trong quạ trçnh gia cäng cáưn thay
dao liãn tủc. Vê dủ mäüt läù cáưn gia cäng qua 3 bỉåïc cäng nghãû khoan, khoẹt, doa.
Do kêch thỉåïc âỉåìng kênh dao tàng dáưn, nãn u cáưu kêch thỉåïc âỉåìng kênh läù
bảc phi khạc nhau .
Du
ìng bảc thay thãú nhanh cọ thãø gim thåìi gian phủ âãø thay bảc dáùn.
Ba loải bảc trãn â âỉåüc tiãu chøn, cọ thãø chn trong cạc säø tay cå khê.
d. Bảc dáùn âàûc biãût.
Do hçnh dạng chi tiãút v vë trê âàûc biãût ca läù gia cäng khäng thãø dng cạc

Hçnh 6- 1 :Cạc loải bảc dáùn hỉåïng

a)

b)

c)

d)

d
1

d
2

d
3


96

loải bảc tiãu chøn, ngỉåìi ta cọ thãø thiãút kãú cạc loải bảc âàûc biãût.
Vê dủ åí hçnh 6-2a, b, c, d dng cạc loải bảc dáùn hỉåïng âàûc biãût khi gia
cäng cạc läù trãn bãư màût nghiãng, màût cáưu m tám läù khäng hỉåïng tám màût cáưu,
hai bãn läù cọ màût cao hån, cạc läù cọ âỉåìng tám quạ gáưn nhau, ...

e. Bảc dáùn quay.
Dng âãø gia cäng läù trãn mạy doa nhàòm trạnh hiãûn tỉåüng kẻt phoi gáy ra
mn nhanh läù dáùn hỉåïng ca bảc. Bảc dáùn âỉåüc làõp våïi äø trỉåüt hồûc äø làn v cạc
äø âọ lải làõp våïi phiãún dáùn. Bảc dáùn cọ làõp then våïi cạn dao âãø quay theo trủc dao
trong quạ trçnh gia cäng.
Cạc thäng säú
ch úu khi thiãút kãú bảc dáùn.
Bảc dáùn dng âãø dáùn hỉåïng, xạc âënh vë trê v âäưng thåìi âãø tàng âäü cỉïng
vỉỵng ca dủng củ càõt, nhàòm gim âäü lãûch v rung âäüng trong quạ trçnh gia cäng.
Vç váûy bảc dáùn nh hỉåíng ráút låïn âãún âäü chênh xạc gia cäng ca läù, âàûc biãût âäü
chênh xạc vë trê tỉång quan. Khi thiãút kãú cáưn chụ chn cạc thäng säú sau:
(1) Kêch thỉåïc v dung sai âỉåìng kênh trong ca bảc.

Khi dng bảc tiãu chøn, váùn do ngỉåìi thiãút kãú quút âënh, nhỉng cáưn theo
cạc bỉåïc sau :
- Kêch thỉåïc âỉåìng kênh trong ca bảc nãn láúy bàòng kêch thỉïåïc giåïi hản
låïn nháút ca dủng củ càõt.
- Do mi khoan, mi khoẹ
t v dao doa â chãú tảo theo tiãu chøn, nãn chãú
âäü làõp giỉỵa bảc v dao nãn chn theo hãû trủc.
- Dng chãú âäü làõp trung gian giỉỵa dao v bảc dáùn âãø gim ma sạt v dao
khi bë kẻt. Nọi chung khi khoan v khoẹt läù dng F7, doa thä dng G7, doa tinh
dng G6.
Vê dủ: Gia cäng läù
φ
16H8 trãn váût liãûu bàòng thẹp, quạ trçnh gia cäng gäưm 3
bỉåïc cäng nghãû khoan- khoẹt -doa. Kêch thỉåïc v dung sai ca bảc âỉåüc chn
nhỉ bng (6-1).

Hçnh 6-2: Bảc dáùn hỉåïng âàûc biãût
a)

b) c) d)

97

Bng 6-1
Thỉï tỉû
gia cäng
Âỉåìng kênh giåïi
hản låïn nháút ca
dao (mm)
Chãú âäü làõp giỉỵa

dao v âỉåìng kênh
trong bảc dáùn
Kêch thỉåïc v dung sai
âỉåìng kênh trong ca
bảc dáùn
Khoan φ14,3 F7

043,0
016,0
3,14
+
+
φ

Khoẹt φ15,85 F7

043,0
010,0
85,15
+
+
φ

Doa
φ
16,015 G7

025,0
006,0
015,16

+
+
φ
,
tỉïc l
040,0
021,0
16
+
+
φ

(2) Chiãưu cao H ca bảc (hçnh 6-6a).
Chiãưu cao H l chiãưu di tiãúp xục giỉỵa mi khoan v bảc. Trë säú ca H nh
hỉåíng ráút låïn âãún tạc dủng dáùn hỉåïng âäúi våïi dủng củ càõt v sỉû ma sạt giỉỵa bảc
v mi khoan. Khi H låïn, tênh dáùn hỉåïng täút, nhỉng ma sạt giỉỵa bảc v mi
khoan tàng lãn; H quạ nh, tênh dáùn hỉåïng gim. Nọi chung ngỉåìi ta láúy H=(1-
1,25)d. Khi läù gia cäng u cáưu cọ âäü chênh xạc cao, hồûc âỉåìng kênh läù gia cäng
nh, tỉïc l âäü cỉïng vỉỵng ca mi khoan tháúp ta láúy giạ trë låïn, ngỉåüc lải láúy giạ
trë bẹ
(3) Khong thoạt phoi h (hçnh 6-6a):
Khong cạch giỉỵa bảc v chi tiãút, bo âm viãûc thoạt phoi. Nãú
u h nh,
thoạt phoi khọ khàn, khäng nhỉỵng bãư màût gia cäng bë hng, cọ khi lm gy mi
khoan; nãúu h quạ låïn, tênh dáùn hỉåïng gim, âäü lãûch ca mi khoan låïn.
Âäư thë hçnh 6-6b biãøu diãùn quan hãû giỉỵa h v âỉåìng kênh d khi gia cäng
thẹp v gang
(4) Váût liãûu chãú tảo v nhiãût luûn :
Bảc lọt âỉåüc chãú tảo tỉì thẹp 45, täi âảt âäü cỉïng HRC 44÷60.
Bảc dáùn hỉåïng âỉåüc chãú tảo tỉì thẹp Y10A, Y12A, 9XC, täi âảt âäü cỉïng

HRC 62
÷
64 ; thẹp 20, 20X trỉåïc khi täi phi tháúm than âảt âäü sáu 0,8
÷
1,2mm.
6-1-2.Phiãún dáùn
a)

h
H

d

b)
0 10 20 30 40
H(mm)
10 20 30
Thẹp :h=(0,7-1,0)d

Hçnh 6-6 : Khong cạch giỉỵa bảc âãún màût âáưu ca läù gia cäng
d(mm)
Gang :h=(0,5-0,7)d

98

Bảc dáùn hỉåïng âỉåüc làõp trãn phiãún dáùn ca âäư gạ tảo thnh cå cáúu dáùn hỉåïng
mi khoan, mi khoẹt, mi doa âãø gia cäng cạc läù cọ âäü chênh xạc u cáưu.
Phiãún dáùn gäưm hai loải l phiãún dáùn cäú âënh v phiãún dáùn âäüng.
- Phiãún dáùn cäú âënh: Phiãún dáùn cäú âënh âỉåüc làõp chênh xạc våïi thán âäư gạ.
Nọ cọ thãø thạo làõp âỉåüc hồûc khäng thạo làõp âỉåüc. Phiãún dáùn làõp cäú âënh cọ thãø

âảt âäü chênh xạc vë trê tám läù cao, nhỉng thao tạc khi thạo làõp chi tiãút gia cäng
phỉïc tảp, thåìi gian phủ låïn v phi dng bảc dáùn thay nhanh khi cạc läù u cáưu
âäü chênh xạc cao phi qua nhiãưu bỉåïc cäng nghãû
. Chênh viãûc ny, nọ nh hỉåíng
âãún vë trê tám läù.
Hçnh 6-3 trçnh by cạc loải phiãún dáùn hỉåïng: a)-cọ thãø âục liãưn; b) hn; c)
làõp ghẹp bàòng vêt våïi thán âäư gạ.
- Phiãún dáùn kiãøu bn lãư: Loải phiãún dáùn ny âỉåüc chãú tảo tạch riãng khi
thán âäư gạ v gàõn våïi nọ bàòng khåïp bn lãư (hçnh 6-4). Mäüt âáưu phiãún dáùn gia
cäng läù chênh xạc âãø làõp våïi chäút bn lãư, âáưu thỉï 2 âỉåüc x rnh âãø bàõt vêt kẻp
chàût, tải âáy cọ gäúi tỉûa thay âäøi âãø âåỵ phiãún dáùn. Loải phiãún dáùn ny cọ ỉu âiãøm
l dãù thạo làõp váût gia cäng. Nhỉng cọ nhỉåüc âiãø
m âäü chênh xạc âënh tám tháúp,
giạ thnh chãú tảo âäư gạ cao.
- Phiãún dáùn treo (hçnh 6-5), táúm dáùn 2 âỉåüc vêt bàõt chàût cäú âënh våïi hai trủ
trỉåüt 1. Pháưn âáưu hai trủ ny làõp liãưn våïi âáưu khoan, cn pháưn dỉåïi trỉåüt trong
thán âäư gạ. Phiãún dáùn s âỉåüc náng lãn hả xúng theo âáưu khoan, nọ cọ thãø kẻp
Hçnh 6-5 : Phiãún dáùn treo
2

1

Hçnh 6-4 :Phiãún dáùn kiãøu bn lãư
a)

b)
Hçnh 6-3: Phiãún dáùn cäú âënh

c)